Opera

421쪽

DE FINIBUS L 1 p. II CAP. 23. 407

etiam, si tibi erit visum, aliquid de ni oribus tuis et de te ipso dices, more majorum quid merearis igitur ut te dicas in eo magistratu omnia voluptatis cauSa facturum esses teque nihil fecisse in vita nisi voluptatis causal An me, inquis, tam amentem putas, ut apud imperitos isto modo loquaris At tu eadem ista dic in judici aut, si coronam tim , dic in senatu Nunquam facie cur, nisi quod turpes est orati, Mene ergo, et Triarium, Uno eX- istimas apud quos turpiter loquare ΘXXIII. I erum, esto. I erbum ipsum voluptatis non habet dignitatem; nec nos fortasse intelligimus hoc enim identidem dicitis, non intelligere nos, Voluptatem quam dicatis. Rem vides dissicilem et obscuram. India idua cum dicitis, et inter mundia, quae nec Sunt ulla, nec possunt esse intelligimus e Voluptas, quae paSSeribus nota est omnibus, a nobis intelligi non potest Quid, si essicio, ut fateare, me non modo, quid sit Ohiptas, scire est enim jucundus motus in SenSu , Sed etiam, quid eam tu velis esses Tu enini eam ipsam is, quam modo ego dixi et Omen imponis, in motu ut sit, et faciat aliquam varietatem tum aliam quamdam Sum mam voluptatem, cui addi nihil possit eam tum adesse, cum dolor omnis absit eamque Stabilem appellaS. Sit sane ista voluptas. Dic in quovis OnVentu, te omnia facere ne doleas. Si ne hoc quidem Satis ample, satis honeste, dici putas dic te onmia et in isto magistratu, et in omni vita, utilitati tuae cauSa facturum, nihil nisi quod expediat, nillil denique nisi tua cauSa: quem clamorem concionis, aut quam spem consulatuSejus qui tibi paratissimus est, futuram putes 3 Eamne rationem Sequare, qua tecum ipse et cum Isi utare, profiteri autem et in medium proferre, non audean

At Ver illa, quae Peripatetici quae Stoici dicunt, Semper tibi in ore sunt. In judiciis, in senatu, Om-cium, equitatem, dignitatem, fidem, recta, honesta,

422쪽

408 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 24.

digna imperio, digna populo Romano, Omnia pericula pro republica, mori pro patria. Haec cum loqueriS, Os barones stupemus : tu videlicet tecum ipse rides : nam, inter ista tam magnifica verba, tamque praeclara, non habet ullum voluptas locum, non modo illa, quam in motu esse dicitis quam Omne urbani, rustici, omnes, inquam, qui Latine loquuntur, Voluptatem vocant , sed ne haec quidem Stabilis, quam praeter vos, nemo appellat Volupta

tem.

XXIV. Vide, ne non debeas verbis nostris uti, sententiis tuis. Quod si vultum tibi, si incessum fingereS, quo gravior viderere, non esse tui similis :Verba tu fingam, et ea dicas, quae non SentiaS, aut etiam, ut vestitum sic sententiam habeas aliam domeSticam, aliam forensem, ut in fronte ostentati Sit, intus veritas occultetur 'ide, quaeso, rectumne Sit.

IIihi quidem ea verae videntur opinioneS, quae honestae, quae laudabileS, quae gloriosae, quae in Senatu, quae apud populum, quae in omni coetu concilioque, proferendae sint ne id non pudeat sentire, quod pudeat dicere. Amicitiae vero locus ubi esse potest, aut quis ami- S SSe cuiquam, quem non ipSum amet propter ipsum Z Quid autem est amare, e quo nomen ductum amicitiae est, nisi velle bonis aliquem assici quam maximis, etiam si ad se ex iis nihil redeat 3 Et quidem prodest, inquis, mihi e esse animo Immo videri fortasse Esse enim, nisi eris, non potes. Qui autem esse poteris, nisi te amor ipse ceperit quod non Subducta utilitatis ratione, essici solet, Sed ipsum

a se Oritur, et Sua sponte nascitur. At enim Sequor

utilitatem. Manebit ergo amicitia tam diu, quam diu sequetur utilitas : et, si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem. Sed quid ages tandem, si utilitas ab

amicitia ut fit saepe defecerit 3 Relinquesnes quae ista amicitia est 3 Retinebis 8 qui convenit 3 quid enim de amicitia statueris, utilitatis causa expeten-

423쪽

da, vides. Ne in Odium veniam, si amicum destitero tueri. Primum cur ista res digna odio est, nisi quod est turpis 3 Quod si, ne quo incommodo afficiare,

non relinque amicum tamen, ne sine fructu alligatus Sis, ut moriatur, Optabis. Quod si non modo utilitatem tibi nullam afferet, sed acturae rei familiariserunt faciendae, labores suscipiendi adeundum vitae periculum ne tum quidem te respicies, et cogitabis, sibi quemque natum esse, et suis voluptatibus ΘVadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut

Pythagoreus ille fecit Siculo tyranno aut, Pylades

cum sis, dices te esse Orestem, Ut moriare pro amico aut, si esses Orestes, Pyladem refelleres, te indicares 3 et, si id non probares, quominu ambo una necaremini, non precarere XXV. Faceres tu quidem Torquate, haec Omnia :nihil enim arbitror magna laude dignum quod te

praetermissurum credam aut morti aut dolori metu. Non quaeritur autem, quid natura tua conSentaneum

sit, sed qvid disciplinae Ratio ista quam defendis,

praecepta quae didicisti, quae probas, funditus eve tunt amicitiam ς quamvis eam Epicurus, ut facit, in coelum efferat laudibus. At coluit ipse amicitias. Quasi quis illum neget et bonum virum, et comem, et humanima fuisse. De ingenio ejus in his disputationibus, non de moribus, quaeritur. Sit ista in Grae rim levitate perversitas, qui maledictis insectantur eos, a quibus de veritate dissentiunt. Sed quamvis comis in amicitiis tuendis fuerit, tamen, si haec vera sunt nihil enim amrmo), non satis acutus fuit. At multis se probarit, et quidem jure fortasse:

Sed tamen non gravissimum S testimonium multitudinis. In omni enim arte vel studio, vel quavis scientia, ut in ipsa virtute, optimum quidque rariS-simum. Ac mihi quidem, quod et ipse Onus vir fuit, et multi Epicurei fuerunt, et liodie Sunt et in amicitiis fideles, et in omni vita OnStantes, et graVeS, nec voluptate sed officio, consilia moderantes hoc

424쪽

410 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 20.

videtur major fis honestatis, et minor voluptatis. Ita enim vivunt quidam, ut eorum vita refellatur oratio. Atque, ut caeteri egistimantur dicere meliusquam facere, sic hi mihi ridentur facere meliusquam dicere. XXVI. Sed haec nihil sane ad rem. Illa rideamus, quae a te de amicitia dicta sunt e quibus unum mihi videbar ab ipso Epicuro dictum cognoscere : amicitiam a voluptate non posse divelli, ob eamque rem, colendam SSe, quod, Sine ea tuto et

sine metu vici non posset, nec jucunde quidem posset. Satis est ad hoc responsum. Attulisti aliud humanius horum recentiorum, nunquam dictum ab ipso illo, quod sciam : primo utilitatis causa amicum

eXpeti cum autem Sus aeces SSet, tum ipsum amari propter Se etiam missa spe voluptatis. Hoc

etsi multis modis reprehendi potest, tamen accipio quod dant mihi enim satis est, ipsis non satis: nam aliquando posse recte fieri dicunt, nulla ex-

Spectata nec quaeSita voluptate.

Posuisti etiam dicere alios foedus quoddam inter

se facere sapientes, ut, quemadmodum sint in seipsos animati, eodem modo sint erga amicos : id et fieri posse, et saepe esse factum, et ad voluptate percipiendas maxime pertinere. Hoc foedus facere si potuerunt, faciant etiam illud, ut aequitatem, modestiam, virtute omnes, per se ipsas gratis diligant. At vero si fructibus, et emolumentis, et utilitatibus, amicitias colemus; si nulla caritas erit, quae faciat amicitiam ipsam Sua sponte, Vi Sua ex e et PrOPter Se, Xpetendam dubium eSt, quin fundos et insulas amicis anteponamus Licet hic rursus ea commemores, quae Optimis

verbis ab Epicuro de laudibus amicitiae dicta sunt. Non quaero, quid dicat, Sed quid convenienter possit rationi et sententiae sua dicere. Utilitatis causa amicitia est quaesita num igitur utiliorem tibi hunc Triarium putas esse posse, quam tua sint Puteolis

425쪽

DE FINIBUS, LIB. II. Λr. 27 MI I

granaria 3 collige omnia, quae soletis. Praesidium amicorum 3 Satis est tibi in te, satis in legibus, satis et in mediocribus amicitiis, praesidii jam contemni

non poteris : odium autem et in fidiam facile vitabis :ad eas enim res ab Epicuro praecepta dantur. Et tamen tantis vectigalibus ad liberalitatem utens, etiam sine hac Pyladea amicitia, multorum te bene-VOlentia praeclare et tuebere, et munies. At quicumj0ca, seria, ut dicitur quicum arcana, quicum Occulta omnia Θ Tecum optime deinde etiam cum mediocri amico. Sed fac ista esse non inopportuna;

quid ad utilitatem tantae pecuniae 3 Vides igitur, si

amicitiam sua caritate metiare, nihil esse praestantius :Sin emolumento, summas familiaritates praediorum preti0Sorum mercede superari. Me igitur ipsum ames Oportet, non mea, si veri amici futuri sumus.

XXI II. Sed in rebus apertissimis nimium longi

Sumus Perfecto enim et concluso, neque Hrtutibus neque amicitiis usquam locum esse, si ad voluptatem Omnia referantur nihil praeterea magnopere dicendum. Attamen, ne cui loco non Videatur SSereSponSUm, pauca etiam nunc dicam ad reliquam

orationem tuam.

Quoniam igitur omnis summa philosophiae ad

beate vivendum refertur, idque unum Xpetenteihomines se ad hoc studium contulerunt beate autem

vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item, Ontra, omnem infelicitatem in dolore id primum videamus, beate vivere vestrum quale sit. Atque hoc dabitis, ut opinor, si modo sit aliquid esse beatum, id oportere totum poni in potestate Sapienti nam, Si amitti vita beata potest, beata esse non poteSt. QuiSenim confidit semper sibi illud stabile et firmum permanSUrum, quod fragile et caducum sit 3 Qui autem dissidet perpetuitati bonorum suorum, timeat

426쪽

Nemo igitur esse beatus potest neque enim in aliqua parte, sed in perpetuitate temporis, fita beata dici solet neque appellatur Omnino vita beata, niSi confecta atque absoluta nec potest quisquam aliars beatus esse, alias miser. Qui enim existimabit posse

Se miSerum esSe beatus non erit. Nam cum Semel

t suscepta beata vita, tam permanet, quam ipsa illa effectrix beata vitae sapientia neque XSpectat ultimum tempus aetatis quod Croeso scribit Herodotus praeceptum a Solone. At enim, quemadmodum tute dicebas, negat Epicurus diuturnitatem quidem temporis ad beate invendum aliquid afferre, nec minorem voluptatem percipi in recitate temporis, quam, si illa Sit Sempiterna. Haec dicuntur inconstantissime. Cum enim Summum bonum in voluptate ponat, negat infinito tem-POre aetatis voluptatem fieri majorem, quam finito atque modico. Qui bonum omne in rirtute ponit, is potest dicere perfici beatam vitam perfectione virtuti negat enim summo bono afferre incrementum diem. Qui autem voluptate vitam effici beatam putabit, qui sibi is conveniet, si negabit voluptatem crescere longinquitates igitur ne dolorem quidem. An dolor longissimus quisque miserrimus, Volupta tem non optabiliorem diutumitas faei 3 Quid est igitur, cur ita semper Deum appellet Epicurus beatum et aeternum 3 emta enin aetemitate, nihilo beatior Iupiter, quam Epicurus : uterque enim Summo bono fruitur, id est, voluptate. At enim hic etiam dolore. At eum nitidi facit ait enim se, si uratur quam hoc suave V dicturum. Qua igiturre a Deo vincitur, si aeternitate non vincitur 3 in quo quid est boni praeter summam voluptatem, et eam

sempiternam 3 Quid ergo attinet gloriose loqui, nisi conStanter loquare In voluptate corporis addam, Si is animi, dum ea ipsa, ut vultis, sit quod et in corp0re situm est vivere beate. Quid Θ istam voluptatem perpetuam quis potest praestare Sapienti

427쪽

DE FINIBUS, LIB. II CAP. 23. MI 3

nam, quibus rebus emciuntur voluptates, hae non sunt in potestate sapientis. On enim in ipsa sapientia positum est beatum esse, sed in iis rebus quas Sapientia comparat ad voluptatem Totum autem id externum et quod externum, id in casu est. Ita fit beatae vitae domina fortuna quam Epicurus est exiguam intervenire Sapienti. XXVIII. Age inquies ista parva sunt Sapientem locupleta ipsa natura V cujus divitias Epicurus parabiles esse docuit. Haec bene dicuntur; nec ego repugno Sed inter SeSe ipsa pugnant. Negat enim tenuissimo ictu, id est, contemtissimis escis et potionibus, minorem voluptatem percipi, quam rebus exquisitissimis ad epulandum. Huic ego, si negaret quidquam interesse ad beate vivendum, quali uteretur victu, concederem laudarem etiam everum enim diceret: idque Socratem, qui voluptatem nullo loco numerat, audio dicentem, cibi condimentum esse famem, potionis sitim. Sed, qui ad Voluptatem Omnia referens, rivit ut Gallonius, loquitur ut Frugi ille Piso, non audio nec enim eum, quod sentiat, dicere existimo. Naturales divitias dixit parabiles esse, quod parvo

esset natura contenta Certe, nisi voluptatem tanti testimaretis. Non minor,' inquit, voluptas percipitur ex vilissimis rebus, quam ex pretiosissimis. Hoc est non modo cor non habere, sed ne palatum quidem. Qui enim voluptatem ipsam contemnunt, iis licet dicere se acipe Serem menae non anteponere: cui vero in voluptate summum bonum est, huic omnia Sensu, non ratione, Sunt judicanda : eaque dicenda optima, quae Sunt SuariSSima.

Verum Sto consequatur Summas Voluptates,

non modo parvo, Sed per me nihilo, si potest: sit voluptas non minor in nasturtio illo, quo vesci Persas esse solitos Scribit Xenophon, quam in Syracusanis menSis, quae allatone graviter vituperantur e

Sit, inquam, tam facilis quam vitatis, voluptatis

428쪽

414 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 29.

comparatio : quid de dolore dicemus 3 cujus tanta tormenta Sunt, ut in his beata vita si modo dolor

Summum malum est esse non OSSit. Ipse enim Metrodorus, paene alter Epicurus, beatum esse describit his fere verbis: cum corpus bene OnStitutum Sit, et Sit eXploratum, ita futurum.' An id exploratum cuiquam poteS eSSe quo modo seSe habiturum sit corpus, non dico ad annum, Sed ad vesperam Θ Dolor igitur, id est Summum malum, metuetur semper, etiam si non aderit jam enim adesse

poterit. Qui potest igitur habitare in beata vita Summi mali metus 3 Traditur, inquit, ab Epicuro ratio negligendi doloris. Jam ipsum absurdum, maXimum malum negligi sed quae tandem ista ratio est Maximus dolor,' inquit, ireris est.' Primum, quid tu dicis breves deinde dolorem quem maximum quid

enim 3 summus dolor plures dies manere non potest 3 vide, ne etiam menses nisi forte eum dicis,

qui, simul atque arripuit, interficit. Quis istum dolorem timet 3 Illum mallem levares, quo optimum

atque humanissimum virum, Cn. Octavium, II. F. familiarem meum, confici vidi nec Ver Semel, nec ad breve tempus, sed et Saepe plane et diu. Quos isse, Dii immortalesu cum omnes artu ardere viderentur, cruciatus perferebat nec tamen miser esSe, quia summum id malum non erat, tantummodo laborio-Sus, Videbatur. At miser, si in vitioSa et flagitiosa vita, assiveret voluptatibus.

XXIX. Quod autem magnum dolorem breVem, Ionginquum levem, esse dicitis, id non intelligo,

quale sit. ' ideo enim et magnos, et eOSdem bene longinquos dolores, quorum alia toleratio est verior; qua uti vos non potestis, qui honestatem ipsam per se non amatis Fortitudinis quaedam praecepta sunt, ac paene leges, quae effeminari virum vetant in dolore quamobrem turpe putandum est, non dico

d0lere nam id quidem est interdum necesse , Sed

429쪽

saxum illud Lemnium clamore Philoctetae funes

Quod Hulatu, questu, gemitu, fremitibuSResonando, mutum flebiles voces refert. Huic Epicurus comparet Se, Si poteStet Cui inperino morSU, Venae ViScerum, Veneno imbutae, tetro cruciatu cient.

Sit Epicurus Philocteta si gravis dolor, brevis. At jam decimum annum in spelunca jacet. Si

longus, te 4SQV dat enim intervalla, et relaXat. Primum, non Saepe et deinde quae est ista relaXatio, cum et praeteriti doloris memoria recens St, et futuri

atque impendentis torquet timor Θ IOriatur, inquit. Fortasse id optiarum; sed ubi illud, itus semper voluptatis γ' si enim ita est, vide ne facinus facias, cum mori suadeas. Potius ergo illa dicantur, turpe esse viro debilitari, dolore frangi, Succumbere e num ista vestra, gravis, brevis, si longus, levis, ' dictata sunt. Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolor mitigari solet. XXX. Audi, ne longe abeam moriens quid dicat Epicurus et intellige, facta ejus cum dictis discrepare Epicum Hermacho S. Cum ageremus, inquit, vitae beatum, et eumdem Supremum diem, scribebamus haec Tanti autem morbi aderant vestiacae et Viscerum, ut dii ad Oriun magnitudinem posset accedere. V Ecce miserum hominem, si dolor summum malum est. Dici aliter non potest. Sed audiamus ipsum Compensabatur tamen,' inquit, -- cum his omnibus animi laetitia, quam capiebam memoria rationurn inventorumque nostrorum. Sed tu, ut dignum est tua erga me et erga philosophiam voluntate, ab adolescentulo suscepta, fac ut Metrodori tueare liberos.' Non ego jam Epaminondae, non Leonidae mortem hujus morti antepono; UO- Ium alter, cum vicisset Lacedaemonios apud Manti-

430쪽

416 DE FINIBUS, LIB. II CAP. 31.

neam, Simulque ipse gravi vulnere exanimari se via deret ut primum dispexit, quaesivit, Salvusne eSSet clypeus 3 cum salvum esse flentes sui respondissent, roga ut essentne fusi hostes Θ cumque id quoque, ut cupiebat, audimisset, evelli jussit eam, qua erat tranS- fixus, hastam cita multo sanguine profuso in laetitia et in fictoria est mortuus Leonidas autem, reXLagedaemoniorum, se in Thermopylis, trecentosque eos quo eduXerat Sparta, cum Sset propocita aut fuga turpis, aut gloriosa mors, oppoSuit hostibus. Praeclarae mortes sunt imperatoriae philosophi autem in suis lectulis plerumque moriuntur. Refert tamen, quod sibi videtur esse morienti magna laus. Compensabatur,' insuit, cum

summis doloribus laetitia.' Audio equidem philosophi vocem, Epicure sed quid tibi dicendum sit,

oblitus es. Primum enim, si Vera Sunt ea, quorum recordatione te gaudere dicis, hoc est, si vera sunt tua Scripta et inventa gaudere non potes nihil enim jam habes, quod ad corpus referas. Si autem a te Semper dictum, nee gaudere quemquam, ibi Propter corpus, nec dolere. H Praeteritis,' inquit,

gaudeo. V Quibusnam praeteritis 3 si ad corpus

pertinentibus, rationes tuas te vide compensare cum istis doloribus, non memoriam corpore perceptarum voluptatum: si autem ad animum, falsum est;

quod negas animi ullum esse gaudium, quod non referatur ad corpus Cur deinde Ietrodori liberos commenda. Quid ex isto tuo egregio ossicio, et tanta fide, sic enim existimo ad corpus refers 3 XXXI. Huc et illuc, Torquate, vos versetis licet; nihil in hac praeclara epistola scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis ejus reperietis. Ita redarguitur ipSe a sese, veneuntque scripta ejus probitate ipsius ac moribus; nam ista commendati puer Tum memoria et caritas amicitiae, summorum officiorum in extremo spiritu conservatio, indicat, innatam esse homini probitatem gratuitam, non invitatam VO-