Opera;

21쪽

memorant primumque omnium virorum sortium ituri in proelia canunt. III SUNT illis haec quoque carmina , quorum relatu quem far itum vocant , accendunt animoS, futuraeque pu gnae fortunam ipso cantu augurantur terrent Onina , trepidantve, prout sonuit acies. Ne tam voce illae, quam virtutis concentus, Videntur adfectatur praecipue asperitas soni,d fractum murmur objectis ad os scutis, quo plenior o gra-Vior vox repercussu intumescat. Ceterum Ulixem qui-ι dam opinantur, si longo illo is fabuloso errore i in lum CD Oceanum delatum, adisse Germaniae terras , Asciburgium'Mque quod in ripa Rheni situm, hodieque incolitur , Bab illo constitutum , nominatumque ΑΣΚΙΠΥPDON. Aran quin etiam Ulixi consecratam, adjecto Laertae patri nomine, Is eodem loco , olim repertam monumentaque, tumulos D quosdam Graecis literis inscriptos si in confinio Germaniae

, Raetiaeque adhuc exstare quae neque Confirmare argumen'

tiS, neque refellere in animo est ex ingenio suo quisque demat, vel addat fidem. ao IV. Ρssi eorum opinionibus accedo , qui mermaniae

superbierit. De Hercule Germanico jam didium Annal. II not. . Sunt quoque eruditi viri, qui existiment coloniarum duces ab Assa profectos, Ut diversas Europae regione occuparent vulgo vocitatos futile Hercules. V1RORUM ORTlUM J Sic supra Annal. II, 88, de Arminio dictum, caniturque adhu barbara apud genteI. BARDITUM OCANT Sunt qui barrhum mallent : a barrire elephantorum est, quos ne OVerant quidem Germani. Ir ire vero cervorum est , quos saepissime audiebant continuoque Uena-hantur tum Germani tum Galli, apud quos celeberrimus fuit barditus. Inde vates qui hoc modulo utebantur dicti sunt bardi. De quibus egregie Lucanus I, 7-

Vos quoque sui fortes animas, belloque peremptos Laudibus et longum stes dimittitis aevum

Plurima securi fidistis carmilia bardi.

Vide Notas Emendationes ad cap. I. Canadensibus quoque populis sua sunt carmina , de charison de guerre , cuique genti, cuique etiam familiae propria. Vide P. de Cliartevoix Ioarnat hi oriqued uti tyage de Amorique Letire X lv.

FABULoso ERROR J Bene quidem. Hac tamen fabula, multi , ut laudem scientiae quaererent, populorum origines historiarumque initia corrupere.' Asci BURGIUMQUE J Asciburdium nunc Asbourg dans e comi de Meurs. Iuco LiruR Ibi erant hiberna alae, ut vidimus supra Hist. I , A. Ibi Clu- verit aetate reperta antiquitatis Roma

nae rudera.

6 GRAECI LITE Ris N sc ipTo J eque ita mirum tim a Graecis ad Gallos , Germanosque liter se devenerint.

Qua de re plura vide in Notis &Emen dationibus ad Cap. 3.

22쪽

io C. CORNELII TACITI, populos nullis aliis aliaruna nationum conubiis insectos

B propriam, sinceram, O tantum sui mallem gentem exs- ω titisse , arbitrantur. Unde habitus quoque Orporum, quam quam in tanto hominum numero, idem omnibus Q truces caerulei culi, rutilae Comae , magna corpora tantum ad impetum valida laboris atque operum non eadem patientia: minimeque sitim aestumque tolerare, frigora atque inediam caelo solove adsue Uerunt.

V. TERRA, etsi aliquanto specie differt, in univerina tamen aut silvis horrida, aut paludibus foeda humidior, qua io Gallias, Ventosior, qua Noricum a Pannoniam ' aspicit satis seraX, frugiferarum arborum impatiens pecorum fecunda , sed plerumque improcera ne armentis quidem suus honor, aut gloria frontis numero gaudent eaeque solae gratissimae opes sunt Argentum de aurum propitii an irati di i s

Caerula quis stupuit Germani lumina 'saxam Caesariem, O madido torpum e cornua cirro 'Nempe quod haec illis natura es omnibus una.

RUTiL E co MX inde Seneca, de Ira, III, 26. Iniquus autem est, qui ommune itium ingulis objecit. Non est Ethiopis inter suos in signitus color nec rusuScrinis, , coactus in nodum apud Gerana-ΠOS: utrumque decet. Rutilatos arte crines videbimus infra in Supplemento Annal. VIII, 8. MAGNA ORpo R J Sic Annal. I, 6

Germanorum Tocera membra Hiit. V imm ensa corpora. Videtur Germanorum plurimos tunc saltem sex pedibus altos fuisse Ea proceritate adhuc valebant aetate Sidonii Apollinaris. In de inter victores Germanos positus CXcusat, quod senipedes versus non scri

bat Libr. XII. carm. 12. Vers. IO. Sperni senipedem 'lum Thalia

Ex quo septipede videt patronas.

Forte ipse senipes , id est , quinque

pedibus , dc sex circiter unciis , ut Gallice loquimur, de in pie spres desae suces Pes enim Romanus aequat ferme pedis Gallici uncias undecim. Contra vero Germani septipedes erant,

id est , alti pedes se uncias fere

quinque , sae pie s res θ in poli es. Sidonius,VIII, Epistos, memorat adhuc Burgundiones septipedes. Ob hanc e

manorum proceritatem, Varro I Deb-dom adum dixisse videtur summum adolescendi humani corporis septem pedes. Π io mortalium generi minorem in dies feri mensuram observat Plinius VII, 16. NORICUM A PANNONIAM La. zi iere, 'Autriche. IMpΑT1ΕN. Tunc enim acriora, longioraque erant frigora , cum terra silvis laorreret. Sic apud Canadenses populos , in America , caelum solumque mitescere coeperunt , cum immensa silvarum spatia incenta sunt. Adde Germanos ne frugiferas quidem arboreS coluisse, solasque segetes terrae imperasse, ut dicetur infra cap. 26. PLERUMQUE IMPROCER J Id jam observatum supra Annael. IV, 72. At cur magna hominum corpora , pecorum improcera Causa, ni fallor, quod homines validis exercitiis, vita liberrima, c omnibus curis acua, copiosis pinguibusque cibis, largo potu in magnitudinem excrescerent. Contra pecora pluviis, frigore , gelu diu rigida minuerentur, sine ea frontis gloria

23쪽

negaverint, dubito. Nec tameta adfirmaverim nullam e maniae venam argentum aurum V gignere quis enim scrutatus est ' postestione .usu haud perinde adficiuntur. Est vi dere apud illos argentea vasa , legatis principibus eoruni

s muneri data, non in alia vilitate , quam quae humo sin guntur quamquam prOXimi ob usum commerciorum aurum Margentum in pretio habent, sormasque quasdam nositrae pecuniae agnoscunt, atque eligunt interiores simplicius I d antiquius permutatione mercium Utuntur. Pecuniam pro bant veterem, diu notam, erratos, Bigatosque . Argen-

quae adeo vivide emicat in iis omnibu

locis, ubi serenum sudumque et car- Ium. Mutato postea Germaniae cultu mutata quoque pecorum forma, & fuere proceriora. Pecora autem sunt OV es, caprae , boVes, umenta , C. Armenta

maxime boves. Vide Digest. libr.XXX lI, de legatis&fideicommisis 3 leg. 8 i. Alibr. L. Tit is de verborum significatione, leg. 89. TAMEN ADFIRMAVERIM J Merito quidem. Nam ipse Tacitus, cum postea Annales scriberet, prodit Alanat. XI, et o Curtium Rufum in agro Mattiaco reclusisse specus , quarendis PeΠla argenti, tenuemque fuisse fructum. Nunc vero compertum inter cetera metalla nonnullas auri argentique fodinas in Geomani reperiri. Rariores sunt auri fodinae exstant tamen, cin quibus non fulvum modo , sed album quoque au

dem usibus, a quae humo finguntur. SERRATO , BIGATOSQUE J Interiores Germani simpliciter agebant, &, ut mos barbaris omnibus , permutatione Utebantur. laeni autem dc Danubii ri pis proximi ob usum commerciorum, aurum argentum in pretio habebant : formas quasdam Romanae pecuniae agnoscebant, atque eligebant. Pecuniam probabant Veterem diu notam, serratos maxime δ bigatos denarios. Qua in re se cautissimos praebebant, more barbarorum , qui falli se

semper opinantur. Nam invalescentibus apud Romanos vitiis, corrupta fuerat moneta Lixius Drusus in tribunatu plebis odiar an partem eris argent miscuit

Plin. XXXIII, 3. Miscuit denario trium

vir Antonius ferrum. Miscentur ara falsa moneto alii e pondere subtrahunt ... igitur

ars facta denarius probare, Plin. XXXIII, 9. Germani , ne his fraudibus deciperentur , pecuniam probabant Veterem dc diu notam cligebant maxime denarios serratos, id est quorum margines in naodum serrae erant incisi si cnim apparebat sinceri ne nummi d solido argento , an adulterini, intus ferro ae reve pleni extra argenti bractea

obtecti , quales olim multos vidi in Mus eo Collegii Ludovici Magni. Eligc-bant quoque bigatos denarios. Eorum nominis originem docet linius XXXIII, 3. Nota argenti fuere bigae atque quadrieo inde bigati quadrigatique diciti. Bigati autem erant optimo argento, d imperatorum denariis ponderosiores. Ideo a barbaris eligebantur. Hic est hujusce loci sensus, quem mi rum in modum vexabant interpretes rati serratos dici nummos , quibus serra forma erat impressa , quales numquam extitere in Romana pecunia; aut serra Coronave , cinctos, ne arroderentur diminuerenturve , quod Gallice dicimus e cordon , cujus usum non O- Vere Romani. Serratorum, bigatorum , quadrigatorumque nummorum magna

copia fuit in Mus eo Collegi Ludovici Magni,

24쪽

tum quoque magis, quam aurum sequuntur , nulla affectione animi, sed quia numerus argenteorum facilior visui est promiscua ac vilia mercantibus. VI. N serrum quidem superest ' , sicut e zenere telo

rum colligitur Rari gladiis majoribus lanceis

hastas, vel ipsorum vocabulo framea gerunt ' angusto brevi ferro, sed ita acri, de ad usum habili, ut eodem telo, prout ratio poscit, vel cominus vel eminus pugnent Q eques quidem scuto frameaque contentus est pedites missilia ' spargunt, plura singuli, atque in immensum Vibrant ira nudi, aut sagulo leves, nulla cultus actatio scuta tantam'

QUAM AURUM arduusTun Q Sic quoque Romani, dc ut puto , primum eadem , qua barbari , ratione : deinde usura consuetudine Plinius XXXIII,

3. sector 1. Equidem miror populum Romanum idiis gentibus in tributo semper argen-rum imperitas e , non aurum sicut Carthagini cum Hannibale ictae argenti pondo annua in quinquaginta annos , nihil auri. SUPEREs J Abundabat quidem in terrae visceribus at, ut inde extraheretur igne modiretur , barbaris neque patientia meque industria, neque nec estitas potior eorum Virtus, sem- Perque Obvia Praeterea utebantur lapideis armis , quorum copia maXima in Germanorum sepulcris reperitur ut videre est apud erudithun Eccardum, de Rebus Fran ire Orientalis , Om. I. Pag. 89 , ubi coram imagines exhibet.

MAIOR 1pus An sic Ob ferri penuriam , ac forte etiam ob dissicilem usum , raro utebantur majoribus lancei . Inde in Annalium Historiarumque libris, ubi tot proelia Germanorum VI dimus, numquam maiores lancem, sed Praelongae hastae , quibus sane infixa

erat ranasa, memorantur.

FRAMEA GERuNTI Frameas dictas fit ille a cuspide , quae friem, vel Priem appellatur , observat Diti martis. Germanica autem regis Chil derici framea in ejus tumulo reperta est. Imaginem vide apud eruditum Chifletium, Ana tas Chii erici , Francorum regi ,

P.S. 218. Pota cum ferrim abundaret, Germani gladiis praecipue usi sunt:

at Variandis equorum gyris fuere semper inhabiles. Vide Notas cimendationes ad cap. 6. PUGNEN J Quibus tamen, quodenormes essent, impediebantur , si inter silvas virgultave esset pugnandum ut vidimus supra Annal. II, 1 . Alioquin hastae ili ingentes ad vulnera facienda , quamVi procul, aptissimae. Vide Annal. I, 6 . 6 Missi Lic Licci valde mutata sit pugnandi rati , manent cimen nobis Veterum Germanorum arma. Ut iis, ita nobis sunt duo stadioram genera alii acuti 'epse; alii sine acumine , te sabre maiores lanceae, thalabat de hastae, seu frameae , a longue P ue histilia, la hache 'armes Sicac Canadensibus populis suum est misi te, te cale- ete. Praeterea reperiuntur in Veterum Germanorum sepulcris globuli lapidei perforati , quos sane , alligatis funibus, jacu labantur. Eorum imaῆines vide apud eruditum Eccardum , de Rebus Franciae Orientalis Tom. I. pag. 892. SAGuLOIDe sago infra cap. 7. Cum pugnabant, majore sul parte nudi erant, teste Caesare apud Dionem , XXXVIII.

Sc UT TANTUM Scuta Germanorum immensi, id est magnitudine corporis, suora Annal. lI, I . lectissimis coloribus flacata. Haec prima virtutis, deinde

nobilitatis , insignia cinde labentibus saeculis, Herat dicet artis, quam dicimuscis Arm iries, is nason, origo Privato-

25쪽

1eetissimis coloribus distinguunt paucis loricaeterive cassis, aut galea . qui non conspicui sed nec variare gyros vix uni al-

forma, mon Velocitate in morem nostrum , do centur. In rectum, aut no e XV eXtro agunt, ita con

juncto orbe, ut nemo posterior sit. In universum aestimanti, plus penes peditem roboris eoque miXti proeliantur apta congruente ad equestrem pugnam Velocitate peditum quos ex omni iuventute delectos ante aciem locant. De fini

tur numerus centeni ex singulis pagis β sunt idque ip-

rum scuta coloribus tantum distincta principes ad decus, Mad tutamentum , iam dissicilius penetrabantur animalium e iugies scutis addebant. PAUcis o Ricaci Vide supra Annal. II, i . Cimbroruni habitum paulo aliter describit Plutarchus in Mari , pag. qao Galeas, inquit , gerebant , quaerant in belluarum ricius aliasiue inuis ratasnuras formata, b alatis crisis , ut altiores iderentur , fas ictae. Lori is ferreis erant ornati I cancidis micabant scutis. Singulis erat telum bipenne ire e collat , ingentibus gravibusque ute-hantur gladiis. At haec arma in itinere fuere comparata , ut Observat eruditus Eccardus , de Origine Germano um , pag. 8 Inde Holsatici tumuli ejus temporis, parum aeris, ferrum nullum habent. In iis reperiuntur acumina hastarum lapi dea, dc gladiorum loco cunei , quos vulgus lapides ceraunios appellat.' Assis AUT GALEA JIsidorus XVJ II, 14 C lis de lamin i 6 galea de corio. Igitur ferrea fuit cassis, coriace galea.

IN MOREM NOSTRUM Optimumque Romanorum morem , quem VersibuS,

cedro dignis, expressit Virgilius, Georgio III, 182.

Prinius equi labor est, animos atque arma videre Beslantum lituosque patio tractuque gementem Ferre rotam, stabulo 'ienos audire sonantes Tum magis atque magis blandis gaudere magiseri Laudibus, diplausaebonitum cervicis amare Atque hicjam primo depulseus ab ubere matris Audeat, inque vicem et mollibus ora capi risInvalidus, jamprie tremens, jam inscius aevi. At, tribus exactis , ubi quarta accesserit aestas Carpere mox grum incipiat, radibusque sonare Compestiis, siniterque alterna volumina crurum, ditque I boranti similia . tum cursebia auraa Tum voce , ac per aperta volans, ceu liber habenis, Equora, laesummi vesigia ponat areni.

Quomodo autem milites Romani equos insilire , desilire docerentur tradit Vc-getius I, 8; sed pro more suo jejune. IxTi RQLIANTUR J Quem proeliandi morem egregie describit Julius Caesar Beli. Gall. I, 48. Genus hoc erat

pugΠce , quos Germani exercuerant Equitum millia erantsex totidem numero pedi est eloci simi a forti simi, quos ex omni copii singuli singulos , suae salutis caus i , deleg rant. Cum his in proeliis ei sabantur, ad hos se equites recipiebant hi, si quid erat

durius , concurrebant. Si qui gra 'iore u nere accepto , quo deciderant, circumsist bant is quo erat longitus progrediendum aut celeri sis recipiendum , tanta erat horum exercitatione celeritas , ut ubi equorum subtexati , cursum aqua ressi.

VENIENI EX INGULIS A Gis J Ut haec intelligantur, observandum Germanos di Visos fuisse in populos, populos in pagos, pagos in vicos Germani appella vere pagos suos orieri. Sic adhuc Helvetii in pagos, Gallice en Cansons, dividuntur. Vici autem dicebantur unde te inde originem sumpsere Anglorum Hundredae Centeni ex singulis M is legebantur δε quod primo numerus fuit, jam nomen ta honor est. Nempe auctore erudito Dithmaro . Vocabantur die under te . seu centeni Plures a magnis populis i uis e lectos videtur ex Julio Cae are , Beli. Gall. IV, a SuePyrtim

gens est longe maxima , , bellicosi is morsermanorum omnium I cen um pagos a bere dicuntur ex quibus quotannis sngula

milita armatorum, edandi causa suis ex

26쪽

sum liter suos Vocantur: quod primo numerus fuit, jam nomen ionor est. Acies per cuneos ' Componitur Cedere loco , dummodo rursus instes, consilii quam formidinis arbitrantur. Corpora suorum etiam in dubiis proeliis referunt Scutum reliquisse praecipuum sagitium ' nec aut sacris ad esse, aut concilium inire ignominioso fas naultique supersetite bellorum, infamiam laqueo finierunt. VII. REGES ex nobilitate . duces e virtute sumunt.

Dibus educunt. Reliqui domi remanen . Sic

Πeque agricultura , neque a io, neque u OS

helli intermittitur. Armati legebantur heribanno , seu exercitus edicto Inde apud nos adhuc manet vox Arrierebari. PER UNpo J Vegetius III , I9. Cuneus dicitur multitudo peditum , quae junesta cum acie I rimo angu Zior, deinde latior procedit, Persariorum ordines rumpit: quia a pluribus in unum locum tela mittuntur. Quam rem milites nominant C

rut porcinum Actes , sic composita trianguli pyramidis v speciem referebat, cujus pars angustior hostem versiis dirigebatur. Cum plures gentes in eo dem exercitu essent, singulae propriis cuneis componebantur , ut vidimus supra Hist. IV , 5. De cuneo, quem Gallice dicimus e coin , vel Por ire rostrat,

supra Annal. II, II. RΕpERUNT Sane ut eos patriis sepulcris conderent. PRAECIPUUM LAG1TIUM J Id quoque immerito objicere summa erat injuria.

Inde in lege Salica it. XXXIlI, s.

Si quis homo ingenuus alio improperaveri ,

mrod scutum suum jactasset, O fuga lapsus

sui Det non potuerit adprobare. MALA. AVSTRAPo, DC en qui faciunt sol XV,

Gallicae monetae libras sis, culpabilirjudicetur. Clim ad explicandum illustrandumque hunc Taciti librum saepe laudanda sit lex alica, satis sit hic praemonuisse apud Romanos semper citari legem materiamque legis; sic legem

ambitiis, maiestatis, peculatu , repetundarum dici haud aliter apud Germanos citati judicium de materiam jus dicit. Itaque MALI seu malbergium idem est ac judicium Austruppe signifi

cium de fugitivis. Vide eruditum Eccardum in Notis ad Legem Salicam. Duc Es x VIRTUTE J Reges, reg'no duces bello praeerant. Ex his Germanorum ducibus originem apud Gallos habuisse Majores domus . hs Maii exdu Palais merito sensit Cl. de Vertot, M oires de Acad te vale de Inse Cripti IIS, TOm. a. pag. 627. Vide de Cl. de Montes quieu pri de Loiae t XXXI, . Si reges virtute aeque , Cnobilitate praestabant , imperatoriam illam dignitatem obtinebant Plure a tem reges ducesve vulgo in bella conveniebant: tum praestantior imperabat,d communem in bello obtinebat magistratum, qui nullus erat in pace. I de Julius Caesar Beli. Gall. VI, 22. In pace nullus est Communis magi tratus. Impositus autem scuto , de sustinentium humeris vibratus, dux eligebatur ut dictum est supra Hist. IV, 13. Apud bellicosam gentem idem regibus factitatum ut videre est apud Gregorium Turonen

sem II, o P audente tam parmis, qudm vocibus, eum ClodOVechum obpes ea e tum superse regem Constituunt Apertilis a tem Uitiges, Gothorum rex,apud Cassiodorum, Variarum,libr. X. Ep. LI. Indicamus parentes no stros Gothos inter pro in tuales gladior, more majorum, scuto suppo sto , regalem nolis contuli spe, praestante De , dignitatem in honorem armis darent, cui bella opinionem pepererant. Non enim iaculi libus neu tis, sed in campis a e patentibus electum me esse no 'eritis nec inter blandientium delicata colloqui , sed ausis concrepantibus,sum quaestus ut tali fremitu concitatus des deri virtutis ingeni a regem

27쪽

Νe regibus infinita, aut libera ' potestas duces exemplo potius quam imperio si prompti, si Conspicui, si ante acie imagant, admiratione praesunt. Ceterum, neque animadvertere, neque vincire, ne Verberare quidem, nisi sacerdotibus per

s missum ' non quasi in poenam, ne ducis jussu, sed velut de imperante, quem ades e bellantibus credunt e flagiesque, .signa quaedam , detracta lucis, in proelium ferunt. Quod . que praecipuum sortitudinis incitanaentum est, non casus, ne a fortuita conglobatio turmam aut cuneum facit, sed familiaei de propinquitates in proXimo pignora ' unde seminarum ululatus audiri, unde vagitus infantium hi cuique sanctissimi testes, hi maximi laudatores. Ad matres, ad conjuge vulnera ferunt nec illae numerare, aut Xigere plaga pavent. Cibosque 'ortamina pugnantibus gestant. as VIII MEMOR 1 E proditur quasdam acies, inclinata jam, labantes, a feminis restitutas, Constantia precum , Mobiectu pectorum monstrata Cominus captiVitate , quana

sibi martium Geticus de Gothicus' 'opulus inveniret. INFINITA , AUT LIBER J Inde Ambiorix, Eburonum gentis Germanicae, rex , profitebatur sua se ejusmodi imperia, ut non rninus haberet in se juris muli tudo . udm ipse in multitudinem, Jul Caesar, Beli. Gall. V 27. Si Germanorum Canadensiumque principum potet latem

conferas, eamdem omnino reperies.

Vide P. de Charievoix, lo c. cit Letire XVIII pag. 268. Nisi ΑCERDOTigus ΕRMissUM J Ita ut tamen vitae necisque potestas maneret renes magistiatum , de quo Jul Caesar Beli. Gall. VI, 23. Cim bellum civitas aut illarum defendit, aut infert, magi ratus qui ei bello praesint, ut vi se neci que habeant Iotestatem, deliguntur Poena sacerdotibus commissa , ut imperantibus minus foret invidiae, punientibus plus reVerentiae. EFFIGIE ΕΤ Si GNA U DAM J Ei gies ferarum, ut vidimus supra Hii l. IV, 22, quas insigne religionis, tutelam habebant , ut dicetur infra cap. s. Signa quoque , hostibus capta , quae

in lucis, diis patriis suspendebantur, Vide Annal. I, 9. Ut Germani, crae

Canadenses populi deos suos, quo vocant Manilous in bellum proeliumque ferunt. Vide p. de Charievoix Iourn allat ori ue 'un vo age de 'Amgrique Letires XIV XV pag. 22 δ et 36.

citiis ordinem vidimus supra Hiit. IV. 18. Ita apud Britannos in Annal. XJ V, 3 . Vide quoque Julium Caesa rem Beli. Gall. I, II. Exi GERE LAGA J Et expostulare, si ignavi illaesique redissent, aut indecora Vulnera accepissent. OBJECTU PECTORUM J Non modo

objiciebant pectora, ne mariti filiive fugerent; sed desipsae , desperatis rebus,

pugnabant. Hanc feminarum ferociam expertus est Marius, ut notabitur infra cap. 37 dc clim M. Aurelius Marcomas nos, Quados, ceterosque socios Germanos vicisset, inter cadar ei a barbar

CAPTiv1TATE J Sic in acie Ariovilli

28쪽

longe impatientius feminarum suarum nomine ' timent ad eb, ut essicacius obligentur animi civitatum, quibus inter obsides puellae quoque nobiles imperantur . Inesi quin etiam sanctum aliquid , providum putant ne aut Consilia earum ' aspernantur , aut responsa negligunt ' Vidimus , sub s

divo Vespasiano, Veledam i , diu apud plerosque numinis loco habitam . Sed, olim Auriniam , compluris ' alias

venerati sunt, non adulatione, nec tamquam facerent deas .

feminae , passis crinibus , flentes, orabant suos milites, ne se in servi tu tem Romanis traderent. Caesar Beli. Gall. I, I. FEMINARUMAEUARUM No Mi NE J Quam sua ipsorum causa, ut mox dicetur. ΙMppRANTUR J Huc forte spectant, quae habet Suetonius in Aug. XXI. quibusdam novum genus bidum feminas exigere tentavit : quod negligere marium pignora sentiebat. NEC Ur ossi Li EARUM J Eadem de Celtarum feminis vide apud plutarchum de Virtutibus mulierum. Tom. II. Pag. 2 6. Par quoque Canadensium e minarum auctoritas. Vide . de Char- levoic lo c. cit Letire XIII pag. o 8. Niet tre XUIlI pag. 269. REspo Ns N GL 1GUNT Suffragatur Julius Caesar, Beli. Gall. I, o Cum ex captiνis quaereret Caesar, quam ob rem Ario-pistus proelio non decertaret ' an reperiebat causam, quod apud Germans ea Con-ssuetudo e sὲt, ut matres familia eorumsorti, bus , aticina ionibus de lararent, utrum proelio committi ex usu siet, ec e eas ita dicere, non es e fas GermaΠ0Ssuperare,s ante noxam lunam contendi Dent. Qua autem crudelitate apud Cimbros Vaticinarentur illae feminae , vide in Notis cEmendationibus ad cap. 8.s VEL DAM De qua vide supra Hist. IV, i s.

vers. O. Non vacat Arctoas acies, Rhenumque rebestim, Capripaeque preces Veledae, quae maxima

nuper

Gloria in depositam Dacis pereuntibus urbem

Paridere.

Cum Rutilius Gallicus Veledam cepis set, forte Romam ducta est indeque Tacitus dixit Vidimus sub div o Vespasa

no Veledam. CoupLυRis Jantique pro complures. DEA J Nempe iim viveret Aurinia, nondum invaluerat superstitio quineas fecit deas. Inde Tacitus Hist. IV, 6 I. Vetere pud Germanos more , qua pleras u feminarum fatidicas , , auges erite super titione , arbitrentur deas. Plura vide apud eruditum Keysterum , Antiqui a es Septentrionales , in Dissertat de Mulieribus Fatidicis pag. 436 seqq. Eis-giem seminae fatidicae apud Gothos ex hibet Columna Theodosiana , quam vide in Cl. Ba duri Imperi ori Duali. postea vero tam immodice feminas

illas fecere deas ut inter monumenta Germanica passim occurrant arae Instacri Diionesque positae MATRIBUS vel MATRONIS SUEBIS , seu Suevis TREVERIM AVFANIS c. Unicum

tantum exemplum proferam e Grutero,

pag. c. num. O.

Id est In honorem di inde domus, diis, deabusque omnibus , a ribus aph tabur, Genio loci sacrum Caius Tauricius , beneficiarius confulis , pro se , suis oturn dedit, dccissolyens iubens merito posuit ,

29쪽

IX DEORUM ' maxime Mercurium ' colunt, cui certis diebus, humanis quoque hostiis litare fas habent Herculem ac Martem Concessis animalibus ' placant pars Suevorum crisii di sacrificat. Unde causarac origo peregrino sacro,

Eoas J A Tacito dissentire videtur Julius Caesar, Beli. Gall. VII ai.

Deorum numero eo IJhlos ducunt, quo Cernunt, , quorum opibus aperte juvantur

Solemi Vulcanum , Lunam reliquos nefa md quidem a ceperunt. Distingue tempora; δ summa erit Caesarem inter ac Tacitum consensio Caesaris aetate suos e barbaris fere omnibus familiare , deos habuere Germani Solem , Lunam dc Vulcanum, id est ignem , quem sivec silice elicerent sive velocissimo duorum lignorum affrictu, ut Canadens busharbaris adhuc mos est, excitarent, sive calida aquas, quae in regione occurrunt, spectarent, sive inter tonitrua stri dentena audirent, admirari pariter ac venerari coepere. Postea Gallorum

Romanorum contactu , Mercurium Herculem , Martem accepere. Eorum

cultus aetate Taciti vigebat. Clim per Germaniam iter facerem plurima Neptuni monumenta reperici alia aliorum deorum Occurrunt Scilicet labentibus

Annis, Neptunus, ceteraque deorum caterva , in Germaniam venere.

ME Rcu RiuM J Eadem sane fuit apud Germanos, quam apud Gallos, Mercurii cultus causa. De Galli Julius Caesar Beli. Gall. VI, 17. Deum maxime

Mercurium colunt, hujus sunt plurima simulacra hunc omnium in Peritorem aratum ferunt; hunc larum a que itinerum ducem hunc ad quaestus pecuniae mercatur tu habere vim maximam arbitrantur. Inde cum

Olim in civitate Aquens , nunc Badem, celebrarentur commercia, atque hac iter esset in Helvetios , praecipua ibi fuit Mercurii veneratio in monte lucoque prope adfΠ. Quem locum cumcidissem, ut ibi Mercurii monumentum inspicerem, reperi Veterem lapidem quem votivum fuisse puto , cui rudis imago Mercurii insculpta undeqUaque longeque disiecti ingentes lapides acebant aras fuisse , Mantiquissimae religionis cium humanae hostia litarentur monumenta, arbitror. Haec cum cerne-

rem animum subibat Lucanus I, 99.

Lucus erat, longo numquam violatus ab aevo.

Hic barbara ritu Sacra derim , structae diris feralibus amae Omnisque humanis tu irata cruoribus arbos.

Et quilus immitis placatur fa r ulne diro Tetitates , horrensque feris altaribus Hesus

Teutate est Mercurius; Hesus , Mars. CONCEssis NiM Lisus Herculi quoque marti humanis hostiis litatum fuisse crediderim. De Marte cons tat, saltem flagrantibus bellis. Sic enii Annal. illos . me res lxersum aciem

Marti ac Mercurio sacravere , qu0 9 se 'ui, iri, uncta icta occidioni dantur.

Procopius quoque Beli. Goth libr. II. homines Marti mactatos memorat. At ut Germani Scythica sunt origine, ita quoque multum Scythicae religionis retinuere. Haec igitur , si lubet, confer cum iis quae de Scythis habet Herodotus IV, 9&seqq. pag. 24 M2 I. Isini Ac Ri Fic Arci Asiam Europanique pervagata est religio AEgyptiaca. Repertae in Germania inscriptione non

Multa alia AEgyptiacorum sacrorum apud Germanos monumenta exhibet eruditus Schoepflinus , Alsatia Illustra a Tom. I. pag. 99. Cultum autem is dis in liburnam figurata illustrat Cl. Muratori Thesaur. Inscript Tom. I. pag. XXV. bividere est deam L TRAM . quae Cadela est accisis Dextra strum, serpentem tenet sinistra, mensuram Nili crescentis supra caput calathum erit retro est liburna. Cum Germani deos in humani oris speciem non adsimularent 'sidem, figuratam in liburnam, venerati sunt Suevi. Ipsos autem, qui Albim Danubiumque accolerent, a mercatoribus Romanisve edoctos , Isidem , a vigantium deam , coluisse minime mirum est. Sacrum illud pervulgatum , U

30쪽

parum comperi, nisi qub signum ipsum in modum liburinae

figuratum, docet advectam religionem . Ceterum, nec cohibere parietibus deos, neque in ullam humani oris specie ni

adsimulare, ex magnitudine caelestium arbitrantur ' lucos ac nemora i consecrant, deorumque nominibus appellant secre stum illud ' quod sola reverentia Vident. X. AUSPICIA, sortesque, ut qui maXime, observant . Sortium consuetudo simplex virgam , frugi serae arbori decisam , in surculos amputant, eosque, notis quibusdam dis Cretos, super candidam vestem temere ac fortuit spargunt 1 o

mox, si publice consuletur , sacerdos civitatis, sin priva-

maxime agebatur mense Martio, cum reno Uaretur navigatio. Inde in Kalendario vetere. II Nonas Martii. ISIDIS NAVIGIUM. Vegecius V, 9. memorat hunc natalem , ut ita dicam , navigationis,

qui solemni certamine publicoquesectaculo

multarum gentium celebratur. Qui plura

volet de cultu Isidis apud Suevos adeat Cl. de Fontenu, qui duas hoc de argumento differtationes edidit, moires de 'Academi Bolyale des Inscriptions Tom. V pag. 63- seqq. AP VECTAM AE si isto NpM J ut Romani in veteribus suis nummis cereis qui exstant plurimi, Saturni adventum puppi testati sunt, sic aliae gentes ad te advectas religiones liburna in nummis suis expressa saepe declaravere. ARBioANTUR J postea non arbitrati sunt, templaquein statuas deis suis posuere. In nummo Postumi, quena Pu

blicavit eruditus Sirmondus in notis ad Apollinarem Sidonium VIII, 11, videre est templum , in cujus vestibulo stat Hercules, cum epigraphe HERC DEV-SONIENSI. Id est Herculi Deusoniens ,

qui Dcusone, trans Rhenum, colebatur. Immo templum Tanfame memoratur supra Annal. I, I. Vide infra cap. q. in Notis, templum Suionum. . LUCOS AC NEMORA Silvam Herculi sacram vidimus supra Annal. II, I 2. Iucum Baduhennae , Annal. IV, 73. nemus sacrum , Hist. IV, i . Sit Vas, religione vacuas , voluptatique reddita gratulatur Claudianus, de laudibus

Stiliconis V, 228.

Ut procul Heroniae per asta Atlanti, Ipae Venari tuto liceat , lucique eiusta Relligione truces, O robora numinis instar Barbarici nostrae feriant in pune secures.

- SECRETUM ILLUD J De quo Seneca Ep. XLI. Si tibi occurrit et ustis arboribus,ta solitam altitudinem egrestis, frequens

lucus , conspectum coeli densitate ramorum aliorum alios protegentiumsubmovens; illa sproceritas silpae , O se retum loci , O admiratio umbrae, in aperto tam densa tinque continuae, fidem tibi numinis facit Breviter Plinius lΙ, . Lucos atque in iis silentia ipsa adoramuy. Ops ERVANTI Id barbaris omnibus familiare quibus, quo minor Prudemtia , eo major superstitio. V1RGAM J Praesagas quoque Virgas apud Scythas memorat Herodotus IV, 67 pag. 2 2. apud Alanos Ammianus Marcellinus XXXI, 2. Germanorum divinationem illustra Rugianorum usus , de quo Saxo Grammaticus , Historiae Danicae libr. XlV pag. 288, Rugiani, Balthici maris accolae, tribus ligni parti Culis, parte altera allis , alterii nigris, et gremium sortium loco conjectis , candidis prosperet , furvis di ersa lanahant. Sortem illam 3c surculos, quos teri 9 VOcabant, memorat lex Frisionum , Tit.

XIV leg. 1. Alia adhuc de antiquissima hujus divinationis vestigia vide apud Ezechielem XXI, i Osee. IV, I . CONsULETUR J Melitis , s publici consultatur, ut volebat MuretuS.