Castrucci Bonamici de rebus ad velitras gestis anno MDCCXLIV et de bello italico commentarios

91쪽

uti demonstratum est, frondosisque arboribuq convestitae quamlibet militu manu occultare poterant. Atqu' hoc sinistri lateris vitium in omnium oculos incurrebat, it deprehendi etiam pollet, assi serte acciderant. Primum quod per

eos dies Comiti Sevio Legato per indicem falso

nunciatum erat, bifariam partitis copiis, deis hostem, ut sinistrum nostri exercitus latus invad ret, quo inani licet rumore admoniti non defuerunt, qui, quod non contigerat, facile tamen contingere polle animadverterent, dicerent; tum etiam quod ungaricorum equitum exillarius quidam non ita pridem captus ab nostris cum eo set, palam dixerat, se esse cum undequadraginta equitibus milium protegendi Comitis rounii Legati causa, qui castra Regis ab ea parte exploratum una cum militari Architecto Venerat. Quae res etsi non levem nostris suspicionem inferre debuerint, csermonibus omnium ferebantur, Vicit tamen aut fortuna, in Vel apertimimis in rebus prudentissimorum interdum hominum mentes o, coecat, ut dominetur ipsa aut eorum sententia, qui eam castrorum partem, tanto ab hostibus intervallo disjuncta quod erat, satis munitam, atque illis inaccellam arbitrabantur. Itaque quidquid illic munitionis desiderabatur, neglectum fuit. Accesserat huc, quod explorandi diligentia imminuta quodammodo videbatur,' diutumnitate ipsa, quae plerumque remittit animos, e perpetua militum defatigatione, qui laborem quandi ad quotidiana opera addebant; neque jusmodi diligentia necessaria admodum existim, batur, cum item propter aquae inopiam a prima

92쪽

3o De Rebus luce ad occasum usque Solis ducenti ferme Dracones ad fontem excubarent, qui aganica dicitur, quique a laevo castrorum nostrorum lateretria circiter millia patiuum aberat, atque unde observari acile poterant viae, per quas Cyninianum itur. Haec Omnia plane nota erant Lonco-vicgio, delata per exploratores, perque tranSfugas, per quosdam sui exercitus mimores Duces , qui captivi cum aliquot apud nos dies h biti issent indiligentius, data fide, dimi si erant, fortalse etiam per nonnullos oppidanos , qui sive odii, sive quaestus gratia omnia illi nostra indicabant Lobcovicgius, his cognitis rebus,

consilio cum paucis primorum Ducum, ne resesterretur, communicato, laevam Regis castrorum

partem , oppidum , atque ipsam propterea, in qua ex diversatur, domum patere docet insidiis, repentinae incursioni. Quae ipse certis nunciis, atque auctoribus compererit, ostendit. Tentanda etiam ab dextera Regis parte Artemisi montis juga, atque uno

eodemque tempore in nostras munitiones irru

pendum esse demonstrat, quo facilius incauti, duplicique terrore distracti opprimamur. Audendum elle omnia fore audentibus procliVia. Unum sele pro Imperatoris persona monere, orare OS

pro graVitate negotii, ut quod fortuna consilium comprobare Videatur, ipsi fide, ac diligentia ad-juVent . sciantque in ejus diei eventu omnium Dborum finem, vidioriaeque spem politam elle Probatur res tametsi primo dilienserit Comes BrouniuS, cuju supra mentionem fecimus, summi homo ingenii, bellicas omnes a pueritia arte e-

93쪽

doctus, cui neque satis Virium ad tanta molienda suppetere, neque occultissime ad Regis ca-tri, neque illinc receptum esse , praesentientibus Regiis, sine maximo detrimento posse dicebat, multoque commodius occupari polliearbitrabatur muniti senes Regis, montium culmina , si omnes in id unum copiae incumberent. Post ipse quoque dedit rounius manus aut Obsequio erga reliquos, aut quod in asperis audacis

simum quodque consilium optimum Videretur. Igitur omnium, qui aderant, consensu totius rei ratio, tempus constituitur.

Pridie illius diei, qui fuit dies ad III Idus

sextiles, tam audacis incoepti memoria celeberri- ranas, animadversum est a nostris speculatoribus partem quandam hostium copiarum ab dextero

ipsorum cornu paulatim se movere,' progredi mare versus. Quod fieri ab iis commeatus causa nostri suspicabantur. Iamdudum enim ad ostia Tyberina aliquot Britannics classis naves constiterant, ut hanc forte suspicionem augerent. Sed Lobcovicrius longe alio spectans latissimam pluribus, atque inter se connexis stationibus regi

nem compleXu erat, ne qui ad nos index erum.

peret, neu rounii Comitis iter dignosceretur. Qui una cum Novato Marchione consilii participe, silentio, prima nocte progressus est militibus ipsis, quo ducerentur, ignaris,quprum d

lectorum equitum, ac peditum erat numeruSmillium sex. Cum omni circa prospectu tenebriS, ac Vineis adempto clam pervenisset ad fontem, qui juxta Maria: Hortensis Fanum in ima conValle est, necetiario agmen iubsistere jussu,

94쪽

sa De Rebus dum equitatum expeItat, qui aliam, ut eo perVeniret, ingreisus viam, ignorantia loci, longiore circuitu deflexerat; quod accidit incommode. Lux enim jam appetens opportunitatem illis, tumultum nostris deminuebat. Nunciatur etiam rounio aufugisse militem. Quo ille nuntio Vehementer permotu Novatum, nonnullosque adhibet militum tribunos quid age dum sit celeriter consulit; nam Verisimile erat, tametsi non accidit neque enim hic uspiam transfuga apparuit comperto nostro per tranS- fugam adVentu hostium, in arinis e vestigio futuros, insignemque piis illaturos cladem, quam imparatis nostris inferre illi cogitabant. Cum NoVatus pedem referri, aliique alia censerent, neque satis quicquam . ut in subito casu, expedirent; tum Brounius, qui tantum incoeptum tam parVO momento Verti nollet, atque ardore quodam militari incitatus Pergamus, inquit jacta alea est simul omnem militibus rem aperuit , eosque praemiis, ac pollicitationibus collo latus, cum jam adVenisse equitatus, luceret

jam fere signum dat irruptionis. Accelsere hostes illico trifariam divisis copiis facile vigiles,

castrorumque custodes obtruncant, quod eos adorti elsent occupatos in equis contra militarem disciplinam inexplorato curandis. Statim inde in nostrum aevum latus ab omni parte impetum faciunt. Nostri, Vix cognita vigilum caede, continenti hostium impetu ei OVitate, ac magnitudine perterriti, perturbatique pallim caeduntur, passim fugantur. At Grimaus Barcinoneniis, qui Reginae Neapolitana, Draconum ala

95쪽

praeerat, non amplius quinquaginta ex terrore, niuga Dracones colligit mi imperat ut ad pedes desiliant, tentent extrema excurrat interim aliquis, qui Hibernicorum manu denuncies, ut celeriter lublidio advolet. Sed cum a fronte subire Austriaci non intermitterent, atque ab omnibus partibus circumfunderentur,' iacula acciderent creberrima; non imperio in tumultu, non Virtuti in

mustitudine hostium locus eliet, illi pii quinquaginta, qui amplius semihora, compluribus illorum VulneratiS, atque interfectis audacissime repugnatient, pelluntur tandem cum praesertim nullum aliud sublidium Hibernicorum manus submisiliet , quain militum ProVincialium centuriam, qua neque paucos illos Dracones laborantes suo adventu confirmare potuit, neque ipsa hostium impetum tulit. Hac interim a quinquaginta Draconibus interjecta mora, equitum quidem turinae recipere se ad seVam Romanae Viso sestinanter adeo Ceperunt, ut plureS, qui relictis, pedibus profugerent. Unus omnium abhostibus circumdatus restitit Marsilius Senensis, Hierosolymitant Ordinis Eques qui quadam occupata casa cum quadraginta equitibus, qui ipsi, amissis equis, pedibus praeliabantur, tantuIII animi sortitudine profecit, ut alae sit e peculatam publicam, Praefectique impedimentum omne se

Varet Hibernicorum autem manu advertus hostes constitit pro oppidi porta Neapolitana, quam qui in statione ibi erant , inconsulto occluserant. Eodem tempore cohortes quatuor Belgarum praetorianorum, quae in prima a V lateris fronte castra habebant, cum tumultuario equitatu re-D 3 ἐ-

96쪽

eeptu, flexuoxisque tramitibus impeditae ad η- hernicorum subsidium adniti non potuissent,

in oppidum per dirutos muros ab ea te pam te iii sinuarunt, in qua paulo infra Curiam Minoritarum esse coenobium demonstravimus Ita Hibernicorum manus omni auxilio destituta, cum neque in oppidum intrare occluta porta, neque per latera se recipere, circumventa, atque oppressa a multitudine hostium, poliet femme omnis sortissime pugnans intersedia est . hi Magdonelius tribunus militum, atque ejus de manus Centuriones undecim, aliique complures minores Duce' occiduntur , qui partam Camposanctensi radio, vetustate militice bellicam laudem hoc honestissimo mortis genere cumularunt . Dum vero nostri Neapolrianam portam defendere, conferto illi agmine irrumpere conantur, eodem Vestigio temporis ex Marchione primum illai uertio castrorum Praefecto de repentina hostium cursione certior factus est . Nam De urio custodum corporis ,

aut periculum non praesenserat, aut in tanta re Regem , credo, interpellare Verebatur. Re confestim gladio succinetus, prosequentibu Purpuratis nonnullis custodibus corporis stipatus, qui ad cubiculum ejus excubabant , postico egreditur domo . Cumque ab ea parte, qua Ualmontorium itur per adiacentes domui hortos, quinquaginta Vix patius pedibu progrelsus siet, equum nactus, primum equite Regios praetervehitur , iisque ad sui deientionem jam exardelcentibus, clare, ut nemo non exaudiret Recordamini, inquit , Velin e- straγ

97쪽

ad Velitra gestis. Istraeque pristinae virtutis, is quid durius accudat, diligenter providete . Mox ad Cappuccinorum tumulum Vadit. Illum Dux etiam Mutinensium, marchio Hospitalius Galliarum Regis Legatus, in exercitu Regis Neapolis

voluntarius castrorum P feeius prosequebantur Qui quidem de quarta vigilia ad Artemili uiri montem una profecti, audita hostium irruptione, in oppidum properantes redierant de regesbllicit , ad eumque fele in itinere aggregaVerant, omni jam militari instrumento, quod apud se in oppido habebant, adempto ab Austriacis Velitibus, distractoque . Utriusque eo die Min adeundis periculis is in suarum a tura rerum fortis, constansque animus apparuit . Sed ex ad dextrum cornu profectus, atque in media Hispaniensium praetorianorum legione conssistens, quid ubique opus sit , forti, atque erecto animo circumspicit, atque imperat, nullum eo die scientissimi Imperatoris officium praetermittenS At hostes, Hibernicorum manu deleta, dissipato equitatu, equis suffossis captis plurimis , nistrique cornu tentoriis omnibus direptis , atque incensis, impetu facto, portam effringunt custodibus nequidquam obnitentibus , c Nicola inprimis anteverinate Bisiniani Principis fratre nobilissimo, qui dum fugientes milites alios increpat, alios manu prehendit, is consistere jubet, plurimis ipse vulneribus concisus acuit pro occiso relictus est . Illi, effraci porta, captisque militaribus signis novem, quae ibi congesta raptim in unum repererant, tripa tit iterum copias dividunt , quarum dextera

98쪽

s De Rebu pars in illam se viam in misit , quae ad Gimnettiae gentis domum pertinet sinistra ad Curiam SeptentriCnem Vertus contendere coepit ;per latiorem autem, ac perpetuam illam iam, qua totum oppidum distingui diximus, media acies processit. Tali instruci agmine, malle Iis, quos secum ad Velitra incendendas tulerant, in proxima quaque Verium tecta conjectiS, Dgna strage majore tumultu oppidum invadunt. oppidanorum multitudo intolens belli, abdita mpenetralibus, aut ingenti terrore perculi obstupescit, aut quem eii illum putat ultimum Patriae, suarumque .rtunarum diem misera detest,tur. Discurrunt illi bique cum erro faci-

cidunt . Scrutantur domos, nulloque discrimine nostrorum , atque oppidanorum bona diripiunt Qui ex nostris sorte in domibus erant, prius intra parietes Versari hostes Viderant, quam Venisse cognoVerant, ad unum inne , aut trucidantur, aut capiuntur Ardens podagrae doloribus Comes Marianus consurgere de lecto Detim jubetur, atque in equum illatus abducitur. Atrisci Dux ex semiustulata, ac diruta domo vix elapsus ad equites Regio , quorum erat Priefeeius, equo citato contendit. Et a majorem oppidi partem ignis, atque hosti , careor omnia tumultuS, ac terror compleVerat, adeo ut nemo ne tam sortis, quin tanta rerum perturbatione OVeretur cum praesertim qui timorem plerumque Onlequitur , Vanus deleti exercitus rumor percrebesceret . Hi talbati missio haec Queres lublidi , quominus ea,

99쪽

nd Velitras e fis. 74rema acciderent : quod nostri tametsi a fortu na deseri videbantur, animum omnino tamen non demittebant illi autem estiis in rapinas magis de praeda, quam de reliqua victoria cogitabant. Gagius cum primo mane vigilias circumiret, Jc tum sorte ad VirtZianam manum, quae in medio exercitu collocata erat, perVeniliet, cognito laevi lateris tumultu, conclamari primo ad arma, deinde VirtZianam ipsam manum illuc celeriter subsidio jubet accurrere Ipse fore id, quod accidit, suspicatus, ut ab dextero etiam latere Artemisi montis juga, munitionesque hostes tentarent, eo properat, satis in Castropiniani Duce praesidii esse existimans ad defensionem oppidi. Austriaci ubi jam suos in nostrorum castrorum laevum latus , ipsumque oppidum irrupili ex incendiorum fumis cognoVerunt, quod tempus inter eos irrumpendi etiam ab altera parte convenerat, statim cum audacissimorum peditum millibus III bifariam distributis montem occupant editissimum illum , quem cum Aricino nemore continentem esse supra docuimus, Sc qui in statione ibi erant, Montanos pedites facile inopinantes deturbant. His deturbatis , eadem vi alteram, atque inde tertiam stationern adoriuntur; quarum milites, communicato Vicissim terrore,

disjectis ordinibus , regredi coeperunt. Cum jam haud multum abesset, quin nostris illi munitionibus potirentur, resque hoc etiam in loco ad extremum deduela casum videretur Gagius Vereranam legionem, quae a Corona nomen accepit, MCampanam legionem Proviacialem, co-

100쪽

s De Rebus

hortesque alias nonnullas eo statim occurrere, Scauxilium ferre jussiit. Tum vero atrox oritur praelium. Fit magna utrinque caedes. Ipse, qui toti negotio praeerat, ejusque auitor praecipuus fuisse creditur, Dux hostium Andreasius Vulneratur aliqui ex nostris, aliqui ex hostibus conprehenduntur, suos quisque milites hortatur, atque excitat unum illud esse tempus, quo

maxime contendi oporteat nostri, nisi rem Obtinuerint, de omni salute desperant illi, si nostras occupaverint munitiones, se omnino ichse existimant. Hic cognosci potuit, quantum ad incitandos milites, eorum, qui praesunt, aleat exemplum. Nam Campanae legionis milites mo-d conscripti, primum quidem deterriti hostium multitudine, qui acrius de superiore loco instabant, ipsiusque loci iniquitate, quae in Xima

erat, quo eniti Vix quisquam sine arm Is, sineque ulla dimicatione poliet, paulam eisere, parumque abfuit, quin ordine perturbarentur. Polle cum ad tribunum militu Ariciae Principem, menturiones, suoique alios Duces ora ConVertiisent, qui omnes, gravibus licet debilitati vulneribus, acerrime pugnabant horum ipsi exemplo recit acula exceperunt, im niseruntque forcillime . Idem cum Veterana legio tribuno

militum Alphoni Savatho Sc ipso vulnerato

faceret, ne a tyro alba Crtas VP eretur, O

stium paulisper impetus tardatus est. At Rex, qui singula ex propinquo attendebat diligenter, cum suo premi animadvertuset Ioannem Paciaecum opportunisti ne milit, qui cum legionis, quae Regina Milpanientis appellatur, AEO-