장음표시 사용
361쪽
praeclarο-rum mollis minum iurbatrix.
turn summo sane Setinorum emolumento revocatum fuit, haud dubie totum negotium ad exitum perduxis
sent, nisi dissidia, discordia, tum
Setinorum inter se , tum cum vicinis principibus denuo exorta totum interturbassent atque adeo concordia res parva crescere,discordia magnas perdi, iis optimo jure applicari potuerit. Nam qui ex Bonificatoribus, ut vocant, in sicco campos jam suos collocarant, ulterioren paludum exsiccationem tanquam summo sibi in lucro acquirendo praejudicio suturam, aliisque nescio quibus frivolis praetextibus omnibus modis impedire conati sunt Piscatores quoque non camporum sed lacuum desiderio perciti nullum non lapidem moverunt, ut tam laudabile institutum irritum redderent hoc unicum timen tes ne si paludes ii campo reducerentur,omni lucro sese intra breve tempUS, cx annua piscium captura comparato exutos viderent, unde ruptis maligne
aggeribus, qui in sicco jam stabant,
campos OVa repleverunt inundationis illuvie,impigre eos ad hoc non tantum sollicitantibus, si di pecunia Veluti perverse macili nationis praemio proposita corrumpentibus adversae partis aemulis, ita ut Setini turrim eo in loco, ubi Cadiata Sciapatella , principes fluvii, proxime junguntur,4 in quo maximum aggeribus periculum immineret contra violentam invasionem, hostiles machinationes extruere OpUSsuerit quae S in launc diem sussicienti munita praesidio persistit. Terra itaq;,
aqua alterna invalione de stationis pos- sub Sixto sessione confligentibus, tandem SixitG
I. sapientissima us Pontifex mundo ex
Ortus, pro ingenti 5 prorsus heroica animi sui magnitudine, post innumera qui sacra qui profana, quilvis Romam
exornavit monumenta ad paludum quoque Pomptinarum exsiccationem jam multis ante seculis diversis peractam animum quoque suum, circa ea tantum, quae natura vel ars negasset,
ardentius in executionem mittCretur,
ipse in propria persona X siccanda loca, ad opus praesentia sua urgendum, adeunda duxit. Et post maturam fmgulorum conliderationem, informationemque de singulis acceptam, negotium felici suo si prorsus divino consilio auspicatus, fossam novam, quae icin hunc diem ab ejus nomine, it ι; me de Sisto id est flumen Sixtinum dicitur, Moriprae-
neri praecepit be ut rerum laumada pia inii parum incertus exitus, sic de morte prae V V pi .
ventus Pontifex, ut fossam ana fere ad mare deductam adoptatum finem de ducere non licuit sic praecelsa in magnifico pectore concepta molimina
successoribus in executionem mandanda reliquit. Quod tamen opus, si vita superfuisset,iam excelsu animuS quantum ex ingeniosa negotii dispositione mihi concipere licuit, haud dubie vel ad veterum, si ita loqui liceat, invidiam praestitistit. Tandem sub Vrbano VIII Batavo- fama loci, lucri spe allecti Batarii ope- ' o
ram suam in paludibus siccandis obtu. 'e . P
lerunt. Et sane ob summam,quam lau-jusmodi in rebus habent experientiam, negotium facile consccissent, si Ponti 'sex propositis ab iis conditionibus subscribere de voltiisset S potuisset. Ultimus tandem hisce accessit Nobilis scIllustris D nus Henritati Pellens Sela hic ingenti lucri, quod ex hujusmodi Palu- ιιι exsiccatione obtineri posset, spe allectus animatusque , negotium jam pene desperatum ad incudem reducens,suam in exsiccandis paludibus bonificandistaque operam scripto exhibuit camerae Apostolicae, quae de modo ac ratione procedendi, item de emolumento inde Camerae resultante caeterisque scripto
datis conditionibus probe nil ruta a,vOtis ejus tandem annuens concepta molimina authentico privilegio confirmavit. Quo obtento mox cum ergo tiatoribus Belstis Salapi que societate inita, unanimi omnium contributione opus inchoavit: Gam omnibus rebus ad humana potentia vix fieri crederentur, opus prosequendum necessariis, non I a. exiguis
362쪽
exiguis sumptibus comparatis, dum ex Sel'. io operas hoc in genere laborum probe exercitatos exspectat. Ecce uti incerta est hominum dispossitio , ita quoque morbo, quem ex paludosi aeris
inclementia, malignitate contraxerat, extinctus, negotium magnae molis, immatura morte irritum evanidumque Αρfidiati, reliquit. Mansit itaque totum nego-
2A . tium in haec usque tempora suspensum:
exsccatis Quamvis interea non desuerint qui
inita societate In hunc ulque diem bonificationem,ut vocant, non sine utilitate S emolumento promo Veant. Uerum uti dissicile est, res arduas a privatis sine capite eliciteri cum speratonis ordia su tu peragere, sic quoque bonificator bis, ribus modernis dissidentia S invidia mni*m dissidentibus, inde meliori portione concertantibus , negotium quoque suam patitur remoram. Accedit hisce jam toties cantata de possibilitate rei contentio, qua nonnulli institutum veluti desperatum non tantum maligne sugillare, sed M alios a societate
cum bonificatoribus ineun la, omni .lius modi avertere conantur. inde Autorni complureS,quorum laterest)am,ab animo sere me continuis sollicitant preci p δ
bus, ut quid in negotio tam ambiguo factu optimum videatur, dispicerem. Victus tandem assidua imo armata de precatione,manu dedi;ne vero in tanti
momenti negotio praeceps judicium darem,ipse omnia prius propriis oculis exploranda duxi. Anno itaque I 6J Auctorem quinta Novembris, sepositis aliquantis, 'perseverioribus musis Setiam me con in ustria. tuli, omnem paludum rationem excepi, sentem ligno divagatus, littorum, fluminis, ossarum, paludosi campi
conditionem summo studio consideravi. Viae Appiae situm, dispositionem curiose rimatus sum, quid tandem observatim, quamque in siccandis paludibus rationem tenendam, tum successum speratum sortiri possit c
pium negotium, pro ea assectuSi quam
publicum bonum seror, pronitate, sequenti discursu declarandum constitui.
Vmmm Paludes Pontinae hodie siccari queant, ad
Is in rebus, quae magnam, cenda: Quidam contra experientia,rem insuperabilem dissicultatem non factu tantum possibilem, sed Sradjunctam habere videntur, fieri continuo, factum esse, variis exquaeri ante omnia solet, sitne emplis demonstrant. Suia denique, res factu possibilis, an non si posterius qui rem quidem non omnino factu omnem continuo qu aestionem cessare imposSibilem, sed ob summas de inex- necesse est imo stolidus omnium opi tricabiles dissicultates expensasque, tumnione soret, qui in re, in humanam po tentiam non cadente, propositu suum in eodem conservando faciendaS, non nisi aegre in eflectum deduci posse asse- ulterius prosequeretur. Si prius, Certum krant singulorum hoc loco sententias est,modum, rationem inveniri posse, qua in flectum deduci possit propositae quaestionis institutum. Cum itaque haud absimilis nobis hoc loco quaestio agitanda fit, primo videndu est, utrum locus culturae recipiendae aptus sit utru
i nitis de non, de quo treSdunt lententiae. Non-
Omnem prorsus spem adimunt ineuiton instituti prosecutione ad finen perdu-
& rationes allegabimus, ut quod factu optimum videatur, tandem discerni possit Qui negotium fieri nulla ratio Rationes ne posse existimant:has assignant ratio I'ἴ i nes. Prima est, quod cum mare multo terra campestri altius sit, consequenter necessariam maris regurgitationem evitare non possit. Altera ratio est,quod campi occultis scaturiginibus obnoxii sint,
363쪽
sint,contra quas nullum supersit huma- sita tellus,veluti ex uberibus quibusdam
riae potentiae remedium , cum dictae scaturigines perpetuae sint, a canatura dictis in locis suam obtinuerint per
subterraneos meatu exonerationem.
Tertia est, vicinorum montium aquis pnaegnantium perpetui, continuati rivi, quibus coercendis nulli quantumvis alti fluminum aggeres sussciant. His alii contrarias opponunt rationeS, quarum hanc praecipuam sub irrefragabilis argumenti forma convincere putant: god nullis non saeculis factum esse reperitur , id ipsum S: hodierna die fieri posse nemo jure negare potest;
sed omnibus retro saeculis, nullo non tempore hanc paludum exsiccationem peractam, camposque culturae in sum naum non malue tantum kurbis, sed totius Latii vicinarumque partium emolumentum habiles redditos, histo riae docent acri onsequenter , quod
saepius factum est, id hodierna die fieri
quoque posse, nemo prudens negaverit nisi quis gluram rerum hodie immutatam velit. Alii denique non
quidem impossibilitatem, sed dissi
cultatem rei hisce rationibus exponunt quarum hanc maxime nervosam putant,quod post tot exsiccationes nullis non temporibus peractas aqua tamen semper pristinam stationem repetierit, manifestum indicium, inundationis proscriptionem sperari non posse, qui semper sive per occultos meatuS ventorum marinorum impulsu re-
gurgitantibus, sive terra ex seipsa humidum attractu quod sympathico parturieme. Atque hae sunt potissimum rationes, quibus In utramque partem hujus controversiae arbitri decertant.
Quare quid nobis qui omnia prius summo studio lustravimus, circa agitatam quaestionem videatur, paucis aequo
Certum 6 indubitatum est apud omnes rerum physicarum peritOS, naturam in magnis campestrium locorum planitiebus,plerumque lacus quosdam eo fine ordinasse, ut arida circum- debitum sibi nutrimentum attrahenS generationi vegetabilium apta redderetur. Atque hi lacus , uti ex vicinis montibus originem suam perpetua af fluxus continuatione nanciscuntur, ita fieri quoque non potest, ut quod natura perpetuo provide disposuit, humani ingenii artisque industria quacunque ratione immutetur. Tales sunt
in at ro Pomptisio lacunae, quae Originem praebent fluviis, Ufenti, Amoeno, Nymphaeo, Ceterisque, quas interi lacus vulgo dictus il lano dis Gliano adnumerari potest. De his certum est, uti bene primae clasis arbitri adstruunt, nullam quaestionem moveri posse, cum istius modi audere, sit ipsi naturae reluctanti vim inserre. Quaestio itaque tantum hoc loco nobis est, de paludos aquarum illuvie, quae totum sere hujus loci spacium occupavit ex accidenti superast usari Utrum videsicet proscriptis
aquis spes reliqua sit camporum ad pristinam culturam revocandorum. Quae
ut tandem decidatur, Dico primo cum secundae classis D seu, si
arbitris, quod alias persecte praestitum hau
suit, id hoc eodem tempore quoque fieri posse, cum natura in nullo sit mutata sed, Claud Appium Sc Corn. Cethegum consules, utivi Augustum, Sc Theodoricum Regem dc hasce paludes exsiccasse, ad culturam reduxisse, quod idem posteris temporibus a diversistentatum persectumque suisse copiose in praecedentibus ostendimus quod itaque alias factum est,id hodie quoque fieri posse, si legibus naturae stare veli mus, concedi debet. Quare nihil aliud reliquum est, nisi ut modoS, quo SnΟ- bis contrariae opinionis arbitri opponunt, hoc loco dissolvamus quo quidem praestito, ad propositum nobis scopum nos perventuros nihil dubitamuS. Prima itaque contrariae partisRatio Ditituntu=haec est. Cum Campi Pomptiui multo oti
mari depressiores sint, eae ut exsiccentur, fieri non posse videtur, cum mare
364쪽
hitpote terra hac altius ad rasce lacunas opplendas naturali quodam impetu &pronitate seratur. Sed hanc rationem nihil soliditatis habere inde convinci tur si enim mare hoc terreno altius es set,flumina nunquam exitum suum in Venire possent, imo necessario contingeret aquas furninum mari veluti vallo quodam 5 aggere licundatas necessario in se ipsas refluxuras ac proinde futurum fuisset, ut universi haec planities, ob coacervatarum continuo fluentium aquarum augmentum, jam dudum S a principio in mare evasisset cum ea natura sit humoris, ut quiescere non posse videatur, donec linmitioribus locis repletis superficiem maris adaequet. Hoc autem in hisce canipis minime fieri experientia docet ex decursu fuminum, quorum quatuor,pos quam longis ambagibus agros irrigarunt, Onan S tandem in mare la exonerant : in mare aute non se exontrarent, si terrectoribus.
partibus id altius foret, nil quis dicat dicta flumina ascensu quodam violen
to S contra naturam mare petere,quod
ignari, ne dicam stolidi hominis foret
asserere. Vel igitur terram hanc mari altiorem concedent , vel fateri cogentur illam praeternaturalem versus mare ascensionem, vel eorundem in se
ipsa refluxionem ; quorum illud uti absurdum est, ita hoc perpetuae experientis sensibus manifeste repugnat. Non ignoro tamen terram subinde, ut . ἡ in quibusdam ollandiae locis, mari de 't pressiorem esse sed novi quoque terram aggerum beneficio ita terra maritaque munitam allatamque esse, ut ex
nulla parte aquarum injuriis, nil perfraci is aggeribus obnoxia esse possit, quod in omnibus terrenis similis contastitutionis portionibus, si dicta ratione muniantur,locique conditio id permittat, fieri posse, non negavero Adalteram contrariae patris rationem quod attinet, campos videlicet occultis sub-tcrraneorum meatuum scaturiginibus obnoxios esse, experientiae pariter reclamat exceptis tamen iis lacunis nati
vis, a natura ut supra diximus in bonum camporum ordinatis datis enim perpetuis hisce subterraneis scaturiginibus, universam hanc planitiem in perpetuum quendam cinexhaustum lacum jam dudum evasisse concedendum esset, quod tamen salsum toties repetitae exsiccationes satis superque demonstrant. Qigod vero alii praetendant expensas nimias in dissicis hoc opere faciendas norint quoque emolumentum inde emanans millecuplo majus , ut postea ostendemus, omnem facile sumptuum inpensorum aestimationem refusurum. Atque hae sunt Rationes praecipua , quas ad impossibilitatem negotii adstruendam adducere solent,quibus quidem eversiis, ratum fixumque manet, paludes dictas nullo non tempore exsiccatas, Sc hodie exsiccari posse. Qua vero ratione, modo.id commode ii stitui possit, tunc aperiam, ubi prius rationes , ob quas toties dicti campi
restagnarint, adduXero. Ita humanis iebus comparatum est,
ut nihil adeb firmum Se solidum, nihil adeo cultum diu subsistere possit, nisi
providentia Sc cura hominum continuo id sartum tectum conservare studeat patet id in fabricis, quae nisi e petuo incolantur, aut saepius a damnis extrinsecis, quibus expositae sunt, muniantur, sibi ipsis ruinam minantur: patet in campis agrisque, qui nisi summo studio excolantur, mox epribus, spinis S tribulis vastati, ac degenere indole in senticeta ac virgultet sylve scunt patet in fluminibus, quae nisi a geribus extructis coercita ab ambitiosa
herbarum luxurie vindicen eur,inundatione facta in squalorena di extremam vastitatem circumjacentes campos deducant. Solent autem quatuor potissimum cause tantorum damninum assignari. Quarum prima est perniciosa pestis contagio , quae dum integras subinde urbes, domos, familia grassando depopuletur mirum non est, deficientibus hominibus Sc ipsa urbes,
365쪽
diuta in latis diu incolarum s acineolari . 41, Natura ipsa nauta bilita tiob Aia. Hisce incommodis universali-
Principis potentia aeind tria poterit obviare.
domus , familias, campos auxilio necessario destitutos una mox defacere S in vastitatem redigi Altera ratio bellorum vities est qua praeter vastitatem, quam inimica potestas inseri, homines vel extincti, vel ad incitas redacti tum malorum impendentium motu, tum paupertatis .inopiae rerum o- mnium necessitate alio transmigrare coguntur; sic fit ut desertae urbes, exustae habitationes, campi destructi necessarium interitum subeant , non existentibus, qui tot tantisque malis oportuno
Tertia Ratio sunt partim confinium populorum dissidia; qui fraude, mali-t1ab invidia agitati, nihil non agunt,
nisi ut unus alterius emolumenta per malignas machinationes quibuscunque possit modis destrualla partim ipsarum urbium intestina bella& discor diae civiles, quibus fit, ut spretis consiliis in publicum bonum directis,omnia
tandem in confusionem, ultimam ruinam deducantur. Quarta ratio est vel ipsa natura, vel casus fortuitus natura vastitatem inducit per imbrium pluviarumque continuarum diuturnitatem, qua ruptiSaggeribus inundantia flumina campos inevitabili necessitate infestant mare quoque Ventorum impetu sollicitatum constitutos sibi terminos praetergressum , suam in terrestres planities, qua data porta,illuviem diffundit. Quibus quidem incommodis nemo facile occurrerit, nisi Princps quispiam supremus; qui viribus, potentia armatus bella cohibeat, arcibusque, fortalitiis, iis in locis , in quibus aditus hostilis
cum primis periculum imminet, X-tructis, hoc pacto hostiles conatus retundat praeterea contagionis causas& pericula summa sollicitudine removeat periculosa tum partium adversarum, tum intestina subditorum dissidia rigorosis legibus compescat;& si quandoque deliquerint, aut legibus statutisque contravenerint , severe puniati contra naturae quoque injurias arte se
muniat, aggeribus ad maris suminumque rabiem compescendam extructis.
dibus quidem summo studio&vigilantia peractis, non est dubium, quin
intentum negotium cum sperato fruetu& emolumento, non tantum inessectum deduci, sed, deductum perpetuo conservari possit. Dixi subinde fortuito casu in entia OD mi-
damna nu)u1 modi campo Incurrere.
Hujus nobis exemplum praebuit possessio Cardinalis P poli hic post paludes dominio suo subjectas , cum ad
ulturam magni proventuS revocasset, octisque ulterius colendus arboribus,
virgultis, arundinetis in magnam vastitate degenerasset, remedium quaesiturus gnem materiae combustibili submovit, quo quidem emolumentum intendens. irreparabile damnum invenit. Nam ignis voracitate quadam instabilipsas subterraneas arborum radices invadens, dum per intimas truncorum fibras serpit, mirandum praebuit haud exiguo tempore occulti incendii spectaculum horridum erat spectare arbores praegrandes mserius semiustas, superius viriditate luxurianteS,tandem consumptis igne radicibus unam super alteram caderes vidisse aquam cum igne
veluti amicitia contracta in communem perniciem conspirasse. Quo uui L iudabiisdem actum est, ut terra exesa excavataque tam notabile depressionis suae
damnum acceperit, ut cum ingenti jactura in hunc usque diem usui esse non 3otuerit : aqua enim sive pluviarum, sive torrentium aliunde traductorum vi, semiustae telluris se inserens cavitatibus, atque ibidem stabulata, agrum squallidum, omnibus remediis destitutum reliquit. Visis itaque causis Scrationibus cur Campi Pomptini ad culturam reducti, semper tamen redundaverint, mod nobis tractandum restat,
quibus modis , qua ingenii industria
non tantum siccari, sed dissiccati in perpetua culturae selicitate conservari possint.
366쪽
De modo ratione , tribus atque industriis quibus Pomptinae Paludes ad perpe nam culturam reduci Aeant.
Agnum in arduis rebus expediendis subsidium rerum experientia est. Qui non vidit admiranda Batadiorum Batavor non dicam in paludibus, sed vel in i- eaud epis psius Oceani sinibus exsiccandis felicitera i , t peracta molimina, in animum quoque Mechani inducere non poterit fieri polle, ut quis ponis thiarum sudio negotium tam arduum c tot dissicultatibus intricatum ad umbilicum perducat Testantur haec campi juxta Ciaremontiunt in Albernia Franciae, Infati resaten iis,quae vulgo Comara dicitur onge lateque cum maximo incolarum detrimento stagnantes, qui superioribus annis, ingeniosorum hominum industria ad culturam revocati, dictis regionibus non ingens
tantum emolumentum,sed, aeris bonitatem maximo indigenarum commodo, quod unice desiderabatur, contulerunt. Mectranicam sane hodierna die innumerabili inventionum varietate tripudiantem, ad eum excellentiae gradum evectam videmus,ut nihil ei in ausibus etiam omnium opinione temerariij denegatum videatur haec legem ponit aquis, fluviOS tranSfert, novos fundat, profunda aquarum Voragines siccat, aquis in mare unde se diffuderant, refusis. Quae quidem cum notissima sint, iis non immorabimur. Sed hujusmodi celebrium nationum rerum gestarum exemplum secuti ,hoc loco de modo, ratione, de instrumentis mechanicis, quibus tandem ad optatum finem in instituto negotio pertingere
valeamus, quantum ingenii vires permittent,nobis disceptandum est. Qu'dut quam optime fiat, ab ovo, ut dici solet, rem ordiamur.
Ad negotium itaque rite expediendum, primo ante omnia opus est Ar
chitecto ingenio sagaci, versatili, qui
primo naturam locorum probe cognitam habeat, declivitatem locorum exacte explorare noverit, Causam quO-que inundationis haud ignoret, ut incommodis inde provenientibuS, Opor , tunis remediis occurrere possit. SitGeometrice,Arithmeticae, physicae, mecha et Mut
nicae haud imperitus, cui adjungimus sui raptuum cum lassicienti operarum auxilio , subsidium necessarium, quibus in tanta machinatione parcere, est opus nunquam ad desideratum finem perducere. His itaque duobus freti, quomodo negotium nobis propositum tandem conficiendum existimemus videamuS.
Sunt in tota haec inundata planitie praeter superacitatos fluvios plurimae fossa iam ab antiquis in bonificationis finem effectae quarum prima, O
tino, olim Nymphaeus dicebatur , qui Nym- Originem suam adtus ex lucis divi Ph μ ' inliso, dc per sylvosa loca deductus, tandem in lacum Folitanum exonerabatur Hodie magna ex parte ob aqua ejus dem alio derivatas siccus est, & praeter cavitatem alvei satis amplam nihil sere. aquarum continet. Qui quidem si instauraretur, ad omnes paludes in Vicinos campos dis iis as in se derivandas susticientissimus foret Uerum Sixtis sive sumptibus, sive aliis de causis territus eo relicto, sapientissimo sane consilio aliam fossam, quam a suo nomine Sixtinam appellari Voluit, moli post sititus est per medias paludes deductam, io/quod tamen opus morte praeventus ad finem perducere non potuit hoc tamen si perduxisset haud dubie ingentem hoc tempore in camporum cultura effectum vidissemus. Sunt praeterea Cay t3 duae ossae, verius flumina . quarum Fu sae.
prior a Pati altera Capatella vulgo dicitur,
367쪽
dicitur, quae ex Sermonetanis montibus originem nacta, per paludes tandem partim in sentem partim in flumen Sixti evoluta , quas circum vicinas cum magno regionis commodo excipiunt,
Ustiis c pens vero, vulgo si portatore,orijinem suam ex lacu Setino ducens, omneSin Terracinensis territorii effusas paludes, una cum Amaseno ex Prihernensi territorio proruente, collectas in mare tandem deponit. Reliquae ossa sive torrentes in intermediis campis a diversis cisecti, quos Circundarios vocant, cum recensitis fere semper communicant, adeo quidem , ut praeter dicta flumina sive fossas, novas fieri super- suum judicem si enim dicta flumina
mediis congruis purgarentur, facile omnem palustrium aquarum molem in se derivatam abducere possent, cintentae negotiationis finem imponere. Hoc pacto lumen Sixti, una cum fossis participantibus in mare deductura, facile aquas in territorio Setino diffusas secum abduceret. pens Vero cum Amafeno, territorio Terracinensi dominantes aquas intra alveum suum conditas,atque in mare depositas devehens, hoc pacto terram a tyrannide liberaret, partitisque juribus totam planitiem pristinae libertati restitueret. Holiandi sive Saturi sub Urbano VIII non tantum paludum totalem . -- exsiccationem, sed, flumina eo ingenio adaptare spondebant, ut totus tractus manibus ultro citroque non sine ingenti mercatorum commodo pervius redderetur, sed eo cum onere,
conditionibus, quibus cum Pontifex subscribere non posset, negotium meritb intactum mansit. Consilium erat sane argutissimum ex Nympheo lacu flumen novum aperire, illudque conjungere senti, ita ut o milliarum spatium navibus etiam grandioribus esset pervium, deinde fossas transversas ordinare constituerant, quae cum exitum in mare haberent, facile omnem campestrium aquarum illuviem secum deducente', terram cultunae aptam relinquerent. Sed ut dixi negotium ob conditiones, quibus subscribi non potuit, intactum permansit Viromodo itaque negotium hucusque desperatum tandem ad finem perduci posset, videa
Cum p ens in iis maximi in hoc Usentis
negotio momenti S considerationi .iavitii.
sit, ab eo ordiemur. Nascitur is, ut saepius dixicin radice montis Setini & viam
tuam carpit per medias paludes , qui
auctus jux aTerracinam Amaseno sic 'io, tandem ibidem in mare devolvitur.
Hic itaque cum paludosis aquis in se sit derivandis aptissimus , nihil aliud
requiri videtur,nisi ut fluvius exstirpatis herbarum radicibus arena limoque quibus scatet purgatus, sussicientem alvei profunditatem obtineat. deinde
ut aggeribus utrinque congestis probe
muniatur Aggeri autem materiam ipsa. fluminis excrementa, hoc est, egesta materia suppeditabit. Limo terraque, uti kradicibus jun Alaei Oncorum, arundinumque exstirpatis, uti 'alveus fluminis continuo evadet profundior,ita, aggeres altiorem quoque obtinebunt consistentiam. Et quoniam materia limit arenae egesta flaccidior est, quam ut se sola sine vinculo consistere possit; hinc arbores, virgulta, senticeta aggeribus implantanda sunt fietque ut mutu radicum amplexu terrestris materia aggerque constrictus
cum tempore non perpetuam tantum
durationem , sedis utilitatem cum amoenitates itinerantium commodo junctam obtineat. Experientia autem Arbores
docet, arbores huic negotio prae coete ris commodiores esse abietes, ulmos, populos, salices, quae cum senaturali sympathia sustineant, di aquarum appetentiores sint, sic radices quoque radicibus connexae, multiplici tura luxuriantes, incredibilem firmitatem aggeribus conciliare solent Idem di cendum de flumine Sixti , quod uti siYt eu sapientissimo sane consilioPontifex eo ductu, quo id hodierna die miramur, gutio
368쪽
constituit, ita quoqlie non mutandum, sed aggeribus uti Vbentem probe muniendum exictimem. Quoniam vero subinde flumina in tantum intumescunt, ut aggeres ipsos transcendentia agris da- inundatione sua notabilerianum inferant. Contra hanc primo hoc remedium esse posset, si juxta aggere utrinque congestos, novae sollae laterales velut exundantium aquarum quaedam receptacula Ecerentur quemadmodum supra juxta iam Appiam Augisum confecisse ostendimus, conika eodemque quo haec scribimus tempo-
re iuxta fossam Sixti, a privatis bonifi
dium a catoribus in praxin redigitur. Quod itaque de hiice duobus fluminibus praescripsimus, id in reliquis quoque
fluminibus , quae Cadiata S cadiatella Vocant, observandum est. Praeterea transversae fossae utrinque dictis fluminibus communicantes hoc ingenio confici debent. Exploretur primo,quonam in camporum tractu maxima stabuletur aquarum illuvies, qua inventa, utrinque fossae fiant, praecipuis, ut dixi, fluminibus transversim communicantes sic fiet, ut aqua inter eas derivata
campos molesto hospite liberos relinquat Quod si stagnantes aquae prosundiores fuerint,quam ut in dicta flumina per fossas derivari possint hoc suade-Molendi laus remedium.Fiat molendinum Ventosum,id est, quod vento incitetur, quo pastina'Belia, coeteris inferiorisGer- nraniae partibus utuntur, hoc concinnatum ingenio. Duplicata Anthlea sive tumba, ut vulgo vocant, instructum sit, quae in fundo aquae plantari debet sic machina ventis, qui in hac aperta camporum planitie continui sunt, uti indesinenti motu agitatur, sic perpetuo quoque anthleam ad evomendas aqua coget Molendini figuram hic appositam contemplare Aquae Vero evomitae, in anales ligneos derivatae, optatum praestabunt effectum. Si vero plura essent hu)usmodi aquarum latibula , plures quoque dictae machine ad negotium citius conficiendu ordinari possent. Hoc
pacto Batavi campos ingentes inundatione squallidos exsiccare solent. Si vero Luc machina majorum expensarum esse videretur, cochleae aquaticae jumentis vel hominibus circumactae, vel rotae haustris probe instructae adhiberi possent; sed molendina commodiora omnium judicioliabentur, cum seipsis laborent, neque necessariam alicujus assistentiam requirant, toto illo tempore, quo unus Midem ventus spirat eo Vero mutato, per quei rapiam in hunc finem deputatum machina vento adaptari debet unde ea arte construitur, ut unius vectis ope tota machina in quamcunque partem volueris facillimo negotio detorqueatur. Atque hisce artificiis, machinamentis adhibitis, nullum dubium est, quin dicti campi aquis exuti, brevi tempore culturam debitam sint consecuturi sed unum hoc loco uti maximi in hoc negotio momenti, sic summo quoque studio, diligentia pertraci andum est. Suntque fluminum ex ea parte, qua inmite se
exonerant,ostia. Hisce enim non probe munitis, oleum Sc operam non immerito quispiam in aquis derivandis perdat. Nam si dicta ostia uri in entis Impe i-ollio comperi, mari recta opponantur, tiaud
fiet ut ventus marinus ostiis dominans, undas undis obtrudat Unde ingens continuo aquarum contrariarum conflictus enascitur. Nam fluctus marini uti impetuosiores, sic fortiores, debiliores fluminum undas continuo retundentes, tandem parta quasi victoria, easdem retroactas stationem relinquere cogunt unde veluti vallo quodam aquoso circundata flumina, necessariami inevitabilem inundationem in campos qua data porta diffusa causabunt Quam experientia non Livii tantum in Tyberi, sed S in omnibus os ita . . aliis fuminum ostiis ventis perniciosi talii, obnoxiis docet. Quis itaque modus, quod contra importunum hunc ini-sc ui. micum remedium esse posset, aperire tentabo. Primum natura nos docet, in magnorum amnium ostiis,siquiden