Operum ... tomus primus-(tertius).

201쪽

m A QUINTO DI FERRARA. apst algento alia similitudine deli habito odi che in v stilo, due altri gli allacciamno i speroni. Salito hev su sepra , egi dimi usti di Belvedere soli r Areo,

Wil ponte, 'na iam deito ne qua tenam si par rono cento tinquanta egeti ' Artiglieri , ch'erano disse iungo a riva de Po ognun incominci a n- caminarsi verso it ponte di Castelleiado, ordine detrincaminarsi s di questa maritera. Cento pulti coronati di viro , o di ori di feta, ' haveano amisicie χ'ormesino blanco cini ai anchi con bandiruole in ano turchine, gialle, che sono icolori 'ista ignore Wco P arm Ducati . Et dietroa loro Otto Pisseri vestiti alia pastorale che sonavano Putti gridavano Alsenso Alsonso, Duca, Duca. Mille Archibugieri,is inquecento armati di corialedito vestiti di detii colori.

Cavallaggieri della maesta solio ii Capitano aliano

Furiano. Paggi ventiquattro condotii da due Cavalcatori sopracorsieri guarnit riccamente di setainta' oro in varie Bygie per a due a due in concerto. Trombelli sedeci.

berii erano vestiti di velluto turchino con larghiis gros si ricam d intomo , he servivano per i color giallo. Tuttici eudatari, Mi Gentit' huomini, che erano dacirca mille tuiti eo vestein con stare honoratissime s pra bellissimi cavalli mirabilmente ornati, con Paggi, in Sta fieri in gran numero vestiti con molia sontuosita. Veniva dipo con qualch intervallo I Conte Nicolo Estens Tatane aestro di Casa est,to ricchissimamente, che portava illastone, Malquanto distante

Il Sin Cornelio Benti glio pur adobbato superbissim,

mente, che portava la spada.

Poici Duea in alia destra i Sig. Donno Alsons da Est ε,- alla sinistra it Conte delia mirandola; 4 canto a suo cavallo givano a pari tre Maestri di stalla detii di sopra; alquanto avanti ad em ventiquatim Stameri vestiti comeri Pa gi; laalruna banda delia sua persona

203쪽

reppero ancora molle attremos concertate Perua me si

Dinanes alia porta de Palaeteto et Sin Cornelio Bentivoglio era n gran Cavallo finio con grande arte is Pallade , mercurio insiem ii tenean per la briglia , eo lettere a pth, che significavano , he questo Corsi roci sempre conservato leneta che alcino Psalisse, infino tanto che era venulo n. Principe degno di possederio; Qui era es altro moto iche offrava, che i invalla non enora indicio desse tioni delia pace, chediqueble della guerra. Dinanet a questa machina mano la riegZa , ab Clemenin , lae Liberalita di dietro laDisciplina, la Concordia, in Abondaneta; Ie reprime virili haveano vn breve, che si riseriva alia proritavit Sis Principe magnanimo ;- 1 tre ordinationi

eo , di cheis Principe prudente si de piglia cura. Et passando i Duca si fece una grande, impetuosa salva. Eartiglieri ne Cortile di esso Sin Cornelio

Si edea parimente con vaghera mirabile a portaedet Palaeteto de Conte Galeaeteto Estens Tallone ornatae di colanne, & di volar, di compartimenti molt v ghi, tra quali erano se nicchi, re per bandae, de tro, ei COIossi , he ancora effici presentavano a e

sellione ello stat Civile QRegio, i quali insieme corvi inscrinioni, cinsieme con ' altri ornamenti delix Terra, & con gli Archi si metieranna in dis no appar--

raramenteis

Nera da lascia es dire, che alla porta de Castello per Ia quale it Duca entct , eram dirigetati rosei, Termini con diverse statue , poste sopra alle basi allemura che sono verso te Pesarie. B che olire alia sua propria magnificeneta piacque ancorae per rispello delle mulache moIto bene ordinate inta una stupenda furia CRrtiglieris , che di pol su scaricatara' intorno a Castella. La sera si sece n belIissimo banchetto, ove erano quasi tuitici mutatarhin i principalimentit' huomini, & tu tacia Corte su addobbata di meteti Coro, indi feta, pamis a figure, parte amitesche wparte a Paesici franuali erano que della Pastorella, che sumno de Re d Aragona. Questi son meteti altissimi per fortare igni mag-

204쪽

eo altro Historia e distes per modo , he ' si V gono campagne , Oreste , ivlare , sontane , colline Cittaciis persone in grandissima copiari a pies, a cavabloci per viaggi , in Corte , alia acci , in negoci, su tu hi, ella guerra is in diverse mise con pili sorti animali, d alberi, d edifici, ta ordines con ultique pili varii regetti , he possano occorrere a Vedeta,n sonora' altra materia, chera seta 'argento, Ἀλωrociis come tutio ii disem imita tantoci naturale quanto a potui comportare artificio di simi opera , cos i velluti, i ricami, mi colori sono dispost clivo, mi convenienti con iudicio miracoloso talch glita inini cie donne Mono essere di rilevo is havere in habiti loro, come si portano recisamente Diquem radigi erct metata la Sala delia Racchetta, ove u e .

205쪽

apud candidum lectorem de quodam erudito Vir juste conqueritur.

logitabam multum, diuque mecum animo volvebam, Lector candide , num ego , qui in provecta aetate constitutus Atestinorum, stensiumque Principum Commentaria am- diu excudo, cujusdam eruditi Viri epistolae

ad HERCULEM TESTIU FERRARIAE PRINCL

PEΜ inscriptae, typisque excussae responderem. In qua scripsisset, se opinari Principum nostrorum cognomen esse Atestium, nec eos, qui Estenses vocant, amaret qui, scribere affirmasset, mea utique responsio vel a d , vel importuna videri potuisset, cum nonnulli in hac feliciorum ingeniorum aetate sint praeclarissimi Viri , qui Atestinos QEstenses vocant; ego autem unus, stylo minus quam mediocri 'ausus fuissem eleganti hujus Viri epistolae reponere , praesertim cum nulla nominis mei in ea habeatur relatio . Verum cum saepius de cognomine Atestio coram locuti suerimus fit sint testis est eruditus iste Pluceque meridiana clarius intellexerit, me praeclarissimas Estensium Principum res gestas literis jamdiu mandare, eosque testinos rastenses nuncupare, tacito licet nomine meo, intelligere , aperteque perspicere potui ex his, quae subjiciam, hunc Virum penes Principem nomen meum perstringere , ignobileque reddere attentasse

Quid enim mediusfidius aliud est barbare loqui , nisi crasse, depravate, rigide, inepte, sordide, contraR mani eloquii elegantiam loqui , ac scriberes quo eonviatio homini semper in literis versato nihil ma)us , nihil-rue detestabilius impingi posse arbitror . Pluribi is itaque

iis caussis a me commemorandis efficere coalino , ut

Lector, quisquis fuerit, probe intelligat , he hunc Viarum numquam laesisse , nec laedere cogi e . Quare nescio quo spiritu impulsus in nomen inteum tam impie n. m. V de

206쪽

ni ter fieri , id st a sum , si de proprio nomine intelli

nit Duo de quadraginta enim Romanorum nomina propria adduxi, ni fallor , voces suR in ius non terminam is . Si v o de nomine a anationis, aut familiae, id ebiam sit sum esse scDysi . Tredecim ei Romanorum D

milia . commemoravi qua I In nomen in As non desenit . Sc hoc praefixo non tamen concesse , dixi, hunc Ver Irstitetem s: ζ; ac rum morem suptra mille quingen

207쪽

rium teste natos ab hac perillustri Principum Estensium

cognatione excludo , dum addo Comites , Marchiones

Duces at Hippolytum stensem Cardinalem , si Atestis oppidi esset Antistes , appellarem Atestinum Episcopum,

Wbattologiam evitarem Franciscum autem fratrem , Caroli Quinti Imperatoris Praesectum, Leonellum vero Marchionemra sed orsium merculem is Alphonsum Ferrariae Duces vocarem . Annam quoque Principem mstensem , Resiamque Foeminam dicerem , ab alia huius nominis mulier Ateste nata excluderem hunc tamen Virum , qui eruditissimus est , docere nolim , cum sim

Historiographus, non ludi magister, etiamsi id enixe postulet. J Commemoravi privilegia Pontificia, Imperatoria annis abhinc sexcentis viginti octo Principibus nostris sub Estensi cognomine concessari qui Principes si se

Atestios, non Estenses appellarent , vereor , ne a iuribus sibi concessis aut caderent, aut cadere possent Peroravi ex Diocletiante Legis sanctione , qua cavetur , unicuique. licere Praenomen , Nomen. , in Cognomen suum mutare absque alicujus tamen injuria P qua de caussa plures tuli proprium nomen mutasse , nec homini Latino imputandum esse dixi, si velit barbaro nomine , vel cognomiane appellari. Haec omnium summa est , quae manu mea exarata isti Viro legenda tradidit Baptista Saracchus a secretis Princiapis nostri, cum praelo, ut dixi, committere non poshm

Ego quoque Annae Estensi Principi Illustrissimae Gypsio,

Alexandro Guarino , Bartholomaeo Prospero , Saraccho,

Cynthio Ioanni Baptistae , Lilioque Gregorio GyyaHis , Ludovico Cato, prospero Paxet , M. Antonio Antimam cho is Fabio Filio , Francisco orto faecas literas Mpud nos publice profitenti, Iacobo Acciriolo , Comiti AN phonso Bivilacho Comiti Iulio Sacrato, Ferdinando Tm-tio, Alphonso Botiaciolo, nonnullisque aliis amicis, que epistola docti Viri hujus reposueram, legenda, re

coMoscenda tradidi. Sed ut rem ac tangasi ut aiunt, Luctis eruditissime, scito hunc Virum sua vel humanitate, vel mutua fami liaritate, quae de Consilio Principis de Abravanellio , de Ferrino, de Gallorum Rese typographis imprimenda tram diderat, mihi jamdudum dono dedisse. Sperabam itaque, hanc epistolam ab eo me consecuturum , praesertim cum ex

208쪽

ex Lilio Gregorio eruditissimo , atque integerrimo intellexerim, Am1cum nostrum epistolam ad me deserendam dedisse Ioannimariae Carapho , cui , sicut ab eo accepi non tradiderat; sin autem vel me , vel Gregorium , vel utrosque potius illudere voluerit, alii judicabunt. Duo e iam non praetermittenda duxi, hunc Virum hujus sorsitan sententiae oblitum dixisse postea Herculi Prinato Mea σώfola enisis se, si eam uis Sardus sibi emat. Verum pistola minime erat venalis. Ad haec Amicus aegre tulit nec animi dolorem tegere , nec taciturnitate sua celare potuit , cum intellexit , Saracchum epistolam mihi tradidisse , cui dixit molebam , ut Sardo episeola mea in t

seret.

Quae posteaquam percepi, mecum investigabam, quo sum Viri hujus conlilia tenderent. Mens enim meam scio quid mali mihi praesagire , augurarique videbatur Incuratum mox crepuit ulcus . En altera prodiit epistola , immo chartula a militari instituto parum discrepans, quam mendaciis convitiis undique resertam cum

vidissem , Gypsi de Viro hoc expostulavi . Cui Amicus

noster fidem oppigneravit , quae iterum imprimi mand rat, se Vulcano consecrare velle. Hujus Viri fides fluxa, ne dicam perfida, fuit . Ob me namque hominis despiacientiam, contemptum, ac dedecus, chartulam in vulgum mox spargere curavit, qua tacito tamen nomine, me de

tractorem appellans , in tabernis , omnibusque Urbis mstrae angulis Mapud imperitam multitudinem , non sinium insolenter me actasse , militemque gloriosum fecissem sed i eum quoque omnibus convitiis cum ore sce- dissimo , tum etiam scriptis multo foedioribus invectum filisse, ausus est assirmare, typisque Promulgare. Sedi falso quidem commentitiis nugis , falsiloquisque verbis ibi

blandiens , se a me provocatum fuisse affirmat . Nec niscontentus mendaciis fatetur me liberum, in libera natum Civitate, tamen non veretur auctoritate , quae in eo ortasse nulla est, ni fallor , mihi instar gregari militis diem certam praefigere, qua mecum manum conserere possit, petens , quae ei reposueram , ut praelis committe rem, perinde ac si ei essem addictus A si non paruero poena, inquit, esto, quae pueris in ludo ob barbaras γ- , malasque locutiones esse solet.

Tibi igitur , Lector eruditissime , Viri hujus consuetudinem

209쪽

dinem perspicuam esse arbitror , cum nulla a me laces situs injuria, in meum nomen si impie suerit debaeelia..tus . Vellem pariter vel abs te , vel ab eo intelligere num Palatia, fidesque praeclarissimorum Virorum, quos paulo ante commemoravi , sint tabernae aut Civitatis

anguli /- an Viri illi sint imperities ut in charrula stris

psit Amicus. A quo quidem mendacio reliqua per te asdisces. Caeterum, o Amice doctissime , ignoras ne , fabros s brilia pertractares ludique magistros hac poena coercere solitos esse pueros , quos prima literarum elementara cent Nescio an antiquum institutum tuum , quod profitebaris, coactus sueris a veritate fateri , te etiam invisto Ignoras ne , Ciceronem quinque species hominum commemorasse, qui certam faciunt dein licet tres

ferat Erasmus doctissimus in Proverbio , lingua iam verum disit. Sed dicite, quaeso, pueri tanto Praeceptori veGtro deserentes , ut par est , quanam poena vobis dignus Videtur talis Magister vester, qui in fronte Epist se ad Herculem Atestium neutro generi masculinam V eem copulavit, scribens Nomen vensem ' Nec id impresilaris est vitium. Nam post flensem, manu sua scripsit, Ubi multa de Praenomine, Nomine,, Cognomine disputam tur . Vidit ergo , vel videre potuit flensem . Sed fini mus hanc fabulam. Vos interea ualete, ridete, ista

dite.

Nec his contentus, tertio quociue ausus fuit, ante a

crum Pentecostes Festum , hoc est XI v. Calend. Iunii

chirographum ad me dare , cujus verba ad unguem serre Volui , quoniam impressa non sunt , ut omnes imtelligant, quo spiritu , quave mente instar resipiscentis , ne dicam arrisoris, scribere voluit.

210쪽

Gaspari Sardio S. D.

Hae epimia animum G paras Sardis sibi concinare renatur,

veniamque eorum petit, Nae in eum multa oblocutus fumrat , ut videre es in effusione contra asparem Samdum de Praenomine , Nomine, Nognomine in Tomo primo operum Bar omaei Rieci inserta

D me , Sardi pessime locutus es , nec honestissime etiam scripsisti. Ego vero utrique respondens, par tibi retuli, nisi quod mea honestior ratio ruit , qui provocatus tibi respondi tua vero iniquior , qui nulla prorsus caussa in meum nomenis verbis inimicissimis, scriptis etiam inimicioribus invectus es. Sed ut te sum in caussa , sic etiam in Christi Opt. Max fide superior

esse volo. Cras de more meo eum in me sum accepi

rus. Quoniam vero is ita jubet , ut Irius iis recte conciliemur , quibuscum inimicitias gesserimus ego tibi,

quae adversus me oblocutus es, ea condono omnia, Christumque pl. ax ut eadem tibi ignoscat , rogo , teque contra oro , ut , quicquid a me extorsisti in te, atque in tuum nomen , ne posthac recorderis ; sed tuu que Christo modo remittas , atque condones. Vale, me ut Fratrem charissimum dilige, quem ego contra

eodem modo valde amo.

Vides , Lector optime , novi huius Censoris novum reconciliandi ritum , qui cum in nomen meum publice suerit debacchatus , non veretur falso scribere , me de eo pessime locutum, non honestissime scripssisse. Sed narra mihi , quaeso , Frater charissime , coram quibus de te male locutus fuerim. Id enim falsum est, cum numquam de te male cogitaverim. Commentitia sunt ista , ab impostoribus , vel abs te conficta. Ego tibi Gypsium , Saracchum , ilium Gregorium , erculemque Prinatum Commemoravi. Idem ut erga me facias , peto. Subdis me de te non honestissime scripsisse Proser in medium quae scripsi ; sunt enim penes te. Efficiam profecto , ut omnes intelligant , quae in me innocentem evomuisti, si non a malevolis , abs te conficta fuisse , ut te a me