[1]

81쪽

De Aristiuus subiunctivus uel coniunctivus desinfinitivus. Indicativus dicitur:quia per eum indicamus quid agitur. Impatiuus dictus:qa,eu imperamus aliis: ut aliqdfaciant. Optauuus: la Het adverbio optadiut plenusignificet sensu. Subiunettiuusequia1ubiungit sibi aliud uerbum ut pcifectu significci sensum. Infinitivus:quia nec personas nec numeros dissinit sed omnest is uno uerbo profert:ut legere. Spes sui uerborudus Primitia ut lego.Deriuatiatu lectu in Figurii et sui tres: Simplex:ut cupio. Coposita.ut cupio. decopositam cocupisco Coiugatio e coliqns uerboru decliatio. Pris Coiugatio dca.st una cadetrone declinatois pluria colungunt uerba Coiugatioe apud Iatios subqttuor.Prima iugatio ras uel raris effert sedam plana pntis:ut Amocis. Mamor aris. Scdites uel crispducta:ut Doceo docefac doceor doceris Tertia i is uel cris correpta:ui Lego legis di ego legeris. uarta in is clitis plueta:ut Audio audis ic audior iris. Maiores oli 1 oibrioiugat5ibRmpatiuo bam addebat, faciebat impfectu dieatiui qae adhuel trib'obsiuae in rixet ead. dii tui utri nutriebat. Dixit ergo auq poeta sexto: Lcmbat dictis aiu3:p leniebatmi Sqmisauroch polibat: p policiat. S. Persona est rationalis substantia qua sermo cxcr tur. Diom. Sunt planae uerboria tres.Pria est quae dicit:ut lcgo Scdaeui draut legis.Tertia de qua de ut legit.Diom. Nucri uerboruduo sut:Singularis ut lego.Pluralismi legim'. Depticipio. rticipi ueps ofonis:qpuer accipii ex quo et driuae. Δgen'dccasum,ns adsilitudincnois:&accidetia uerbo absq; discretione personarum lc modorum. Prisci. . Participiti inuentu mutirento dem sine coniuetioe psera eu alio uerbo:ut Legens doceo.pro lego dc doceo.prisccxi.

82쪽

De Arte

Aecidia fiscipatio sex.Gen'.caus.1ps.significatio.nuer' de Ggura Gna participio sum qituor. Masculinu:ut doci'. Fcet nitauit docta. cuis:ut doctu. Oe ut hic ct hec ei doc Participia sex casus habent ut nomina. I patricipio sui tria.Pns cu implacto ut amas dodoces. Per. sectu cu plusqpsecto:ut amat'. Futu':ut amaturrit amadus. Signifiealoesiticipio seunt:Aetiua passiva.neutra.cois cdepones. Nuer'pticipiis accidit: Singulatis:ut amas pluralis: ut amates. Figuridus sui licipio Simplexvit facies. Dcco posita:ut efficies. Naucriuat a coposito ucibo effeto.Sun.pticipia ipsa, se coponat notri'uerbi copositis tralauta nolu3ui:ut noces inoces Oia pumpis piicipia terminat a tus ut ama

Ronome estis oronis: p noierptio uniuscuius iacci

usas a plurali immo derivani Ad cn ndedit i pila seu gete significat pria at urgesiani'cenpi: sue pinstos possio. lia

83쪽

De Arte Figura prisnominum duplex est:Simplexiut iste ista Istud.Is ea d. Coposita ut istic istec istoc uel inue:& idem cade idem.

Numeri duo sunt:Singularis ut ego. iv.Pluralis ut nOSMOS.Casus pronominum sunt sex ut in nomine. Tu meus.nostervi nostras uocaituu dumtaxat P nominib' habentiquia secudae personae adiugi possunt.Alia uero possessiua pnoia cla secudae psonae iungino possunt.carcn uocativo Modideclinatiois pnominu sunt quattuor. Primus modus fa

4 De praepositionc. ad Raepositio eps ofonis idcclinabilis. sponti abis piibus

oratiose: uel appositioc:uta leplo:ue copositoc: ut pius. Praepositio aliis partibus olationis praeposita:significalidesca. rum aut mutat.ut doctus indoctiss. aut complet.ut facio perficio. aut minuit.ut ideo surridco. Pesse. Praepositioni accidunt tria.Casus.figuravi ordo.Casus accu sativus ec ablativus. Figura simplex ut abs. Coposita ut ab hordo praepositiuus ut sine.Subiunctivus ut tenus. Dona. Praepones uci suboni'syllabae. urduaφ:uci triu:ut Pitta secta.

Propnia ponis est nihil certire se posita sine aliis piib'ofonias significare posse:praesertim de monosyllabismi ad obperptae ab absculae e ex. Nccnon in busdaue dissyllabis:ur ante pier.

Hecn1 ad sensum sequetium significauoc suas accomodata praepositio quu ad copositione rasierit:aut uim suarciinci:utiduco:aut mutat ultima fam:ut susscio.aut pcrdinut coco S. Praepositio dca:cim loqndopponi dicinarini. An teplua:no

84쪽

estoribusq; tenus. De aducrbio.

douerbiu erofonis' adiecta uerbo: nificatione eius

Vn nec de mane dicere dem':sue dicedo de prio matappositio no ui iugi mae sed prio. De inretiectione. TNi Leelio eis omnis ite Geta aliis piibrasonis ad exprimedos ales sus. Don. Interiectivi accidit significatio ini:

Diom.Interiectio diuersa het significatoes:Gaudii:ut euax. Doloris:ut heu h. dcc De coniunctione. OOoluetio pars omnis necles ordinaviniam. DIOm. Covictio dicta:cta coiugit elocutocsm ego ec tuleam'. Coiuctiora duas sepatas ali ne, iugit. Sue hoc plerum a poetis cametri fit:ut multa quoq; dobcllo passus. crgo hic una ua cat sicut alio loco. Dixit .dcpha uoce diremit. S. Prisca vii Axis r.in liquot eo loco necessccepsit accipitCu seqι &c. oluetio accidui tria.Ptas figura, ordo. Dio. Ptas diuetio Dii irinq; diuidit spes. Est.n.copula ituam fitq; sed ni. Disiu Giuaru Aut uc,rExpletiva:ut de cude C siti ia dc si ob rem.Rationalisntae quapropter quonia ergo cciico Dium.

85쪽

De Arte Figura est' appetan simplex sit:ut nam An eoposita ut nil

Ordo colunctionu est triplex. Aut.n.pponunt :ut at ast: Aut supponux ut aut. Aut cora sui:ut ergo igit Don. Finis. Ant. Mancinelli cliterni commetasolus in Catonis Car.

UVbiser ille CatHis Carme de morib' ad ungue ut ipse aiebat pciri cupies me lapius adiit:quuc imprimis illo

si carminu expositione exigeret: Si dera ius nobis:ut carmibiti adlaut:Scrmocs blados: bicla cauci incineto:Simplicitasti ueri fama e fraus ficta loqnduCuvencre, baccholis c. sed hi iuncta uoluptas.Gratior ossiciis quo sis mage charior nomnome subea&q d ossiciperdi.Cu tibi sit coiuxuare os xia malaboren Vitadia ducas inimicu nome amici.cum remisi ad doctioresmeruincllis redicimipse norit. Ego et saepe interlocindum:& ioco qdem scito quos da e doctis inicrrogaram scd wrndelint:pater eis.No ab re igit uisum est carmina pcipue. xxiii .enarrare. Vbi id scripserim legisse forman pigucrit, miser:cucta α.n. ad doctrinam:& bonos moros spectare ceninent illud aut nosterierim. M.Caton libs ei edidisse:ji scrip tus est carmen de moribusvit Gellius lib. x. asserit.haae Rosmae pridie idus Maias.MDIll I. Ex quibus Aucratibus.

e iiii

86쪽

Commentum

e Ca onis Carmen de Molibus I deus est animus nobismi carmina dicunt. Hic ubi praecipue pura sit mente coicndus. Si

quid

Deus Ianimo animae anim'

Mens Deus

Geni' e Catonis carmina de Moribus ea quidem habent sensus autem xor. do istiusmodi. Siria. Deus est animus nobis:ut carmina dicunt. THic

isdeus praecipue sit colendus:idest adorandus tibi.i .a te:met pura.i puxo animo. Si pro a:Maroli.iiii. .Hunc ego si potui tantum sperare dolorem:& perferre soror potero. Nec ullo pacto ut Seruius potui pro potuissem exponas:est. n.si hoc loco coniunctio calis approbati ua:ut Iuv.aen. Si concessa peto: si dant ea moenia parcie.Sciendum : quando approbatiua est:inaicativo modo iugi:quod quidem Priscat. xvi. etiam tradit. Diomedes item:& Donatus aiunt:Si siquidem: quadoquidem: quoniam:nan :quia:esse causales. Priscianusi dicto Ii. xvi.inql:ci pro prie usales cum affirmatioe proseruntur. Deus est animus nobis ut carmina dicunti Cicero liba.Tusc.sic ait. Ergo animus:quil ut ego dico)diuinus: ut Euripides audet dicere:d ille:& quidem si deus: aut anima: aut ignis est:idem est animus hominis.Nam ut illa natura . de coele stis:&terra uacat:&humore: μή utrius haru rerum humanus animus est expers c. Ergo ut Carmina dicunt: accipienda sunt euripidis carini na.Cuius poetae sententiam: Minanilius ii iii .asserere uidetvnquu ait. An dubium est habitare deum sub pectore nostro:In coelut redire ani mas:coelo inuenire Et lib. ii. Quis dubitet post haec hominem coniungere caelo:Eximium natura decut: linguonam: capax lagenium: volu crem lanimum.quem demi in unu descedit Deus:ati habitat: ip in prequiriti Deus:Ciceroti .i.Tusc. inquit Nec uero deus ipse .inte ligita nobis:alio modo intelligi potestnaisi mens soluta quaed imi A libera: se gregata ab omni cocietione mortali:omnia sentiens:& moves: ipsal praedita motu sempiterno. Hoc :genere:ato eadem ab natura ciuina na mens .i Deus manilius. li. ii .a ita a canam tacita narii rae mente tentem infusuml Deum coelo:tertiscn:Deiol ingerem:&aequali moderantem edere molem:Totum alterno consensu uiuere in udum; Et rationas agi motu:quum spiritus unus Per cuctas habitet partis vallirriget orbem:Omnia peruolitam:corpus aiale figurat. Deus .in in tilianus lib.vii. feribit illa: Detis spiritus esto nanibus partibus immixtus. Deus est animus nobis. Vt Socrates lib.x. de repu.Platonis ait: An, mus noster cognatus est diuino imortaliis sempiterno. Deus est ambinus nobismi Augdib.mi.c.xiii.scribitiValerius soronanus inqti Geni

us deus c:qui praepositus e ac uim habet omnium rerum gignedarum P s

87쪽

Catonis i

Et alio loco genium dicitee nniuscuius animum rationalem:&Jde esse lingulos singulorum. Nasi omnis genius de &ois uiri animus g musnius:sequitur ut sit omnis uiri animus deus:quod absurdun quare inuit hic riugustinus nullo pacto asserendum Animum nostrum esse deu r Deus:Lactantius lib.i.c ii.ait: Deus autem et est aeternames: ex omnis Musi parte:persectae consumat. ecp uirtutis est:& id m i. i.civ.inquit Pyathagoras ita diffiniuit quid esset Deus: Animus:qui per uniueisas mundi partea:Omnem naturam comm mrati discisus:ex quo omnia:quae nascuntur animalia. uitam capiunt. Dcus:ut Pomperiis inqt: Deus di ctus est: omnia comoda hominibus dat. Sive a Graeco Σεoc deus D u quod signincat metum:eoq, hominibus metus sit. Sed magis constat untduocabulum ex graeco eos Theos esse dictum aspiratione dempta Theo ut mos antiqs nostris frequens erat.Haec ex illo. Animus.Seneca epiolad inquit. uidenim aliud est animus:qquodammodo se habes intus f Animust Macrobius lib. i.deso.ait:Animus.n. proprie mens quid:qum,diviniorem anima nemo dubitauit sed no nunq sic:& aiam Aiasurpantes vocamus.Cicero item i.LTuscisic: Animu autem animam iustiam fere nostri declarat nominarimam Magere animam:& efflare di

cimus.&mimosos:&bene animatos:& ex sententia. ipse aut alum abnima dictus est. Maci ob 'neroti .i. deso.sic. Animarum originem ma Aia ea re de coelo inter recte philosophantes indubitatae constat esse senten ς iatiae:& anima dum corpore utitur haec est perfecta sapientia:ut unde orta st:de quo fonte uenerit recognoscat.& Actius teste nonio ait Sapimus tu animo: ruimur anima:sine animo anima est debilis. Varro item:in reli Aia quo corpore ab hoc inte diffusa anima:hinc animus ad intelligetiam Iributus .Et hipocrates. ut scribit Macrobius lib.i.de .dixit Animam ladesse spiritum tenuem per corpus omne dispersum.Zenon concretu corpori spiritum .Heraclitiis:scintillam stellaris essentiae. Hipparchus igne. Anaximenes:aera.Empedocles &Cricias sanguine.Parmenides ex ter. Ia igne Exenophantes.ex terra de aqua.Boetes ex aere & igneaEpic rus:speciem ex igne:&aere:& spiritu mixtam. AnimuS: Cicero luV-t Ahi, scoesica rhumanus autem animus decerptus ex mete diuina cum alio es deo

nullomisi cum ipso deo si hoc fas est dictu comparari potest.

Hic tibi praxipue pura iit inentescolcndus

CCum omnium uirtutu dux sit Relligio:qua media ad deum est ascen clib. DS:oecente Cato iste imitatus pythagoram in uersibus aureis:ubi ait gi OImprimis uenerare deos: ab ipsa religione praeceptum dare incoepit in Uespuens Deum colendum esse pura mente:waia ut pythagorei dicuuoptime coiia deum ueneraberis:si animo ei Dailia fiat:Mens.n. ex diuio spiritu ducta u.

88쪽

Sacerodotis laudes

hico

is idehic

haec hoc is

Commentum keonfirmata assiungi tus deo:simile nam ad eius simila accedere necesse est ut scribit Hierocles.quamobrem solus sacerdos apicia appellas. Solus enim est dei amatousolus deo praeces effundere nouiti solus desihonorarescit.qui dignitatem non confundit.quil imprimis hostiam se ipsum producens propriam animam:quasi quoddam dei simulachia aedificati Templum monstruitiquum eius ment in de intellectum ita parativi diuinam lucem facile recipere possit. Hic tibi inicitus &4mgis proprietis tibi dixisset:Nam ut Donatus inqt:sunt pnoia quaedam praeγpositiva:ut quis:hic:sunt subiunctiva:utis:Idem postea uero sic ait:sunt alia demonstrativa:quae rem praesentem norant:ut hic haec hoc Alia relativa:quae rem absentem significant:ut is ea id. Prisciantu etiam lib.xji. ostendit:Tertiae peisonae pronomina:alia esse demostrativa:ut hic iste: Alia relativa:uiis:& sui:interest autem inter demonstrationem:& rela . tionem hoc:* demonstratio interrogationi reddita primam cognitie, nem ostendit. Quis secti go.Relatio uero secundam cognitionem si hie iste gnificat.utis. Iure igitur hic: primam cognitionem indicat praeponi, ij. sui unde praepositiuum nominaturas autem secundam cognitidem iis is significat:subiungitui unde S subiunctivum pro merito nuncupatur: ν redigat in memoriam primae cognitionis:ut si dicam:Aeneas fuit filius ueneris iis est:qui uicit Turnum .haec ex illo. Nec me latet poetas inter dum hic subiungere: ut Cato iste nunc egit:sed abusue quidem. Recte igitur Ouidi'aitat .v. met. Fama noui fontis nostras perii nit ad alares: Dura mediastique praepetis uagula rupit:is mihi cansa uiae.&c. Vbi noD 'diis dixit:sedis:ne improprie loqueretur. ura sit mente cole dusi idest adorandus. Vt enim Christus ait ioannis capite quarto:Spiritus est debus:& eos:qui adorant eum:in spiritu:& uiuitate adorare oportet.Est au de OIa rem mente pura colenduS:&adorandus ipse deus omnipotensica, Ila, nouit interrogatus:An facta hominum deos fallerentinec cogitata inquit, ut non solum manus: sed etiam mete puras habere uellemus:cum secre iis cogitationibus nostris coeleste numen adesse credidissemus. Haec ex Desso Valerioli.vii.de sapienter dictis. Praecipue .imprimis. Nam ut Lactai ado tius aicili.U.c.xix.raesciuicitum sit nefas adorare aliud praetercs deum iratandus condidit cosum:ati terram,qui humanu genus finxit inspirauit: tute donauit.Christus etiam in matthei euangelio inquit dominum deum tuum adorabis:&illi soli seruies. Pura mente colendus Lactatius ubi

de iustitia ueri de cultu scribit.sic ait:qd igit ab hole desiderat deusmisi cultu mentis: sest primus.& sanctusuram illa quae aut digitis fiunt: aut extra homine suntihoc sacrificiu uese non est.Nec quod ex arca essedria excorde proseis non amanui sed qdmete libatur:haec acceptabilis uictima est:qua de se ipso animvaimo latiNa quid hostiae:qd tuta:il uer

purat tha

inla

89쪽

Catonis stliiquid aliiv:qd argentu:qd preciosi lapides conserunt si coletis pura

ineas non est &GPrarierea eodem auctoremthillest tam inuisum deo umens incesta:& aius impurus. Pura mete:no aspicias eplana sistis trus deo: sed clauras admoueat inqt Seneca Itei No.n. aliter nisi optim' aius pulcherrimus dei cultus est:Et Socrates in gorgia Platonis lauticis smu dicit:qnohet animi uitiu:quandoqdem id maximumatu. Tishullus litLCasta phace supis pura cu ueste uenite.Et manibus puris sumite sontis aqua TMente.ut idem Lactan .li.vii. Qxii.alimo est ide meSaia:aliud est.n.qs uiuimus:aliud qffcogitamus.Na dormientiu mestio ala sopiti& in furiosis mens extinguis:aia mouet.& ideo non exani mes:sed dementes uocans: mens ergo.i.intelligentia uel auget, uel mi nui pro aetate: Aia in statu suo sena est. Ut 3 lib.de opifin qtidem: q/dam scdm menti in pectore esse uolueruualii scdm eius in cerebro e sis

dixerunt,

Plus uigila scin perme somno dcditus esto:

Nam diuturna quies:uitiis alimenta inimi strat. Cauaradem de somno I ii .de legibus plato scripsit:hoc loco paresitir afferresait.n.illa.Certe Oib'uirpuiu aliqs p tota dormiat noctem:nec primus excites:&surgat ira:ut hoc toti familiae pateatia uinit: ut domina ab ancillis non ancillae ab ipsa. primu excites: turpe dicendu .nocte igis exurgant:& Magistratus publicum aliqd.patres uero:matre ' familiae in domibus. ppriis re sua cureti Sonus. n. multus naec corpibUSmecaiSinem reb'gere dis natura coducit Nemo de du dormit: alicuius pretii estino magis q si no uiueret. ua rascam uiuere:& sape cupit maxime elogissimo pe uigileti lasanitaris comoditate fuata. Plus uigila semp., scus es:ama uigilias:ut ille Dunt tus uigilado custodias:&ipse in scitate serueris. Si pcor es: magis cura:ut uigilado:&orado purgeris: dii tunse pectore freqntius clames: Ab occuliis meis uda me:& ab alienisice Fuo tuo Hieronym in Aureolis VPlus uigila D: 1stitutio quoq; saluatoris nocte tota ad uigil arduauditores ex uscitaturicedo. Du dorrni et holes:uenit malus:& subseminavit Zizania in triticii:& ablinc si noti dormissent:nec malus fortasse zizania seminare potuisset.Beati serui illi quos:quum Denerit dias iue, nerit vigil: tes.Et si uespria uenetit hora:si media nocteisi illi cantu:&inuenes t eos uigilantes:beati sun r.illud autem scitote:qis scirer pater. familias:qtua hora fur ueniret:uigilaret utiq;:& non sineret perfodi do .mumst m. ita di vos estote parati:qaqua hora non putatis: filius hosnjnis uenturus est. Nec uerbis solum docuit Vigilias: sed etiam firmi

vi exemplo: legitur enim in euangelio: quia erat ictus per noctans Mensi pura Dei

cultus purus foeIix

Mens Aia Mens Aia Mens ubi Civis uigilet Una Sonus

Uigila

uigilie Vigiladum

Vigila

bii sutichrist' orabat

90쪽

Sobrii Uigi

Iiarum

como

da Surge.

quid agit

tiae mala dormiassiis Labo radum esse Ocii mala Res age

Commentum in oratione deI:pernoctabat dominus non sibi:sed ut scirent semi Iope ,

εἱ infirmi:quid agere deberent. His instructi sermonibus:bi confirmati documentis beati Apostoli: ipsi uigilarunt:& uigilias imp ratuti nde Petrus in epistola sua inqt:Sobrii estote:&uigilate:P aduersarius uoster Diabolus tanti eo rugiens circuit quaere quem deuoret. Plus uigila semp:hieronymus in aureolis insit: Uigilando umor omnis excluditui:fiducia nascitus:Caro maceratur uitia tabescunuchatara roborat recedit stultitia:accedit prudentia:mens acui tuneiror obtundis. Climi, num caput Diabolus gladio pus uulneratur.qd hac utilitate magisne, cessarium qd istis commodius Ne somno dedit' sto.Seneca.n.epi, stola. cxxiii .insit:siqs cum ipso:ut ita dica die surgat:officiosior:meli, oro:cssias illum expectat:& lucem primam ex uir.Turpis:qalto sole se, misomnis iaceucuius vjgilia in medio die incipit: adhuc multis hoc antelucanum e. Ne somno deditus esto:si circvi Paulus asseruiescens. Vos estis dei templum uiui .inquatum pcssumus exemplo sanctorum uigilias diligamus.ne de nobis dicatur ut psallitur:dormierunt somnustium:& in eo nihil inuenerunt. Ne somno deditus esto:ut enimedici

aiunt:Temperatus somnus:& qno ex crapula: oc B:ietate uenit:instaubrat spiritus in uigil is r solutos:membra labore fessa reparat .calore sto/macho subministrat.mentem purgat. Dem totum corpuS ad agenda omnia renouatum moderatus uero somnus corpus desiccat εἰ instigi dat:ac superfluitatibus replet phlemnaaticis:supeIfluael uigiliae calore intendunt:corpus dc siccant.

Nam diuturna quies uitiis alimcnta ministrat.

Nam diuturna qαβc. Aues.n.quar couiuiis comparantur:ut In mo tae facilis pinguescant:& in obscuro cotinentunita sine ulla exercitatione iacenti Dus tumor pigrum corpus invadit:languidi albent. Minuiuis caro morticina est. Illela se stupetiille caligat: Seneca epistola.cxxiii. Nam diuturna cres c.Hinc Hieronymus in aureolis inat: Lassiis ad stratu uenusmecdu expleto sono surgere copellaris. Tatis occupassnegociis nullis uacabis cogitario ibus. Na diuturnanes&c. Iccirco de Lactan. lib.vi.ciiiii.ainin hoc saeculo pri laboradu esstaut sis postmoduiocio:esuri edu:sitiendu:Ut'frigora plareda humi qescendu uigilandupiclitandu estnit saluis pignotibus: domo: 1e familiari:& cibis pacis ac uictoriae bonis plani possis.Sin autem praesens ocium malueris llaborem:malum tibi maximii facias necesse est: praeoccupabit.n.aduer strins non resistentem:uambuntur agri:deripietur domus in praedam uxor ac liberi uenient:ipse intei ficiere ac capere.Sicinii hac uita omit tenda est praesens uoluptas.Ne hostis opprimat;uigilandum stationes