Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

81쪽

hnidarum vagantem circa cyrenas per queratur precario ab se iter per eum ipsum agrum , tanquam haud tibi Carthurniensum taris, petisset. Nu- in idae Et de terminatione Scipionis mentiri eos arguebant risu eram originem ur exigere vellet, quem prθprium agrum Carthaginiensium in Africa esse' Advenis, quantum secto bo FG tergo amplecti loci potuerint tantum ad urbem com-m umendam precario datum quicquid Byrsam sedem Iliam exceserint v atque injuria partum habere. Neque enim de quo agat aer, probare eos pesse non nod sim ver , ex quo coeperint, sed ne diu quidem eos possedisse. Per opportunitates , nunc illos, runc reges Numidarum, u=rpasse use semperque

penes eum posses ionem fui e qui plus armis potui set Cisus conditionis res fuerit , priusquam ho fe Romam Cartha 'nienses Ioci matque micus , rex Numidarum se , e snerent esse e nec se

anterponeret, qVo minis qui possent, tenerent. Responderi legatis utriusque partis placuit, mil-suros se in Africam , qui inter populum Carthaginiensem in Regem , in repraesenti disceptarent. Missi P. Scipio Africanus, S C. Cornelius Cethegus, i. Minucius Rufus audita inspectaque re, suspensa omnia, neutro inclinatis sententiis, reliquere. Id utrum sua sponte fecerint an quia mandatum ita fuerit,

non tam certum est, quam videtur tempori aptum utile, integro certamine eos relinqui.

Nam ni ita esset, unus Scipio vel notitia rei vel auctoritate, ita de utrisque meritus, finire nutu disceptationem potui it t. LPITO -

82쪽

I XXXV. P b. Scipio Nicanus legatus ad O ntiochum, Ephes cum snnibale, qui se Antiocho iunxe-νat , o Pocutus eris o ut, s eri posset, metum ecquem ex populo Romano conceperat, eximeret. Inter alia quum quareret , quem fuisse maximum

imperatorem Annibal crederet re pondit, lexandrum Macedonum regem quod parva manis innumerabiles exercitus fudi set quodque ultimas

oras, quas visere supra spem humanam e Set peragrassis diuarenti deinde quem secundum poneret; PIrrhum, in tot ca ira metari primum docuisse. id hoc neminem elegantius loca cepisse , prae diadi I ui se Exe irenti quem tertium diceret -- metipsum dixit. Ridens Scipio , Quidnam tu diceres, si me, inquit, victiles Tunc Vero, inquit, mei ante Alexandi una, dc ante Pyrrhum, d

ante alios posuistem. Inter cetera prodigia quae plurima fui se traduntur, bovenia, Cn. Domitra consulse locutum, Roma cave tibi, refertur. Apparant in Antiochum bel um Romani. abis Lacedaemoniorum tyrannus incitatio ac tota απι Philippum , ct Antiochum ad inferendum beLlum populo Romano solicitabant, populo Romano desiiυit: in si adversm Philopoemenem chaorum pratorem filo tot interfectus es . . toli cyisoque ab amicitia populi Romani defece-rAn . cum quibus societate Ancta .Antiochi Syria rex quum bellum bracia intuli et complures Mrbes occupavit inter quas Chati idem, O totam Eabaam Ees praeterea in Liguribus gesta s, - - paratum belli ab ntiocho continet. 'RI -

83쪽

L R XXXV. iRI anni, quo hae gesta i sunt, Sex. Digitius praetor in Hi- spania citeriore cum civitatibus iis, quae poli profectionem M. Catonis permultae rebellaverant, crebra magis quam digna dictu proelia fecit de adeo pleraque adversa , ut vix dimidium militum , quam quod acceperat , successori tradiderit. Nee dubium est, quin omnis Hispania sublatura animos fuerit, ni alter praetor P. Cornelius Cn. F. Scipio, trans Iberum multa secunda proelia tectiletri quo terrore non minus quinquaginta oppida ad eum defecerunt. Praetor haec gesterat Scipis Idem propraetor Lusitanos pervastata ulteriori provincia cum ingenti praeda domum redeunte , in ipso itinere aggressus, ab hora tertia die ad octavam incertoc ventu pugnavit numero militum impar, superior aliis namin acie frequenti armatis adversus longum de impeditum turba pecorum agmen d recenti milite adversus festbs longo itinere concurrerat Tertia namque vigilia exierant hostes huic nocturno itineri tres diurnae horae accesserant nec ulla quiete data laborem viae proclium exceperat itaque principio pugnae vigoris aliquid in corporibus animi siue tittin turbaverant primo Romanos: deinde aequata paulisper pugna est in hoc discrimine ludos Iovi, si fuditi et cecidissetque

hostes , propraetor vovit. Tandem gradum acrius intulere Romani, cessitque Lusitanus.

deinde prorsus terga dedit, de ovum institissent fugientibus victores, ad duodecim millia hostium sunt caesari capti quingenti quadraginta, omnes serme equites signa militaria

carta

84쪽

et capta centum triginta quatuor de exercitu Romano septuaginta destres amissi Pugnatum haud procul Ilipa urbe est. Eo victorem opulentum praeda exercitum P. Cornelius reduxit. ea Omnis ante urbem exposita es io testasque dominis suas res cognoscendi facta cetera vendenda quaestori data quod inde effectum, militi divisum. Nondum ab Roma profectus erat C. Flamininus praetor , quum haec in Hispania gerebantur itaque tam adversae quam secundae res per ipsum amicosque ejus magnis sermonibus celebrabantur ac tentaverat, quoniam bellum ingens in provincia exarsi siet,ac exiguas reliquias exercitus ab Sex. Digiti O, atque eas ipsas planas pavoris ac fugae accepturus estet, ut unani sibi ex urbanis legionibus decernerent ad quam quum Nilitem ab se ipso scriptum ex Senatusconsulto adjecillet, eligeret ex omni numero ita milli id quingentos pedites, equites trecentos. Ea se legione iam in Sex. Digitii exercitu haud multum spei este

rem gesill rum Seniores negare, ad rumores a pravaris temere in gratiam magisfratuum conscios, senatusconsulta facienda e e nisi quod aut

pratores ex provinciri scriberent , aut legati renunciarent, nihil ratum haberi debere. Si tumultiti in Hispania esset placere, tu vixit Marios milites extra Desiam scribi a praetore Mens ea senatus fuit,

ut in Hispania tumultua ii milites legerentur. Valerius Antias de in Siciliam navigalle dele-6ius cauila C. Flamininum scribit rac ex Sicilia Hispaniam petentem , tempestate in Africam delatum , vagos milites de exercitu P. Aut cani sacramento rogasteri his duarum provincia

sum delectibus, tertium in Ilispania adjecis te.

85쪽

LIBER XXXV. Nec in Italia segnius Ligurum bellum cresce Lai Pisas jam quadraginta millibus hominum. am uente quotidie multitudine ad famam belli spemque praeda: circumsedebant. Minucius Consu Arretium die, quem edixerat ad conveniendum militibus, venit inde uadrato agmine ad Pisas duxit Qquum hostes mille patiuum ab oppido trans fluvium movis sient castra consul urbem, haud dubie servatam adventu suo est ingressus. Postero die S ipse trans fluvium quingentos fere passus ab hoste pomi castra inde levibus proeliis ponulationibus agrum sociorum tutabatur in aciem exire non audebat novo milite dc ex multis generibus hominum collecto , nec dum noto satis inter se ut fidere aliis pollent. iures mulcitudine freti in aciem exibant, 'aratice summa rerum decernere abundantes

I litum numero imilia mi trema finium ad praedandum emit l, οῦ

quum coacta vis magna pecorum priTd Eoue

, par xxxii in per quod in ea

tella eorum id os utre ageretur bella iri

Ligustinum ad ita constitillet, consul altes L. Cornelius Merula per extremos Ligurun ii ne exercitum in agrum Bojorum induxit ubi Consul in aciem exibat, hoste pu nainctabant, praedatumque ubi nemo ob Vian Lx t discurrebant Romani Boii diripi sua.

malebant. Posteaquam omnia ferro senique

m-m agmine incauto, ut inter ducebat Boii ubi egressum linibus

86쪽

ne locum insidiis quaerentes nocte praetergressi castra Romana saltum, qua transeundum erat Romanis, insederunt. Id quum p rum occulte fecistent, consul, qui multa nocte

solitus erat movere castra, ne nox terrorem in tumultuario proelio augeret, lucem exspectavit Qquum luce moveret, tamen turmam

equitum exploratum misit. Posteaquam relatum es , quantae copiae cin quo loco estent, totius agminis sarcinas in medium conjici justa sit , triarios vallum circumjicere: cetero exercitu instructo ad hostem accessit. Idem S Calli fecerunt, posteaquam apertas esse insidias, hecto ac justo proelio , ubi vera virtus

vinceret, dimicandum viderunt. Hora secunda ferme concursum est sinistra sociorum equitum ala, b extraordinarii prima in acie pugnabant praeerant duo consillares legati, M. Marcellus,& Tib. Sempronius, prioris anni consul. Novus consul nunc ad prima signa erat, nunc legiones continebat in lubsidiis ne certaminis studio pi ius concurrerent, quam datu signum est 4 equites earum extra aciem in locum parentem, P. Minucios tribunos militum

educere uilit inde quum signum dedisset, impetum ex aperto facerent. Haec agenti nuncius venit a Tib. Sempronio Longo, non sustinere extraordinarios impetum Gallorum caesos perninitos esse, qui supersint, partim

labore partim metu remi se ardorem pugnae. In Ierionem alteram ex duabim se videretur, summit uret, pro auali ignominia acciperetur. Secunda

lepio missa est, de extraordinarii recepti. Tum redintegrata est pugna quum recens miles

87쪽

L NI XU. ed frequens ordinibus legio successit sinistia ala ex proelio subducta esto dextra in primam aciem subiit Sol ingenti ardore torrebat mimine patientia aestus corpora Gallorum densis tamen ordinibus nunc alii in alios , nunc in scuta Incumbentes, sustinebant impetus Romanorum Quod ubi animadvertit consul, ad perturbandos ordines eorum C. Livium Salinatorem qui praeerat alariis equitibus, quam Concitatissimos equos immittere jubet legionarios equites in subsidiis esse. Haec procella equestris, primo confuditi turbavit, deinde dissipavit aciem Gallorum mon tamen ut terga darent obstabant duces, hastilibus caulin te terga trepidantium, redire in ordines cogentes' sed interequitantes alarii non patie

dimicaturos Inferre vexillarios jussit signa omnes connixi tandem averterunt hostem Postquam terga dabant, infigam pasia inuadebantur tum ad persequendo eo lagionarii equit immissi.

ni Boiorum eo die caesa si i vivi apti mi

nonaginta duo: equites ducenti vigilita unus tres duces eorum, signa militaria ducenta duodecim, carpenta sexaginta tria. Nec Romahla ta Victoria fuit. supra quin ii Ilia militum ipsorum aut sociorum uncam l a tuor, M. Genucius,in M. Marciriq

btinus ii iura seeundae legioni, potiri s

tempore duorum onsulti hiasi si

88쪽

damno Reipublica non positi. Si ita videretur Paetribus, mitterent ad collegam; ut m qui pro figarum bellum haberet, ad comitia Romam rediret.

s i faceregravaretur, quod non suae sortis id negotium esset se quidem facturum quodcunque senarum censui set sed etiam atque etiam viderent, si magis e Republica esset interregnum iniri , quam is se in eo statu relinqui provinciam . Senatus C. Scribonio negotium dedit, ut duos legatos ex ordine senatorio mitteret ad L. Cornelium consulem, qui litteras collegae ad senatum mi Lsas deferrent ad eum, d nunciarent, senatum, ni is ad magistratus subrogandos Romam veniret, potius quam Q. Minucius a bello integro avocaretur, interregnum inii passurum. Missi legati renunciarunt , L. Cornelium ad magis tr itus subrogandos Romam venturum.

De literis L. Cornelii, quas scripserat secundum proelium cum Boiis factum, disceptatio in senatu suit quia privatim plerisque senatoribus legatus M. Claudius scripserat, Fortunae populi Romani, militum virtuti gratiam habendam quod rei bene gesta esset. Consulis opera o militum ali ruantum amissum OLIium exerci-rum, cujus delendi oblatafortuna fuerat, elapsum.

Milites eo plures pera se, quod tardius ex sub tir, qui laborantibin open ferrent, successi sent. Hos fere manibum musos , quod equitibus legionariis tardiu datum fgnum esset, ct persequi fugientes non licuisset. De ea re nihil temere decerni placuit ad frenuentiores consultatio delata est.

Insta.

89쪽

constricta avaritia esset, via fraudis inita erat, ut in socios, qui non tenerentur iis legibus, nomina transscriberent ita libero foenore obruebant debitores Cujus coercendi quum ratio quaereretur, diem finiri placuit, Foeneralia quae

proxime uis lento ut qui post eam diem socii civibus Romanis credidistent pecunias, profiterentur: ex ea die pecuniae creditae, quibus debitor vellet legibus, jus creditori diceretur. Deinde posteaquam professionibus detecta est magnitudo aeris alieni per hanc fraudem contracti M. Sempronius tribunus plebis ex auctoritate Patrum plebem rogavit : plebesque scivit, ut cum sociis ac nomine Latino pecuniae creditae, jus idem quod cum civibus Romanis esset. Haec in Italia domi militiaeque acta. In Hispania nequaquam tantum belli fuit ouantum auxerat fama C. Flaminius in citeriori Hispania oppidum Iliaciam in Oretanis cepit: deinde in hiberna milites deduxit S per hie-rnem proelia aliquot, nulla memoria digna, adversus latronum magis quam hostium excursiones, vario tamen eventu, nec sine militum actura sunt facta Majores res gesta a M. Fulvio. Is apud Toletum oppidum cum Vaccaeis ectonibus aufri Celtiberis signis collatas dimicavit exercitum earum gentium t dit, fugavitque regem Hilernatim vivum cepit. Dum haec in Hispania agerentur, comitiorum iam appetebat dies itaque L. Cornelius conis sui, relicto ad exercitum M. Claudio legato; Romam venit. Is in senatu quum de rebus a

ie gestis di iteruisset, quoquo in statu provinciad 3 esset;

90쪽

citer perfecto, non siet habitus Diis immortalibus honos postulavit deinde, ut supplicationem simul triumphumque decernerent. Prius tamen quam relatio neret, in Metellus, qui consul dictatorque fuerat , itera eodem tempore dixit, ct consulis L. Cornelii ad senatum, M. Marcelli ad magnam partem senatorum, allatas se inter se pugnantes e eoque dilatam esse

consultationem , ut praesentibus auctorious earum

literarum disceptaretur. Itaque ex pecta se sese, ut consul, qui sciret ablegato suo adversus se scriptum

aliquid, quum ipsi veniendum esset, duceret eum

secum Romam quum etiam veritus et set, T. Sempronio imperium habent tradi exercitum , quam legato. Nunc videri esse amotum de industrii, ne ea quae scripsisset, praesens diceret ais argueret coram quid vani asserret, a viis set, donec ad liquidum eritas explorata 2set. Itaque nihil

eorum qua pontularet consul decernendum in pra-

sentia censere. Quum pergeret nihilo segnius referre, ut supplicatio decerneretur, triumphantique sibi in urbem invehi liceret S C. Titinii tribuni plebis de intercessit ros, si de ea referet Senatusconsultum , dixerunt. Censores erant priore anno creati ex relius Paetus, &C. Cornelius Cethegus. Cornelius lustrum condidit censa sunt civium capita centuna

quadraginta tria millia septingenta quatuor. Aquae ingentes eo anno fuerunt Tiberis loca plana urbis inundavit Circa portam Flu metanam etiam collapsa quaedam ruinis sunt. porta celimontana fulmine icta est murusque circa multis locis de coelo tactus. Et Ariciae,