Historiarum libri Titus Livius ex recens. Heinsiana [volume 3]

91쪽

pluit. a Capua nunciatum it, Xamen ei parum ingens in forum advola ite in in Martis aede consedisse eas collectas cum cura, S igni crematas elle Horum prodigiorum causa decemviri libros adire iussi, novendiale sacrum actum , 5 supplicatio indicta est, atque urbs lustrata. Iisdem diebus aediculam Uictoriae Virginis prope aedem Victoria M. Porcius Cato dedicavit biennio poli, quam vovit.

Eodem anno coloniam Latinam in agrum Ferentinum triumviri deduxerunt, Cn. Manlius

Vulso, L. Apustius Fullo filius Tubero;

cuius lege deducebatur tria millia peditum iere, trecenti equitesci numerus exiguus pro copia agri. Dari potueretricena jugera in pedites, sexagena in equites . Apustio auctore tertia pars agri dempta est quo postea si vellent, novos colonos asscribere possent. Vicena jugera pedites, quadragena equites acceperunt. In exitu am annus erat , de ambitio magis quam unquam alias exarserat consularibus comitiis muli 3 potentes petebant patricii. plebeiique P. Cornelius Cn. filius , Scipio, qui ex Hispania provincia nuper decesserat magnis rebus gestisci de L. Quintius Flamininus, qui

classi in Graecia praefuerat Z Cn. Manlius Uulso. Hi patricii plebei autem , C. Laelius, Cn. Domitius, C. Livius Salinator, Manius Acilius. sed omnium oculi in Quintium Corneliumque conjecti . nam Z in unum locum petebant ambo patricii , c rei militaris gloria recens

utrum i commendabat. Ceterum ante omnia certamen accendebant fratres candidatorum,

duo clarissimi aetatis suae imperatores major

92쪽

to T. LIVII

gloria Scipionis V quo major , eo propior I

vidiae. Quinti recentior, ut qui eo anno triumphasset. Accedebat, quod alae decimum jam prope annum assiduus in oculis hominum fuerat; quae res minus verendos magnos homines ipsa satietate facit consul iterum post devictum Annibalem , censbrque fuerat. In Quinti nova recentia omnia ad gratiam erant: nihil nec petierat a populo post tri una phum, nec adeptus erat: Pro fratre germano, non patruele, se peterea jebat pro collega dc participe administrati belli se terra, fratrem mari, rem gessisse. Is obtinuit, ut praeferretur candidato, quem Africanus fraterque deducebat quem Cornelia gens, Cornelio consule comitia habente, quem tantum praesudicium senatus virum e civitate optimum judicatum, qui matrem Idaeam Pessinunte venientem in urbem acciperet . . uti intius: Cn. Domitius nobarbus consules facti adeo ne in plebeio quidem consule, quum pro C. Laelio niteretur, Africanus valuit. Postero die praetores creati, L. Scribonius Libo, M. Fulvius Centumalus. A. Attilius Serranus, M. Baebius Tamphilus, L. Valerius Tappus, 1 Salonius Sarra. Edilitas insignis eo anno sitit M. Imilii Lepidi, de L. smilii Pauli. Mulios pecuarios da innarunt: ex ea pecunia clype inaurata in fastigio Iovis

aedis posuerunt. Porticu in unam extra portam Trigeminam,emporio ad Tiberim adiecto; alteram a porta Fontinali ad Martis aram, qua

in campum iter esset, perduxerunt. Diu nihil in Liguribus dignum memoria gestum erat. Extrem ejus anni bis in magnum periculum res adducta est nam dc castra consulis oppugnatas

93쪽

LIBER XXXV.

grgnata, aegre sunt defensa: non Ita multo post per altum angustum quum duceretur

agmen Romanum, ipsas fauces exercitus Ligurum insedit qua quum exitus non paterer, converso agmine redire institit consul M a tergo fauces saltus occupatae a parte hostium erant Caudinaeque cladis memoria non animis modo, sed prope oculis, obversabatur. Numidas octingentos ferme equites inter auxilia habebat eorum praesectus consuli pollicetur

Se parte utra vellet cum suu erupturum. Tantum isti diceret, utra pars sequentior vicis esset in eos

se impetum facturum . nihil prius isam ammam tectu injecturum uti pavor cogeret Lut res

excedere saltu quem obsiderent, O discurrere ad opem ferendam suu Collaudatum eum consul spei nemiorum onerat. Numida: equos conscendunt, obequitare stationibus hostium neminem lacessentes coeperunt. Nihil primo adspectu contemptius equi hominesque paululim graciles' discinctus, inermis eques, praeterquam quod acula secum portat: equi sine frenis deformis ipse cursus trigida cervice

de extento capite currentium. Unc contem

pium de industria augentes, labi ex equis 3 per ludibrium spectaculo esse. Itaque qui primo intenti paratique , si lacesserentur , in stationibus fuerant, jam inermes sedentes' pars maxima spectabant. Numidae adequitare , dein refugere sed propius altum paulatim evehi velut quos impotentes regendi equi invitos efferrent postremo subditis calcaribus per medias stationes hostium erupere S in agrum latiorem evecti, omnia propinqua viae recta incendunt proximo deinde vico inse-

94쪽

runt ignem, ferro flammaque omnia pervastant. Fumus primo conspectus, deinde clamor trepidantium in vicis auditus, postremo seniores puerique refugientes , tumultum in castris fecerunt itaque sine consilio, sine imperio pro se quisque currere ad sua tuenda: momentoque temporis castra relicta erant,ac obsidione liberatus consul, quo intenderat, pervenit. Sed neque Boii, neque Hispani, cum

quibus eo anno bellatum erat, tam inimici infestique erant Romanis, quam Stoloruiens. I post deportatos ex Graecia exercitus , primo in spe fuerant, ct Antiochum in vacuam Luropa posi ionem venturum e nec Philippum aut Nabiuquieturos. Vbi nihil usquam moveri viderunt,

agitandum aliquid miscendumque rati , ne

cunctando senescerent consilia ; concilium Naupactum indixerunt. Ibi Thoas praetor eorum conquestus injurias Romanorum , fiatumque IEtoliae, uod omni tran Gaeciae gentium civitatumque inhonoratissimi post eam victoriam essent, cujus causta ipsi fuissent legatos censuit circa reges mittendos, qui non si ira tentarent animos eorum, sed suis quemque stimulis moverent ad Rona anum bellum. Damocritus ad Nabin , Nicander ad Philippum, Dicaearchus frater taetoris ad Antiochum est missus Tyranno Lacedaemonio Damocritus , ademptis maritimi civitatibus enervatam tyrannidem dicere e de militem, inde naves, navale ue socios habui se inclusum suu prope muris Achaeos videre dominantes in Pelopon-γie o nunquam habiturum recuperandi sua occasionem si eam qua tum esset, praetermisi set Nuialum exercitum Romanum in Gracia esse e nec propter

95쪽

propter Gyttheum , aut maritimos alios Lacona , dignam caussam exi fimaturos RomanoI, cur legiones in straciam rursum transmittant. Haec ad incitandum animum tyranni dicebantur ut quum in GLeciam Antiochus trajecisset, conscientia violatae per sociorum injurias Romanae amicitiae, conjungeret se cum Antiocho.

Et Philippum Nicander haud disti milioratione

incitabat erat etiam major orationi materia, quo ex altiore falligio rex , quam tyrannus detractus erat quoque plures ademptae res. Ad hoc et u Harerum Macedonia fama peragrat que orbu terrarum dictoriis e ingentis referebatura L tutum vel incoepto vel eventu se consilium Q ferre . nam neque ut ante se moveat Philippus, quam Antiochus cum exercitu transiret in Graciam, suadere is quisne Antiocho adversus Romanos Stolosque tamdiu furitinuerit bellum , ei adlunesto ntiocho , sociis isto tu , qui tum graviores horites quam Romani fuerint , quibu taudem tribu res fere Romanos posse ' Adjiciebat,

Te duce Annibale, nato adversus Ro nanos hoste,

qui plures O duces O milites eorum occidi ist, quam quot superessent. Haec Philippo Nicander. Alia Dicaearchus Antiocho omnium primum, pradam de Philippo Romanorum esse dicere,

victoriam e tolorum , ct aditum in Graeciam Roma in nullos alios, quam tolos dedisse, ad vincendum tres eosdem praebui se deinde quantas peditum equitumque copias praebituri Antiocho ad bellum essent e quae loca terreritribum copiis, quos purius maritim M. Tum de Philippo dc Nabidelibero mendacio abutebatur paratum Utrum

que ad rebellandum elle de primam quamque Uccasione recuperandi ea quae bello amisissent,

arreptu

96쪽

t T. et I v I Iarrepturos. Ita per totum simul orbem terrarum stoli Romanis concitabant bellum. regestamen aut non moti, aut tardius moti sunt. Nabis extemplo circa omnes vicos maritimos dimisit ad seditiones in iis miscendas: alios principum donis ad suam caussam perduxit: alios pertinaciter in societate Romana manentes occidit. Achaeis omnium maritimorum Laconum tuendorum ab T. Quinti cura mandata erat itaque extemplora ad tyrannum legatos miserunt, qui admonerent foederis eum Romani, de nunciarentque ne pacem , quam tantopere petillet, turbaret: auxilia ad Gyt-ι heu ni, quod am oppugnabatur a tyranno, d Romam qui ea nunciarent, legatos miserunt Antiochus rex ea hieme Raphiae in Phoenice Ptolomaeo regi Agypti filia in matrimonium data, quum Antiochiam se receptilet, per Ciliciam Tauro monte superato, extremo jam hiemis Ephesum pervenit: inde principio veris, Antiocho silio missi, in Syriam ad custodiam ultimarum partium regni, ne quid absente se a tergo moveretur ipse cum omnibus terresti bus copiis ad Pisidas, qui circa Selgam incolunt, oppugnandos est profectus Eo tempore legati Romani P. Sulpicius, P. Villius, qui ad Antiochum sicut ante dictum est missi

erant, jussi lius Lumem in adire Elaeam eis

nere inde Pergamum ibi regia Eumenis fuit ascenderunt. Cupidus sili adversus Antiochum Eclmenes erat gravem in pax esset, accolam tanto latentiorem regem credens e eundem si motum betam esset, non m M parem Roman fore

si a Philippin fui se aut fundit m sublatum iri aut se pax vi I daretur . multa illi detracta

97쪽

mano auxilio tueri po et Etiam, avid addies casurum foret, alius e se Romanis socio quamcumque frtunam subire, quam solum aut imperium

pati Antiochi, aut abnuentem vi atq&earmu cogi.

Ob haec quantum auctoritate, quantum On

silio valebat, incitabat Romanos ad bellum. sulpicius aeger Pergami substitit. Villius quum Pili dia bello occupatum elle regem audisset,

Ephesum profectus, dum paucos ibi moratur dies, dedit operam, ut cum Annibale, qui tum ibi horte erat, saepe congrederetur: ut animum eous tentaret, si qua posset, metum demere periculi ei quicquam ab Romanis esse. His colloquiis aliud quidem actiim nihil est secutum tamen sua sponte est, velut consilio petitum esset, ut vilior ob ea regi Annibali suspectior ad omnia fieret Claudius secutus Graecos Acilianos libros, P. Afi canum in ea fui si legatione tradit eum i Epheli collocutum cum Annibale. Et sermonem etiam unum refert, quo quaerenti Africano, quem fuiste maximum imperatorem Annibal crederet, respondustri, Alexandrum Macedonta in regem quod parva manu innumerabiles exercitus fudisset, quodque ultimas oras, quas visere supra spem humanam esset, peragrallet. Quaerenti deinde, quem secundum poneret Pyrrhum dixisse casti ametari primum docuisse ad hoc neminem elegantius loca cepiste praesidia disposuisse artem etiam conciliandi sibi homines eam habuisse, ut Italicae gentes regis externi, quam populi Romani, tamdiu principis mea terra, imperium esse mallent. Exequenti, quem tertiuna

duceret haud dubie semetipsum dixisse. Tuna

ris a

98쪽

risum obortum Scipioni, iubjecire. Quidnam tum diceres, si me vicissies Tum me vero, inquit, lante Alexandrum, Mante Pyrrhum, ante omnes alios imperatores este. Et perplexum Punico astu responsum, lassentationis genus Scipionem movisse : quod e grege se imperatorum velut inaestimabilem, secrevisset. Villius ab Epheso Apameam processit. eori Antiochus audito Romanorum legatorum ad- Ventu occurrit Apameae congressis disceptatio eadem ferme fuit, quae Romae inter Quintium Glegatos regis fuerat mors nunciata

Antiochi filii regis, quem missum paulo ante dixeram in Syriam, diremit colloquia Magnus luctus in regia fuit, magnumque ejus juvenis desiderium id enim jam specimen sui dederat, ut si vita longior contigillet, magni justiq; regis in eo indolem suille appareret 'carior

acceptiorque Omnibus erat, eo mors ejus suspectior fuit gravem succeitorem eum instare senectuti suae patrem credentem, per spadones quosdam, talium ministeriis facinorum acceptos regibus, veneno sustulisse Eam noque cauilam clandestino facinori adiiciebant, quod quum Seleuco filio Lysimachiam dedisset Antiocho quam similem daret sedem, ut procul ab se per honorem eum quoque ablegaret, non habuisset Magni tamen luctus species per aliquot dies regiam tenuit legatusque Romanus, ne alieno tempore incoln modus obversaretur, Pergamum concesIit. Rex Ephesum, omis so quod inchoaverat bello, rediit ibi per luctum regia clausa, cum Minione quodam, qui princeps amicorum ejus erat, secreta consilia agitavit Minio ignarus Omnium externorum, vires'

99쪽

viresque aestimans regis ex rebus in Syria aut Asia gestis, non caussa modo superiorem esse Antiochum, quod nihil aequi postularent Romani, sed bello quoque superaturum credebat. Fugienti regi disceptationem cum legatis, seu

jam experto eam minus prosperam, seu moerore recenti confuso, pro fellus Minio se quae pro cauila eslent dicturum , persuasit ut a Pernam accerserentur legati. Iam convaluerat Sulpicius itaque ambo Ephesum venerunt. Rex a Minione excusatus, d absente eo res agi coepta est. Ibi praeparata oratione Minio Specioso titulo, inquit, ut vos, Romani, Graecarum

civitatum liberandar video sedfacta vestra oration non conveniunt , aliud Antiooh juru paruis v, alio ipsi utimini diu enim metu marnai Lampsacenique Graeci simi, quam Neapolitani Rhegini, se Tarentini, a quibus gendium, a quibus naves ex foedere exigitι ' Cur Iracusti atque

in alias Sicilia Gracas urbes praetorem quotannis

cum imperio O virguis securibus mittitu nihil aliud prosecto dicatis Quam armis superatis vos iu ha leges imposui se Landem de Smyrna ct Lampsaco, ciUitatibus ue, qua Ionia aut Eoliis sunt, caussam ab AEntiocho accipite Eello superatas ama oribus, ct stipendiarias ac vectigales factas, iuantiquum in repetit itaque ad hac ei responderi velim, si ex aequo disceptatur, O non belli causo qua ritur. Ad ea Sulpicius Fecit erecunde, inquit, Antiochus, qui, si alia pro caussa eius non erant qua dicerentur, quemlibet tua quam se dicere maluit. Duid enim simile habet irinitatum earum qisas comparas i caussa b Rheginas, ct Neapolitanis. Tarentinis, ex quo in nos Iram venerurit poteitatem, uno ct perpetuo tenore ruris semper usu -

100쪽

bent, exirim M. Potesne tandem dicere, ut ii populi non per se, non per alium quemquam foedus mutaverint; sic Asa civitates , ut semel venerunt in majorum Antiochi potes fatem, in perpetua poses

sone regni e Iri permansisse, non aliis earum inibi lippi, alia in Ptolomai fuisse potessate, alias

per multos annos nullo ambi en Ie libertatem usuris

passe Nam, quod aliquando servierunt empodium iniquitate pressi, rus pons tot secula asserendi eos in servitutem fici quid abes quin actum nobi nihil si quod a Phih p liberavimus G

ciam, O repetant posteri e us Corinthum, Chale idem Demetriadem, Thes itorum totam lentem

Sed quid ego causam civitatum ago, quam ipsis arentibus o nos, ct re em ipsum cognoscere aequ:us est Vocari deinde civitatum legationes ullit; praeparatas iam anted instrlictas ab Elimene; qui quantumcunque virium Antiocho deces . sistet, suo id accest irum regno ducebat. Admissi plures, dum suas quisque nunc querelas nunc postulationes inserit, aequa iniquis miscentes , e disceptatione altercationem fecerunt itaque neque remissa ulla re, neque impetrata, aeque ac Venerant omnium incerti legati Romam re lataint. Rex dimissis iis, concilium de bello Romano habuit. Ibi alius alio ferocius quia quo quis pie asperius adversus Romanos locirius ellet, eo spes gratiae major erat. Alius superbi .am postulatorum increpare, tamquam Nabidi victo, sic Antiocho, maximo Asiae reg rna, imponentium leges quamquam Nabidi tali, Edominationem in patriam suam, patriam Lacedaemonem remisiam. Antiocho, si Smyrna dc Lampsacus imperata faciant,