Opera

411쪽

DE FINIBUS, LIB. II CAP. I 5. I97

dixi, et temeritatem reformidat, et non audet cuiquam, aut dicto proterv aut facto, nocere : Vereturque quidquam aut facere aut loqui, quod parum 4rile rideatur. XU. Habes undique expletam et persectam Torquate, formam honeStatis, quae tota his quatuor virtutibus, quae a te quoque conranemoratae Sunt, continetur. Hanc se tuus Epicurus iamin ignorare dicit, quam aut qualem esse velint, qui honestate Sunmaum bonum metiantur. Si enim ad honestatem Omnia referantur, neque in ea voluptatem dicant in se uit, eos inani voce sonare his enim ipsis verbis utiturin, neque intelligere neque vadere Sub hac voce

honestatis quae sit subjicienda sententia. Ut enim consuetudo intuitur id solum dicitur lionestum, quod est Populari fania gloriosum quod, inquit, quamquam Ohiptatibus quibusdam St zPpe jucundius tamen Xl etitur propter Ohiptatem. I id ne quam sit magna dissensio 3 Philosophus nobilis a quo non Olim si rares et Italia sed etiam omnis barbaria conmiota est, honestum quid sit, si id non est in volui tale negat se intelligere nisi sorte illiid, quod multitudinis rumore laudetur. Ego autem hoc etiam turpe esse saepe judico et Si quando turpe non sit tamen non esse non turpe cum id a multitudine laudetur uiuic si sit ipsum Per Se rectum atque laudabile, non ob eam causam tamen illud dici honestum esse quia laudetur a multis, sed quia tale sit, ut vel si ignorarent id homines, vel si obmutuissent sua tamen pulchritudine esset Specieque laudabile. Ita tu idem natura victus cui Obsisti non Utest, dicit alio loco id, quod a te etiam Paulo ante dictum est, non posse jucunde vivi, nisi etiam honeste. Quid nunc, hon ste' dicitur Θidemne, quod bucuride V ergo ita, non pOSSeiOneSte vivi nisi honeste rivatur. An nisi Upularisam, Sine ea igitur jucunde negat 3Osse viri ΘQuid turpius, quam sapientis vitam ex insipientium Philos. VOL. II. 2 M

412쪽

293 DE FINIBUS, LIB. II CAP. G.

semone penderes Quid em hoc loco intelligit honestam 3 Certe nihil nisi quod possit ipsum propter

se jure laudarici nam, si propter voluptatem quae intlata laus quae possit e macello petit Non is vir est, ut, cum honestatem eo loco habeat ut sine ea jucunde neget posse viri, illud ironestum quod Populare Sit sentiat, et sine eo jucunde neget civi posse; aut quidquam aliud honestum intelligat, nisi quod Sit rectum, ipsumque per e, Sua Vi Sua ponte, Sua natura, laudabile. XVI. Itaque, Torquate, cum diceres, clamare Epicurum non posse jucunde vi 4, nisi honeste et Sapienter et juste civeretur tu ipse milii gloriari videbare. Tanta vis inerat in verbis propter a m rerum, quae significabantur his verbis, dignitatem, ut altior fieres ut interdum insisteres, ut, O intuenS,

quasi testificarere laudari honestatem et justitiam aliquando ab Epicuro. Quam te decebat iis verbis uti, quibus si philosophi non uterentur philosophia

Omnino non egeremus Istorum enim verborum amore quae perram appellantur ab Epicuro sapientiae fortitudinis justitiae, temperantiae, praeStantiS-simis ingeniis homines se ad philosophiae studium

contulerunti Oculorum V inquit Plato est in nobis sensus acerrimus quibus sapientiam non cernimus. Quam illa ardentes amores excitaret sui si videretur ' Cur tandem 3 an quod ita callida est ut Optime possit architectari voluptate. Cur justitia laudaturi aut unde est hoc contrituna vetustate proverbium ' Quicum in tenebris' . . . Hoc dictum in una re latissime patet ut in omnibus factis, re non teste, O-

veamur.

Sunt enim levia et perinfimaa, quae dicebantur a te cum animi conscientia improbos excruciari tum etiam poenae timorera qua aut siciantur aut Semper Sint in metu ne afficiantur ali luando. Non oportet

timidum aut imbecillo animo fingi non bonum

413쪽

illum virum, qui, quidquid fecerit, ipse se cruciet,

omniaque formidet; sed omnia callide referentem ad utilitatem, acutum, versutum veteratorem, facile Ut excogitet, quo modo occulte, sine teste, Sine ullo conscio fallat. An tu me de L. Tubulo putas diceres qui, cum praetor quaestionem inter Sicarios Xerceret, ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut anno proximo P. Scaevola, tribunus plebis, ferret ad plebem, vellentne de ea re quaeri. Quo plebiS- Scito, decreta a senatu est consuli quaestio Cn. Caepioni. Profectus in exsilium Tubulus Statim, nec

r pondere ausus. Erat enim re aperta.

XUII. Non igitur de improbo, sed callide improbo, quaerimus qualis Q. Pompeius in foedere

Numantino inficiando fuit , nec ver omnia timente et sed, primum, qui animi conscientiam non curet; quam scilicet comprimere nihil est negotii. Is enim, qui occultus et tectus dicitur, tantum abest ut se indicet, perficiet etiam, ut dolere alterius improbe facto videaturi quid est enim aliud esse versutum Iemini me adesse P. Sextilio Ruso, cum is ad amicos rem ita deferret, se esse haeredem Q. Fadio G:.llo,

cujus in testamento Scriptum Set, Se ubi r Natum, ut omnis haereditas ad filiam perveniret. Id extilius factum negabat poterat autem impune : quia cnim redargueret 8 Nemo OStriim credebat eratque verisimilius hunc mentiri, cujus interesset, quam illum qui id se rogasSe ScripSiSSet, quod debuisset rogare. Addebat etiam, se in legem I Oconiam juratum contra eam facere non audere, nisi aliter amicis rideretur. Aderamus nos quidem adolescentes sed et multi amplissimi viri ; quorum nemo censuit plus Fadia dandum, quam posset ad eam lege I Oconia pervenire. Tenuit permagnam SeXtilius haereditatem, unde, si Secutu eSSet eorum Sententiam qui honesta et recta emolumentis omnibus et commodis anteponerent, ne nummum quidem unum attigisset. Num igitur eum postea censes anxio

414쪽

400 DE FINIBUS, I aB IL CAP. I 8.

animo aut sollicito fuisses Nihil minus contraque,

illa haereditate dives, ob eamque rem laetus magni enim aestimabat pecuniam, non modo non contra leges, Sed etiam legibus, partam quae quidem Vel cum periculo est quaerenda vobis est enim effectrix multarum et magnarum Voluptatum. Ut igitur illis, qui recta et honeSta quae Sunt, ea Statuunt per Se expetenda, adeunda Sunt quaevi Pericula, decoris honestatisque causὰς sic vestris, qui omnia voluptate metiuntur, pericula adeunda Sunt, ut adipiscantur magnas voluptates. Si magna res, magna haereditas, agetur cum pecunia Voluptates patiantur plurimae, idem erit Epicuro vestro faciendum, si suum finem bonorum sequi volet, quod Scipioni, magna gloria proposita, si Hannibalem in Africam retraxisset. Itaque quantum adiit periculum ad honestatem enim ille omnem conatum suum referebat, non ad voluptatem. Sic VeSter PienS, magno aliquo emolumento commotus, animi lcausa, Si pus fuerit, dimicabit occulium acinus esse potuerit gaudebit. DeprehenSUS, Omnem poenam contemnet. Erit enim instructus ad mortem contemnendam, ad exsilium, ad ipsum etiam dolorema quem quidem VOS, cum improbi poenam Pr

ponitis, impatibilem facitis cum sapientem Semper boni plus habere vultis, tolerabilem. XVIII. Sed finge non solum callidum eum, qui aliquid improbe faciat, verum etiam praepotentem zut M. Crassus fuit, qui tamen solebat uti suo bono; ut hodie est noster Pompeius, cui recte facienti gratia est habenda in se enim quamvis velit justus, iniquus poterat impune. Quam multa vero injuste fieri possunt, uete nemo OSSit reprehenderes Si te amicus tuus moriens rogaverit, ut haereditatem reddas Sua filiae, nec usquam id Scripserit, ut scripsit Fadius, nec cuiquam dixerit; quid facie. Tu quΤdem reddes ipse Epicurus ortasse redderet ut Sera Peducaeus, Sex. F. is, qui hunc nostrum reliquit,

415쪽

emgiem et humanitatis et probitatis suae, filium, tum doctus, tum omnium is Optimus, et juStissimus, cum Sciret nemo, eum rogatum a C. Plotio, equite Romano splendido Nursino, ultro ad mulierem venit, eique nihil opinanti viri mandatum eXposuit haereditatemque reddidit. Sed ego ex te quaero, quoniam idem tu certe fecisseS nonne intelligis, eo majorem vim esse naturae, quod ipS VOS. qui omnia ad vestrum commodum, et ut ipsi dicitis ad voluptatem

referatis, tamen ea faciatis, e quibu appareat non voluptatem vos, sedissicium, sequi 3 plusque rectam naturam, quam rationem pravam valere 3 Si scieris, inquit Carneades, aspidem occulte latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam assidere, cujus mors tibi emolumentum factura sit imorobe feceris, niti monueris, ne assideat; sed impune tamen ς scisse enim te qui coargitere possit pSed nimis multa Perspicuum est enim, nisi aequitas, fides, justitia, proficiscantur a natura, et si omnia haec ad utilitatem referantur Virum bonum non POSMreperiri. Deque his rebus satis multa in nostris de Republica libris sunt dicta a Laelio. XIX. Transfer idem ad modestiam, Vel temperantiam, quae est moderatio cupiditatum, rationi obediens Satisne ergo pudori consulat, si quis in teste libidini pareat 3 an est aliquid per se ipsum flagitiosum, etiam si nulla comitetur infamia 3 Quid fortes

in il voluptatumne calculis subductis, proelium ineunt, Sanguinem pro patria profundunt, an quodam animi ardore atque impetu concitati Θ Utrum tandem censes, Torquate, Imperiosum illum, si nostra Verba audiret, tuamne de se orationem libentius auditurum fuisse, an meam ; cum ego dicerem, nihil eum fecisse sua causa, Omniaque reipublicae tu contra, nihil, nisi sua Θ Si vero id etiam explanare velles, apertiusque diceres, nihil eum fecisse, nisi voluptatis causa, quo modo eum tandem laturum fuisse existimes 2 M ue

416쪽

402 DE FI NIBUS, LIB. II CAP. 19.

Esto fecerit, si ita vis, Torquatus propter Suas utilitates malo enim dicere, quam voluptateS, in tanto praesertim miro num etiam ejus collega, P. Decius, princeps in ea familia consulat i S cum Sedevovebat, et equo admisso in mediam aciem Latinorum irruebat, aliquid de voluptatibus suis cogitabat 3 nam ubi eam caperet, aut quando, cum Sciret confeStim Sse Oriendum eamque mortem ardentiore Studio peteret quam Epicurus voluptatem petendam putat 3 Quod quidem ejus factum nisi esset jure

laudatum, non esset inlitatus quaris OnSulatu Suo

filius neque porro ex eo natus, cum Pyrrho bellum gerenS, consul cecidisset in proelio, seque e continenti genere tertiam victimam reipublicae praebuiSSet. Contineo me ab exemplis Graecis hoc modicum est Leonidas, Epaminondas, re aliqui, aut quatuor. Ego, Si nostros colligere coepero, perficiam illud quidem, ut e virtuti tradat conStringendam voluptas. Sed dies me deficiet et, ut A. Varius, qui est habitus judex durior, dicere cons Sori Sol bat, cum dati testibus, alii tamen citarentur, out hoc testium satis est, aut nescio quid Satis sit; ' sic a me satis datum est testium. Quid enim te ipsum, dignissimum majoribus tuis, voluptasne induxit, ut adolescentulus eriperes P. Sullae consulatum i quem cum ad patrem tuum retulisses, fortisSimum cirum, qualis ille vel consul vel civis, cum Semper, tum post consulatum fruti quo quidem auctore, nos ipsi ea gesSimuS, ut Omnibus potius quam ipsis nobis

consuluerimus.

At quam pulchre dicere videbare, cum ex altera

parte ponebas cumulatum aliquem plurinati et maximi Voluptatibus, nullo nec praesenti nec futuro do-IOre e altera autem, cruciatibus maximis, toto corpore nulla nec adjuncta nec sperata voluptate; et quaerebas, qui aut hoc miserior, aut superiore

illo beatior, foret; deinde concludebas, Summum malum esse dolorem, Sumium bonum voluptatem t

417쪽

XX. L. Thorius Balbus fuit, Lanurinus ς quem

meminisse tu non potes. Is ita vivebat, ut nulla tam exquisita posset inveniri voluptas, qua non abund ret. Erat et cupidus voluptatum, et cujusvis generis ejus intelligens et copiosus ita non SuperstitiOSUS, ut illa plurima in sua patria sacrificia et fana contemneret; ita non timidus ad mortem, ut in acie sit ob rempublicam interiectus Cupiditates non Epicuri divisione finiebat, sed sua satietate. Habebat tamen rati0nem valetudinis utebatur iis exercitationibus, ut ad coenam et esuriens et Sitiens veniret e cibo, qui et suavissimus esset, et idem facillimus ad concoquendum Iuno, et ad Voluptatem, et ne noceret. Caetera illa adhibebat, quibus demtis negat se Epicurus intelligere, quid sit bonum. Aberat Omnis dolora qui si adesset, nec molliter ferret et tamen medicis plus quam philosophis uteretur. Olor egregius, integra valetudo, uniana gratia, vita denique conferta Olmptatum omnium varietate. Hunc vero beatum ratio quidem vestra sic cogita Ego huic quem anteponam, non audeo dicere : dicet pro me ipsa virtus nec dubitabit isti vestro beato M. Ite lum anteponere. Quem quidem, cum Sua Voluntate, nulla Vi coactus, propter fidem quam dederat hosti, ex patria Carthaginem revertisset, tum pSum, eum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse, quam potantem in rosa Thorium Bella magna geSSerat bis consul fuerat triumpharat nec tamen sua illa superiora tam magna neque tam praeclara ducebat, quam illum ultimum casum, quem propter fidem constantiamque, Susceperat;

qui nobis miserabilis ridetur audientibus, illi perpetienti erat voluptarius. Non enim hilaritate, nec IaScivia, nec risu aut oco, comite levitatis, Sed Saepe etiam tristes firmitate et constantia sunt beati. Stuprata per vim Lucretia a regis filio, testata cives, Se ipsa interemit. Hic dolor populi Romani, duce et auct0re Bruto, causa civitati libertatis fuit:

418쪽

ob ejusque mulieris memoriam, primo anno et viret pater ejus consul est factus Tenuis L. VirginiUS, unusque de multis, seXagesimo anno post libertatem receptam, virginem filiam Sua manu occidit, potius quam ea App. Claudii libidini, qui tum erat summo in imperio, dederetur. XXI. Aut haec tibi, Torquate, sunt vituperanda, aut patrocinium voluptatis repudiandum. Quod autem patrocinium, aut quae ista causa est voluptatis, quae nec testes ullos e claris viris, nec laudator , poterit adhiberes Ut enim nos ex annalium monimentis te te excitamus eos, quorum Omnis ita con

sumta est in laboribus glorioris, qui voluptatis ο-men audire non possent; sic in vestris dbsputationibus, historia muta est: nunquam audivi in Epicuri Schola Lycurgum, Solonem, Iiltiadem, Themistoclem, Epaminondam, nominari ; qui in ore sunt

caeterorum omnium philosophorum. Nunc ero, qUOniam haec nos etiam tractare coepimus, suppeditabit nobis Atticus noster e thesauris Suis quos et quantos viros habere testium sat est. Nonne melius Stde his aliquid, quam tantis voluminibus de Themista loquio Sint ista Graecoriim quamquam ab his philosophiam, et omnes ingenuas disciplinas, habemus : Sed tamen est aliquid, quod nobis non liceat, liceat illis. Pugnant Stoici cum Peripateticis Alteri negant quidquam esse bonum nisi quod honestum sit: Qteri, plurimum se, et longe longeque plurimum,

tribuere honestati, sed tamen et in corpore, et eXtra, Se quaedam bona. Et certamen honestum, et disputatio splendida : omnis est enim de cirtutis dignitate contentio. At cum tuis cum diisseras, multa

Sunt audienda etiam de obscoenis voluptatibus, de quibus ab Epicuro saepissime dicitur. Non Potes ergo ista tueri, Torquate, mihi crede si te ipse, et tua cogitationes et studia, perspexeris Pudebit te, inquam, illius tabulae, quam Cleanthes Sane --

419쪽

m e verbis pingere solebat. Jubebat eos, qui audiebant, secum ipsos cogitare pictam in tabula Voluptatem, pulcherrimo vestitu et ornatu regali in Solio Sedentem praeSto esse Virtutes, ut ancillulaS, quae nihil aliud agerent, nullum suum officium ducerent, nisi ut Voluptati ministrarent, et eam tantum ad RV- rem admonerent, si modo id pictura intelligi posset ut caveret, nequid perficeret imprudens, quod ostenderet animos hominum, aut quidquam e quo oriretur aliquis dolor os quidem virtutes Sic natae Sumus, ut tibi serviremusa aliud negotii nihil hab

XXII. At negat Epicurus, hoc enim VeStrum lumen est quemquam, qui honeste non Vivat, jucunde OSSe civere : quasi ego id curem, quid ille aiat, aut neget. Illud quaero, quid ei, qui in Voluptate Summum bonum ponat, consentaneum Sit dicere. Quid affers, cur Thorius, cur POStumiuS, cur Chius, cur omnium horum magister, rata, non cundissime vicierit 3 Ipse negat ut ante dixi luXuriosorum vitam reprehendendam, nisi plane fatui Sint, id est, nisi aut cupiant, aut metuant quarum ambarum rerum cum medicinam pollicetur, litXuriae licentiam pollicetur. His enim rebus detractiS, negat Se reperire in asotorum vita quod reprehendat. Non igitur poteStis, voluptate omnia dirigentes, aut tueri aut retinere virtutem. Nam nec vir bonus ac justus haberi debet, qui, ne malum habeat, abstinet S ab injuria. Nosti, credo, illud : mem pius est, qui pietBtem ... Cave quidquam putes esse verius. Nec enim, dum metuit, uStus est et certe, Si metuere destiterit, non erit. Non metuet autem, Sive celare poterit, sive opibus magnis, quidquid fecerit, obtinereri certeque malet existimari bonus vir, ut non sit, quam eSSe, ut non putetur. Ita quod certiSSimum St, pro Vera certaque justitia, simulationem nobis justitiae

420쪽

406 DE FINIBUS, LIB. ΙΙ. CAP. 22.

traditis praecipitisque quodam modo, ut nostram Stabilem conscientiam contemnamus, aliorum errantem Opinionem aucupemur. Quae dici eadem de caeteris virtutibus possunt; quarum omnium fund menta vos in voluptate, tamquam in aqua, ponitis. Quid enim Θ fortemne possumus dicere eumdem illum Torquatum p delector enim, quamquam te non Possum, ut ais, corrumpere delector, inquam, et familia vestra, et nomine : et hercule, mihi vir optimus, noStrique amantisSimus, A. TorquatuS, Ver Satur ante Oculos; cujus quantum studium, et quam insigne fuerit erga me temporibus illis quae nota

sunt omnibus, scire necesSe est utrumque VeStrum.

Quae mihi ipsi, qui volo et esse et haberi gratus,

grata non essent, nisi eum perspicerem me cauSamihi amicum fuisse, non sua : nisi hoc dicis, Sua, quod interest omnium recte facere. Si id dicis, vicimus id enim volumus, id contendimus, ut ossicii fructus Sit ipsum officium. Hoc ille tuus non vult; omnibusque ex rebus Ohiptatem, quaSi mercedem, exigit. Sed ad illum redeo. Si voluptatis cauSa cum Gallo apud Anienem depugnavit provocatus, et eX ejus spoliis sibi et torquem et cognomen induit, Ilam aliam ob causam, nisi quod ei talia facta digna Vir ridebantur fortem non puto. Jam si pudor, si modestia, si pudicitia, si uno verbo, temperantia,

Poenae aut infamiae metu coercebuntur, non Sanctitate sua se tuebuntur; quo adulterium, quo tu-Prum quo libido non se proripiet ac projiciet, aut occultatione proposita aut impunitate aut licentia pQuid Θ illud Torquate, quale tandem videtur te isto nomine, ingenio, gloria, quae facis quae cogitaS, quae contendis, quo reseras, cujus rei causa Pe sicere, quae conaris, velis, quod optimum denique in Vita judices, non audere in conventu dicere Quid enim mereri velis jam, cum magistratum inieris, et in concionem adscenderis, est enim tibi edicendum, quae sis observaturus in jure dicendo et fortasse