장음표시 사용
11쪽
simi omnium,ingenii gloria, uni Plato Artoteles. Illas enim de cuivitas' naturali Pbilosophia,re IE modulatos fuisse omnibus perspicientibus ma nifesumen. Sed quoniam hae scientia ornatu fiunt specissa magis, idcirco istas eo faciliori modo munitusgrauismis expostoribus o quo potero dilucidare explanare decreui. Primo circa logica scientiam. fecundo circa scientiam naturalem, tertio diuinam; quo omnes scientias, nunc in lucem vobis edere propono. Opera inquam DEXUTILIA eupientibua
textui fristotelis initIigere. Sed pauca qusdam in communi de his tril visciemiis vobis dicere decreui: ptimo quantum ypectat ad primam mentiam: sciendum est quod Pbilosiopbus tertio de anima, volens sentire modum cognosceo di intellectus nostris inquit quos oportet potentia esse cognastens in ino. si vero alicui ines contrarium t esemetipsum cognoscit, actu est separabile est. Ex quibus verbis Iacile inueuigare positarnus necestatem butus scientia quam primo prae manibus habemus. Namq; ut inquit
Com. i. Metaphil logica eii via ad caeteras scientias. Est enim inuenta non ta- tum propter res scitas,sed etiam propter nostrum modum sciendi,cum igitur intellectas noster, sit tu potentia cognoscensco in actibus rationis Uadmixta potentialias,ac potest ibi cadere malum o errore ne inquam propter huiusmodi potentialitatem male ratiocinemur,o erremus in actibus ratio us i
neuta fuit logi, qcia Curtii modi actus directiva. Quantum spectarata secundam scientiam scilicet naturalem,dico pbilosopbiam ita esse animae hem Iectionem, ut corporis medicina: ideo ista scientia naturalis non solum es vialis bis quae ad vitam plurimum conferunt, medicinae mecbanicis principia suppeditans,sed etiam aths artibus opem fert Nam unaqueq; bac indiget, ut naturam ct disserentias secunda naturam subie' materis ipse, conssederet. Insuper nonsolum quia formam in nobis cognatam ad cognitionem na. turalium pei ciet, ut Theologia intellectualem O supremam partem perficit,sed etiam quia ad alias anima pers ctiones o vires magnum confert momentum . Nam videtur ad capessendas virtutes activas naturalis scientia ui se praesertim ad capescendam iunitiam quatenus Oflendit elemento , O partcs uniuersi met inuicem cedere, Osuum diligere ordinem, squalitatemq; geometricam seruare. Iuuat etiam ad temperantiam, quippe qus ostendit naturam a luptatis;cum doceat ipsam nullum esse prscedens bonu, sed qtio depasu Oeuens,dum id vehemens, ct eligedum videtur. Huiusmodii aq: ρbilinoui Iudia facile avocabit animu a corporcis voluptatibus , o assectione externara rerum liberabit, per que temperantia, iusitia, optim timconsiliam cetui hominum euenire Iiolet . Iterum aliquis hρ modo erit fortis cum pbiIosephiae ope nouerat bomiuem viasensilem esse uniuersi partem,atque uniuersi vita nonrs temporis vix mensurinn baberi, O oportere omne
genitum dolui interire, cum sit ipsa dissolutio in simplicia ct re uti,
partium adsuas peculiares uniuerstates: cID renouatio quedam iuuentutis
12쪽
ubis qua eon enuerunt: O recuperatio eorum qua iam prostrata fuerunt. Decimens cum nouerit pyssiens momentum vel illud quod post paucos annos eorruptum ibit nullam proportionem assequi posse ad infinitudinem temporis. studia si separabilem illam excellentiam animi intelligendo a corpore ad eas tiρienda du lia traduxerit tum cert mortem penitus diliget. c um iritur si philosopbia utilis,idcirco erit valde amplectenda. Qia:um autem DII. ead ριentia m diuinam, q'etia n dicitur sapientia. animaduersone dignum est illam si entiam versari circa totum ens: O ideo dicit philosopbus in pro . lago metaphisci, esse sapientis omnia scire. scientia autem quae esse liciter accepta qua non est sapientia; versetur circa partem entis. Sι eta o Icientia, qua est saρientia; versatur circa eus inquantum eηs; ct circa ea qus const- qua tur ens inquantum eas; patet talem frientiam esse apprime necessariarnam ens, ea quἴ ipsum consequuntur consequentia sunt omnibus,qus determinantur inscient N particularibus: O quia scientia principiorum non potest haberi sine scientia communi; ideo oportuit dari unam scientiam, in qua determinaretur de natura entis, omnium communium, qua sequuntur ens ια-
quantum ens Insuper hec scientia quae σ sapientia dicitur; versatur circo substantiasseparatas: σ ideo vocatur scientia diuina, que versatur circa res diuinas: nanq; scientia prima qualis est sapientia, debet versari circa entiata prima, que abstrabunt a motu, materia fecundum esse, secundum di nitionem. Alis enim scientis versantur circa entia que concernunt materiam, o quantum ad esse, quantum ad diginiri: ut est naturalis : vel concernunt materiam quantum ad esse tantum; er sic sunt matbematicae. o ideo sequitur sementiam 'eculativam. Insuper huiusmodi scientia quso sapientia dicitur versatur etrea dignitates σprincipia. Principia enim σ dignitates vocantur ibi, qus fundantur super terminos communes;sicut super ens, non ens; super qus fundatur hac dignitas, de quolibet Uirmatio, uel negatioe vel Dper totum: 'per quς fundatur bsciomne totum es maius sua parte. id tamen non est sapientis uniuersaliter dicere, circa principia,vel versari circa ea, illa demonstrando; quia principia prima indemonstrabilia sunt : sed magis declarando terminos super quos fundantur talia principia: secut declarando ad naturam entis; veluti declarat hoc principium. De quolibet es os matio . oec. Has igitur explanationes eo puro animo , atque ego prsbeo, ωt suscipiatis oro O postulo . Faxit autem Deus Optimus Maximus, ut noster hie labor, qui ad eius gloriam, multorum utilitatem confertur,ein imi gratus sit, oe print omnibus, qui inmentijs insilui volent . Hae autem sui in uniuersali dicta e nunc ad opus ipsum interpretandum aggrediamur .
13쪽
Timo operis, De silentione scribentis, De
librorum numero, De ordine Agorum, Se e Explanatione.
N exponendis Auctorib hse omnia sunt cosideranda in
uper Aristot. scilicet, A veloris vita, Titulus operis,scribentis intentio, librorum numeruS,iIlorum ordo,& explanatio .Philosophi vita haec est,a patre Nicomahco, &Matre Phestiade: Stagirites fuit. Et Nic machus, a Nicomacho, Machaonis filio Aesculapii origine duxit: si nepos ut Hermippus narrat i Ilius suit. vitacu Aminia Rege, ob Medicinae cam duxisse fertur. fuitque Platonis discipulus, & filium ex Herpyle concubina, qui Nicomachus dicebatur, erexit. a Platone demum recessit, unde dictum pollea fuit, vivente illo, scilicet quod Λrilloteles in nos recalcitravit : se tur enim haec verba Platonem dixisse. ab Atheniensibus, ob legatione quanda in missus fuit Philippo, dum Xenocrates Scholae princeps erat : deinde
post regressum, sub alio principe illa inuenit: quare in Lyceo libi elegit Peripatum, sic deambulando discipulos docebat, Se philosophari sie cepit, unde dicti postea sunt Peripatetici, hocella deambulatione, quemadmodum Accademici, ab accademia Platonis: Stoici a Zenone, Cinici a Diogene, &alia post uni dici quae patent in quinto Diogenis laert ij, in vitis philosophorum in principio libri. Circa vero Titulum huius operis appellatur organum ab aliquibus , de ab aliis logica . orga num aut latine drinstrumentu. logica vero a logos, quod est sermo quasi scietia sermocinalis: ad qua parte ego p tius declinarem, quam ad primam: Scratio est, quia sub nomine instrum emti non dicetur scientia', quemadmodii patet per eadem philosophum , igitur non debet dici instrumentu, sed scientia, ut inferius declaratur. Ad tertium membriim accedamus: ut spectat ad intentionem Auctoris, dico quod fuit tradere viam certam hominibus, ve rua falso agnoscendi: haec enim est magistra aliarum scientiarum: unde Cicero definiens hunc in modum partem suam dicebat est e, scilicet dili erendi diligentem rationem. Item ut habetur ex Diogene Laertio) absque dial cticae disputatione, sapientem dicunt in oratione sine lapsu non futurii.quippe ex
14쪽
pe ex illa veru ae sillum dignoscitur, item probabile, Se quod ambigue dicitur, intelligi, remota namque illa, non licet rite respondere,docte interrogare, acutis lime intelligere. Stoici autem pulchram comparationem attulerui. dicebant enim animanti philosophia fimilem esse, ossibus de neritis logica, Ethicam carni,Phisicam animp. Conferentes haec omnia, patet quam necessaria sit logica, li ossibus, te neruis assimilatur, quasi ipsa philosophia nequeat
absque logica manere. Et Augustinus quoque contra Cresconium gramma
ticum dicebat: quid enim est Dialectisca quam peritia disputandi Item in secundo de doctrina Chr illiana, Disputationis disciplin , ad omnia genera quastionum, quae in sacris literis sunt penetranda, & dissoluenda plurimum
valet. Proh Dij Immortales nunquamve hac postulat laudare quea: sed quid
dicam 3 nisi ore mel Ii quo cantum Vim
iiiij in primo Aeneid. ad consocios
orsam de hsc olim meministe iuvabit. sed video me ex agris odoriferis ex iisse. Ad quartum igitur inebrum. acce damus: scilicet librorum numerum. libri autem ad logicam attinentes sunt numero sex, s.Praedicamentora liber,
de Interpretatione, de sillogismo, de demo stratione, de syllogi lilio dialectico, ultimo de sopirallico. non posui lis brum porphirii eo quod illa uniuersa, ita habentur, ex ipso mei A ristotele in primo Topicorum : & etiam quia potius est dignus uituperatione, qua comentatione: laude : prauus Hereticus, inimicus fidei nostrae: non miror si
Diuus Thomas, Angelicus Doctor,qui omnia volumina Aristotelis dilueid uit,ra non mentionem iacit de illo ibbello . sed quasi superuaeaneum illum repudiatiit. primus igitur liber est de praedicam et is, de desumptus est ex prim Dilosophia, nempe ex Metaphisica, sed lixe est differentia, ibi, εe his
nam in metaphis eis tractantur hae decem voces ut res, hic autem ut uoces, denotanta diculurque categoriae quod latine dicitur praedicationes. diciturq; secundum Boeth. in praedicamentis, liber de primis uoeibus significantibus prima rerum genera. eo quod in particulari, res sunt infinitae. ut cum dico homo, lignum,aequus, lac, Se huiusmodi infinitae substantiae: dicendo solum substantiam , intelligo ea omnia indiuidua, quae sub hoc genere substantiae continentur . eadem est ratio in alijs praedicamentis . concludamus igitur ut Boeth. concludit,quod iste liber,est deprimis vocibus prima rerum genera significantibus, in eo quod significates sunt, ideli quatenus haec significat. secundus liber dicitur de interpretatione, diuisus est in duos libros,quamuis unus realiter sit, graece dicitur peri Hermenias. in quo ostendit quid n meia,quid uerbum, quid oratio sit.quae omnia uidentur potius ad grammaticum attinere quam ad philosophum, sed puto nondum inuentam fuisse grammaticam tunc temporis . uel si non satis iacit, quia non agit ibi ut ad grammaticum pertinent, sed ut ad philosophum. agit de contingetibus, liue de futuris indefinitisaertium opus est priorit,in duas partes diuisum: in quibus docet philosophus de sillogismo,
vocat autem analytica, hoc est, resolutiua,quod ratiocinationes, id est disputationes, seu discursus,quod idem, inpari es suas dissoluat, S ex quibus constent manifestat, ae aisrmat. docet enim ibi quomodo conficiatur sillogis.
mus, de ex quibus coponatur. liber autem optimus ac necessarius; nec pol
rat Aristoteles quid utilius, quod ad omnes artes, ac ad o innes scientias det tilli set fructum, quam hunc librum. Quartum opus est de sillogismo perfuctissimo.
15쪽
limna 6, hoe est de demonstrativo. diuisum & ipsum est in duas partendicitur posteriorum eo quod post de sillo- pisino de quo egiti libris Analytic
rii.deinde isti sequuntur.&qa in homine duo sutri scilicet corpus & anima: in corpore est materia , dispositio,&partiam siue membrorum ordo: in anima vero vita, vis di actio: sic in sup
rioribus analyticis, ubi Aristoteles git de sillogismo , taquam de materia, de corpore,& de partibus: in hoc verbagit de demonstratione tanquam de anima & intrinseca veri sillogismo, qui est demonstratio, ubi vita, & tota
actio sillogismico sistit. mintu opus est de locis topicis. diuisum est in octo
partes, seu libros. ibi enim docet unde deducantur argumenta. Opus vitimum est elenchorum, hoc illi desill
pismo sophistico : libri aute sunt duo. docet enim ibi Aristoteles sophistica
captiones aufugere,&ne disceptamus salsa pro ueris, nec econtra. Plato quoque in Euthi demo huic operi initium dedit quemadmodum &de praedicamentis, in Parmenidem, de de locis topicis in Cratylo.ordo est ut sunt accomodati, prius enim est, liber praedicamentorum vide simplicibus: deinde de interpretatione : tertio de sillogis-mo: quarto de demonstrativo, ut de perfectiori: quinto de locis topicisM-tirno ut causa fiag .de elencho. expi natio aut qus erat sexta Sc vltima pars diuisionis, patebit in contextu . haec
T si nonnulla praescripsere philosophi ante ipsum Aristotelem circa
logicam facultatem : tamen pro parte iii ius scientia, indutus clypeo, &lori-c .duersus omnes insurgam,ac insta-7omenabo, laudem, honoremq; soli Aristoteli
praebcbo.dicet enim illa ,hic me oria uit, hic me inuenit, hic me recolligi , hic me de eo rauit,hic me demum ordinate persoluit. sed heu, quam plurimos audio, nonne dicet Plato de praedica-
metis egi in parmenidem 3 de locis sophisti eis, in euthi demo de dialecticis in cratylo λ nonne dicet Parmenides, qui consuetudinem, familiaritatem θ; hominum subterfugiens, hinc atq; i linc petiendo speluncas, logicam inueni & multi quoq; alii Sc Architas quoque, none depraedicamelis edidit sed respondete iuuenes ornatissimi, ac virtutum desideratissimi,ad hunc, verum esse, Archiram egisse de pnaedicam etiς, sed non egit de illis quatenus pertinet ad logicam .'Ad parmen idem dicite, dupliciter posse inuentionem considerari ; uno modo vide dialectica, alio modo vide tota logica: si primo m do consideratur, dico quod fuit inuentor S: si imperfecte quemadmodum in
rhetoricis super eudem affirmauimus:&sic non erit primus inuentor Aristoteles, si autem consideratur secundo modo,dico non esse veram, sed ipsum
philosophii primum fuisse affirmabo. Ad Platonem dicite potius illuusum fuisse illis partibus, quam docuisse, de in lucem edidisse: ac ia scientiam illas
collocalis . nonne insurget etiam Albertus,& sequac.dicentes Aristotelem
suisse diminutum eo quod non egit de analogi smo, de quo *pe Galenus me tionem facit, neque de sillogismis hi poteticis,& indi rectis, ut legitur Theophrastum docuisse Ad hanc dissicultatem dicite iuuenes imidiosissimi; quid
enim est analogismus, nisi exemplum. tamen de illo egit, & in libris pri rum δε in Rhetorica . De hyppoteticis quoque,& indirectis concludentibus, docet nos in fine primi priorum : Sex potestates sillogismorum, scilicet,laos
16쪽
1ore plura eoncludere : patet igitur tor Empedocles, id grammatica vocavi eque suisse diminutum, & inuenim tur sermocinales, quia circa sermone
em suisse. Restat ut videamus dedi ubione totius philosophiae. Diuiditur au em philosophia in tres partes, ut Pla-:oni placet, scilicet in phisicam , et lib am, & dialecticam . phisica agit de nundo, ideit de omnibus rebus nat talibus in illo existentibus: de quibus uit primus Almeon Crothoniatas , tui de hisce egit. Ethica vero de moria
iis de qua fuit primus Socrates. Di ectica vero circa ratiocinationem am arum . Scientia secundum Aristote-em in secundo Metaphisic. diuiditurn speculativam,&praeticam . Specu atiuae vel theorice, quod idem finis: lt veritas, id est speculatio veri . finis, racticae est opus. speculatiua item estriplex,ut patet. 6. Metaphis. 2.contex u,diccns,qua re utique erunt tres spe-ulatiuae philosophiae, mathematica, laturalis,& Theologia . Mathematicagit de quantitate: Theologia de Deo, idcit prima philo sophia naturalis veb, naturalium rerum . praetica diui-itur in factivam, de activam : factival quae versatur circa rcs externas , on autem internas , quemadmodum
cit activa. Plato dacit factivam, eouod consistit in effectu rei. activa est gnitio intellech et , quia manet inis . ars est duplex, scilicet mechanica, : liberalis . liberales artes septe sunt,aatuor reales , dc tres termocinales, : ales,ut Musca, Arithmetica, Astroloia , & Geometria. vocantur Ieales ala circa res versantur . Geometriarim agit de magnitudine: Astrologiae motu,de tempore coeli, Arithmetia, circa numerum de qua fuit primus
braham ut sertur . Musica autem ,rca numerum sonorum, de qua fuit uentor Amphion secundum Plini sid
ctica, Rhetorica . de qua fuit iuuen-
versantur: grammatica enim agit de sermone recto ; Rhetorica de ornato sermone: dialectica de disceptatione: artes mechanics sunt septem, di cuturetiam seruiles,quia ordinantur ad opera per corpus exercenda: corpus namque animae feriri t. continentur omnes
A Dest sententia Gandauensis in se
cundo Metaphisices dicentis logicam non esse necessariam simpliciter, sed secundum quid, siue ad bene esse:& arguit hunc in modum: illud est necessarium propter finem,fine quo finis haberi non potest: sed scientiae possunt acquiri absque logica, ergo dec. maior patet, de minor probatur excplo, quia Hippocrates, medicinam perfecte sciuit, de tamen logicam ignorauit: leges quoq; absq; logica addiscimus, de alia: Quae quidem coclusio est vana, de prγcipue apud Aristotelem, d commentatorcin . in erincipio enim libri Topicorum inquit Philosophus, propositum quide negotii est, ut de omni problemate possimus silogi rare metho-duinq; inuenire: constat igitur contra. Ze in fine secuηdi Metaphisices, patet ex verbis Aristotelis se velle tradere regula generalem, scilicet quod prius debemus addi lcere viam, dc modum sciendi, deinde ad alias scientias procedendum , de per mcdum sciendi intelligit dialccticam, quae cst , na pars logicae . Addo quoque secundo, quod quaedam pars huius Iogice ist potius reiicienda, quiana addisceda, ut de elencho sillogismo, ergo non est necessaria iido potius fugienda est, quia cocia
17쪽
sophillas no est disceptandu inquit ipse philosophus Ergo. Pro solutione istius argumenti sit fundamentu,quod modus discursiuus est naturalis humano intellectui: qui quidem modus p test dici quodam odo logica facultas:&quod scimus, per rationalem modii exagitamus. ait enim Diuus Augusti,nus logica est ars artium, scietia scientiarum,qua aperta omnes aperiuntur, di qua elausa, omnes claudii ntur. Cicero quoque ad Trebatium, ex his obiter discimus, etiam iuris ciuilis studiosis dialecticam apprime conducere, maximamque ad illud lucem afferre. Paret quoque per comparationem stoicorum quam supra enarrati imus. Aubertus quoque magnus in commentatione porphiri j capite tertio ait: logica est illa quae a phantasjs, quae videntur, & non sunt. liberat, errores damnat, salsitatem ollendit, & lumen rectum in omni cotemplatione praebet, Quod sit necessaria artibus patet per Augustinum dicentem in libro de ordine; illo, inquit, modo perfecta dispos laque grammatica, admonita est ratio quaerere hanc ipsam vim,quae pepererat artem. na definiendo, distribuendo,colligendo, verum etiam ab omni falsitatiorruptione defenderat.hscdocet docere,docet discere, scit aut e -- re,vult sola scientes facere: nec solum vult, sed etiam potest. Et Avicenna in sua logica sic ait, natura, dc prima hominis inchoatio non fuit sulseiens ad
cognoscedum verum, sed fuit opus aliqua arte,per quam modum procedendi , adueite quod loquor de necessitate nunc, in cognitione haberemus, vituli perspecto modo, postea acceder mus ad rerum speculatione . quae quidem logica modum uniuersalem speculandi unam quamque rem ostendit, ae docet. sit igitur haec conclusio quod
est necessiria simpliciter. ἐκ Perscido autem ad bene esse vi sandauens pia
cet. Ad argum cca rei podec. dico quod negatur minor, scilicet quod possint scientiae absq, logica acquiri. quia nulla scientia potest adipisci absque Iogisca habita a praceptore, vel a Iumina natu rali, t foete sortuna fuit illa Hy ppocratis. Logica enim est duplex, sciliacet naturalis,& artifici lis. artificialis est illa, quae a praeceptore acquiritur.
Naturalis vero a i atura est. quod auteleges sine logica discantur: dico quod
leges non per causas, neq; per demo strationem demonstrantur: sed solum per authoritates imperatorum, Pontificumque te huilismodi. idcirco non egent sillogismis quia se credutur. Caver. dicebatur aliqua pars istius scientiae potius est fugienda, quam sectadia respondeo, quod non traduntur fallaciat ut illis utamur, sed ut nos percipietes illas fugiamus, & a nostro intellectu ignorantiam segregemus , quae ex illis e uenire potest, quemadmodu d cent ictus aecipere discipulos gladiatores : ad fugam, & non ad illos aeciapiendos. sic eadem via,eodemque tramite,docet nos philosophus illos euitare: re ut inter uerum & falsum , melius discernere ualeamus. sequimini
igitur hunc philosophum, Sequimini hunc peripatetics disciplinρ principe:
primumq; a Deo optimo maximo at xilium postulemus,ut meum ac vestrii dirigat intellectiam, ad hanc prouineia cape sisendam, aliarum prouinciarum dissiciliorem. iter,uia, semita omnium scientiarum,qua ignorata est erae ipnorantur, quaq; recepta caeterae recipi untur; ac in suum mellifluum agrum m nebunt.
tia et & pro parte negatiua uidetur
18쪽
,ir, quod non: arguoque hune in modum : modus sciendi non est scientia, e d logica est huiusmodi,ergo . maior atet,& minor probatur per philos phum a. Metaphi. dicentem vanum est quaerere scientiam,& modum sciendi, commentator per modum sciendi: logicam intellexit, ergo &e. Seeundo
quod propter se non acquiritur, sed ropter aliud id non scientia est, sedoetica acquiritur propter aliud ut inali testum est per Boeth. dicentem quid inim est in logica disciplina quod suo
merito debeat optari, nisi quod propter inuestigationem rerum huius f tultatis at Aio in ueta est ergo.tertios logica esset scietia acquireretur peritiam logicam, quia omnis scietia per
emonstrationem acquiritur consequens est falsum . ergo. In opposi-:um est Philosophus in i .Rhetori. cap. i. nam quod diximus verum est Rheoricam, scilicet ex resolutiua scien-
ia , & ex ciuili quae de moribus est
Pro dilucidatio ae huius quaestionis uni quaedam notanda: & primo,dupli: iter dicitur intellectus apprehesiuus,
liter quorum est purus,simplex: seculus vero non sic. purus est cum statim a telligit rem. ut se offert, nulloqi au- tilio eget,eo quod non est mixtus main: eris, quemadmodum intelligetiis ac-:idit: quae per se verum illico cogno-enni desudatE. intellectus vero hu- tu manus non sic cito intelligit,sed inliget aliquo auxilio: quia tunc cogno-cit niuem,cum albedo apparet . quod
ron se intelligentiis accidit: idcirco rimi philosophi ad faciliorem intelligentiam hanc scientiam adinvenere. secundo est notandum quod logica duplex est, scilicet naturalis & artificialis: naturalis est lumen quoddam, a natura insitum, quo quis redditur magis cautus,& versatus, ad cauillationes,&ratiocinationet eo gnoscenda . quem admodum erat illa primorum Philosophorum, qui per aliquam die tam fomsan febrim medebantur, deinde ina tem positum fuit. tertio est notand imqJ logica iteru duplex est qusda usu 1 Iis, ' quaedam artificialis i quare qui sillo eirat Se nescit se filio girare hune dico h ibere logicam usualem . qui vero sillo et irat, descit se sillogi rare hunc dico habere sillogirandi artem. qua to iterum notandum quod duplex est, scilicet utens, & docens, v ttens, est quidam habitus directivus, quo in iu-quisitione veri, vel falsi dirigimur, applicando in omni scientia, Se in omni arte, aut facultate, huiusmodi praecepta ad illas facultates, ut vero docens, est scientia quaedam quae dat prscepta, ac docet formare sillogismos,componere,definire, de diuidere, qui quidem tres modi sunt principales habitus in hac scien tia. sit i git pro breuitate haec conelusio:quod scietia est, logica . quia illa est scientia,quae habet subiecitu, de qua possut probari passiones illius. sed haec e huiusmodi ergo h sc scietia quoque est. si autem dubitaret aliquis quomodo potueriit primi philosophi qui
ignorabant sillogismos inuenire alios ad efficienda hanc scientia praecipueq; eu discursum, cum quo solet homines concludere non habebant , quia nil aliud est discursus, qui aliquam rem
veram concludit, quam sillogismus ad quos sic postumus respondere: scilicet, quod p eandem ratiocinationem in qualibet arte, artifices interrogare possunt : nam si faber serratius uno maleo, alium facit: idcirco abire in
infi non possumus: oportebat. n.
qtio ii qui primum aleu construx runt aliquo alio instrumeto, puta lapide illii costruxisset. sic de logica quoq; est indendae quod cu aliquo alio sill cismo alterius Arms,illii edificauerc. a igitur
19쪽
ἱgitur non est in conueniens fuisse aliquod aliud instrumentum: & ideo nos non posse dare infinitum circa huiusmodi scientiam logici negotii. puci ergo ess e scientia . de haec est communis opinio, contra Themistium,& Egidiu: ille in primo posteriorum capite uigesimo quarto , isse in primo elenco
Ad rationes principales sic est respondendum : quod si ut modus sciendi accipiatur, tum dico non esse scientiam, scd potius instrumentum quoddam : sed non accipitur ut in corpore quaestionis patet. ad instantiam autem comentatoris, qui logicam illo in i co accipit,dico quod Armoteles intendebat reprehendere illos, qui naturalem , S diurnam apprehendere philosophiam volebant potius quam aliter, absque logica: quasi in conueniens sit illas absque hac , addiscere. Ad secundum, iuxta a ictoritatem Boethi,
dico nihil adesse in Iogi ea quod optabile per se sit: si accipiatur logica ut
modus, uel ut instrumentum, ac regula quae alias scientias regulat: sed non accipitur scientia illo modo : sed ut supra diruim fuit. Ad tertium argumentum : csi dicebatur si logica esset scientia: dico quod logica artificialis mediante lumine naturali acquiritur nec est in conueniens,quod logica acquiratur, per logicam tanquam per instrumentum,& tanquam per methodum ac modum sciendi .quemadmodum elicere ex dictis possit mus. Ω Rusere m. c. ain tot si silentia si
O aeritur secundo virum i ea sit
scientia practica, vel speculativa,
S primo arguit quod sit practica; hoc
modo . omnis scientia docens constituere suum subiectunt eis practica, sed logi ea est huiusmodi ergo. eonseque alia tenet quia speculativa docet illud cognoscere, practica ueris illud componere. iuxta sententiam Arist. 6. Metaph. qui hanc differentiam assignat. secundo sic, omnis scientia quae non est
gratia sui, sed gratia directionis , illa est praetica; sed logica est huiusmodi,
ergo. maior tenet:& minor probatur
docet enim logica, quod sic est definiediim,sic distinguendum, sic concludendum; quae omnes qualitates, sunt operationes. ergo &c. tertio sic, omnis habitus habens conditiones praxis, seu operationis, est practicus: sed logica, huiusmodi conditiones habet. ergo. In oppositum arguitur hoc modo. illa scientia cuius finis est scire, est spoculatiua . quia finis speculationis est scire, nec potest e ste practica. logica est talis. ergo. item obiectum logicae, non est praxis neque practicabile : ergo nec praetica erit.
Pro declaratione huius quaestionis, quadam sunt notada, primum quid sit praxis. dico igitur,quod praxis grece, latine dicitur operatio: si volumus uniuersaliter hoc capere, omnis ope ratio , etiam animalis irrationalis, est praxis. potest etiam capi specialiter, sicque erit operatio hominis , secundum quod elegit hoc, vel illud agere.
speculatio uero , est operatio intelle- eius ι finaliter ordinata, ad nihil extra
genus contemplationis. secudo est notandum,quod ad itera praxem seu operationem quinque requiruntur: prim brequiritur intellectus osteden, silcm uoluntati,&ea quae sunt ad finem A cundo poli istam ostensionem finia e sequatur uolitio finis , & coiisilium de iis, litae sunt ad finem. tertio post consilium uel inquistioncm sequitur senistentia , dictativa de his , quae sunt ad finem. quarto post sententiam dictativam, qua intcIIccius, quid sit elige a
20쪽
dum, & quid sit fugiendum dictat, se
quitur voluntas, quae quod eligendum est acceptat, Se quod fugiendum est, repudiat. quinto, & vltinio post istae le- et ione ira, sequitur immediate, id, quod
sic dictatu est. haec omnia declaro exe-plo: ut sitienti, praesentatur, aqua, V
lutati ut dicebamus in primo modo, per intellectum,ex qua prs sentatione, capit intellectus practicus unum prinsipiti, respectu finis, quo dictat, & sententiat, quod aqua est acquirenda, uel accipienda. secundo post illud dictatum, sequitur uolitio in uoluntate,desiderante aquam : licet aliquando se san non sequatur talis uolitio . tertio
post illam uolitionem sequitur consilium ii uelleetus practici, uel inquisitio, quo inquirit per quid potest facilius,& melius attingere ad aquam: scilicet, uel per seipsum, uel per alium. quarto post istud consilium sequitur
sententia, qua determinate sententiat intellectus, quod aqua, melius per seipsum, quam per alium acquiritur.quinto post illud dicta me intellectus, sequitur electio hui' medii determinati, puta per seipsum; qua uoluntate, uult de terminate capere aquam, per seipsum. ita post sumptionem sequitur intentu, nisi impediatur. sic in speculatione speculatio est operatio intellectus adnihil aliud extra genus eo templationis, ideit, intellectionis, uel actus intellectus, finaliter ordinata: notandum au- te est, quod ex illa definitione duae conditiones eliciuntur, ipsus speculationis. prima est, quod sit operatio intellectus: unde sequitur quod nulla op ratio alterius potentiae quam intellectus, speculatio sit: ut nullum audire, nullum uidere, nullum uelle est speculatio. secunda conditio est, quod talis operatio,est directiva, siue regulativa alterius potentiae quam intellectus, immo quod sit gratia sui,sic uidelicet, linon sit ordinata ad aliquid aliud quod
sit praxis siue operatio. quare sequitur quod non omnis operatio intellectus est speculatio,quamuis omnis speculatio, sit actus intellectus, ut quotiescunque speculamur, quid anima sit, quid homo, quid albedo, quid caelum,quid motus, intellectu: tunc illa abstractio, illa operatio, Se illa speculatio,dicitur actus intellectus. quia intellectus mouetur ad rem quam ipse considerat, ac
male us, ut ita dicam ad serrum percutiendum,ac t ractandum. aliaq; plura dici pollunt sed ne ani mii incipientium coiandamus, quae ad praxim per
Sit istitur haec conclusio, quod logia ea est i cientia simpliciter speculativa, hoc patet, quia caret aptitudinali respectu ad praxim. & etiam quia logiaca elt solum directiva actuum intellectus. sed nullus actus intellectus est
Ad rationes in oppositum factas, sic procedendum eli, Se primo, ad primisi e si logica docet conitituere istium subiectum, per operationem intellectus praetici, uerum eli; sed negatur hoc.
uia docet per operatione intellectus
peculativi, de hoc modo conceditu quod constituat suum subiectum tantum . ad secundam rationem eum dicebatur. Omnis scientia quae non est gratia sui dec. dico, quod licet logica alijs scient ijs auxilium praeitet, tamen est adhuc gratia sui; quia si intus consideratur, habet de quibus facere debet sillogismos,& demo strationes. lit de demonstratione circulari, de quaesitis, lesillogismis, de huiusmodi. uel sic, hoc non ualere ad sciet iam praetica, quod non. sit gratia sui quia requiritur quod talis Operatio cuius est directiva ; sit
praxi . ad tertiam cuna dicebatur Omnis habitus habens conditione5 prvxis. dcc. dico, quod minor negatur.