Opera

431쪽

luptatibus, nec praemiorum mercedibus evocatam. Quod eniti testimonium majus quaerimuS, quae honesta et recta Sint ipSa SS Optabilia per SeSe, cum videamus tanta ossicia morientis 3 Sed, ut epistolam laudandam arbitror eam, quam modo totidem fere verbis interpretatus Sum quamquam e cum SUmma

ejus philosophiae nullo modo congruebat , sic ejusdem testamentum non Olum a philosophi gravitate Sed etiam ab ipsius sententia, judico discrepare. Scripsit enim, et multis Saepe verbis, et breviter apteque in eo libro quem modo nominavi, hortem nihil ad nos pertinere quod enim dissollatum sit, id esse sine lienSu quod autem Sine sensu sit, id nihil omnino ad nos pertinere. V oc ipsum elegantiu poni, meliusque potuit. Nam quod ita positum est, Quod dissolutum sit, id esse sine sensu, id ejusmodi est, ut non satis plane dicat, quid sit dissolutum. Sed tamen intel ligo, quid velit. Quaero autem, quid Sit, quod,

cuna dissolutione, id est, morte, senSus omni eXStin guatura et cum reliqui nihil sit omnino, quod pertineat ad nos tam accurate, tamque diligenter ca-Veat et sanciat, ut Amynomachus et Timocrates, haeredes sui, demermachi Sententia dent, quod satis Sit ad diem agendum natalem Suum quotanniS, menSE Gamelione itemque Omnibus menSibus, Vicesimo die Limae, dent ad eorum epulas, qui una Secum philosophati sint, ut et sui et Metrodori memoria cola

tur.

Haec ego non posSum dicere non esse hominis et belli et humani sapientis vero nullo modo, physici praeSertim, quem Se ille vult, putare dun eSSe cujusquam diem natalem. Quid verene poteSt SSedies Saepius, qui Semel fuit certe non poteSt. An ejusdemmodit ne id quidem, nisi cum multa annorum intercesserint millia, ut omnium Sideriun Odem, unde profecta sint, fiat ad unum tempus reVer- Sio nullus est igitur cujusquam dies natalis. At habetur Et ego id scilicet nesciebam. Sed, ut Sit,

432쪽

413 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 32.

etiamne post mortem coletur 3 idque testamento Vebit is, qui vobis quasi oraculum ediderit, nihil ad nos pertinere post mortem Θ Haec non erant ejus, qui innumerabiles mundos, infinitasque regioneS, qu Tum nulla esset ora, nulla Xtremitas, mente Peragravisset. Numquid tale Democritus 3 ut alios omittam, hunc appello, quem ille unum SecutuS St. Quod si dies notandus fuit, eumne potius, quo natus, an eum, quo Sapiens factus est 3 on potuit, inquies, fieri sapiens, nisi natus esset. Et iSi modo, ne si aria quidem ejus nata non esset. Re tota, Torquate, non doctorin hominum, velle poSt mortem epulis celebrari memoriam sui nominis quos quidem dies quemadmodum agatis, et in quantam hominum facetorum urbanitatem incurratis, non di- ω. Nihil opus est litibus. Tantum dico, magis fuisse vestrum agere Epicuri diem natalem, quam illius, testamento cavere ut ageretur.

XXXII. Sed, ut ad propositum revertamur, de dolore enim cum diceremus, ad istam epistolam delati sumus nunc totum illud concludi sic licet. Qui

in summo malo est, is tum, cum in eo St, non enheatus Sapiens autem semper beatus est, et Si aliquando in dolore. Non est igitur summum malum dolor. Jam illud quale tandem est Bona praeterita non effluere sapienti, mala meminisse non oportere.' Primum in nostrane potestate St, quid meminerimus 3 Themistocles quidem, cum ei Simonides, aut quis alius artem memoriae polliceretur, 'Oblicionis,' inquit mallem nam memini etiam quae nolo oblivisci non possum quae Volo. Magno hic ingenio : sed res se tamen Sic habet, ut nimis imperiosi philosophi sit, vetare meminitiSe. Vide, ne ista sint IIanliana veStra, aut majora etiam, Si imperes quod facere non pOSSim. Quid, si etiam jucunda memoria est praeteritorum malorum 8 ut proverbia nonnulla veriora Sint quam Vestra dogmata vulgo enim dicitur, WJucundi acti

433쪽

labores: nec male Euripides, concludam, Si potero, Latine Graecum enim hunc verSum nostis Omnes Suavis laborum est praeteritorum memoria. Sed ad bona praeterita redeamus quae si a vobis talia dicerentur, qualibus C. Marius uti poterat, ut eX-

pulsus, egens, in palude demerius tropaeorum re cordatione levaret dolorem suum audirem, et plane probarem. Nec enim absolvi beata Iuta sapientis, nec

ad exitum perduci poterit, Si prima quaeque bene ab

eo consulta atque facta, ipsius Oblivione obruentur. Sed vobis voluptatum perceptarum recordati vitam beatam facit, et quidem corpore perceptarum Nam, si quae sunt aliae, falsum St, Omnes animi voluptates esse e corporis Societate. Corporis autem voluptas si etiam praeterita delectat, non intelligo, cur Aristoteles Sardanapali epigramma tantopere derideat in quo ille rex Assyriae glorietur, se omnes secum libidinum voluptates abstulisse. Quod enim ne vivus quidem, inquit, diutius sentire poterat, quam dum fruebatur quo modo id potuit mortu Perm neres Fluit igitur voluptas corporis et prima que avolat saepiusque relinquit causa poenitendi, quam recordandi itaque beatior Ahicanus cum p tria illo modo loquens Desine, Roma, tuo hOSteSV . . . . reliquaque praeclare Namque tibi monimenta mei peperere laboreta Laboribus hic praeteritis gaudet tu ubes voluptatibus. Hic se ad ea revocat, e quibus nihil unquam retulerat ad corpus tu totus haeres in corpore.

XXXIII. Illud autem ipsum qui obtineri poteSt, quod dicitis, onmes animi et voluptates et dolores ad corporis voluptates et dolores pertineres Nihilne te delectat unquam 3 video, quicum loquar te igi-

434쪽

420 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 33.

tur, Torquate, ipsum per se nihil delectat omitto

dignitatem, honestatem, speciem ipsam virtutum, de quibus ante dictum est haec leviora ponam: Poema, orationem, cum aut scribis aut legi : cum omnium factorum, cum regionum, conquiris historiam ς signum, tabula, locus amoenus, ludi, venatio, vi da Luculli, nam si tuam dicerem, latebram haberes ad corpus diceres pertinere sed ea, quae dixi, ad corpus. ne refert an est aliquid, quod te sua sponte delectet 3 Aut pertinaeissimus fueris, si in eo perstiteris, Minorpus ea, quae dixi, referre aut deserueris totam Epicuri voluptatem, si negaveris. Quod vero a te disputatum est, majores esse voluptates et dolores animi, quam corporisu quia trium temporum particeps

animus sit, corpore autem praesentia Solum Sentiantur; qui probari potest 3 Ut is, qui propter me aliquid gaudeat J, plus, quam ego ipSe, gaudeat

Animi voluptas oritur propter voluptatem corporis; et major est animi voluptas, quam corporis ita fit, ut gratulator laetior sit, quam is, cui gratuletur. Sed, dum essicere istis beatum sapientem, cum maX- ima animo voluptates percipiat, Omnibusque partibus majores, quam corpore quid Occurrat, non videtis. Animi enim quoque dolores percipiet omnibus

Partibus majores, quam corporis. Ita miser sit aliquando necesse est is, quem Os beatum Semper Vultii esse. Nec vero id, dum omnia ad voluptatem doloremque referetiis, Teletis unquam.

Quare aliud aliquid, Torquate, hominis Summum bonum reperiendum est. Voluptatem bestiis concedamus, quibus vos de summo bono testibus uti soletis. Quid, si etiam bestiae multa faciunt, duce Sua quaeque natura, partim indulgenter vel cum labore ut, in gignendo, in educando, periacile appareat, aliud quiddam iis propositum, non voluptate 3 partim cursu et peregrinatione laetantur : Ongregatione aliae coetum quodam modo civitatis imitantur. Videmus, in quodam volucrium genere, nonnulla indicia

435쪽

pietatis, cognitionem, memoriam et in multis etiam disciplinam videmus. Ergo in bestii erunt, secreta a

Voluptate, humanarum quaedam Simulacra virtutum ei ipsis hominibus inrtus, nisi voluptatis causa, nulla erit 3 et homini, qui caeteris animantibus plurimum PraeStat, praecipui a natura nihil datum esse dicemus XXXIV. Nos vero, si quidem in voluptate simi

Omnia, longe multumque Superamur a beStiisa quibus ipsa terra fundit e Sese paStu Varios, Varieque abundantes, nihil laborantibus nobis autem autrix, aut ne vi quidem, Suppethmi, multo labore quaerentibus. Ne tamen ullo modo Summum pecudis bonum, et hominis, idem mihi videri potest.

Quid enim tanto opus est instrumento in Optimis artibus comparandis, quid tanto concursu honestissimorum studiorum, tanto virtutum comitatu, si ea nul- Iam ad aliam rem, nisi ad voluptatem, conquiruntur Ut si XerXes, cum tanti claSSibuS, tantiSque equeS-

tribus et pedestribus copiis, Hellesp0nto uncto,

Athone perfosso maria ambulariSSet terramqUem rigasset Si crina tanto impetu in Graeciam venisset, caUSam ejus quis ex eo quaereret tantarum copiarum, tantique belli, mel se auferre ex Hymetto voluisse uideret certe sine cauSa rideretur tanta con tus: Sic nos sapientem, plurimis et gra simis artibus atque artutibus instructum et ornatum, non, ut illum, maria pedibus peragrantem, classibus monteS, Sed omne coelum, totamque cum univerSo mari ter ram mente compleXum, Ohiptatem petere Si dicemus, mellis causa dicemus tanta molitum.

Ad altiora quaedam et magnificentiora, milhi crede, Torquate, nati sumus nec id ex animi solum partibus, in quibus inest memoria rerum innumerabilium, et ea quidem infinita, inest conjectura conSequentium, non missium a dicinatione differens in-eS moderator cupiditatis pudor inest ad humanam societatem justitiae fida custodia inest, in perpetiendis Iaboribus adeundisque periculis, firma et stabilis Philos. voL. II. 2 Ο

436쪽

422 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 35.

doloris mortisque contemtio. Ergo haec in animis rtu autem etiam membra ipsa Sensusque considera; qui tibi, ut reliquae corporis parteS, non comite minium virtutum, sed ministri etiam, videbuntur. Quid, si in ipso corpore multa voluptati praeponenda Sunt, ut vires, valetudo, velocitas, pulchritudo Θ Quid tandem in animis censes in qvibus doctissimi illi veteres inesse quiddam coeleste et divinum putaverunt. Quod si esset in voluptate summum bonum ut dicitis), optabile esset in voluptate marima, nullo intervallo interjecto, dies noctesque verSari, cum Omnes sensus dulcedine omni quasi perfusi moverentur. Quis est autem dignus nomine hominis, qui unum diem totum velit esse in isto genere voluptatis 3 Cyrenaici quidem non reciisant. Vestri haec verecundius di illi fortasse constantiuS. Sed lustremus animo, non has maxima artes, quibus qui carebant, inertes a majoribus nominabantur: Sed quaero, num egistimes, non dico Homerum, Mischilochum, indarum, sed Phidiam, Polycletum, Zeuxin, ad voluptatem artes suas direxisses Ergo opifex plus sibi proponet ad formarum, quam civis eXcellens ad factorum, pulchritudinem ΘQuae autem est alia causa erroris tanti, tam longe

lateque dimisi, nisi quod is, qui voluptatem Summum

bonum esse decernit, non cum ea parte animi, in qua inest ratio atque consilium, sed cum cupiditate,

id est, cum animi levisSima parte, deliberato Quaero enim de te si sunt Dii ut vos etiam putatis , qui

POSSunt esse beati, cum voluptate corpore percipere non possint 3 aut si Sine eo genere Voluptatis, beati sunt, cur similem animi usum in sapiente esSe no

litis p

XXXV. Lege laudationes, Torquate, non eorum qui sunt ab Homero laudati, non Cyri, non AgeSilai, non Aristidis, non Themistoclis, non Philippi, non Alexandrici lege nostrorum hominima lege vestrae familiae neminem ridebis ita laudatum, ut

437쪽

artifex callidus comparandarum voluptatum diceretur. Non elogia monimentorum id significant, velut hoc ad portani Uno Ore cui plurimae consentiunt gentes, populi primarium fuisse drum. V Idne con sensisse de Calatino plurima gente arbitramur, primarium populi fuisse, quod praestantissimus fuisset in conficiendis voluptatibus 3 Ergo in iis adolescentibus bonam spem esse dicemuS, et magnam indolem, quos suis commodis inservituros, et , quidquid ipsis expediat, facturos arbitramur 3 Nonne fidemus, quanta perturbatio rerum omnium consequatur pquanta confusi, Tollitur beneficium tollitur graiatia quae sunt cincula concordiae. Nec enim, si tuam ob causam cuiquam commodes, beneficium illudi bendum est, sed faeneratio nec gratia deberi fidetur ei, qui suam ob cauSam commodaVerit. Marima vero virtutes acer Omne neceSSe St, Voluptate dominante. Sunt etiam turpitudine plurimae, quae, nisi honestas natura plurimum Valeat, cur non cadant in sapientem, non est facile defendere. Ac ne plura complectar, Sunt enim innumerabilia bene laudata cirtus voluptatis aditus intercludat, neceSSe Si quod jam a me exspectare noli. Tute introspice in mentem tuam ipse eamque omni cogitatione pertractans, percontare ipse te, perpetuiSne malis voluptatibus perfruenS, in ea, quam Saepe usurpabas, tranquillitate degere Omnem aetatem Sine dolore, assumi etiam illo, quod vos quidem adjungere soletis, sed fieri non potest, sine doloris metu , an, cum de omnibus gentibu Optime mererere, cum opem indigentibus salutemque ferres, vel Herculis perpeti penumn Q Sic enim majores nostri labores non fugiendos, tristissim tamen verbo, etiam in Deo

nominaverunt. Exigerem e te, cogeremque, ut responderes, niSi vererer, ne Herculem pSum ea, quae pro salute gentium summo labore geSSiSSet, voluptatis cauSaaeSSisse dicereS.

Quae cum dixissem Habeo, inquit Torquatus, ad

438쪽

424 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 35.

quos ista reseram et, quamquam aliquid ipse P0teram, tamen invenire malo paratiores familiare noStros. Credo, Syronem dicis, et Philodemum, cum Optimos 4rOS, tum doctissimos homines. Recte, inquit, intelligis. Age sane, inquam. Sed erat aequiuS, Triarium aliquid de nostra dissensione judicare. Immo, inquit arridens, iniquum, hac quidem de re tu enim ista lenius hic Stoicorum more nos VeXat. Tum Triarius, Posthac quidem, inquit, audacius nam haec ipsa mihi erunt in promtu, quae modo audiVi: ne ante aggrediar, quam te ab istis, quos dicis, in- Structum ridero. Quae cum essent dicta, finem fecimus et ambulandi et disputandi.