Opera omnia

201쪽

inferiori intestino recto tempe, molestiam creent, Nu DYsENτ. materia in eo solo conficitur atque inde Memitur Hic A., autem morbus licet adultis, maxime grandaeris, haud ram ut iso, exitialis, insantibus nihilominus perbenignus reperitur, quibuηlistex

ad menses aliquot ab eodem quandoque assiciuntur sine quo minimeris incommodo modo rea Naturae permittatur. M ud e

'. Quantam cum hac, quam descripsimus, innitatem exitialis,

habeat indemia ista Hiberuorum Dysenteria, non satis scio, aediit'

eum nondum ea mihi innotuerit quin et in his qua inco nus estitima regionibus quomodo se habeat Dysenteria, quam jam depinximus, si ad illa reseratur quae aliis annis infestabant, mihi pariter incompertum est; cum fieri quidem possit ut variae enascantur Dysenteriarum species, ut sunt variolarum et videmicorum aliorum, diversis constitutionibus propriae, et quae Proinde medendi methodum in aliquibus diversam sibi suo jure vendicent que est cur hos Naturae lusus hac in re tantopere demiremur cum in consesso apud omnes sit, quod, quo profundius in quaecunque Murae opera penetremus, eo luculentius nobis affulgeat ingens illa varietas et divinum pene artificium operationum ejus, quae e tum nostrum longissime superant: adeo ut quisquis ille fuerit qui in se receperit haec omnia mente assequi, et multifarias Naturae operationes κατὰ ποδας indagare, partim magnis Rusia exEidet' neque voti per omnia compos reddetur convitia interim, si quid judicando valet, pro repertorum Vel utilis Epidemisimorum quam secit semente, certo certius sibi metendis Pro tauta .ri ponet, idque eam tantum ob causam, quod primus invenit untur,prin-m. Porro observandum est quod videmici omnes, ubi ph'. primum maturae sinu emergunt exiliuntque, quantum ex ' 'ta eorum phaenomenis licet conjicere, principio magis spirituoso haereseere, ac subtili videntur inhaerescere, quam ubi jam magis adole .. zz

Verint, quoque magis ad occasum Vergunt, eo magis indieag nt m

eram atque humorales fiunt; etenim quales quales demum vitai fuerint inimicae istae particulae, qua aeri intime permixtas

constitutionem epidemicam sormare opinabimur, omnino Rr duntur. est ut easdem majori agendi potentia per ea tempora pollere' Un- existimemus quibus primium perint, qum Postquam earum resinotas vires fuerint refractae. Ita primis mensibus quibus grassa P mqui

202쪽

Dvallum batur Pestis, nullo sere non die ejus contagio amati, dum in ι,',4 in iis Versarentur, inopinantes extincti unt, nihil prorsuarum inimi min Praesentientes cum, ubi morbua magis adoleverat, ς 'i' neminem, nisi febre atque aliis symptomatis praecedentibus, bus pendet unquam prostrarit ex quo abunde conficitur, morbum hunc., 4. .. in Ρεis nouuabulis magis efferatum atque acutum suisse Probatur quam post principia, licet pauciores prima acie jugulaverit, M.ur: uel j- scilicet quem habebat in humana corpora influxu.Dysenieri Γ7. In Dysenteriis pariter, de quibus jam agimus, omnia

universim symptomata atrociora sub primo morbi ingressu comparebant et licet, at ad Regrorum numerum respexeris, latius indies malum serperet, donec tandem ad statum e venisset, in quo ex consequenti plures interibant quam ineunte morbo; symptomata tamen in initio aeviebant magis quam in statu, ac multo adhuc magis quam in declinatione, et caeteria paribus plures pro aegrorum numero

Adde quod quo diutius perseverabat morbus, eo magis humoralis etiam videbatur verbi gratia, primo quo invasit autumno, quam plurimi nullis omnino dejectionibus molestabantur, torminum vero quod pectat atrocitatem, ebria intensionem, subitam virium prostrationem, aliaque symptomata, insequentium annorum Dysenterim longo intervallo post se reliquit. Quinimo insentinae cum dejectionibus, quae primae incessebant, principio magis spirituoso ac subtili videbantur inhaerere, quam quae illa sequebantur etenim in primis Dysem teriis et conatus et ad desidendum irritatio majores erant, tum etiam Dequentiores; ipane vero dejectiones, stercorosae praesertim, et minorea, et magis insolentes Quibus autem gradibus morbus in genere se promovit, iisdem etiam imminuebantur tormina dejectiones vero magis at cormae erant, donec tandem, fatiscente epide in hac Constitutione, to mina vix perciperentur, dejectionesque atercorosae magis

ement quam mucosae.

cux,, o 8. Ut ad curativa indicationes tandem procedam rDysenteria cum Varia quae huic morbo accidunt amplomata diligenteae hin id. M Mure mecum pensitassem, febrem eum me sui scilicet turri in generis, in intestina introversam deprehendi, cujus petis..- humores calidi atque acre in m a sanguinea contenti,

203쪽

atque eandem exagitantes, per arterias mesamica in dictaa YsENT. partes deminintur; unde a Vehementiori sanguinis reique es γα hinnorum eo contendentium impetu patefactis vasorum orificiis, angvia per aedem effunditur. Interea temporis importuno intestinorum nisu, quae omnem adhibent operam ut humore acre continuo infestrentes expellant, mucus iste, quo naturaliter obducuntur, singulis aedibus, nunc Pares , Humores nune copiosius, una egeritur Proinde ultro se indicationes zzz '' erre videbantur neque mihi aliud quippiam incumbere vellendi, et . percathar-erastimam, quin ut primum acres istos humores secis en ite edu immediate revellerem, quo sacto insuper reliquam amam ς' M. Memperarem, tum etiam dictos humores Per cathartis επαν.

subducerem randus.

s. Hac itaque methodo sum usus quo Primum accersebar die, venam cubiti tundendam sumi eadem nocte et PMegoricum propinari, et sequenti aurora potionem hanc catharticam lenitivam, mihi familiarem:-

Form. 24J Raamarindorum semunciam, Foliorum Sennae drachmaa duas, ei sesquidrachmam;

Coque sinciente quantitate aquae colaturae unciis tribus dissolve Mannae Syrupi Rosacei Solutivi, an unciam unam ;Μisee fiat potio sumenda summo mane.

Hanc ego potionem electuario cuilibet, cum rhei pauca quantitate parato, soleo praeponere licet enim in actisum cholerae atque acrioribus quibusque humoribus evacuandis sit dicatum, attamen nisi mannae aliquid, aut sympi rosami, Vel aliud ejusmodi, ea quantitate admisceatur ut ad pleniorem catharai Maurgat, in Dysenteriis curandia non admod iniconducit Quandoquidem vero satis est obviam medicamentaminartica etiam lenissima, et tantam ἐκκοπροσμά, Ventris tormina intendere, spirituum etiam dejectionem atque αταξίαν universalem aegro inferre, adventitio nempe illo tumultu quo

sanguinem ac humores commovent inter Perandum; en Paregori

propter solenne nihi est paregoricum temporius aliquanto α. et

subjicere, quam post cathartica consuevimus, hora scilicet hi exhi- pomeridiana quacunque modo catharticum suo destinctum zizb. munere rideatur, quo scilicet quem concitavi motam denuo pum it

ne soleti

204쪽

DYaκNet summinare valeam. Deinceps ad duas adhuc vices dictum,ss 12. cuinarticum praescribo, alterais cilicet diebus hauriendum; pMegoricum etiam post singulas purgationes, quo supra monuimus tempore. Hoc insuper diebus a purgatione vacuis tam mane quam sero exhibendum curo, quo scilicet sympi matum ferociam debellem, atque inducias impetrem dum cum humore peccante exterminando mihi res est odyno autem utebar maxume laudano liquido guttis nempe sedecim vel octodetam in aqua qualibet cardiaca pro Mai una. Aqua f10. Post venae-sectionem et catharai semel celebratam, pisatior Per totum morbi decursum cardiacum quodvis is temper

... '' moribus' ut aqua epidemica, aqua cordi composita, et hia

e cathar similibus, subinde degustandum concerat. Exempli gratia:-

ain aemeleelebratam

Aquari Scordii Compositae,

DAquaeJ Cinnamomimordeatae, an unciam unam, Margaritarum praeparatarum sesquidrachmam, Saochari crystallini quantitatem suffcientem; adde Aquae Rosarum Damascenarum semid chmam;

ad gustum scilicet gratiorem oMisee, fiat julapium, de quo capiat cochlearia quatuor vel quinque in languoribus, vel ad libitum.

Haec autem imprimis in senioribus ac phlagmaticis usurpavi', maxime quo nempe spiritus magna dejectionum vi quod in hoc morbo,ioAb mu Venit, prostratos erigerem quinantenua et marcirem. Potus erat lac coctum cum aquae triplo, aut Demetum Album quod appellant, ex cornu cervi calcinati, et micae panis albisaimae, an unciis duabus, octia in aquae sontanae

libris tribus ad libras duas, et postea inmiente quantitate sacchari albissimi dulcoratum, aliquando etiam lac cererisiatum' vel rubi dejectio virium id postulaverit, aquae sontanae libra duae cum vini Canarini libra dimidia simul

205쪽

ctae, pro potu ordinario Diode assumebantur. Panatella vaguet. item noxinunquam Vescebatur, nonnunquam jusculo eae ibus Assi 1V

ovinia macilantioribus. Grandaeviores lectulo magis addui; m .ithri aquam item cardiacam illis familiarem liberalius indulsi quam in 'f'

infantibu aut junioribus par erat. Laudata methodus om dieinsinibus, quae mihi hactenus innotuere, in hoc morbo vincendo satae patinam praeripuit, qui perraro ultra tertiam purgati nem durarit. II., Quod si morbus praes actior his non cederet, dictum In morbo Paregoricum aegro exhibui singulis diebus, mane et horas

sonina, donec omnino convalesceret imo quo certius adhuc gorieum

hic affectus debellari potuerat, laudanum praedictum rem 2.bia quaque hora id est, ter spatio diei naturalis, propinare non m n et dubitari idque in majore dori quam supra recensui, ne e septima-

ad gutta quinque et viginti, si prior dosis fluxu cohibendo 'Hy'

haud par fuerat. Insuper enem ex lactis vaccinae libra et debet

dimidia, et theriaca Andromachi sesquiuncia, singulis diebus '' 'T

injiciendum curavi, quod quidem in quibuscunque alvi dejectionibus mire confert Nec vel minimum quidem incommodi a tam Dequenti medicamenti narcotici repetitione mihi adhuc videre contigit, quantamlibet noxam inde sequuturam comminiscantur inexperti, licet plures noverim qui in morbo contumaciori idem ad septimanas aliquot continua quotidie usurpaverint Hic autem admonendum quod cum Bisi Curatio fluxu ad distrinoeam tantum assurgat, satis erit ut phleboto .. viis 'mia ac cathara sortiori omissa, in arbarum solum singulis rhoeam matutinis exhibeatur, nempe ejusdem uiserati semidochmis uiginti, plus minus pro aegri virium ratione, in bolum suffciente quantitate di cordi concinnata, addendo olei chymici nn momi guttas duas noctibus autem insequentibus paregoricum ex aquae cinnamomi hordeatae uncia una, et laudati liquidi guttis quatuordecim diaetam interim observando qualem in curatione mainteriae supra descripsi, atque etiam singulis diebus, si opus fuerit, clysterem injiciendo ibidem laudatum. Sed hoc obiter. 12. Ut unica instantia neque enim pluribus convalescentium exempfis, nulla cogente necessitate, Lectori taedium creabo,h methodiues jam a me propositam commendatam

206쪽

DYaevet sactam vir pietate atque eruditione insignis, Thomas Belis, A., jἴ S. T. Ρ. et Comiti Sancti Albani a Sacria Domesticis, durantehac Constitutione, Denteria acutissima laborana, me in subsidium accito, ipsissima hac methodo restitutus est. Ins,nio. I3. Insantes hoc morbo correpti eodem plane modo emutus.. ' tractandi, sanguinis tamen extrahendi quantitate, tum etiam morbo medicamentorum, tam cathartici quam anodyni viribus pro annorum ratione imminutis ita ut verbi gratia, narcotici guttae duae insanti unius anni suffecerint. Lindani f14. Laudinum liquidum, quod in quotidiano ut dictum, . Mihi. 3 --hi erat, hanc ad normam impliciorem praeparavi:-

tio. Form. 26J Vini Hispanici libram unam, Opii uncias duas,

Croe unciam unam, Pulveris Cinnamomi, PulverisDCaryophylloriam, ana draehmam un- ἔInfundantur simul in balneo Mariae per duos vel tres dies, donec liquor debitam consistentiam acquirat colatura servetur pro Su.

Hanc nostram praeparationem laudano ominarum solido anteferendam virtutibus quidem non censeo, aedis formam saltem commodiorem, et majorem dosis certitudinem eidem antepono cum scilicet vino, aquae diatissatae, aut liquor alii cuicunque instillari possit. Et prosecto non hic mihi tempero quin gratulabundus animadvertam, DEUM Omnipotentem, πάντων ωτῆρα ἐών Hom. Od. θ. 825.J, non aliud remedium quod vel pluribus malis debellandis par sit, vel eadem emcacius extirpet, humano generi in miseriarum sol me concessisse, quam sunt optata, medicamenta scilicet in Nareotiso aliquis P Rverum specie desumpta. Et quamlibet sint non- ά ά, nulli qui credulis persuadere velint omnem fere narcoticorum, ab artis pii praesertim ipsius, virtutem ab artificiosa ac debita, quam νω .isbhz soli inhibent, praeparatione pendere; qui tamen experientia qu m p judice certaverit, et tam simplicem succum a Natura oblatum.

excellentia quam mus praeparnis, cum diligenti observatione in usum D

d. ι, in quenter V merit, nullum fere discrimen intercedero com-dere periet, et mirandos illos effectus quos edit, nativae ipsius plantae bonitati atque excellentiae, non vero artificis polydaedali solertiae deberi certo sciet. Quinimo ita nec a--

207쪽

um ea in Minima periti manu organum, jam laudatum medi DYsENT. mentum, ut in illo manca sit ac laudicet,edicina oὸsi ποῦ qui vero eodem instructus fuerit, majora praestabit quam quia ab uno remedio facile speraverit rudis enim sit oportet, et parum compertam habeat hujus medicamenti vim, qui idem pium est sopori conciliando demulcendia doloribus, et di rhoeae sis zz..uri tendae applicare tantum novit, cum ad alia plurima gladii prae inn- instar Delphici, accommodari possit, et praestantissimum sit , non uaz remedium cardiacum unisum pene dixerim. quod in rerum h ς'

natura hactenus est repertum nitum.

I5. Hac methodo erant tractandae Dysenteriae in genere observandum est autem, quod, cum primo quae ingre-

aiebantur anno, indolis magis subtilis uti ka. dictum, ac

Spiritumae essent, quam quae sequentibu annia inseat an idcirco non ita prompte catharticia parebant medicamentis,ntque illis quae tam sanguinem diluebant contemperabantque, quam acres istos humores qui ex eodem in fistulam in insentε-teatinalem ex mebantur. Quamobrem primo autumno quo ' in . Tormina sicca et maenteriae invadebant, methodum aequin Constitutem conatanter ad utrumque morbum abigendum adhibui, is duri eventu ubique astipulante donec appetente frigore eandem φ he etiam anno eodem minus essicacem esse sentirem, atque rennis optime eu- sequentibus, eum jam magis a subtilitate recederet morbus Drur

iam non item

prorsus inutilem aequenti-

16. Ita vero processi si aeger aetate florens febricitaret, R - η- cubiti venam tundendam praecepi, atque elapsa hora unRaut altera, eundem inmato assatim liquore diluendum, ut in cholera morbo factitaramq; non vero, ut illic jusculo e carnibus pullorum, aut lacte erevisisto, at lactis ipsius sero, quod eadem qua illic copia modo propinandum, tepide ero insertua injiciendum curavi, nec sacchar adjecto, nec ali re quacunque Tomina et dejectione sanguine permistas, rejecto jam quarto nemate, semper evnnea re animadvertebam. Hoc labore exanclato, et transmisso ero lactis omni, quod duarum triumve horarum spatio fiet, si diligenter operam mmerit aeger, lectulo protinua eum commisi, ubi brevi sponte sua in adorem solvebatur, a sero lactis sanguini immixto, quem ad horas viginti quatuor continuari, minime provocari' jubebam; nihil interim concedens praeter

208쪽

DYsgum isto crudum paulo tepefactum, quo etiam utebatur solo ad

a,' dies tres vel quatuor postquam e lecto surrexerat. Si vel oblectuli, vel lactis ustini nimia praemature intermimum recidivam pateretur aeger, eadem vestigia denuo repetenda erant. Haec methodus, a certa atque expedita fuerit, non ideo a viro quolibet prudente repudiabitur, quod Astos remediorum apparatu non a Venditet.

Dysenis 17. Hujusmodi febrem symptomatis, qualia supra de-isia. h scripsimus, stipatam iis in locis et temporibus reperiri quibus Astica per Dysenteria epidemice regnat, et methodum hanc, quam delixa sanaba nemimus, eidem omnino deberi, testimonio viri probi atque μ' eruditi, Doctoria utier, amplius confirmabitur, qui nobilissimum D v Dominiini Henricum HOWard a Suamajestate Regia Britannica admor censem in Africa legatum, comitabatur quibus in regionibus ut mihi ipsus retulit, obaervavit Dysenteriam per ea tempora uti semper, epide cegrassari, et sebrem, quae cum illa jungebatur, omnino illi similem quam depinximus; quibus ille medebatur tam in urbe Tingitana, quam aliis in locis, sive nostrate ementae , sive Mauri dicta methodo felici semper exitu quam quidem neuter alteri debemus, sed pari sortuna in eandem dissitissimi incidimus Profitebatur autem, optime istic sibi cessisse in illius morbi curatione methodum illam, qua liquoris diluvio submerguntur Dysenteriae. Atque existimo ego, omnino is esse ut in calidiori isto climate longe rarius summa careat haec methodus, quam in nostra Britannia. ΕΨ-νi, I8. Primo illo autumno quo vigebat haec conatitutio, .. . : Daniel ο- Μ.D. Vir ingenio et eruditione omatissimus, Dysenteria acutissima laborans, me, quem consuluit, su dente, ope methodiciam laudatae cito tuto, et jucunde a

natus est; post tertium scilicet quartumve enema, dum lecto siderem, et tormina et dejectiones anguineae evanuere; nec qualibet re alia, praeter lecti ad dictum spatium patientiam, et lacteam diaetam, ad sanitatem redintegrandam opus habuit. Eodem plane modo et idem postea alio quam plurimos hoc malo affectos restituit, exeunte eo nutumno; no autem proximo, illum etiam idem molientem spes sesellit.

Se anno 1669. dicit, ut tuto, ut celeriter, ut jucundes rare Domnifaria e d. d. 6. curet. Cela De Medis iii A. Asclepiades omelum eme Medici

209쪽

morbus, si diutius excurrat, intestina seriatim omni deorsum .ss 12 versus assiciat, donec tandem omnis ejus is in rectum de Tenesmiti

cumbat cum assidua desidendi cupiditate, qua nihil praeter dxΣ

mucosum quiddam et a cruentum ex mitur Hoc a fiat, bi non est

stra erit me judice, qui medicari sataget vel quaris method z. i. ..

praedicta vel elyateribus abstergentibus, glutinantibus, atque isn astringentibus, quae pro variis ulceris quod supponitur, tem qu int-poribus injici solent vel etiam latu, insemu suffumigiis, ac ui. Py' suppositoriis dicto scopos respicientibus. Liquet enim hoc ab ulcere recti non procedere, ae ex tuo potius, quod intestina, quibus gradibus virea resumpserint, iisdem etiam materiae morbificam reliquias in rectum deturbaverint; quod quilem indesinenter proritatum singulis sedibus mucosam illam materiam, qua ex aturae providentia intestina duplicantur, elidit Corroboranda est itaque pars affecta, quo manu, aliorum intestinorum exemplo, jam satiscentes mali reliqui Iunditus eliminare. Hoc autem ea aes praestabunt, quae corpori in genere vires adjicere apta nata sunt topi Topieum cum enim, qualecunque id demum fuerit, parti dolenti appli qu. H. 'entum, cum alienum quid sit, contactu molesto debilitatemn 'x; mngis adseret, quam robur subministrabit Tolerandum itaque est aegro, donec diaeta analeptica, et liquore aliquo cardi sola diaeisuco, qui palato arridet maxume, pro libitu ingesto, revocari , arti 'Pomini vires quibus rede intibus, pari passu suaque sponte proripiet se hoc teneam symptomR. m. Accidit etiam nonnunquam licet raro admodum, ut maenteria sub initio non rite curata, particulare subjectum ad annos aliquot discruciet, integra sanguinis massa erasin quas Dysentericam jam indepta unde acres calidique humores inteatini eontinuo a peditantur, aegro interim singula vitae munia mediocriter bene obeunte. Hujus specimenso mihi obtulit non ita pridem in muliere quadam meis aedibus vicina. quae per rea annos hujus Constitutionis

postremos hoc malo continenter exercebatur. Uum remedI ria inve-

quam plurima esset experta, antequam ad me accederet, uet '

venae ectionem tantum missi caeteris praesidiis quibusque, ione repe- celebrandam cenaui quam ut saepius repeterem, longioribus iis .k.m lamen intervallia, tum sanguinis color, pleuriticorum an----

210쪽

DusENT. guinis aemulus, tum insigne illud quod post singulas vices os ,12. magis Rc magis auctum sentiebat levamen, mihi addebant animos cujus ope tandem pristinam sanitatem consequuta

est.

2I. Antequam finiam, hoc est notandum, quod tametsi in his annis quibus Dysenteriae adeo epidemice grassarentur,

macuationes prius memoratae prorsus necessariae erant

Dysente antequam ad usum laudant deventum suisset; attamen inhori .li' constitutione quavis huic morbo minus faventi, istae tuto videmipa, omitti possint, ac curatio compendiosiori Via solo nempe mulius uest laudant, SOlVi, eo quem descripsimus modo. Atque haec curanda de Dysenteriis dicta sunto. CAP. IV. Febris Continua partis anni 1669, atque inde orium

Eo ipso tempore quo saeviebat Dysenteria, et Febris quaedam, illi simillima quae dysentericis accidere saepe solebat, una exorta est, quae quidem non eos tantum quos jam sauciaverat Dysenteria, sed ab illa prorsus immunes nisi quod subinde, at raro tormina haud quidem atrocia, nunc cum dejectionibus, nunc sine illis, paterentur aegri, pariter incessit: easdem enim ubique προήγάσεις seu causas manifestas et apparentes, habuit quas dysenteria eadem etiam per omninsymptomata, quae dysentericorum febrem comitabantur ita ut, si evacuationes per alvum dysenteria laborantium excipias, et quae ab istis necessario pendebant symptomata, dicta Febris ejusdem prorsus naturae cum ipsis dysenteriis videretur et deinceps per hujus Constitutionis decursum omnem parem cum illis subiit symptomatum quorumlibet alterationem, eisdem scilicet differentiis, quoad augmentum, statum et declinationem, affecta, quibus inciebantur in genere dysenteriae.

Haec itaque Febris Dysenterica mihi audiebat. Febris 2. Μemorata Febria nonnunquam uti dictum, cum alvi .HT torminibus, sed mitioribus, ingrediebatur, prioribus annis de ori maxume quibus invasit, vel ista ad eam post accedebant, saepius vero nulla erant. Sudores, qui in ebre Constitutionis

Anteq. nodoDom. d. 76. t partis anni are. J hujus Constitutionis Deest hoc cap. in edd. 66, 68 ed. 6.