De studio theologico compendiaria et genuina tamen ratione incoando et continuando breve consilium autore Casp. Bartholino

31쪽

inis Historica Ecclesiiastica. Quibus omnibus paulo diligentius,

ad mediocritatem tamen , non ad curiositatem, incumbendum, tanquam lucem non exiguam sacris foenerantibus. Nulli tamen

historiae prophanae fidendum, nisii qua&ubi cum sacra consentit: Sic neque amplexanda omnia profanorum Philosophoru dogmata ; sed meliora Taniora sacris literis consonaci quae non ab Ethnicis primum inventa , sed

a populo Dei Tanctis Patrib. primitus profecta Dei auxilior

qua de re videatur Frantius deinterpretationesicriptura pag. I,

Quamobrem nimium in stu- dijs rerum secularium esse nolim ex professis futurum Theologum, memor&angustiae humani ingenij, quodque vita brevis, ars longa &illius ex Veteribus Hebraeis sapientis, qui interrogatus, quantum operae impendendum

32쪽

atque historiae, respondit quantum 'uoties liberet, modo non fieret die vel nocte quandoquidem Dei consilio meditandum sit in lege Domini die ac nocto.

Seneca vere dicebat, Multos ignorare necessaria, quia non nec saria distunt. Ego certe cum dolore sentio ac fateor, nimis magnam aetatis meae partem in pernosce da saeculari sapientia posuisse, saepeque tacitus exclamo:

O mihi praeteritos referat flastissimus annos Augustinus ait Tanta eri ristianarum iterarum profunditas, ut

in se quotidie proficerem , si eas ab

ineunte pueritia um ad decrepitam senectutem maximo otio summo studio, mediocri ingenio conarer addiscere O . Erasmus bene Mihi prirum tutum videtur ad Theologiam

desinat in profanis sudiis praeseritim alienioribus consenescere. Fit Gnimo ut qui palatum cinguam multo alanthi habent infectam, iis

33쪽

.uicquid deinde lite istac ederint, ι'ynthium sapiato data qui bonam

etitae partem in Bariolis j Baldis, in Averroibus, Durandis, in Sophia is a Lationibus , in confusi si mi summulis a cosiectaneis posuerunt: is diυinae literae non sapiunt

ferunt. Et Absurdum videtur,cum rem tractes ab omni sapientia mundana longe diversi Umum , nihil

crepare nisi thagoram, Platonem, Aristotelem, Averroem re hisprofaniores authores, ad borum opini ne veluti oracula ob vescere, c. Haec illo. REQu Is I Tu III.

Zibliorumprima puerilis

pertractatio. Nterea vero dum puer linguis

atq; artibus operatur, eo tem

ore omnino lectionem quotidianam Bibliorum in lingua silvevernacula silve latina , quando notior haec .familiarior, con- ε jun ε

34쪽

jungeta ut a puero assuescat Dcris literisci sicut eo nomine Apostolus suum Timotheum comis mendatina Timoth I. v. quod

a puero doctus fuerit sacras literas quae ipsumsapientem ad salutem redderepossent. Atque hoc, mandato ipsius Dei, Deut 1 v. 1. γ seq. ubi dicitur runt verba haec quae ego praecipio tibi in corde tuo repetes eas iis tuis, cae loqueris de iis, quando sedebis in domo tua , c quando ambulabisper viam, re quando jacebis in lecto, quando siurges sec.

Huc referantur alia dicta ut Staniteparvulos ad me venire. Praedicat Evangelium omni creaturae L . Proba certe est admonitio, utut Judaica Filius quini annorum accedat adBiblia optandum itaque esset, illud tempus quod insumitur in pueritia in ediscendis profanis versibus, falsorum Deorum traditionibus perlegendis, commentit ijs fictorum Heroum actionibus, a Graecis mendacissimis

35쪽

proditis, quibus neque ad pietatem, neque prudentiam usus aliquis instignis, illud tempus, inquam, lectioni Bibliorum tribui,&historijs sentent ijs, dogmatibus sacris ad unguem ediscendis ac memoriae infigendis, dum florida est adhuc teneris annis vis memoriae .capacissimi puerorum memoriales loculici non esset forte quod ad ultiores facti de

Praeceptorum rigore conquere. rentur in onerandis memoriae arculis profanis nugis replendis

ut pauca postea ex salutari co lesti doctrina capere pomni. Diligenter ergo in pueritia an puem perlegenda Biblia memoriae Uc mandanda argumenta praecipua. β D. summae librorum, historiae&historiarum continuatio, senten '' 'tiae, doctrinae&c eaq; omnia saepicule repetenda, ut instar orationis Dominicae vel Catechismii

teneantur.

36쪽

Nec inconveniens putabitur juventuti sacram scripturam legendam commendare sine commentari j explicationibus: cum maximam sui partem sit illustris&perspicua, imprimis in ijs quae ad salutem sunt necessaria. Si quae subinde occurrat ver

borum, phrasium idiotism rum c. Obscuritas, cursum lectionis retardare non debet, sed suo tempore modoque tollenda relinqui.

Accedente aliquo judicio I . ι linguae Romanae pollentia, legan-

,umosi turii Dua et tam latina cum per- audii. petuis paraphrasibus Lucae si-andrri quibus brevis& laudabutis explicatio exhibetur Bibli rum instar compendi ex commentarijs majoribus Lutheri Brent ij, unde Paraphrasis Osi-andriana plerumque est desum

Ex versionibus Latinis meli res sunt Pagnini&Vatabli, licet

37쪽

xillae suis non careant vitiis, ut

dicemus alibi. Atque donec aliquod prodeat

systema Theologicum genuina C πρη illa forma quam postulat Spiritu h 'Dei, qua de re videatur Janitor qnoster Theologicus primus paucorum dierum spatio revolvi ad disci potest summa Doctrinae Christianae ex Enchiridio Chem- niti , vel institutionibus Catecheticis Dieterici, aut Cluveri, vel Me niger exegesi in Augustanam consessionem , vel locis communibus Herbrandi aut HaD sen rei seri , aut Chemniiij, qui tanquam pleniores succulentiores praeferendiri ita tamen uesemper praeferantur Biblia, &libri illi symbolici ad sacram scripturam tanquam ad obrussam

examinentur ac conserantur, non vice ver-

38쪽

Bibliorum pertractatio iufontibus. Ostquam eo usque jam facti

sunt progressus, ut linguas dicta Iuvenis probe calluerit, artes sapientiae saecularis intellexerit, Biblia in lingua vel materna vel latina familiaria sibi reddiderit, is sciat se jam fracta nuce ad nucleum properar . Fontes Quamobrem ad fontes ipsos quomodo se accingat studiose legendos, in-t ς' i. terpretandos, sensum genuinum inde eruendum. Studiose inquam,ut fiat μαγνωεις, atque ut ait Christus scrutatio Job. s. v. v. Meditatio ut habet Psaltes Regius sal. . Diligentia, Constantia&alacritas adsint. Si enim, ut est in Proverbio Regum ac Primcipum literae ter percurrendae, ut genuinus sensus obtineatur; multo magis Taepius oracula divina solertissimo studio pertra

39쪽

ctanda. Deinde magna cum devotione 4everentia scrutandae& tractandae sunt scripturae, quippe in quibus, ut Isidorus ait, Deus nobisecum loquitur sicut nos in precibus cum Deo. I. Omnia requisita de modo interpretandi sacras scripturas probe observenturi Breviter nervos explicata videantur apud CL. Theologum , collegam

fratrem intimum meum,mn. D. Brochmannum pari. i. Controv. contra Pontis lib. . ix ijs aliqua uberrime explicata exemplisque illustrata apud Franigium de inter p. scrip t. 2. Sine ullo praejudicio accedatur. Quantum enim hoc sit obstaculum , liquet ex discipulis Christi Luc. ιδ v. 33. oest'. praeoccupatis somnio Judaico de mundan carnali Messiae regno; Judaeis eodem fascinatis in a. Corinth. I. v. siq. Quamobrem sensus non est importandus in

40쪽

a a N

Inscripturas, sed exportandus exscripturi si scriptura per scri

pturam explicanda. Unde Hilarim lib. I de Trinitateis Optimi lector en, qui dictorum intelligentiam exsectat ex dictis potius quam ima portat, retulerit magis quam attulerit , ne cogit id videri dictis contineri , quod ante lectionempr sumpserat intelligendum. Haec illo. Cura&dili itia requiritur. Solliciti enim de intellectu mysteriorum erudiuntur , reliquis Christum non consulentibus in ignorantia relictis. Vide sis Mati. 13. v. II. Teqv Marc. q. v. IO.&seqv: Iohan. S. v. 39. Actor una. 17.

V. II.

4. In collatione locorum&vi atque proprietate vocis cujusque enodanda , praeter Lexica quae plerumque imperfecta mutila ii, ideoque exscriptura concinnanda .corrigenda Utiles sunt concordantia I. Hebraicae Rabbi Mardochri Nathanis: quarum siquis