Historia Hungarorum ecclesiastica, inde ab exordio Novi Testamenti ad nostra usque tempora ex monumentis partim editis, partim vero ineditis, fide dignis, collecta

281쪽

plaria Regia auctoritate sunt consscata atque ita de medio sublatum. XVI. Epistolo legis Borri siue hu 90tsi Literae.

Status ecclesiarum in lungaria utriusquo Cons)ssionis innotuit Regi Borussiae qui eum ess i l lictissimus Rex medicinam circumspexit. modum vero medendi non alium invenit, vel adhibere voluit, quam intercessionem Episcopi et Principis ratis lavi ensis, qui principia Clerinungarici valde esso noxia dom0nStraret, si ea Principes independentes

in suis Regnis SeqUnntu P.

Epistola Regis cum sit perquam memorabilis imui exstat in Mercurio Politico nagiensi, digna est quae hic quoque locum in Veniat. Epistola segis Borussia ad piseopum ratistaV.Fridoricus o Borussiae te Procul dubi Dilectio Vestra non

minus quam nos intelligere potuit generalem rumorem durarum afflictionum et persecutionum qua ab aliquo tempore sustinere coguntur Evangelici utriusque Confessionis qui Hungariam incestitit. Et quemadmodum cum violatione Tractatuum clarissimorum eum ipsis sub mediatione etiam exterarum Potentiarum initorum empla alia post alia ipsis Successive adempta fuerint sub praeterimus adeo frivolis, ut neminem non aequitatis studiosum pudere debeat. Ui jam taceam varios processus, uti inclementes ita parum fundatos quibus in dies si siguntur in sua ipsorum vita privata et civili Ex quibus propemodum inducimur ad credendum, quod haec cum ipsis agoridi rati eo sit directa, ut ad desperationem adigantur atque cogantur talia quaerere remedia, quae OecaSionem ac praeteXtum possint suppeditare ad eos tandem funditus e XStii prendos. Et quamquam eum ipsis hominibus nullus nobis intorcedat nexus nullaque Obligatio imo se contrario ab una parte recordatio excessivae animositatis quam illi Contra OS Xercuerunt OceaSion prOximarum turbarum, ab altera autem parte severissima interdicta Curiae Vindobonensis addictos etiam accerrimis minis impediverint, ne Sua demiserabili ipsorum statu querelas nobis exponere Nostramque InterceS-Sionem implorare possint ac denique nos ipsi si Politicas tantum Rationseseonsuleremus, tantum abest ut adsurgere nos ipsis de deberemus, ut potius in Sinu gaudere deberemus, quod acerbitatem quam contra nos eXercuerunt tam Severe vindicatam videamuS, et quidem per Upremum eorum Dominum. Ne jam loquamur de proprio nostro emolumento, quod haud dubio sex hujusmodi Persecutionibus in vicina nobis Regione exercitis alio sensu poSSemus invenire Attamen adeo adsecti sumus hac tristi sorte tot innocentium et optime moritorum qui sorte minori etiam eloe lidelitate poss0nt illius continuation in praevenire, ut unice Ver Compassione moti absquo omni obliquo principio prorsus optarem S. Ut aliquid ad eorum solatium possemus e0ntribuere. Neque negleXiSSemus

282쪽

hunc in sinera tentamen aliquod facere apud Aulam Vindobonensem, nisi ab hoc proposito advertisset nos minus prosper Suecessus, quem habuerunt omnia studia Optimorum Foederatorum et Amicorum. Unde optimo jure potuimus concludere quod si illae Potentiao quibus illa indobonsensis tantum devincta et obligata est eam inducere non potuerunt ad mitiora consilia super h0 negotio profecto nostra interpositione multo adhuc minus esset essectura. In forte momentum adderet ad augendam adflictionem miserabilium horum hominum quin aliquam adderet probabilitatem otios imputato ipsis crimini quod per vias minus convenienteSeXterorum auxilium quaerant. Est praeterea alia etiam Ratio, quae nos confirmavit ut ne ad dictam uiam nos convertamus. Nempe quod majori ex parte informati sumus, quod Sacra Majestas Imperatoria et Regia, Imperatrix Regina ungaria et Bohemiae quantum aliunde etiam Scitur, e ejus charactere, animi magnitudine atque principiis sanis et justis non adeo ipsa sit causa omnium harum PerSecutionum, quam Clerus Catholico-Romanus ungariae. Id quod est praecipuuS SCOpUS, quem tanta cum crudelitate prosequitur, ut sapisentissima haec Princeps quo motivis quibusdam oliticis obsoquatur eo nimirum tendentibus ut ne Clerum a Se alienum reddat prorsus cogatur vim potiti inferre naturali suae et verae maternae propensioni erga omne Silo Subdit0S, quam Ut Se ipsam pro sua auctoritate opponat machinamentis Cleri quae ad totalom ruinam dolium Protestantium subditorum directa sunt. Qua in cogitatione ad evidentiam usque confirmati sumus per Scandalosum 0pus piscopi Vesrpremisensis Padani quod ille aliquo abhinc tempore in lucem edidit in quo videtur classicum volui SSe canere contra OmneSquoscunque injuriosis epithotis designat. Nihilque magis sibi proposuit,

quam ut Regiam Majestatem ad eorum exstirpationem animaret, quem in finem dolitatis loco talia ponit Principia, quae OdiosisSima Sunt, atque summe idonea ad destinenda omnia humana s0cietatis Vincula, atque a quibus quivis Romano-Catholicus si modo mi eam habeat Rationis non debet non abhorrere nedia in ut ea adprobet aut adoptet. Et tamen hic Praelatus gloria sibi ducit illa prinieri, imo n0n veretur ea in publicum producere tanquam totidem dogmata suae EccleSiae. In hoste rerum Statu venit nobis in mentem, quod si adhuc aliqua SuperSit Spes ex imminent haec ruina liberandi domesticos fidei ejusdemque nobiscum communionis socios qui sunt in ungaria ad ipsum sontem Calamitatis eorum esse veniendum Cleroque Catholico-Romano noti sicanda esse essecta nostrae solicitudinis, ut nimirum et i nodo convenienti es tamen masculo et viride repraesentandam curemus notoriam injustitiam Persecution uin hucusque ab ipso contra a testantes exerci-iarum, ut agnOScat quatimpere ipsius etiam M archiae ipsorum glaria et M inestus in discrimen adducatur per ejusmodi ProceSSus, quantumque

283쪽

aliquando apud I steritatem detrimenti H 0cumenti sit accessurum ejus nomini, alias tam juste c0mparato si sub ipsius Rogno et nomine, illi ipsi, qui temporibus etiam dissiciliniis maxima inviolabilis sua devotionis pocimina dederunt, e0usque ut sortuna vitamque Suam pro bono Principis suae sacrificarunt. Non aliud idelitatis suae prae inium reserunt, quam amissionem Iurium a Privilegiorum suorum longe praestantissimorum et charissim0rum, quorum actura non potuerit non eos ad extremam deSperation om adducere. Quanta foret indignatio innium extra partes positorum adversus illum Clerum, si pudenda illa Principia defenderet et sequeretur quibus Padanus tam probrose et sibi et suae Ecclesiae superbit Porro quantis periculis ipsummet hunc Clerum exp0ndron talia Principia, si in his rerum vicissitudinibus et revolutionibus, quarum Solii Omnipotens Deus est arbiter, haec aut illa Regio Ecclesiae Romanae addicta, in manus Principis alicujus alterius communionis deveniret, qui ad extremum Sque gradum demigratus et male tractatus suit, imprimis si novus ille Dominu et qui ju communionem Sequerentur Secundum indubitata talionis retorquere vellent in Clerum Hungaricum Principia illa, quae is hodie pro justis et rationabilibus venditare audet, eamque Secundum illa judicarent et tractarent. Iam vero neminem novimu magis idoneum quam Dilectionem Vestram ad suo modo insinuanda haec omnia supra dicto Clero atque adeo ipsi tanto majore cum fiducia hoc negotium committimus, quanto majore cum gaudi ObServavimus, idque diversis in occasionibus, quod ejus elus, quem pro Ecclesia sua habet, neutiquam sufflamine apud ipsum Principia humanitatis et observantiam praecipuorum officiorum, quae omnis Religi postulat, quodque Dilectio Vestra longissime absit a superstitioso illo praejudicio, quasi conversio Oininum et pr0pagatio Divinarum seritatum per injuria Sit procuranda. Imo absque omni dubitation confidimus, quod quamquam ista Commissi Dilectioni Vestrae non possit non dissicilis et onerosa videri respectu ut status. Nihilotamen minus omnem prudentiam et peritiam suam sit adhibitura ad eam exe-gutioni danda in sine alterius cujuscunque praejudicio, atque perliciendam

feliciter secundum nostram intentionem, nostram Spem nostrum deSiderium. Qua in re Dilectio Vestra servitium nobis praestabit longe gratis-Simum, atque ubi hoc negotium ad Optatum sinem perduxerit quod tamen si secus succederet ipsi nolumus imputari non parum augebitnOStram Satisfactionem, suaque de nobi merita. Qua de re expectabimus suo tempore fidelem et accuratam elationem Dilectionis Vestrae. nreliquo etc. Ber0lini d. XV Febr. n. 1251. Princeps Schasgot Praelatus, quem eruditio non minu quam m0-

284쪽

derata agendi ratio spectabilem reddiderunt sequens responsum dedit ad Regiam Majestatem Orussicam. Sorenissime ex et clementissime Domino lCum profundissimo Venerationis adfectu intellexi Regiam Intenti nomMajestatis Vestrae ex Rescripto. quod gratiose ad me dare voluit subdato XV Febr. proximi super negotio Evangelicorum Regni Hungariae; et quemadmodum Semper pro justo aequo principio habui ut celesia mansuetudine et tolerantia utatur erga illos qui diversas foverit deas et sententias. Optarem profecto quantum ad me attinet ut Protestantes in ungaria liberari tandem possent ab omnibus duris illis oppressionibus. quibus unica Religionis causa sunt expositi. Quem in finem ne momento quidem negligerem repraeSentationem facere Super hoc negotio Cloro segni illius Romano-Catholico et imprimi ad Episcopum Vesrpri-

misensem ea de re scribere. misi vererer itera mea responsum, certo

optatum successum haud isse habitura S. atque adeo me quoque non habiturum opportunitatem relationem faciendi Vestrae bl ajestati in negotio Commissionis illius. qua me honorare voluit. Quamobrem ita existimo. longo convenientius fore si exemplum Rescripti Majestatis Vestrae Curiae Romanae transmi Sero . Ut suam Sanctitatem, tanto fortius et ossea ius possim solicitare. Quo ipsamo suas intentiones noti icare velit Episcopis Hungarine, AEOSquae paterne adhortetur ut desistatur ab omnibus illis violontiis contra Protestantes. Omnem autem adhibebo ad curationem ut Vestrae majestati eum omni submissione notificem, quemnam esse tum sit ipsa res productura, ut qui Sum cum profundissima et intemerata

XVII. Respondit eodem anno tertia prilis summus Pontifex Episcopo

Vrati flavi ensi in hunc sere sensum: Semet non posse probare moli utina Episcoporum ungarorum. Non destiturum se Mis Regis Borussiae pro Hungaris Protestantibus intercedentis Caute tamen sibi esse agendum ut ne titulum Protectoris Lutheranorum inde reportet sibi quidem coram tribunali 0su Christi actionum suarum ratione in unice reddendam SSe,

parvi itaque sacer si ab liminibus judicetur, attamen prudentiae etiam esse ut Tribunalium humanorum quantum per c0nscientiam fieri potest, ratio aboatur. Ideo se immediate nec ad Aulam Viennensem Episcopos ungariae daturum litoras sed Instrumentis aliis satis tamen id eis usurum quae mentem Episcopis IIungariae aperiant, ut ne Zelo intempsestivo dum uno in loco corpori Ecclesia utilitat m parare studerent, alibi creent molestiam, pedumque dolorem ita medeantur, ut capitis cruciatus producant. Hunc in finem instituit Pontifex Cardinalium quoque

aliquoties conventum, quid in tanti m0monti udum esset Ubi

conclusum est: Pontificom non alia de causa moveri p0SSe, quam qu0d

285쪽

sciat id periri e ad salutem eorum qui Sacris Roman sensibus addicti Torras Rogis Borussiae iii colunt. Verendum enim est, ne hujus in tutela et gratia qui sunt periculo exponantur ideo data sunt mandata ad P0ntiscis oratorem in Aula Vindobonensi ui cu in hilao a sarea Administris e0nsultati0nos instituat, qua ratione ura o inanensium et Protestantium simul in ung. Rogno ita c0nServari queant, ut Sacris a Romana alionis Principibus occasio minime praebeatur utendi jure talionis, Fidei quo Romanae sociis libertas Religionis variis in terris ne interdicatur. XVIII. De Festis. - estorum uti immutretur. - Ν0n potest satis describi quantas Protestantes in ungaria ratione Festorum Sanctis dicatorum per aliquot lustra Subierint vexationes Severe injunctum est diebus iisdem omnibus contra principia eorum Religionis, cessare laboribus non

solum iis quo cum Scandalo ferianti Uin propalam exercere p0ssent; sed etiam ab iis, quo in angulo domus clam peragerent. Per occultos delatores invostigati ac denunciati ad carceres, verbera, mulcta pecuniarias damnati rebus suis exuti. Verbi . Ministri ut di bus Dominiciso Calliodra instantes dies seriales populo de nuncient Sub poena gravissima coacti Praecipue in est Theophorias, ut vocant, Seu Corporis Christi

qualos exercuerunt crudelitates in OccurrenteS, Saepe caSu, rerum qu 1gnaro eum Stupore posSunt OnSiderari, ad Sanguinem usque diverberabantur non raro eorum Cerimonii morem non gerentes, Seque cultui

non conformantes, adeo ut iisdem Festum sanguinis dici jure poluserit; neque tam cultus Divinus quam immanis crudelitas in miseros obviantes, captata quavis parva de causa tali occasione ui agebatur. andem Divino Numine ita animum Sacratissima Impseratricis ac ungariae Reginae moderante, FoStorum ratio repraesentata Si Summo Romanorum Pontifici, quod nimirum per crebriorem operum Servilium Reipublicae prosicuorum, diebus festivis cessationem, n0n tam coelites coli aut Deum reddi propitium quam emolliri mores, otium nutriri, et qua inde pro manant vitia adaugeri, Baccho Venerique litari. Hinc summus Sacrorum Pontifex anno 1753 dio 1 optembris dispensatoriam didit declarationem, Cuius interventu et otii ac vitiorum ab hominibus amoveret occasionem, tenuioris vero fortunae hominibus, comparandis rebus ad vitam sustentandam necessariis ampliorem Suppeditaret temporis opportunitatem. Declaravit enim ut estis diebus Sanctorum memoriae dicatis, excepto die Dominico, festis Christi Salvatoris boneficiis commemorandis destinatis, et nonnullis alii S, absque omni conscientiae scrupulo post cultum matutinum devote peractum rusticis et servilibus quibusvis laboribus libere vacare possint. Post editum itaque reve, ut vocant, postolicum resedit paulatim indiscretus ille Protestantes ad usta colenda urgendi Zelus, cum nec ipsi ad ea bServanda peracto cultu matutino iam amplius obligentur.

286쪽

DXIX. Nagybanyae docentes arcentur. - Rivulini seu Nag Banyae celebris semper inde a primo reformationis tempore exstitit Ecclesia R0larmata florentissima ibidem schola, ubi Ximi viri sch0lasticam erudiorunt iuventutem quandoque Academici praeeuntes in Linguis, Theologia ac Philosophicis. Hoc seculo coeperunt Pontificiis Sacris ibidoni addicti in numerum aliquem coire e ea praecipue ratione, quod nemo, niSi Romanis Sacris devotus ad ossicia ibidem metallurgica vel civica promovebatur. Jesuitae Monachique Franciscant Residentias aedificarunt quorum pollicitationibus quidam ab avita eligione abducti sunt. Horum SuggeStioni imputatur, quod anno 1255 die XI Aprilis consilium Regium Locumtonentiale Mandatum dederit ad agybanyenses de V. D. Ministro altero, inde amovendo et scholis Reformatorum altioribus usque ad Grammaticam inclusive tollendis, iteravit mandatum 2 Junii jussitque quinque d0centes in schola ad duos reducere, iisque exutis Scholasticis vestibus, Secularibus indui, nisi gravem Regiae Majestatis incurrere velint animad- VerSionem Gymnasia qu0que Besormatorum Summe pro instituenda eorum juventute necessaria, ab olim florentissima gathmari ense ac Papense sunt dissipata, penitusque sublata. Ita quicquid e publico aut ecclesiae Ministris, aut scholarum Rectoribus, ex antiqua majorum ordinatione, cedebat, in omnibus ungariae civitatibus exhibori Regio nomine prohibitum. XX. Acerbior tamen Resormatos in Hungaria dolore assecit Man

emanatum, quo repetebatur anni 1J4 praeceptio de confiscandis omnibus Catecheseos Palatinae et alterius Minoris dictae exemplaribus. His semper Resormati si sunt Libris Symbolicis, senseraque in iuventute instituenda ad Fidei fundamenta normis pronum erat videre quid iis e medio sublatis Sequeretur Crassa nempe ignorantia et Roligionis abolitio. Quid acerbius, quid molestius contingere potuit illis, qui fidelitatem erga Regem suum Semper demon Strarunt, nec ullam ansam talibus Mandatis subininistrarunt, etiamsen Symbolicis e medio sublatis Libris in foedum ignorantiae baratrum dejicerentur; et a cultu Divino, instrumentis ablatis prorSu planequeabarcerentur. In moerorem ac metum diu deiecti, praecipue ubi Libellos colligi, ac confiscationem eorum in exsecutionem deduci, quibusdam in Comitatibus ac ecclesiis prae oculis haberent. Tandem libellos supplices ad Regiam Majestatem, pologiam, seu Demonstrationem ad Regium Locumtenentiale consilium adornarunt, ostenderunt in istis se Libellis istis Symbolicis carere nec posse, nec velle, nec debere. Usus igitur horum ut ipsis concederetur liberrimus, humilitiae expetierunt.

XXI. Apologia Reformatorum pro Catechesi Palatina, et alia in edicta. - Excusatio Typographiae Debr. - pologiam Ecclesiae primariae Debi et Zinensis it vicinarum ad tonsilium iocumtenentiales Regium libellumque supplicem ad Regiam Majestatem cum Annexis eo facien-

287쪽

tibus prout nacti sumus hic deliter exhibebimus. Ita suo pologia habui Excelsum consilium Regium Locum tonuntiat Domini, Domini Benigno-Gratiosissimi Colon dissimilDignatum fuerat idem Excelsum C0nsilium, jubente sua Sacratissima Cnosareo-Regia Majestate anno adhuc 174 nobis iniungero, ut Librum, Christianus Catechisinus dictum, velutino ligioni Roman0-Catholicae

injutiosum inditate consiscemus, utra. Quod cum per conscientiam sacere non p0SSemu S. Submiseramus Sequenti statim Anno XVI l Monsis Maji non tantum rationes et Otiva, quibus nos constricti, ac inanimis et cordibus nostris quasi vinculati, Libelli istius confiscationem suscipere non poSSe declaraveramus, Verum etiam ulla quaedam, quae ad paulo

pleniorem Libelli notitiam pertinere arbitrabamur, uti, nihil dubitantessore, ut ubi idem Excelsum Consilium Regium importantiam dicti Libolli

ex praefata Defensione nostra et Spiceret, illum pro Symbolico adseoque invariabili libro Ecclesiarum Hungaricarum Helvetica Confessi0ni addictarum agniturum, et in eiuS, qua tali usu, no imperturbate relicturum Sit. Qua do re tanto firmior spe corda n0Stra alebat, quod sequentibus quinque integris Mensibus nihil nobis hac in causa reintimatum exstiterat praesertim Vero quod in gratioso Suo Intimato post quinque mensqs ad nos directo ut C. meminerat quidem Excelsum Consilium Respons iarum nostrarum, Sed ratione quibu impreSSionem et usum pius Catechismi legitimaveramus, nobi non rejecerat, Sed eas in suo esser liquorat ac proinde neque consi Scationi inhaeSerat, verum unice illactuationem quorundam aliorum unctorum Urserat; ita quidem, ut nos

ponsitatis seiusdem grati0Si Intimati continentiis, plane non potuimus aliter iudicare, quam quod respectu Catechismi plenario satisfactum sit Excelso Consilio, nec quicquam aliud reStare, quam ut reliqua eiusdem Intimati uncta aut in essectum deducantur, aut si quid obstaret, idoidem xcelso Consilio in humilitate repraesentetur, prout id a nobis

deinceps factum St. Iam ab illo tempor integris nempe novem annis, hac dulci spe semet ipsas lactarunt, non tantum a Debre inensis, sed universae etiam Ecclesiae Helvoticae Confessionis per ambitum t0tius Regni adhuc- dum residuae ita men inter innumeras etiam adflictiones sat numerosae, gratias omnipotenti Deo continuo agenteS, quod viscera Augustissimae nostrae Reginae et Dominae Clementissimae ad misericordiam sociere ac xcelsum etiam Consilium spiritu suo ita ducor dignatus sit, ut essensionem nostri Catechismi, non tantum aequis auribus exciperet, verum uti credi par St, MajeStati quoque Caesare0-Regiae eadem aequitate, repraesentaret. Sed o spes inanest

Supervenit enim aliud xc is Regi Intimatum d dato XVII Januarii labentis Anni 175T, in qu nobis gratiosissime noti sicatur medio Ex-

288쪽

colsa Camerae Regiae ungarico -Αulicae, demisse repraesentatum esse Suae Caesare O-Regiae Majestati duplicis ordinis Libros quorum titulus annus et impii conisextus nobis adripetuntur hic Debret Zini impressos haberi ac proinde intimari ut in prae attactos Libros orthodoxae Romano- Catholicae Religioni praeiudiciosos inquiramus, nanciscendaque Exemplaria, Excelso Consilio illic submittamus Monemur praeterea ut o Serio et diligenter reflectamus, qualiter Τypographia civica uti de boam usu D. Mandati vero adnexum cui conteXtus injuriosus verbolonus insertussest et ubi astutia etiam uti quidem praetenditur nostra, circa editionem

minoris huius Catechismi notatur, ita se habet ut hie sub . Vidsemus igitur Excelsum Regium Consilium quatuor hic nobis agenda incumbor0 1m ut de Libello Symbolico Christianus Catochismus dicto eiusque contextu rationem reddamus 2d ut idem faciamus quoad alteram minorem Catechesin eiusque contextum. io ut respondeamus de astutia quam commiSiSSe dicimur in huius posterioris

editione imprimi illam curando sub prioris Typographi Pauli Viskin0mino. t ut Typographiam noStram Urgemus a Suspicione, quasi nimirum in illa contra benignam Caesareo-Regiam Resolutionsem nobis pro observatione Superioribus annis clementer intimatam in hunc diomusquo libri injuriosi et commatici excuderentur. Sed ordinis causa primo etiam respondemus. Cum submiSSione ad ultimum unctum, velut a quo tria priora quodammodo pendent ita enim ostensa civicae huius Typographiae innocentia inpologiam utriusque Catechismi tanto melius et commodius praestare poterimus. Dicimus igitur set coram Excelso consilio humilime protestamur Christianum Catechismum in hac nostra Typographia absolute non fuisse recusum a quo nempe illa Anno 1254 per benignam Caesareo-Regiam resolutionem in integrum restituta est, non quod Librum illum tanquam symbolicuin a uti e praemi Ssi colligitur per ipsummet otiam Excelsum Locumte notitiale Consilium pro tali recognitum non

suissemus ausi re imprimi curare, sed qu0d ab illo tempore Libo isto turpis lucri cupidine in aliis Typographiis ignoratur quibus, adeo copiose, lieo sallaciter et mala side prae si X nimirum hulatis Typographiae nomine)impressus sit ut opus haud fuerit Exemplaria multiplicare Minorem

vero Catechismum vulgo: Fidei Fundamentum quod attinet accusamur qui dona quasi certum eiu eXemplar esset longe recentius, quam

Libri titulus praeseri et, cui nos non alio sine Annum 1731 et Typographi Pauli lini u on praefixissemus, quam ut editi antiquior adpareat, atque ita hac astusta inientisne Superiorum censuram es Iugiamus. Sed Excelsum Consilium Domini Domini Benigno-Gratiosissimi, ogamus et

289쪽

pernegamus pusillum hunc librum post mortem Pauli Vishi, quae in Annum 1733 incidit, praefixo eius nomine, ut tonno 173 in Typ0graphia nostra recuSuin extitisse, quam editionem, licet unquam viderii mis credimus tamen si miter aut eam esse genuinam id est Paulo

Vishi inter vivos sexistent impressam aut certe per alios ypographiae nostrae impudenter fuisse suppositam id quod ipsa Typorum forma accuratius examinata sine dubio ostendet, adeoque dolum haerere non in nobis sed in falsariis, sive jam turpi lucro inhiantibus, sive etiam per malovolos in odium uiatis Typographiae uti suspicamur subornatis. Quod ut Excelso Regio consili limpidius c0nstet, ecce submittimus hic demisse sub F. aliud exemplar eiusdem Catechismi, nobis maliti0s et simul incautissime suppositum de Ann0 700 et quidem praefixo Pauli Viski nomine. Is velut anno 1696 natus non potuit esse anno 1700 nisi puer circiter quatuor annorum, Uale puer0 Typographiis prae sicere velle, esset in re seria ludere. Sed Speramus Excelsum Consilium haud sentire tam Vecte de tenuitate n0Stra licet alioquin sat magna ut

credere velit nos sucum facere olente circumStantias temporis tam malo conciliasse ut puerum quatuor annorUm pro typographo venditandum, eiusque nomen libro praeSertim Symbolico praesiciendum duxerimus. Quo ipso non tantum nostra innocentia Sed etiam falsariorum protervia et delatorum supina ignavia in apricum venit. Exstat huiusmodi ypographicae avaritiae n0tabile in Ecclesiis Palatinis exemplum cum Catechi Sino ChriStiano commissum, ubi cum Typ0graphi inter quos etiam Romano Catholici erant, non cessarent Christianum Catechismum nostrum, ad formam antiquam, regnante adhuc

linoa es0rmata introductam id est lectorali Privilegio et insignium

scuto ornatam inscio Reformatarum celesiarum Consist0rio recudere, Serenissimus eius temporis lector putans hunc Libri adparatum ad injuriam suam pertinere, dolum Ecclesii nostris imputare voluit ac ob id nec non ob duriuscula Quaestionis LXXXmae expressiones Catecheses omnes consiscari mandavit Mox tamen de hac ypographorum licentia, deque libri symb0licitate per consistorium melius informatus ut G sententiam mutavit. Sed si p0neretur etiam, quod n0 minorem Catechismum a tempore sepositionis imprimi curavimus, non tamen credimus Excolsum Consilium id ipsum magni facturum, ex Subnexis humillimis rationibus nostris.1 Ν0n recordamur improssi0nem istius libri nomine Sacratissimae suae Maj0statis nobis pr0hibitam fuisse. ' seque Excelsum Consilium prohibuit sed tantum reposuit librum velut notatum. 3' Non videmus rationem quare non licuisset, necessitate p0scente recudere libellum, cuius antiqua exemplaria eo tum non consi scabantur, Sed palam in omnium

manibus versabantur. I Est liber symbolicus ab Ecclesiis Belgicis pri-

290쪽

mum epitomatus et Christiani Catechismi Summarium pro parvulis quasi in nucleo Xhibitum, uti conferenti et vel saltem titulum ipsum lectenti ad oculum patet. 5 Major licet in verbis paulo durior non tamen hucusque prohibitus fuit, sed nunc primo prohiberi se confiscari prasecipitur. Ex his et sequentibus intor se combinatis credimus Excelsum consilium segium benignius de nobis judicaturum et temeritatem qua delatorum, qua larvatorum Typographorum Serio cohibiturum. Haec ad purgationem Typographiae Susticere existimantes pergimus

ad pologiam Christiani Catechismi Morum dei et Religionis

nostrae Symbolum ac fundamentum complectentis tali Symbolo nulla unquam Religio caruit aut carere potuit quo Scilicet aliis qui cum ipsis sub uno Rege, unaque Lege Vivunt praesertim ero Summo terrae Principi constare possit an non aliquid statui publico adversum credant aut doceant an Symbolis et Religioni suae conformiter vivant etc. Quare tantum abest ut homine cuiuscunque tandem Religionis prohiberi do-beant ne idem Suam confiteantur. Ut potius Sicubi gentium reperietur secta tam stolida quae Fidei suae confesSionem edere nollet, penes summam potestatem e SSe credamuS. eam ad hoc per Vim adigere. Cum igitur hac etiam vice prout ante novem anno constituamur, non propter totum librum. Sed tantum ob certa eius orba Religioni Romano-Catholicae injuriosa Sed interim experiamur praetextu injuriarum istarum totum librum eripi e manibus non tantum huius sed omnium Ecclesiarum ungaricarum Helveticae consessioni addictarum. videmus praeter Omnem Spem nunc iam non tantum non sufficere ad exculpationem iniuriarum ea quae tum temporis hoc sine adtuleramus.

sed plane librum symbolicum in periculum adduci. Hinc cogimur libri istius dolansionem in humillitate et obsequio suSeipere adeoque eius ori crinem, propagationem fata, et auctoritatem quam in Ecclesiis Besormatis hactenus obtinuit, Excelso Regio Locumtenentiali Consilio paulo fusius venerabundi ob oculos ponere. Et quoniam primitus per ipsummet otiam Excelsum Consilium habitus est pro foetu hic Debretrini concepto sit si ita loqui liceat, nobis obstetricantibus in lucem edito, primo etiam hanc invidiam a nobis amoliri. Primo Conscriptus est Catechismus ille non hic in Hungaria sed in Imperio Romano-Germanico, anno 1563 non privato studio, sed jussu Electoris Palatini riderici II non per obscuros Magistellos, sed duos magni Nominis Theologos, Zachariam Ursinum et Casparem levianum, spocialiter a dicto Principe ad hoc delegatos non clam et subreptilioso palam publice et manifeste non vi Ecclesiis obtrusus, sed primo Exarnini earum submissus dein Synodaliter adprobatus, atque receptus, quin tria mox tino 156 per eundem lociorem Augustissimo Roman

rum Imperatori Maximiliano Sociando in comitiis Imperialibus, praesenti