Castrucci Bonamici de rebus ad velitras gestis anno MDCCXLIV et de bello italico commentarios

291쪽

Liber Tertius a qprogressus proelium temere committit . Malib jus, qui primo praeerat agmini , incredibilique celeritate, atque animi magnitudine in tra idonium amnem, Parpanesumque Vicum ponte perfecerat, transierat aduna, oranum submoverat , subito ab instituto deflectere itinere, laborantique succurrere ignatellio cogitur. Interim Castellarensis, signo cognito profecti nis, quod inter eum Gagium conVenerat, abductiique, quae poterant, tormentiS, atque impedimentis,&tamen parte maxima relicta prinficiscitur Placentia, pontem, pontisque munitioneS, ollis subjeetis incendiariis disjicit, meque ulla offensione noctuabundus ad Gagium perVenit. Quibus rebus otis nunciatis, relicto Nadastio, qui Placentiam reciperet, mittit primo Goranum cum Pyrochi trophorum delecta manu, post cum equitatu Serbellonium, postremo ipse omnem exercitum sublidio adducit. Auctis utrimque copiis, atro oritur prselium Berenclavius est ienatre homo ferociae, magna habitus au- Eloritatis, Austriacorum dux Occiditur. Vulnerantur PallaVicinus, rounius, praestantissimi viri. Multi ex nostris milites, multi item c dunt duces, in his de Hispaniensi exercitu Trita mil. Iulius Deodatus Lucens summe spei, bilissimaque ortus iamilia adolescens Austriacos certa jam prope Vidioria, toties figatus hostis, Boibonios polita incitat in dextris salus, salutisque spes desperatione vadisita . Cum ins

lenter irruerent hostes, impugnarent acerrime Galli , resque esset in summum deducta discrimen Gagius, qui mediam curabat

292쪽

2so De Bello Italisociem, in qua ipse erat Philippus, atque impedimenta omnia agebantur, jussis extremi agminis militibus imminentem morari Sardinis Regem, accelerat ipse, ut praelio intersit, laborantibus que subveniat Longillimum erat agmen, magnaque impedimenta, iisque qui praeerat, ignorantia loci deerraverat a Via. Quae reS, retardato Ga- si iubsidio, majoris ibit causa caedis . rrumpit tandem agius, licet equo Vulnerato dejectus, amictusque instruere aciem , inferre signa, cohortari milites, ne labori succunbant meminerint denique illo die illa hora aut moriendum ipsis, aut ferro iter ad alutem aperiendumelle. Hoc idem facit Mali bojus. Quorum Virtute restituto praesio, repulsisque ollibus, superiores discessiti nostri Videbantur ire certe , quo intenderant, perrexerunt, ad riamque oppidunvulneribus,' altitudine confecti, perturbatique sese receperunt. Hostes ab insequendo aut incredibilis audacia nostrorum , aut suorum actura, aut denique praedae tenuit cupiditas, qua, capta Placentia, potiti erant ingenti de qua,

tormentoru In maXl me causa, celeriter et intereo orta mensio, cum suam Subal pinus prindam, quae sua In urbe, luam item Germanus diceret, quae suo labore, suoque sanguine partaestet, atque iniquum videri vociferaretur, belli alios periculorum debere, alios velle praeritiorum elle participes.

Dum haec in Cisalpina Gallia geruntur, Rex Sardiniae Philippum Marchionem Balest i

natem in provinciam irrumpere Genuensium lus

serat ab ea parte, quae spectat in occidentem

293쪽

Liber Tertius. 23 I solem, c quam Ligures incolunt Ingauni. Hac re fieri polle arbitrabatur, ut turbatis domi rebus, ab subministrandis foris auxiliis Genuenses retardarentur, o Albingaunum Balestrinas, aliave ad mare loca occupatiet, ut Bostonii ipsi

receptu, commeatuque intercluderentur Balestrinas, acceptis cohortibus iii legionariorum, quas

ex legionibus Casalensi, Nicaeensi, R item

ea, quae appellatur Maritima, deduXerat, multoque majore tumultuariorum militum , montanorumque peditum coalta manu , tum etiarn Ci-

sano ex itinere castello e&pugnato, direptoque, atque aliquot missis , qui CastrumVetu oolid rent, ipse cum reliquis copiis Saccaretium triabu ex partibus sumina Vi oppugnare instituit Ea sunt Ligu um callella Ingaunorum. Anfrano Saulio, quem Genuenses Albingaunum, in eamque proVinciam miserant cum imperio, cum id renunciatum esset, conari alestrinatem ea o cupare castella, maturat aliquod iis auxilium subito mittere imparatu ab legionarii , quam maximum potest ex agris, Vicisque tumulauariOrum militum numerusn cogit, eosque eo statim

jubet proficisci. Erat forte Albingauni Marchio et olens

Gallici exercitus decurio cum cohortibus duabus, iterque ad exercitum habebat. Hominem Saulius appellare multis obtestari verbis, aliquot esuis legionariis subsidio mitteret occasionis euerem, non przelii ad quam quoniam illum fortuna obtuliiset, insultare diutius in finibus Reipublic: hostium colluviem ne pateretur non de Borboniis ita Genuenses merito esse, ut ast in-

294쪽

a set De Bello Italicotibus .inspectantibus ipsis, agri vastari, castella expugnari eorum debeant. Negat Bariolensis sui arbitrii rem esse aut iter intermittere, aut sibi commilias diducere copias proinde haberent per se Genuenses periculi tui rationem, sibique consulerent. Dejectus Saulius opinione Gallici

auxilii, tamen animo non deficit. Evocat Asten-gium centurionem, qui non longe aberat Asten-giu cum non amplius xxxx militibus partim legionariis, partim Pyroclistrophoris auxilium obsessis ferre contendit Occurrit illi in itinere tumultuariorum manus, eique adjungitur . Interim castella arcte graViterque, unoque tempore Obsidione, oppugnationibus premuntur. Ressistitur accerim ab praesidiariis . Accelerat Astengius, ut laborantibus subveniat. Francus Protrib. mil. de exercitu Genuensi, qui CastroVeteri praeerat, eruptione saeia, Subalpinorum compluribus in te fectis, captis . in arcem revertitur. Saccaretium autern cum longiorem sustinere oppugnationem non polset, in potestatem hostium venit.

Habet illud Balestrinas contra fidem. deditionis conditiones tardae loco pecunias imperat; qui forum ibi agebat, togatum hominem, ira in vexari

indignillime patitur ab suis. Montani vero pedites Subalpini ali ueti latrociniis, Mus per agros omnia diripiunt, vastant. Appropinquat stemgius. Ejus cognito ad, iatu, visisque militibus, qu0 se equi utierat, subito hostes timore conmm0ti ast ione n relinquunt, ac profugiunt. Hoc idem facere Balestrias con, tur . At, fugatis mons is, Astengius auorum is virtute fretus, quam memor paucitatis, prin

295쪽

Liber Tertius asῖX imos colles,' semitas praeoccupari univer a jubet, trepidantem in arcem Saccarelli Balestrinatem compellit. Tum vero ille aquae inopia consectiis, frutiento, commeatuque otiani, cfuga interclusus, necellaria in subire deditionem cogitur. In his proeliis Vulnerati sunt e Genuensibus tumultuarii milites nonnulli vrochitrophori omnino vi desiderati. Ex Subalpinorum copiis circiter lx cecidere sed in deditionem venerunt milites ccc nobilissimus homo Bal strinas ipse praeterea duce XX. alii minoreS,

inque his centurione treS.

At Genuentes, repressis jam ab alpium a te, maritimoque ad occidentem litore summotis hostibus, majore animo, studioque in reliquum bellum incumbebant , novaque trapiscensi sui,sidia ad exercitum adducenda submiserant, neque

tamen non magnopere perturbabantur , audita

Philippi Regis morte, Sc cognitis iis, quae ad

Placentiam, idoniumque amnem erant gesta VerenteS, ne tantae aliquando calamitates adie

niciem serperent Reipublica: . Gagius defatigatum ex superiore pretelii labore, ac caede Xercitum ad Iriam oppidum contraxerat, confirmabatque indeque Dertonam progredi, intraque ipsius Dertonae, Serravallis , cc avi praesidia locare castra cogitabat , quo facilius, munitissimis, atque opportunissimis locis, quant vis magnas hostium copias repellere pol-set, intereaque ex Hispania, Gallia, Genuaque subsidia, commeatus conVenirent, atque ita se reliquam belli rationem X plicare Oile prudenter sane confidebat. Quae dum parat, atque

296쪽

administrat; ecce tibi repente Marchio Minen-1is cum duobus apparet Ferdinandi Regis epistolis, quarum altera abebat Rex Gagi , exercitum , atque imperium Minensi tradere , altera Castellarenti denunciabat , uti confestim Italia excederet. Atque ita Virtute , quam felicitate major agitis in Hispaniam rediit imperator 1e-

Veritate, usu, consilio cum Veteribu comparandus. Erant tamen qui tardum , parcumque nimi elle dicerent sed tarditatis culpam longissima ab Hiipania usque mandatorum expectatio minuebat, parsimoniam autem nulla de alieno praeda etiam commendabat . Castellarensi, qui ipse consilio bonus, manuque strenuus habebitur, contumacia obfuerat, qua ferocius Ga-gio repugnaverat , ne idem sibi adversus succes

1brem licere arbitraretur, in ipsius apud Elysam Reginam auctoritas, extincto Philippo Rege

criminis loco ponebatur. Interim magna fasta erat in Hispania voluntatum, studiorum commutatio . abhorrebat Ferdinandus natura lenis Vehementioribus noverciae consiliis, jamposiano irritatus colloquio Gallis dissidebat quaedam etiam Thilippi

patris non probabat, in Veterati succellorum li-hidine immutandi semper, quae priore fecerint erat ipse quoque uxori obnoxiu8, ille viduae in studiis advertabatur. Quippe T Prebat animo, regnante Socero, contemptus sui, muli,

que rumpebilia iam diuturna illi titulatione comprelsa Novorum pars Purpuratorum obseditio erga Reges assentiri praesentibus, pars odio Gallorum, inulatione in via, priore qui rugi

297쪽

Liber Tertius. 23ssoruerant, damnare praeterita, reique publicae causa ad priVatam obrepere potenciam pro se quisque coeperant. Nam quid aliud tot sumptibus,

tot exercitibuS, tot commeatibus, supplementisque quaestum, quam Vulnera, fugas, luctus, Ope paucorum, egestatem omnium 8 satis credulitate peccatum satis Gallis inserVitum qui quidem bellum alant ipsis opportunum, aliis perniciosum respicerent aliquando vastitatem Hispaniae , quae facta ellet talicis bellis quaerendo foris regna, Sc dominationes: denique commodius multo Philippo Regis r. quando armis jam non Oisit, pactione, aut foedere consuli pode. Haec jactabantur apud Regem, haec edebantur in vulgus, hisque de causis

raDtim, atque turbate educere talia exercitum,

relinquere socios, ad eaque conficienda, cu nsatis tuto committi literis non Viderentur, missus erat summo cum imperio Marchio Minensis consiliorum gnarus omnium, .mira homo

in simulandis negociis ingenii altitudine, maximeque admodum inimico in Gallos animo. Suscepto Minenlis imperio Dertonam statim progreditur; ad quem cum nonnulli de Hispaniensi exercitu Trib init gratulatum Veninent,

ejulque uel sese meliora perare dixi ent Quid

vos, inquit ille, meliora an quicquam hoc non exercitu, sed exercitus nomine perfici posse speratis Instantique Malibojo, ut Dertonae subsisteret propter ejus loci opportunitatem, aliter Regi suo videri respondit; c, ligno dat profectionis, evelli signa, castra moveri jussit. Forte autem, cum iter orbonii facerent, acci-

298쪽

rs De Bello Italicoderat, ut Marchio NoVatu8, qui cum X hominum millibus primum hostium agmen ducebat, in mediam nostrorum aciem temere illatus opprimi facili negotio poli et utque tanto ad incendum fortunae beneficio uteretur, magnopere erat Minensi auctor Mali bosus. At illius men

tea una occupaUerat cura receptuS. Itaque,

spreto Malib j conssilio ultra Ligusticas fauces sese recipere properabat. Interea Genuenses magna assiciebantur sollicitudine, ne in tanto rerum motu destituerentur ab sociis, bariarnibus ab spe, metuque animis, in partem disputabant utramque Cur enim alius subito imperator cur relides Dertona cur non oppressus Novatus cur denique praecep adeo, inopinatusque Minensis receptus, ut consimilis fugae videatur Movebat etiam eo auctoritas agi , cujus percrebuerat sermo, quem decedens habuisse inter coenam dicebatur apud Augustinum rimaldum in Arenario suburbano. Cum enim illum Genuentes nonnulli, qui salutandi hominis caula convenerant, paulo curiosius de exitu rerum percunctarentur Me quidem, inquit Gagius, de possit imperio Ferdinandi Regis consilia neque scire, neque interpretari decet; sed, si Dertonam Gaviumque noli rixeliquerint, non verisimile est, velle ab iis, aut omnino posse Ligusticas fauces teneri, sed ulteri u progrediantur oportet. Occurrebant illa contra Erunt igitur dei, beneficiorum immemorem optime de se meritos Genuenses do

serent Qui turpius loci negligent opportuni

tatem tantam commea uum, tantam pecuniae

299쪽

Liber Tertius. 237cii Genuae colle tarn hostibus tradent Regem Neapolis, cui Gemia amissi, submotisque talia orboniis, nulla fere spes, Legem socium,

suorumque Regum fratrem, S consanguineum deserent non verisimile Videbatur. Itaque superabat spes, fore, ut circa SerraVallem, GaViumque consisterent, D Ligusticas saltem fauces t nerent. Uerum nulla in hominum vita accidunt

inopinata, Sc nihil est spei, perplexisque hominum consiliis credendum. Nam orbonii, paucis ad Octavium vicum relictis centuriis ad speciem defensionis, omnem citra Ligusticas fauces,

ad Langienses exercitum contraxerunt praeter utilitatem suam, atque omnium opinionem ipsorumque spe hostium maturior erravallensis arcis dediti facta est. Tum ero Genuenses, ad superiorum rerum metum addita praesentium opinione, orbonio fugere arbitrati, mittunt ad eos Dominicum Pallavicinum omni Italico bello

legatione functum apud Philippum Ferdinandi Regis r. Philippoque ipsi, 'eipublicae probatum, qui, si desperarent, animum perterritis adderet, si labarent, fidei desciscentes admoneret. Eorum consilio bellum Genuenses suscepisse eorum causa, submittis auxiliis, patriam praesidiis nudalse socios tam fideles. hostibus tam incitatis

conculcandos, diripiendosque ne relinquerent: neu nimis Valde perturbarentur adVersis loca, homines, commeatu superesse ad repugnandum, Xercitumque commode, sine periculo habendum: denique recordari debere, quoties ad pauciis mos redadii, redintegratis mox Viribus una Virtute,

300쪽

2 8 Bello Italicoctens pnelium, qua ad Velitras constantia exultantem in victoria hostem represserint . hostem ipsum aut inopiam non laturum in locis asperis, atque impeditis, aut tractum dissicultate itinerum, levium crebritate praeliorum longius recessurum Minensis, tametsi vera Pallavicinum loqui intelligeret, tamen ipse longe di Verta animo agitabat ea spectans, quae erant apud Regem in Hispania constituta. Itaque ingenio usus tuo in occultandis negociis, fortali ab Genuentibus

metuenS, ne in receptu impediretur, conlilium

proflaetionis quo diligentius obtegeret, studium manendi vehementissime simulabat PallaVicinum suo, suique Regis nomine in cura eis jubet, de statu belli, de locorum natura, Cecilienti adhibito Genuentium coniarum legato, consultat, denique bene pollicetur. Hge a Minensi, haec a Muniaino, qui cum summis de rebus Philippus communicabat, publice, privatimque inculcabantur, haec eadem iterabantur a Gallis vel ignaris, Vel necessaria erga

Hilpano obiequentia, conniventibus quidem e te; eratque unu omnium sermo, interclusuros

suoi ne ipsos sanguine hostibus aditum, pro

Urbis Genuae moenibus tanquam pro patria pugnaturos. Quibus rebus confirmati Genuenses,3 eo decepti, quod neque causam viderent, qua re suspicarentur, neque sine causa suspicandum putaretit, defensione urbis neglecta ad sublevam da dorboniorum copias curam omnelii, Si dii gentiam conserunt; c, cuin id Minens studio

lsu expeteret, quas ad Urbis praesidium collo te reservaverant, eas etiam Savonem versus ad