Observationes grammaticae ad Ciceronis orat. Cap XLV-XLVIII. Dissertatio ..

31쪽

Totum autem oeum Cicero protulit, ut exemplo probaret, quid in formandis vocabulis consuetudini aurium iudicio ob Secundanii morigerandum esset praeter regulae vel veriloquii severitatem. Quare haec eo pertinent, ut demon Stretur an Omaliam in vocabulis fleetendis magni momenti esse. Cum pronomine , idem Cicero componit duo vol irinvocabul- , poSmeridianuS, quadriga, mehercule in quibus eodem modo a consuetudine impetratum esse dicit, ut peccare suavitatis causa liceret. In codicibus autem haec ita scripta Sunt ,, et Omeridiana quadriga quam postmeridianas dixerim et 1ehercule quam mehercules. vero rectius haec scripta sunt apud Velium Longum ed. uisci, p. 237 ,,Sequenda At nonnumquam elegantia eruditorum, quod quasdam litteras lenitatis causa miserunt, sicut Cistero, ut verbisisSiu utamur, , pOSmeridiana quoque quadriga SH, inquit, ,, libentius dixerim quam postmeridianas. Quibus X verbis recte alteriis pro pomeridiana SH Seripsit , pOSmeridianas .

Deinde intellegi nequit, quid sibi velint ,posmeridianae quadrigae Neque enim probari OSSunt, quae ad eam Seripturam defendendam attulit Go0llerus in editione Orat. p. 340:,, Romani dicebant matutini et meridiani, non addito, quod cogitabant, nomine gladiatorum. Dicebant autem sic a tempore, quo gladiatores edebantur. Matutini idum ostiarii dicebantur, quod erat spectaculorum omnium in illa ooditate Romanorum voluptatum foedissimum. Hinc Sequebantur meridiani, dein post meridiem interdum ludi Circenses, quae hie dicuntur , posmeridianae quadrigae μ. oelleri sententia probari non potest. Ea de causa rectius Flecheisenus J pro,,pOSmeridianae posuit nominativum Singulari ,,pOSmeridianus eodem modo, quo Cicero Orat. 8, 159 dicit: , indoctus didimus br0vi prima littora, insanu producta, inhumanus brevi infelix longa. iam optime de hoc loco emendando meruit Ludovicus Doederlinus, qui in programmate Erlangensia. 1831 ita scripsit: , et posmeridiana quadriga quam OSt- meridianas quadriiugas ibuntius dixerim. an emendationem iterum ididit in libro, quem inscripsit: G, Reden und

32쪽

Α ussuriesi. .. Νum cur quadrigas, inquii 0040rsinus p. 398, addere laeuurii ieemni, causam video nullam, nisi fori He 'rium euiuspiam Seriptoris, quem aliqua de causa ne significare quidem voluerit, locum perstringi putas. Posmeridianas autem quadrigas Verba cuiuspiam Seriptori non SSe, Oil Cie0r0nis verba ipsa, laeti perspici potest e verbis: lib0ntius dixerim Atque a de causa oederiinu iure quadriiugas inter verba postmeridianas et libentius interposuit. Tum autem ut Verba posmeridianus quod Flecheiseno auctore Seribendum est, atque quadrigas' et postmeridianus atque quadriiuga S vocabulo et se coniungenda esse. Totus igitur locus nunc ita legitur: Et posmeridianus et quadrigasse, quam pOStimeridianus et , quadriiugas libentius dixerim.

Eodem modo usus Sermonis propter aurium iudicium postulat, ut mehercule' pro , mehereuleS dicatur, quamquam Romani in verbis alius iuris iurandi in dius dius

dicero solebant. Vulgarem autem iurandi formulam ,mehereulose satis Otum est Ortam esse ex his , ita me Hercules adiuvet itaque cum ratio OStularet, ut , mehercules diceretur, tamen consuetudine letum Si , mehereule Omissa contra rationem A littera Cister autem cum utramque formam probaret, inmen , mehercule formam suaviorem habet quam , meherculeSμ. Verum tamen et nominativus et vocativus dici possunt et , mehercules invenitur in codicibus pro Roso Amer. 48, 141 et p. ad Fam X, 18, 3.

D0inde Cicero commemorat formam is meridies quam suavitatis causa pro medidies se dictam esse vult. Ea enim eum X medius dies se oontracta esset, quod medidies se insuavius erat scilicet ob epotitam syllabam di littora in mutata est. In quo origin0m vocabuli haud dubie octo Cicero indicavit se priscam formam medidies in usu fuisse testatur Varro de l. l. VI, 4 is meridies μ ab se quod medius dios d antiqui, non in hoc dicebant, ut raeneste incisum in solario vidi. Neque ver propter Sequentem Syllabam in mutatum est, sed saepius in aliis quoque voeabulis eadem mutatio invenitur./ Praetorsea huius ieeroniani loci

33쪽

Longus d. uisoli , 2232. In his omnibus Xemplis, quorum Cicero mentionem fodit, id sibi proposuisse videtur, ut aurium iudicium in vorbis formandis ab oratore plurimi habendum esse at tuo suavitatis causa omnes illa lege proportionis neglegi possu

Postquam ea, quae Cicero de singulis verbis consuetudine dicundi contra rationem contractis vel mutatis dixit, consideravimus, sequitur ut VideamUS, quid de Verbi eum praepositione compositi praeceperit g 15 sqq. Nam eum saepe in eis verbis, quae cum praepOSitionibus compOSita essent, quaedam mutari animadverteret, quae ei ipsi cum proportionis regulis convenire non videbantur, talia verba propter aurium iudicium commutata esse censuit. Atque hae in retractanda iterum atque iterum praedicat Suavitatem; VOluptati, inquit '), aurium morigerari debet oratio. Mirum autem si Ciceronem in his quaestionibus diiudicandis, quid verum SSet, paene Semper perSpeXiSSe, quamquam qua de causa illa verba, de quibus agit, commutarentur, plerumque nescivit. Iam illius ommutationis exempla, quibus Cicero Sus

Primum igitur dicam de eis, quae Cicero de praepOSition has Orat. 47, 15 disputavit. Verba autem olim ita

scribebantur: Una praepositi est, abs μ, eaque nunc tantum in accepti tabulis manet, ne his quidem omnium, in reliquo Sermone mutata est. Num amovit dicimus et abogit thabstulit', ut iam nescias ab μ ne verum sit an habes s. Quid, si etiam abfugit' turp0 visum est et abfer noluerunt, hauser maluerunt Quae praepositio praeter haec duo verba nullo alio in verbo reperietur. Η nec Corrupta esse, omnes viri docti, qui hunc librum emendare studuerunt, intelleXerunt. Sed codiceS, quorum praestantissimi Vitoborgensis instediensis resdensis Erlang0nsis absentur, ita inter se discrepant, ut ad Verba emen-

Orat. 8, 159.

34쪽

dandi non multum asserant. Diserepantiam autem editionis in G0elleri edition adnota iam iuveni liane:

ubne corum sit imo verum Vit. res i. Eri Mon. v. l. 2. 3. Ven. l. 2. 11 Verum sit ius.

D praepoSitione , af hoc loco diei, quamvis ea in eo-dicibus scripta non it, primus perspexit reundius, qui de ea praepositione disputavit orterbuch de lat0iniselion praehu I, p. LVIII, et apud Ciceronem scribi voluit , una praepositio

est Pro eius autem est reundius ad eam coniecturam

a duobus locis riseiani t Velii Longi Apud riseianum I, 46 leguntur haec: , multis modis muta magis ostenditur

eum pro p et aspiratione, quae similiter muta est, accipitur, de quo sufficienter Superius diXimus, quamquam antiqui Romanorum Aeoles sequente loeo Spirationis eam ponebant, effugientes ipsi quoque aspirationem ei a Xime eum CONSO-nante recusabunt eam proferre in Latino sermone. Habebat autem hae s littera hunc sonum, quem nune habet V loco COISOnanti pOSita, unde antiqui , af pro , ab H Scribere Olebant: sed quia non potest aia, id est digamma, in fine Syllaba inveniri, ideo mutata est in b. ,Sifilum quoque ,Sibilum est Nonio Mareello doctorum indagine p. 531, 2 ed. Mereor. dicebant. His ex verbis Prisciani roundius Velii Longi p. 2224 d. uiseli ita emendavit: , Nune ad praepOSitiones transeamus atque incipiamus ab illa, quam Cicero in Orator adnotavit. Varia enim consuetudo in aequo estis et ab et ab se ait, ut cum dicimus , a me deinde ,, ab illo deinde , abstulit' deinde , aufert et , aufugit'. Adiicit his praepositionibus t illam, quae Seribitur per litteram Pulsellius: ,po b litteram. quam ab antiqui usitatam ait maxime in rationibus et in aecepti tabulis: nam quotien acceptam pecuniam referebant, non dicebant ,a Longo

35쪽

hane seribendi apud paucisSimo remansi SSe Saeeul Suo. Dubitandum non St, quin coniectura reundii, Ciceronem hoc loco praepoSitionem af commemora ViSSe, Vern ii, praesertim eum grammaticorum veterum testimonia his in Scriptionum exemplis confirmentur. Legimus enim in opistula

ad Tiburtes aequii xeuntis sexti Momnis C. I. L I, 201 11 ha vob0is', deinde invenimus:

a Capua. M. C. I. L. I, 551, 8.)a Lydo. M. C. I. L. 1, 587, 1.)a Lucretia. M. C. I. L. I, 1055, 2.)a muro. M. C. . . I, 1143 7.)a solo. M. C. I. L. I, 1161.)Sed iam ad Ciceronem redeamus, alia quoque in verbi corrupta esse apparet. Nam primum una' prorSu ineptum est neque ita defendi potest, ut re vera esse praepoSitionem μsignificet, id quod voluit Handius urselles p. 2. Nam quo iure ille hunus se idem quod verus significare voluerit, omnino non intellegitur./ Non magis probari potest lolgi ratio a

KaySero probata, ut una Oniunga tur eum eiS,mune praecedunt hered quod erat insuavius una. am ne hae quidem intellegi possunt, ut una' ad geminatam di syllabam pertineat. Quam facile autem adduci aliquis poterit, ut verbum una se, quod neque eum praecedentibu neque eum Sequentibus iunctum apiam sententiam praebet, Omnino delendi in censeat. Sed probabilis est Ialinii coniectura, qui putavite Verbo una esse restituendum Vocabulum insuavissima μ. Nam eum ante verbum una se antocedat insuavius', librarii laeti in erroroni induci pot0rant, ut omissis litteris, quae praededebaΠt, pro insuavissima scriberent una aum etiam' Diversa ab hoc loco significatio est de orat. I, 29, 132 sequi Sicut unus paterfamilias his de robus loquor. Unus paterfamilius idem S atque ,,unus quisque paterfamilias . Et recte verba ita explicavit id eritius: Es is d0mnach unus hier in dem inne de unbe-8timniten Allg0moinheit u 0hmon, an mi ad Att. XI, 10, 2: me una haec re torquet, quod non omnibus in rebus labentem vel Otius ruentem Pompeium tamquam unus manipultaris ' secutus Sim. Cic. de reΡ. I, 22: ut unum e togatis . Inses contemptus significatio. Eis quae Horkelius Anal Horat p. 62 protulit, usus non Xplientur. Neque corrupta sunt Ciceronis verba, e quibus ideritius quondam selynter familias , altius nuper unus eiecit.

36쪽

, nsuavissima' optime e invenit eum sententi '0tius loci. a meum Cicero de eommutation nounullorum verborum compOSi- forum propter suavitatem saeta agere incipiat, a piissime pra0- positionem veterem has Romanis in a se vel , ab μ vol..ubs vel nu' mutatam esse dicit, quod , af aurium iudieio toti probatum sit. Itaque Ialmio adsentior, qui hoc loco , inSuavissima praepositio μ scribundum esse coniecit. deam Onieeturam probandam affert orat. 49, 163 quo locoliti a f insuavissima dicitur. Praeterea apud Quintilianum XV, 10, 29 haec legimus: , Nam illa littera , quae est extanOStrarum, paene non humana Oee Vel omnino non voce

potius intor diserimina dentium manda est quae, etiam eum Vocalem proXima accipit, quaSsa quodammodo, utique quotiens aliquam consonantium frangit, ut in hoc ipso , frangit multo sit horridior. Sed in eis, quae sequuntur, non dubitandum Si quin eodieum ieeti ,, eaque nune tantum vera sit, quam lectionem Schuelgius sine causa in , quae uno tantum mutavit. Inutilis flammandi coniectura est, qui ad coniungenda verba interposuit , et coniunctionem, ,eaque nunc iunium in aecepti tabulis mano et ne his quidem s. Nam saepius Cicer Verbis , ne-quidem in usus est, ut non addita coniunctione sequentia adiungeret praecedentibus unum locum commemoravisse sufficiat, Orat. 44, 151 ,, at non Τhucydides,n illo quidem haud maior scriptor lato. ΡrOXima Verba, quae vulgo ita legebantur: , ut iam

,,abSμ. Cicero enim loquitur hoc loco do variis formis praepOSitionis , a s et antiquissima forma ei videtur illud ,, af quam formam tantum in codicibus accepti et x-

Quia igitur Romani illis tribus formis , a ab abs μ utebantur, Cicero non ausu est diiudicare, quae forma genuina esset. Quam sententiam rectissime reundius Xpressit, cum Scriberet: G, ut iam neSeius , n Verum Sit an , ab H an

37쪽

,, abs μ. am Cicero, tum pSe ne Sciret , a ne Verum esset an , ab H an ,,abS certe non misit tertiam formam aμ. Verba quae sequuntur in codicibus sic scripta sunt:

,, quid, si etiam , abfugit turpe Visum est et , abfer se noluerunt, , aufer ' maluerunt, quae praepOSitio praeter haec duo verba nullo alio in verbo reperietur. Cicero igitur dicit praepositionem , au' nullo in verbo adhibitam ess nisi in his duobus verbis, in codicibus tamen legimus modo hoc

omitti a Cicerone poterat , aufugit OStquam formam , ub- fugit' posuit.

Itaque iam sic emendata Seribantur Verba CieeroniS ,,In- Suavissima praepOSiti est , afμ, eaque nune tantum in aecepti tabulis manet, ne his quidem omnium, in reliquo Sermone mutata est; nam , amovit' dicimus et , abegit et ,abstulitμ, ut iam nescias , a ne verum Sit an , ab μ an ,,nbSμ. Quid, si etiam , abfugit turpe visum est et , abfer noluerunt, ,, aufugit et , aufer maluerunt quae praepOSiti praeter haec duo verba nullo alio in verbo reperitur. Cicero igitur cognovit has quinque formas, quibus Romani Sua aetate uterentur') ,,us, , b, abS, U. Ex his antiquissima forma est re quae nusquam exstabat nisi in tabulis expensi et aecepit. Nam eum diligenter observatis formulis veteribus ea inbutae a Romani conficerentur, propterea quod saepius in causis privatis et publicis tamquam documenta, quibus debita reorum probarentur, adhibebantur, factum est, ut in is potissimum prisque Verborum formae more maiorum traditae retinerentur. Quod quidem quale sit, etiam nunc animadverti potest in eo Sermone, quo pud D OS iudices uti solent. Illi nim uti solent verbis et verborum formis eis, quae in cotidiano sermone iam diu inusitata sunt. ,,Afμ autem etiam in inscriptionibus, quae Ciceronis aetatefactae Sint saepius inveniri iam supra commemoravi. Itaque

38쪽

de variis praep0siti0nis formis sic statuisse videtur Cicero, veterem ei genuinam formam unam esse has qua deinde propter aurium iudicium, quoniani Sperius Onaret, mutata esset in in quattuor .au a ab absq. E quibus hau in duobus verbi compositis probatam esse dicit e reliquis ribus formis quae vera sit se nescire profitetur. Et de has squidem forma singulari quid iudicandum esset, supra diXim S. Abs autem ponunt Romani in verborum compositione ante Onsonantes em praeterea coniungitur abs cum pronomini forma hie μ, ut apud Ciceronem saepius legimus

abs te de orat. I, 15, 66 18, 2 32, 148 47 204. I, 10 40 50 203, 204. Verr. III, 20 52 IV, 9, 20 12, 29;13, 37 V, 2 4 3 7. p. ad Fam V, 5, 2.). Eadem forma

est in composito absque', quod apud Plautum se Terentium coniunctionis loco positum Saeptu invenimus Cicero autem praepoSitione absque numquam usus est, nam p. ad Att. I, 19, 1 seribendum est: sine vulgo absque argumenton Sententia. λ),,Aμ tantum ante consonantes, ab H et ante Oeale et ante CONSOnantes seriptum esse uti constat. De Si autem utriusque formae haec praecepit C. O. uellerus in Varronis de l. l. p. 12: Vereor ne iis omnibus locis abs ponendum Sit, quamquam id eo temporo, Cicerone teste, tantum in aecepti tabulis manebat. Nam Varro in usu harum formarum, ubi vocabula disiuneta coeunt, easdem fere leges Ob- Servasse videtur, quas lingua Latina in componendis vocabulis. Quociren ab μ praeter vocales tiam liquidas sit sibilantem S anteeedere solet ab lacu ab ritu ab si100, ut dieitur ablego' et abrumpo se et absisto Rarius cum n iungitur, numquam eum , Sed dieitur a magnitudine, a nuro ut amoveo μ. Inter medias saepe a Varrone committitur eum ab μ ab decem ab iis , ut in abdo abdico . Sud ut abirali 0 habi0rr00μ non admissum est puto quiab ante tironuntiando p 0ret, et praepositio ab μ hune mutationem refugit): ita mihi persuadere non OSSUm, his terrΛμ Varrone Scriptum esse, sed abs terra sicut abs te Forma

39쪽

ha cum lingua senescente magi eValeSeeret, Saepe pro antiquiore ab posita est. Sic quo loco Varro VI, 59 ἡ ab novo scribit Gellius X, 21 a novo'. VIII, 26 librarii verba:

ab tuo luam in ablu abluam mutaverunt. Quapropter forma ab , ubi unus modo probii code obtulerit, recipienda erit. Sed haec num a Varrone, sicut uellerii Voluit, Ob- Serva in Sint, non quaerimus Cicero eri eas leges, Si quid eodicum scripturae in ea re tribuendum St, vel non Observavit vel potius omnino nescivit. Nam ut pauca Xempluasseram, quae facile augeri poterant, in optimis codicibus

leguntur haec: ha diis in Vatin. 6.), a Stirpe d. l. agr. contra Rullum 2, 35. , a libidine Verr. I, 27 68 ), a robus Aec. 1, 5.). Cicero igitur his in praepositionibus

adhibendis casu potius vel sensu quodam, qui certi rationibus circumscribi non potest, quam legibus quibusdam ductus esse videtur. Au praepositionem, quae in duobus verbis is aufero set aufugiO reperitur, cum Cicero e praepositione ab μderivet, Secundum analogiam dicendum esse abferose et abfugio existimat. Quia autem ablaro et abfugio per aurium iudicium non licuit, ab μ in au commutatum est. Quintilianus ea in re explicanda cum Cicerone OnSentit, nam haec de illa praeposition I, 5, 6 praecepit: fre-qHenter autem praepositiones quoquo compOSitio Sin corrumpit indu abstulit aufugit amisit cum praepositio sit, ab μ sola. Sequuntur Ciceronis praecepta de praepositionibla hin, eX, re, Sub in compositione mutatis. in Et praepositionem, in quidem Verbi is notus, navus, narias adiunctum n Latinis in igμ mutatam esse Cicero ensuit. Cuius mutationiSquamquam aliam causam non indicavit, quam quod dulcius Videretur, tamen Gedi non potest, eum antiquiore et pleniO- res formas illorum Verborum gnotuS, BRVUS, gnarUS', ΟΠnovisse, uti visum est ideritio. Nam non solum in publici monumentis legebantur, sed etiam in illis fabulis, quae Ciceroni aetate in scaena agebantur, saepe adhibebantur Sed in Orat. 47, 158 48, 159 Pid serit in Cic. Orat. p. 120.

40쪽

qu0nium eu loquendi e0nsuetudo Ciceronis aetate rat, ut in simplicibus verbis gμ mitteretur, in compositis adderetur, illud pr0pter suavitatem soni ita uri dixit.

De eX vel ,e praepositione in duas tantum formas, quae tun vulgo in Su erant, Ommemoravit, primariam autem sormam est qua etiam Ciceronem in compositis verbis usum esse compertum habemus, omisit. De illis autem duabus formis in statuisse videtur, ut edi tamquam plenam et genuinam formam ante Oeale Servari, Si CONSOBIn Sequeretur, Xμ litteram vastiorem ' propter asperitatem soni omitti putaret. Forma ex μ ante Augustum usitatior erat, quam , e et in verbi compositi quoque formam ,ex' Saepe ante OBSON ante mansisse probatur his formis a Fusio )SerVatiS: ,eXbureS, Xdecima in eXdOrSUR, Xdiatae, Xfir, X- fuit, Xgregiae. Ormn ,, ese tantum quater reperitur in inscriptionibus ante Augustum factis et hac quidem in coniunctione:

Im monumento autem Ancyrano numquam invenituri forma ομ' saepiSSime eXμ. De , re et , sub μ praepositionibus haec in odidibus Scrisin Unt: ,,,refecit, rettulit, reddidit adiuncti verbi primam litteram praepositi commutavit, ut , Subegit, Summutavit, sustulit s. Apparet autem hoc voluisse Ciceronem, Ormam praepositionum in compositione mutari propter primam litteram verbi adiuncti. Quare recte Selineideriis Elementari. p. 612. ita verba emendavit: ,,,re ei rettulit reddidit adiuncti verbi prima littera praepositionem commutavit. Praeterea Pideritius ante , adiuncti H addidit ita cuius rei cauSam non video. Nam cum neglegentius Cicero t0tum hunc locum tractaret, paulo neglegentius haec ita scripsit, ut primum ,, refecit se et , Subegit tamquam Xempla praepositionum re et , Sub non mutatarum poneret, deinde de utraque prae-