Historia Hungarorum ecclesiastica, inde ab exordio Novi Testamenti ad nostra usque tempora ex monumentis partim editis, partim vero ineditis, fide dignis, collecta

301쪽

ingontis arrogantia esset, ita se sola uinana prudentia nociam reluctantis conscientia monita memoronius contrarium nos sacere iubet. Quid ni in osset aliud a libris symbolicis resultum facere, quam omnibus quibus placuerit, Iliadum latus porrigere, ut nos seriant et mox coram Thron Majestatis Vestrae Sacratissima et apud Excelsa ejus Dicasteria accusent, tanquam homines inconStantes, novaturientes, et Religionem Rem Divinissimam usque deque miscontes ' Quod cum nobis sacere non liceat. De Sane expediat, ipsa mei Majestas Vestra aerat. sapienti SSime perspicit, quo jure quove sine praetendatur Librorum Symbolicorum ovisio sive a Delegatis Censoribus sive etiam ab ipsa Religi0sa Commissione apud Excelsum Consilium ordinata etc.

Prudentes ac circumspecti nobis honorandi Quandoquidem sua Majestas Sacratissima, sub at 12ae currentis ex decem libris illis, quos libera et R0gia Civitatis hujus Magistratus ypis mandandi facultatomtribui petiit, sequentes, utpote A erosZtyen it noli io gagatinali fundamentonii Castultionis Dialogi acri A gent i sisnali pilleius s

Κ0gyelem govets0ge A Zent David gag tven Oltari, g amini a fel liuido tot Gradu aleban agynali es a Sol tarolinali negyes Κ0taina isti panin enora, cum Sui versiculis nondum re Vi SOS; ideoque primi ordinis libros rep0nendos alterius vero proximius re Videndos, et si nihil censura dignum continent, uti et Subsequo nempe o Z. Historianali Ovid summaria amolnapnali inden nas ara val KeresZtyeniet molliedeseli. becedarium Latin0-Hungaricum et utropi Breviarium Romanae Historia Τypis mandandos clementer admisissset Benignissimam proinde hanc Caesareo-Regiam Resolutionem, eidem civico Magistratui pro sui notitia et directione Consilium hoc Regium Locumtonentiale intimandam duxit. Datum ex Consilio Regi Locumtenuntiali os nil dio XX Mensis Marti 1 53 colobrat0. Eorumdem Benevoli Comes Ludovicus de Battyan p. Georgius Fabianlio viis p. JoSephus Timon. p. XXII. Supplicon Libollum Besormatorum in Comitatu orso existentium ad Regium Majestatem integrum exhibere deStinaveram Verum cum advertorem easdem, quae in Debrotrinensium p0l0gia fuerunt, Occurrere quoad rem ibidem considerationes ac demonstrationes, exhibebo initium ac sinem peculiare quidpiam continentem. Sacratissima Caesareo-Regia Majestas Domina, Domina naturaliter

Clomentissimal In puncto duplicis ordinis Librorum nostrorum, quorum prioris Christianus Catechismus, per Georgium intro anno 1703 Debret-

302쪽

gini alterius vero Fundamenta articulorum Fidei Christianae Τitulus si per Paulum isti anno 1731 aequo ebretpini impressorum confiscationem praecipiens gratiosum Excolsi Consilii Rogii do dato XVIImae Januarii anni currentis 1 5T manatum Intimatum, in hoc quoque net. Comitatu publicatum, ac properato ampliori tiam es ciui

mancipatum est, dum Videlicet eorundem Librorum non tantum per Excolsum Consilium Regium rostrictive declarata, sed indiscriminatim aliis etiam occasionibus et per alio impreSSa Xemplaria, authoritate Magistratuali adempta e Excelso Consilio Regio instantanee submissa sunt. Dissitori non possumus graviter hac re perculsos esse animos delium Maipstatis Vestrae Sacratissimae subditorum Helvetica Confossioni addictorum eorum vero imprimis qui gravitate negotii penitus perpensa periculosas tali ex facto omnibus Fidei consortibus enascendas consequontias

praeSaga monte non inVanum metuunt.

Sed erigit nos non minus causae OStrae aequita S, quam innata Majestatis Vestrae Sacratissimae clementia, qua adflicto erigere conSO-lare miseros sine fine consuevit, cuius unice in benignitate omnem nostram Spem post Deum collocantes in omni humilitat defensionem horum Librorum Suscipiendam Sse, eorundemque Originem sata et

authoritatom, qua in Ecclesiis Reformatis pollent, venerabundi proponere constituimus ΝΒ. Defensio ea incidit cum superioribus atque ita posteriore supplicis libelli tantum partem exhibebo. Confugimus itaque supplices ad Thronum Gratia Majestatis Vestras in omni submissione Orantes, dignetur Majestas Vestra Sacratissima aequitatem hoc in paSSu CaUSae noStrae reSpicere, ac clementissime considerando,

quod si duo hi libelli nobis eriperentur, nisi similes alii confestim conscribantur, actum omnino forset, do rudienda in Fidei dogmatibus Juvotituto Roligionis nostrae Hungarica, quid autem interesset, hos ne pati potius vel

alios iisdem verbis conscribendos concedere, cum durante Religione nostra Catechismis carere nequeamus, alio Vero Seu alterius speciei Catechismos, quam praeSentes Sunt, Veluti Symbolicos et ad omnes etiam aliarum Gentium et Nationum Ecclesias pertinentes conscribere, neque ad nos pertinent, nec Scribere valemus, nec Scimus, ab his vero principiis in conscientiis nostris adeoque ab union universali, Helveticarum Ecclesiarum salvi conscientii nullo modo recedere poSsumus. Duraturam vero Religionem n0stram se per Logos Patrias et per Bonignitatem Majestatis Vestrae Sacratissimae certi Sumus. Dignetur itaquo Majestas Vestra Sacratissima, clementi Ssime ordinare, ne nos omni culpa Vacu0S, contra Jura Gentium, quo omne ubique DCepta 3 seligiones m usu ibi rum Suorum Symbolicorum manutenentur contra quo seges Patrias ei benignus gloriosae rein iniscentiae Praedecess0rum suorum suamque impria

solutionses his trivati, hocque pacto, nobis totique Religi0ni nostrae,

303쪽

tantam vim insurri patiatur, ut adomptis erudiendarum in scholis ten0ramilii mentium medii S, non haec media Religionis, sed ipsam Ro-ligi0nem susserendam intenti inari sentiamus. Imo cum vel ipsa involoratae suetudo seu mos tacito populi consensu, introductus, et Legem tollere, tantaeque irinitatis SSe soleat et nisi praemonitus, antiquae c0nsu tudini innixus Populus innocenter peccare videatur, Catechismos vor hos non tantum qua Symboli eos, nec tantum qua ultra seculum adeoqu0 0ngissimi temporis consuetudine introductos, sed et qua cuin ipsa Religione Receptos, et miseri cive emere, et Bibliopola c0mparare innocenterque distrahere Soliti, cuni in mercibus, rebusque Suis nunquam prohibitis sine manifesta injuria damnificati nequiverint. Dignetur Majostas Vestra Sacratissima id etiam clementissime ordinare, quatenus. exceptis si quae ne sors per fraudem edita extitisso deproh ndi valuserint. et Nobilibus se Civibus, et Bibliopesis et Ecclesiasticis adempta numerosissima segitima Exemplaria restitui et nos omnes in legali, et hactenus semper exercito praementionatorum Libellorum Su, Religionisque nostrae exorciti liberi ac tuti permanere valeamus. Quam Gratia Majestatis Vestra Sacratissimae aeterni homagialibuSque ObSequiis promereri

Maj0statis Vestra Sacratissimae Humillimi perpetuoque idolpsin inclyto Comitatu ors diens R0sidentes Helvetica se Confessioni addicti Subditi. XXIII. Si lex Libellus Debrecinensium. - eharum Magistri consul unt quid sit agendum. - Magistratus in excusationem Ceharum separat. - In ungaria adstringebantur Mechanicorum contubernia ad redimenda pro Ce his nova Privilegia, quibus inserti erant Articuli serimonias Protestantium Religioni contraria complectentes, quos ubi contra conscientiam amplecti non possent, Debre ineneo medio Magistratus sui Libsello supplici efficacissime deprecati sunt. Cum Religio hic subversetur, eruditissimeque sit contextus totum Libellum exhibendum censeo. Sacratissima Caesar00-Regia et pOStolica Majestas Domina, Domina naturaliter Clem ntissima lΙntimaverat nobis consilium Majestatis Vestrae Regium Locumtenentiat sub dat Gae Octobris lini praeterit eam esse Majestatis V. Sacratissimae voluntatem, ut Mechanici omnes in hac libera ac Rogia Civitato degentes in quantum Privilegiis Regiis in praesens destituerentur, iis quantocyus provideantur, vel etiam si Privilegia haberent, sed non moderno systemati accommoda, ea debito modo et norma regulentur. In vim igitur hujus Benignae Regiae voluntatis, mox Os cuneia opificum contubernia, ad omnia quae in eodem Intimato praseeipiebantur

304쪽

edocuera S, et inSuper monueramus, ut Se extrahendis Privil0giis, sine mora accingerent, et Projecta Articulorum suorum Celialium, primo a nobis revidenda, post vero Regio Locumtenentiali Consilio quantocyus submittenda exhiberent. Illi vero vel potius eorum Celiae Magistri exaudito Mandato respirium a Nobis potierunt, negabant enim se abSque consensu reliquorum contubernalium in hanc vel illam partem quidquam respondere posse. andem igitur p0Si moram loco Projectorum Imperatorum Memorialia nobis exhibuerunt, quibus Onabantur quidem, Sequaestus sui tenuitate excusare, quod ex opificio aegre victum et contributionem lucrari possint, simul tamen submisse declarabant, Se eo non obstante parato esse ad ObSequium dummodo quod Sperarent, Salva illis maneret conscientia libertas id est nullae Privilogiis ipsorum insererentur clausulae quibus ad cerimonias Religi0ni suae contrarias obligarentur. In tales enim clausulas Consentire vel ea acceptare salvis conscientiis non possent, ut hoc Articulo etiam XXV anni 1681 cautumeSSet. Haec omnia repraesentavimus Consilio Majestatis V. Regio Locumtonentiali in Litteris nostris de dato 5 Apri quibus ipsa etiam contu-borniorum Memorialia adjunXer US.

Ad has roscripsit nobis idem Consilium R0gium Locumtenetitiale subdato 10 e M in ha0 verba: Quod difficultates respectu e X

trahendorum Benignorum Privilegiorum adductas nec non cautionem in eo intor positam attinet, ne clausulae ullae conscientiis ipsorum vim causantes Privilegiis inter- Serantur. Quoniam positiva et determinata sit Majestatis V. Sacratissimae ordinatio, ut Mechanici omnes Privilegia Regia moderno systematia Commoda extrahere teneatitur. Hinc quemadmodum summe sata MajestasVeStra, haec omnia, quae in praemissis adducuntur, se ex eo jam benigne praeveniSSet, quod in casum egentioris, horum vel illorum Mechanicorum status clementer concedat, ut pro ratione eorum compatibilitatis plures etiam diversae sortis Mechanici, pro eodem benigne Privilegio concurrere possint, quodve axam facultatibus eorum accommodandam benigne providerit, quod denique, clementer concedat velitque,

ut priusquam Privi logia jusmodi expediantur ipsi Mechanici Projectum

Articulorum suorum conficiant. Ita nos ad exigentiam voluntatis Majestatis V. Mechanicos se his ipsis edocendo, eo instruamus, ut Sub poena essectiva ab opificio illorum suspensionis Projecta Articulorum suorum nobis Magistratui exhibeatit, et haec eadem per nos revidenda cum Reflexionibus nostris si quae occurrerint a dato hujus Intimati intra triui Mensium spatium, eidem Regio Locumtenentiali consili reprae-Setitemus Cataloguin vero coetuum interea etiam submittamus, exprimendo quoad singulos an et qualia habeant rivilegia Hoc ritimatum ubi nos coram Magistris omnium Coetuum in prae-

305쪽

LIB. IV. CAP. 5 s 23. - STATU RELIG. IN HUNI REGNANT M. THER. 401

sentiam nostri accersitis solenniter publicandum, et ad captum milium Lingua etiam Vernacula interpraetandum curassemus, Ceharum Magi Stri, ut Mandata cum coetibus suis communicare possent, aliquot dierum reSpirium petierunt. Quo transacto iterum citati coram nobi comparuerunt, et singillatim interrogati, responderunt Se ea, quae acceperant Mandata contuborniis suis fideliter exposui Sse. Contubernia oro ut ante, ita nunc etiam declarare velle, se absque ulla tergivorsation Mandatis morem gerere, Privilegia extrahere sed ut ejusmodi Privilegiis cerimoniae R0ligioni ipsorum contrariae inserantur, in hoc per conscientiam consentire non posse. Ne autem hoc nomine quod conscientii sui consulant, pro res ractariis habeantur, enixe a nobis flagitare, ut rem ad Clementissimam Dominam suam, MajeStatem quippe nostram aeratissimam deferamus, expositisque ju momenti ad genua procumbentes pro Pace et Libsertate conscientia ruin uariani ina pense quantum possumus supplicemus. Quamvis senim sequentia Intimati verba Quemadmodum summe fata sua Majestas, haec Omnia quae in praemi S Si adducuntur, vel e eo benigne jam prae Veni S Set, quod denique elementer concedat, velitque, ut priusquam rivilegia ejuSmodi expediant, ipsi Mechanici. Projectum Articulorum uorum conficiant te. Spem aliquem anxiis eorum animis ostendere videantur, propius tamen considerata eos lom in dubio relinquunt, eo quod propoSitae difficultatis, nec affirmativam, nec negativam c0ntinparit. Et quum Privilegia moderno systemati accommoda extrahere jubeantur, neScire Se annon per hoc Xemplum, nonnullorum Benignorum rivilegiorum Contuberniis aliarum Civitatum Concess0rum, quibus seligiosarum ejusmodi cerimoniarum obServationem insertam esse

audiunt, innuati P.

Permoti igitur non modo precibus, quae cum Summa obtestatione proponebantur, Sed numero etiam adsistentiam Magistratus sui implorantium, imprimis vero rei pSihi praecellenti gravitate constricti ad Sacrum Majestatis V. Thronum geniculando adrepimus, et antequam Quaestionis substratae dilucidationem adgrediamur, id primum et ante omnia a Majestate Vestra Sacratissima per Singulare illum et orbi notum quo erga Veritatem et Iustitiam fertur amorem petimus, ut liceat nobis ea, quae ad enucleationem materiae hujUS pertinent, tum Summa quidemo homagiali veneratione, candide tamen et libere proponere. Deinde ut Majestas V. Sacratissima ea quae a nobis dicentur, benignis auribus excipere, et SapientiSsime expendere dignetur Iustum enim est Clementissima Domina, ut in hujusmodi maxime causis Rationes et Argumenta audiantur et expendantur, in quibus non de iis quae ad hanc vitam transitoriam ejusque bona fugacia et fallacia pertinent, sed de iis quase aeternitato in se feliciter vel infeliciter sine sine agendam respiciunt. Deque

obligatione illa Quaestio agitatur, qua subditi Majestatis Vestrae Sacra-

306쪽

tissima obstricti sunt Regi Begum et Domino Dominantium Iesu Christo Redomptori nostro De his ero unusqui Sque ipse pro se respondobit in

consumatione Seculorum, nec qui Squam alienae conscientiae aut vadimonio stabit aut cadet sed suo proprio. Nam oportet 0s omnes isti ante tribunal esu Christi, ut unusqui Sque reportet, prout fecit in carne sive bonum, sive malum 2 Cor. V. 0. Cerim0niae ergo illae, quae hujatibus opificibus Helv. Cons. addictis, hae Vice injunguntur, Sunt Processiones, seu Sacrae Deambulatione in Ecclesia Romano Catholica usitatas, et Missae Sacrificium. Quid vero de utroque inde ab initio actum, scriptum ac di Sputatum Sit, non tantum oriungariam, sed per omnes Christianitati angulo et nos nominatim vero in Comitiis Augustanis Impserii R. Germanici, sub invictissimo Monarcha Carolo V ea omnia adducere velle, non aliud esset quam bonitate et pationii Maj statis V. Sacratissimae inconsiderate abuti. Quare nos ea tantum producemus, quae cogitantibuS, Sponte Semel osseront, et quasi Suapte poni desiderabunt. Utpote . Nationes cur detrectant Privilegia. - Η C. addicti Sacranient C. D. adorare n0n possunt. - Cum in aerisset MisSae Sacra insentum, sivo Corpus Domini Latria cultu, hoc est, plane Divino adoratur in Catholici quidem, qui credunt ipsum Iesum Chri Stum aeternum Deum et Homin semcorporaliter ibi praesentem SSe, et credendo ad Orant, contra conscientiam non faciunt. Sed si 0rpus Christi sacramentaliter tantum se spiritualiter sit praesens, corporaliter ante nihil ibi Sit, praeter Panem consecratum, ut . . addicti persuasissimi sunt, manifestum est hos immani crimino semet obstricturos, si contra conScientiam et contra ipsam ad allanis naturam Divino cultu venerarentur id quod nihil nisi panem esse credunt, licet consecratum et sacramentalem AgnoSeunt hoc Theologi R. -Catholici, e quibus sufficiet, nune Bellar minum, Richelium, Antonium de Dominis et Abrosium Catharinum piscopum Campsanum nominare. Quorum ultimus in Libro contra arietani dogmata, his verbis sententiam suam explicat. Ita se res habet cum non consecrata Hostia, Deus enim et Christus non simpliciter adoratur, sed quatenus Sub forma panis et vini existit. Quaro si ibi non sit, non Christo Sed creatura e Divinus iste cultus do fertur. Proinde et ibi idololatria est.2. Nec obstat, quod in eo, ortasse erronti C. addicti quod Christum ipsum proprio et corporaliter in Sacramento praeSentem esse non credant. Nam ad hoc ut quis contra conscientiam aciat, satis est etiam erronee credere, id quod facit fieri non debere. Et si errant non ex levitatu, aut contradicendi libidine, aut respectu aliquo humano, Sed gravissimis rationibus adducti orrant, dum negant Panem transsubstantiari, et argumenta illorum, quae tum ex ration , tum ex Scripturi S

307쪽

Sacris, tum ex Patrum veteris aevi tostimoniis potiant, tanti saltem sunt ponderis ut he0l0gis R. Catholicis negotium sacessant, quotie ea

refellere conantur, et cum Posutaturi spissa volumina conscribant, idque multorum annorum labore, ut in Patria nostra nunc etiam accidit, eo ipso testatum faciunt argum senta . . addictorum On SSe Spernenda, sed omnia Saltem talia, qua hominum conscientias erronea vel non erronea nune non quaerimus possunt X pergefacere ac etiam ligare id

quod fortissimus Athleta R. cclosia Cardinalis Bollat minus agnovit, Lib. II do ucharistia Cap. 23. Licet enim scripturam de TranSSubStantiatione claram esse dicat, satotur tamen, an ita sit merito dubitari OSSe, cum homines, doctissimi et acutissimi qualis imprimis Scotus fuit, contrarium Sentiant. Adrianus etiam sextus Papa Quod libet D secutus authoritatem Concilii Constantiensis, vult adorari Sacramentum cum dubitatione: Adoroto si Christus es, quanto magis Helvoticae Confessioni addicti, dubitare possunt, qui clarum illud testimonium in scripturis non inveniunt, et docti SS. acutissimumquo Cardinalem set imprimis Pontificem dubitare

vident, sive igitur erroni, sive non Missa se Proesessionibus in quibus Sacramentum Divino cultu honoratur interesse in eoque cultu participare non possunt, niSi conscientiis suis vim inferro velint. Inter causas etiam secessionis ab Ecclesia Romano-Catholica, hoc praecipuum habebant Protestantes, quod Missae interesse nollent, ac uti loquebantur, illaesa

conscientia nec intereSSO OSSent.

3. Sancti in Processionibus coluntur. - Religiosae roceSsiones sunt etiam in honorem Sanctorum, qui Precibus et Hymnis deambulantium R. Catholicorum invocantur, et coluntur Absit quidem ab H C. addictis, ut debitum honorem Sanctis Dei, quos tales SSe constiterit, negent. Nam qui Parentes suos, Praep0sitos MagistratuS, Supr omne Vero mortales Reges honorare didicerunt, quidni honorarent Sanctos imprimis Sanctissimam et Beatissimam Deiparam Virginem Mariam. Dicunt tamenicum cclesia Smyrnotis in Epistola de Martyre S. Polycarpo De filium adoramus, at Martyres et Sancto alios quosvis)tanquam Dei discipulos imitatore Sque amamuS, Ut aequum est, Ob Summam in suum Regem a Magi Strum benevolentiam, quorum utinam simus socii et discipuli. seligiosum autem Omnem cultum negant Sancti H C. addicti memore ejus praeter alia innumera quo S. Paulus vel semoriter exprobravit Galatis Cap. IV, v. . quod ullae cultum dotulissent illis, qui natura non sunt ii, fatentibus etiam R. Catholicis, neque pro Intercessoribus suis apud Deum eo agnoScere possunt H. . addicti cum idem S. Paulus dix0rit 4 im. ΙΙ, : Unus est Deus, unus Modiator Dei et hominum, homo Jesus Christus. Nec distinctiones Scholasticorum aut decreta humana

308쪽

et Ecclesiastica quae et ipsa humana Sunt, efficere possunt, ut ab Apostoli sententia praeeis et triete ut verba sonant intelligenda, vellatum unguem discedanti C. addicti Quando ergo ad Sacra Deambulationes adigerentur, illum Sanctis honorem deferre uberentur, quem

soli Deo et aeterno Dei fili Iesu Christo deberi se Dei orbo convicti

credunt in conscientia.

4. numero Doctiss. R. Catholicorum, qui hunc Articulum tractarunt unicum Lam indum Pritanium, sive Muratorium pro teste adducimus qui de Ingseniorum oderatione Lib. II Cap. 1 multa abse huc pertinentia et mentem suam ita exprimit Sanctis ipsis Martiribus et reliquis beatis etc. Dei parae potissimum debemus honorem non Xiguum, sed immoderato se minime laudabili Zelo ardebit, quisquis talem ipsius honorem defert, qualis uni Deo convenit, aut ab ipsis ita poscit ae X pectat non

temporalia solum munera, sed ipSam peccatorum remi S-sionem optat in sequentibus ut Ecclesiarum praepositi, Suos recte informent, aut viros peritos in consilium adhibeant alioquin inquit, superstitio immane malum, et aeque ac ipsae haere Sesformidandum in valebit. Nolumus Clementissima Domina conclusiones a sero ex his Muratorii verbis, ut secerit nunc ea allegasse. Principis vero rauisoni nuperi Viennensis Archiepiscopi hac in re sententiam in Litteris suis Pastoralibu expreSSam et Muratorio per omnia consentaneam. Vel allegare superfluum ducimus, eo quod Litterae illae obvia sint et manibus omnium erantur. Haec talia ac tanta sunt ut merito quaeri posSet, an

Ecelesiarum Praepositi satisfecorint Pio Praosulis et octoris illius desiderio. Et anno in hanc diem plerisque in locis, contraria omnia eveni nnt. Si itaque . . addicti Processionibus interesse juberentur, ad talem compellerentur cultum, qui satentibus ipsis R. C. Doctoribus emendatione indiget. 5. Qui credit hunc vel illum actum verbo Dei esso prohibitum recte an perperam credat nihil interest id etiam necessario credere debet se contra Praeceptum Dei peccaturum, si in actu illo participet Et si otion obstante participat Deo illudit. Peccat etiam contra dictamen Conscientiae et Sic contra semet ipsum Divus Paulus oco ad Roman. XIV 23 eum qui ambigit, si ederit condemnatum Sse quoniam non edit ex fide quicquid vero ex si de non est peccatum esse. Si itaque is qui dubitante conseientia rem alias licitam laeti peccat, ae propterea damnatur multo gravius is peccat, ei maj i jure

damnatur, qui non jam dubitante sed plane reclamante ei redarguente conscientia, animique sui judici quidpiam aed. Peccat etiam contra proXimum objecto fratribus suis en mi illandicul0. Et quod enim magis

309쪽

dari posset scandalum, quam veritatem, cui adhuc corde adhaeret, ore etiam sestimonium portlibet sacto vel externa actione abnegare et prodere. De talibus dixit Salvator Quisquis autem offendiculo suo rit, unio parvis istis, qui in me credit, praestiterit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus ac demergatur in profundo Maris. Vae Mundo ab offendiculis, necesse est enim ut eveniant os fondicula, verum tamen vae homini illi, per quem offendiculum evenit Mati XVII 6. T.

Sexto. orientur autem Christiani Doctrinam, quam veram et Vangelicam esse credunt, etiam publice oram Mundo profiteri, in eaque conStanter perSeverare. Nam corde quidem credimus ad justitiam, sed re confitemur ad salutem, ut docet Apostolus Rom.

X. 10. Quisquis confitebitur me, inquit Christus Dominus

coram filiis hominum, confitebor ego quoque eum coram Patre meo qui est in coelis. Qui vero negaverit me coram filiis hominum, negabo eum ego quoque coram Patre meo, qui est in coelis Mait 40 32 33. Hinc illa gl0riosa Consessorum ac Martyrum nomina illorum quidem quod propter nomen Christi, persecutiones, CareereS, aliasquo afflictiones Sustineant, et interea veritatem Evangelicam constanter eonfiteantur, horum vero, quod in pSa etiam morio delo idem testimonium p0rhibeant. Ad hanc Christianam constantiam hortatur suos Dominus poc II, 10: si fidelis usquo ad mortem set dabo tibi c0ronam vitae. Septimo. Peccatum contra Spiritum . quod Salvator noster ait. XI 32 Neque in hoc seculo, neque in futuro remi S Sum iri, pronunciat. Multi eruditissimorum Theologorum, de hac extorna veritatis abnegatione intelligunt, saltem censent eam primum peccati illius esse gradum, qui igitur Summa cura vitandus est, ne mox usto Dei judicio qui subinde peccata peccatis punire solet, propter conculentam Conscientiam, nobi ipsis relinquamur, et mensuram hujus horrendi peccati, de gradu in gradum procedendo, plane penitusque impleamuS. Octavo. iveus ille candor, quo subditos cum Suo Principe, agere Oportet, quemve rei Substratae natura exposcit, non patitur ut dissimulemu exemplum nonnullorum . . addictorum, in quibusdam Civitatibus, Sacra et Cerimonias Ecclesiae R. Catholicae frequentantium, qu0d

ne fors SpecioSe contra nostros allegari posset, sed cum horum actum ad eam, quam Supra XpOSuimus conscientiae normam examinandum sit

nec adprobari, nec reliquis fratribus fraudi esso potest. Dantur enim inter pios etiam Christianos infirmi in fido, qui tentationibus succumbunt et labuntur. Gravis tamen est tentati pro infirmis, quando victus illis subtrahitur, et antequam didicerunt, panem quotidianum pro Se et parVuli quaerere prohibentur, aut vero frequentibus et gravibus mulctis

310쪽

exsuguntur, nisi fuerint obsecuti Fuerunt in veter etiam Ecclesia

Christiana Sacrificati et Thurificati qui simpla Ethnicorum adibant, ibique incensa offerebant, et Sacrificiorum participes Se Eddebant Libollatici dicti a libellis, quos Magistratibus Ethnicis dare vel

ab illis accipere solebant, ut a faciendis publico sacrificiis, immuneSessent, hoc est, Scripto negabant Se Christianos esse, etsi revera essent; vel promittebant se sacrificaturos, si a Magistratibus ad id vocarentur. Traditores, qui libros Christianorum et imprimis Sacrum codicem Ethnicis tradebant, aut etiam rati se de nunciabant et prodobant. Hi omne communi nomine Lapsi vocabantur, et Diseiplina Ecclesiasticae subjiciebantur. Illi quidem qui simul ac persecutio Suborta SSet, Antequam vis illis inferretur, empla adibant, set ultro sacrificia os ferebant, Severius, illi vero qui per vim compulsi sacrificabant mitius per Ecclesiam tractabantur. Similem disciplinam restituti celosiae etiam . . addictae optarent, sed conditio earum deplorata, in qua gemendum tantum est et Suspirandum, id hactenus non est visa pati Quicquid tamen ejus sit, et quid Deus ipse fieri jubeat ferendum. Patet ex his quod H. . addicti nisi ipsime conscientiis suis, Vim inserre, eumque offendere velint, in illis R.-Cath. Ecel. eremoniis participare non possint. Ac proinde opifices justissimam ac graviSSimam habeant causam, quod Sacratisfirma Majestatio pro libertate conscientiarum Suarum uini lime supplicent, ne scilicet ad eas inviti cogantur, tanto minus mutetis aliisque poenis adigantur. Cum a Religione iis

eXterna, metUS, et quaecunque coactio procul abesse debeat, et probe sciamus Majestatem Vestram aer nullum sibi in conscientias vendicare velle imperium. Nam Primo Summa eligionis haec est, ut recte do Deo rebusque Divinis sentiamus Eum pura mento colamus. Prius ad intellectum, OS-terius ad voluntatorii refertur. Intellectus hominis rationibus tantum et argumenti movetur, Sed coactioni extorriae non est obnoxius, nullis enim tormentis effici posset, ut quis credat esse verum, quod Scit esse salSum e. g. ut credat ter tria SSe Septem; sed nec ipse proprium cogere potest intellectum, etiamsi maxime velit, imo ne cogitationes qui leni in sua potestate habet frequenter enim alia cogitat quae cogitare nollet, et quae vellet Saepe cogitare non potest. Voluntas hominis senaper intollectum equitur, et ab eo nunquani divelli potest illud enim quod per vim elicitur, non est volunta S, Sed noluntas hominis. Secundo. Et quamquani Deo omnipotenti absolutu in in hominu in montes competat imperium, ita tamen illis imperat, ut libertatem, quam semel illis indidit, dum nenape ea ad sui imaginem creavit, nunquam auferat, sed quoties mectere vult, Sive ordinariis. Sive extraordinariis