Hieronymii Gabucinii Fanestris medici ac philosophi De comitiali morbo libri III

11쪽

AUCTORES, QUOR M

Homerus Suidas Democritus Αctuarius Empedocles ppocrateSExterni Ardes

Polybus, Hyppocratis discipulus

Serapion Avicennas RabyMoses Pythagoras Zoard hucydides Averroitus Sophocles Alexandrinus expositor HerodotuSPlato D. Basilius Aristoteles D.Hieronymus Theophrastus D.Hilarius Phormio peripateticus Latini Asclepiades Archigenes Plautus Dioscorides M.T.Cicero Aretaeus Cappadox Scribonius Largus Ruffus Ephesius Cornelius Celsus Oribasius Seneca Plutarchus Plinius Pelops Gai magister. Caelius Aurelianus

Appuleius Alexander rallianus ierenus AetiuSAngelus Politianus Paulus Aegineta Gentilis Fulginas

12쪽

Theodorus Gazes

Iacobus Sadoletus Ianus ornarius Ioannes Baptista Theodo α

Iulius Alexandrinus Tride αtinuS Ioannes Baptista Sichiceolius Bononiensis Ioannes Baptista Flauius Vincentius Thomasinus Fanestris Victor Fanestris T. Gallus Franciscus Hunulph. Gregorius Amianius

13쪽

HIERONYMI GABUCINII,

FANESTRIS MEDICI, AC PHILOSOPHI,

LIBRI S. AgΡa multum hoc mecum cogitaui, Flauido ctissime, boni ne an mali plus attulerit hominibus, qui artem medicam profitentur, dialecticae faculta S, ac summum rerum naturalium scientiae studiu. nam quum detrimenta cosideros quae ex longa nimis opera laudandarum artium omnium procreatricis huisius, ac quasi parentis philosophiae proueniunt multoorum hominum calamitates animo atque interitus colligo ; non minimam uideo per istiusmodi homines inuecta

esse partem incommodorum cum autem re S a nostra memoria ob vetustatem remota ex literarum monuα

mentis repetere instituo multos homines ut medicar disciplinari philosophia coniunctae, pristina sanitati resti tutos, plurimas aegritudines restinctas firmissimas uale. tudines, atque inde sanctissimas amicitias intelligo facillime coparatas . Ac me quidem diu cogitantem ratio ipsa in hanc potissimum sententiam ducit; ut existimem rem medicam sine dialectica atque philosophia parum prodesse mortalibus; easdem uero sine medicinali arte nimium obesse plerunque, prodesse nunquam. Quare siquis omissis rectissimis , atque honestissimis medicar di; sciplinae studiis consumit omnem operam in dialectica, atque philosophia is inutilis sibi, pernic1osus medicus alitur . qui uero ita se illis armat, ut non oppugnare medicinae commoda, uerum pro hi propugnare possiit, iS mihi uir sibi, patriaeq; atque aliis utilissimus fore existio matur ueratque is, qui Hippocrateus merito habeatur. Ac si uolumus huius erroris cosiderare principium reperie

14쪽

DE COMITIALI MORBO

mus id uel scientiarum neglectu, uel earum nimia cupiditate natum n diesq; auctum. Nam fuit quoddam temupus, quum nulli reperiebantur medici; quisque, prout sors ferebat, aut seruabatur,aut moriebatur deinde ego perientia quadam ducti nonnulli herbas, aliaq; prompta

in depellendis morbis nouerunt: adeo ut medicinam totam in usu,& experimentis ponerent. Hi igitur quum si obiexperimentorum latum modo notitiam necessariam esse contenderent; caussas eorum obscuras, qui fierent, effectuum omnino ignoranteScin maximum aegrotante Sdiscrimen perducebant . Haec alii intuentes, ita corporurerumq; rationibus innitebantur, ut dum rerum caussas rimari cupiebant, interim teger e medio ui morbi tolle-

celis, lib. pri retur. Primo enim medendi facultas sapientiae pars habem batur: ut&morborum curatio,& rerum naturae conet

templatio sub iisdem authoribus nata siti scilicet his

hanc maxime requirentibus qui corporum suorum ro hora in quieta cogitatione nocturnaq; uigilia minue-- rant . ideoq; multos ex sapientiae profestaribus peritos eius fuisse accepimus clarissimos uero ex his Pythago αram,& Empedoclem, Democritum ita propter insciotiam,aut nimiam scientiarum auiditatem caeca ac temeraria dominatrix animi cupiditas medicina ipsa abuteobatur. Quo tempore magnus uir ille&sapiens ut scis)Hippocrates Cous, primus quidem ex omnibus memoαria dignus, virq; arte Facsidia insignis,cognouit quae materia esset, & quanta ad tuendam ualetudinem mor hosq; curandos oportunitas, siquis eam pos et elicere, A praecipiendo meliorem reddere. Hic igitur primus abso - 'ν studio sapientiae disciplinam hanc separauit; duoq; inue 'η niendorum medicamentorum instrumenta posuit, exper rientiam nempe rationem quibus una coniunctis faucilius,quae quibus morbis medicam eta esset idonea,posset intelligi ita igitur primo sic mala 4 progressa longius medicina uidetur:&item postea in maximis morbis cum summis hominum utilitatibus esse uersata Po*stea uero quam commoditas quaedam praua uirtutis imitatrix

15쪽

LIBER PRIMVs. 2

tatrix sine ratione officii disciplinam medendi consectiota est, tu ingenio freta malitia permultos Thessalios meo dicos, nempe imperitissimos aluit; qui uitas hominum temeritate quadam peruersaq; audacia labefactare asosueuerunt. Quorum quum quisque ad quemque morbuprofligandum sua inueniret remedia quae saepe alii ima probabant; multae ut fit ontrouersi ae oriebantur; in quibus quum tape a mendacio contra uerum homines stare consuescerent; medendi assiduitas aluit audaciam: ut necessario sapientesquique medici propter iniurias, nece Sq; hominum resistere audacibus illis, in opitulari suisquisque necessariis cogeretur. itaq; quum in medendo saepe par, nonnunquam etiam superior uisus essetis, qui omissa uera medendi ratione methodicus esse tamen nominabat quum esset re vera a methodo alienissimus; tanquam asinus ad Lyram ne ad audiendam quidem eiusmodi speculationem esset idoneus; nedum quod rediuesset, ratione inueniret fiebat, ut is ultitudinis suo iudicio dignus, qui medendi disciplinam exerceret, uideretur. Hinc nimirum non iniuria quia ad medendi prouincia temerarii atque audaces homines accesserat, maxima, ac miserrima naufragia fiebat proptereaq; quum

morbi, quos curandos susceperant, nullam curationem admitterent; eorum caunas ad iram eorum immortalium referre,& ab iisdem opem deposcere cogebantur. Quibus rebus tantum odii atque inuidiae suscepit ratio ipsa medendi ut olim quotquot aderant, medici ex urrabe expulsi fuerint ingeniosissimiq; propterea homines quasi ex turbida tempestate in portum, sic ex seditio aditumultuosa medicina se in studiu aliquod traderent quietum hoc uero a plerisque eorum desertu obsolevisse eo

tempore uidetur quo multo uehementius erat retinen

dum, sudiosius adaugendum nam quo indigniti rem honestissimam, lanctissimam uiolabat stultoru&ima

proborum temeritas audacia summo cum hominurn

discrimine eo studiosius cillis resistendum fuit et aegrotantibus consulendum quod Galenum non fugit,neque Aretaeum Galenus in F

br. de articu lis comenta. rio . commento et T

16쪽

Aretariam Cappadocem, neque horum ut uere dicam discipulos Paulum Aeginetam, Aetium, neque alios permultos; quibus in hominibus erat summa uirtus,&summa uirtute amplificata authoritas cum quibus ego libenter sentire soleo quod eorum me non authoritate solum, quae summa est, uerum etiam rationibus, atque exemplis ita tueri possim, ut nullam praeterea cuiusquare prehensione extimescam. Quare meo quidem animo nihilominus medicinae studendum esti etsi ea quidam priuatim, sublice peruerse abutuntur sed eo uehemenαtius, ne mali magno cum detrimento bonoru,& comurani omnium pernicie plurimum possint: quum praesertim hoc unum sit, quod ad omneis omnium hominum sexus, aetateS, tempora maxime pertineat: hoc tuta, hoc hone.

sta, hoc illustris, hoc eodem uita iucunda fiat nam hinc plurima ad ciuitates, oppida castella, uillasq; commoda ueniunt hinc ad ipsos, qui eam adepti sunt, laus, honor, dignitas confluit. Sed quorsum haec ta multas ut ostenderem nullum plane morbum sacrum esse nullumque praeca

rationibus auferri posse pro quo abigendo imperitissiami quida, planeque impudentissimi, quu nihil aliud habearent, saepe illis uti uidentur medicinaeq; disciplinam phiulosophiae conlucta omneis fere morbos curare; modo de salute non desperarint,qui eos patiuntur aegrotanteS;&medicum nacti fuerint qui insita quadam metis acie, qua rerum omnium uim naturamq; uiderit, experientia quoque comprobarit hic enim inuictos fere morbos euincere; sin id minus, saltem edomare, mitioreSq; redo dere poeterit. Duos inter quum superioribus annis comi

f tialis morbus curandus mihi susciperetur; is enim cuα ratu longe difficillimus erat in homine, qui uigesimum quintum annum iam praegressus fuerat; huius discipli*nae ope depulsus est quum non defuissent,qui omnino curari eum non posse diceret: alii qui eius caussam in Deo Srefunderent; abigique propterea haudquaqua posse affiri marent, nisi praestigiis quibusdam, praecantationibusque uterentur alii contra essent,qui mira quaedam huic malo remedia

17쪽

remedia idonea sese habere praedicarent; quum alioqui

imperitissim haberentur,in essent, adeoq; propterea impudentes audacesq; fierent; ut omnia audetesnome diocri hominum essent detrimento. Haec igitur omnia quum non semel mecum cogitarem, diuq animo uoluerem; si forte quod iam non natura modo atque exercitatione, uerum etiam artificio quodam comparaui, id omne ad comitiale malum Curadum coniicerem, atque ita eos,qui aliter sentiunt, ab eorum sententia pro uitili di mouerem, diueritatem reuocarem: haec, qualiacunaque fuerint , in commentarium quoddam redegi Sed mihi quum de comitiali morbo uellem aliquid scribere; ta Occurrebas dignus eo munere, quo uterque nostrii communiter certior eret medicae disciplinae maiorem adhiαhenda esse fidem, quam quae a multiS adhibetun ea enim quum difficillimos quosque morbo tum edomet, tum depellat; si non semper comitiale, non tamen raro ipsum euincere certo scimus. Nunquam igitur satis digne laudari poterit medicina philosophiae coniuncta, cui qui pareat, Omne tempus aetatis sine molestia possit traducerire. Hunc igitur libride comitiali morbo ad te misimus; in quo aequabilivitemperato orationis genere usi sumus: propterea in eo quietum disputandi genus perspicies.sequimur enim in eo tum medicos tumetiam peripate licos; non ut interpretes, sed ut solemus, e fontibus eorum iudicio, arbitrioque nostro quantum,quoque m O do uidebitur, hauriemus . Placetigitur, quoniam m*nis disputatio de comitiali morbo futura est; ante des finire quid sit comitialis morbus si prius quod sit, quot*que modis dicatur, demons trabitur. Quamquam enim

uereor ne nimius in hoc genere uidear, tamen Omne hueteres philosophi medicique maxime nostri ad incuna bula accediit Comitialis igitur morbus is dicitum quod Vide Galeo qui ab illo corriperetur, in comitiis potissimum depre M p 'li' hendi solebant: comitiaque, quo die quis prolapsus es tho. mcd c. - set, interrumpebantur. Hinc comitiales hominuS, qui eodem capiuntur;&comitialiter adverbium ita enim x o apud

18쪽

Lib. nato si apud Aristotelem, Pliniumque legere persaepe solemus. ι' 'Τ' unc graeci, inprimisque Aristoteles ipse επακω mo ασJ - λὲ ς earunt, quasi comprehensionem, aut detentionem, siue se obturationem; quὁd uidelicet aegroti rerum obliviscanii tur, sensus eorum detineantur neque enim audire,

m Q aut uidere, aut intelligere prorsus, aut meminisse alicu*pγ' q' ius possunt sed omni destituti sensu iacent mortuis non dissimiles propterea qui huiusmodi morbo capiuntur;

tiali morbo laboro Plutarchus dixit HippocratiS praete*rea tepestate kιαλ-L ἀπο του ἐπιλαμβανεσθα dicebatur iidesta correptione ita enim stolidi medici ueteres fueres ut crederent επα, ἡου: ab aliquo Daemo e rripi; qua post a - - - modum correptione quaterenturi Hunc&alio nomine ν ερον νοσον uocabant quod non humana ope tolli posset, sed diuina: aduersus quos multa in comentario de fac romorbo scripsit Hippocrates s multaque eorum figmenta, fabulasque aniles deridebat; quae sane nunc referre sub V puduit . Sunt qui sacrum alia ratione dictum uelint misss y mirum quod cerebrum, in quo uitium sit, sacrum, temo plumque sit multorum philosophorum iudicio partis anima in corpore natae; sive quod sacram contaminetas nimaim aut ubd, qui eum passus est, subito coicidit, ob magnitudinem nimirum affect ionis: siquidem Graecia saucrum pro magno usurpat ut quum sacrum os dicit; saacrum mare, sacram domum; uelut TragicuS poeta, sa Cram noctem , hoc est magnam: & nautae qui sacram an Choram appellant; nempe maximam, ac ualidissimam ;quam tum mittunt; quum extrema laborant discrimine. Sunt qui sacrum .i execrabilem didium Putant. quod cli,

qui illo laborat, ueluti dira quadam peste infectum dea testantur. Neque sane mirum; quando beneualenti bus tanquam scelesti,&abominabiles non solum stomau Lib.uat bist mn comitiales sint, sed&timori unde Plinius ait hunc 1o.c. r. r. Orbum despui suetum; perinde ac si contagione ipsos esset invasurus. Hinc Plauto acerrimus homo, scelera Lib. s.c. 2θ. stissimus dicitur Maiorem hunc Celsus propter grauitatem

19쪽

tatem nuncupat , usu uoce latina .lHerculeus item dicit 'tur; nimirum qu bd Herculi familiaris fuerit, aiuntq; uel propter immensos labores, uel immittente Iunone in hunc incidisse uel ubi, ut ille inuictus, ita hic nulla medicorum ope superatur; potissimum ubi aetate adeptus fuerit elephantiasis exemplo quo quum nullus fere ma Ab

ior sit, atque ualentior; Herculeus itidem morbus nun P et

cupatur Aretaeo aut hore etsi AristoteleSquem seQui Ga sectos obliti lenus uisus est, non herculeum, quod ipso Herculekla matruna proborauit; sed sacrum potius ab eo dictum scribit nempe l. i. sexto imagnum atque inuictum, Herculi Se emptos qui ut inui dem Sect s.ctus erat; ita morbus uinci nequiret: velut alii scutiunt apho. ultimo. dictum ab Hercule sacrum 3 quia Hercules interfacra numina, deosque colebatur. Vnde Theodori Gazae errat V Vis Hὐ emanauit, qui Herculeum ab Hercule dictum ab Aristota tele morbum fuisse uoluit. quum ne uerbum quidem Aristoteles dixerit; sed de suo Theodorus addiderit. ita on.

graece ait AristoteleS. οἱον λέγετιήτω τε 1 ρωὶ καυνταπερὶ τονη-

νάσονci ueluti inter Heroas de Hercule fertur: ille etenim

eius fuit naturae unde&morbum comitialem ab illo,sa

crum prisci morbum appellarunt Sunt qui Diuinum ap pellanto quod diuinam animae partem discruciat Luna 'ς -- ticus quoque quibusdam dicitur; quod eum, qui inter iunio natus est hoc malum fere pati compertum sit aut quod qui cadunt plenilunio,periculosius eodem capian αtur; ueluti Aristoteles memoriae prodidit: aut quod fla I b. Aera igitiosis hominibus a Luna immittatur H HAd deni tu, alumi cui sque o ua uocant quod illorum quousque ad puber uvio. ' talem accedant peculiaris, tantaeque familiaritatis existit sui propter hanc caussam non nisi post septimum die pueris olim nomina imponerentur, quos plurimum ante hunc interire Aristoteles tradit; tanquam saluti iam sit Puerorum magis credamus. quum alioqui conuulsione per morbum comitialem plurimum exciperentur racpraecipue corpulentiores , daci e uescentes copiosio- re&

20쪽

re crassiore ueluti tertio libro dicetur. Huius etiam puerorum comitialiS conuulsionis Hippocrates incommentario de aere, aquis,&locis meminit; dum conuulationes ait infantibus euenire, suspiriaque, quae arbitran iis re ratio tur Phu lam efficere,3 morbuesie. in qua oratione plaα ne patet illi uerbo puerilem subaudi edum esse affectum; ut talis sit eius sermo, quem puerilem arbitrantur aste elum efficere; atque sacrum morbum esse Caducum eutiam morbum Marcellus medicus uocat haec autem laα ok hς uulgo puerorum mater appellaturue qua Q. Serenus V ita describit. S., Et subiti species morbi cui nomen ab illo est, , , Quod fieri nobis suffragia iusta recuset. , saepe etenim membris atro langore caducis, Consilium populi labes horrenda diremit., Ipse deus memorat dubiae per tempora Lunae. ta b, Conceptum, taliS quem saepe ruina profudit .

Z amas Principio igitur quaerendum est, quid sit comitialis affeα

- Praeter natura θος sin alterutri esse neceta est; id quod ex eius , quae in ipsa arfectione conspiciuntur, notis fauciis deprehendi potest: siquidem qui hoc ymptomate capiuntur, in terram prolabuntur, quatiuntur, motuq; ac sensu destituuntur: quae omnia casum potiuS, quam morbum esse demonstrant ueluti postea declarabitur. Comitialis igitur affectio symptomatis nomen potiuS , cuiam urbi Oxistit si quando tamen comitialem mors bum dici deprehendes morbum ii ερτου πάθεος, nempe Pro arfectione, quae symptoma etiam significat dictum esse existimato fatest Hippocrate Galenum H, sympto- 'o so uolui ino quo significat methodum etiam hanc curatricem trademus . Est igitur comitialis mor bus affectus principes cerebri fundi iones, ratiocinatri*cem nempe, atque memoratricem sensusque oblaedens , Mucia, cum ruuersi corpori S conuulsione, idest neruorum ac muscuIorum ad suam originem inuitaretracmone, non perpetua,uerunὶ tempor ria ita enim passim illum G lenus