장음표시 사용
21쪽
quia conditiones praxis,quas declar uimus supra, logicae non conueniunt. de ideo non valet-
Pixo hac quaestione,quaeritur an sillogismus sit subiectum in logica: &videtur quod non . de sic primo: logica
secundum Avicen. est de secundis intentionibus, adiunctis primis, sed secundae intentiones sunt entia rationis, ergo ens rationis, est subiectum no autem sillogi sinus: secundo sic, subiectu libri priorum est sillogismus, igitur
non est subiectum totius Iogicae. probatur consequentia,quia idem non est subiectum partis, & totius . ergo&c. tertio arguitur sic, sicut se habet metaphisica ad ens reale, sic logica ad ens rationis; sed in metaphis ens reale est subiectum. ergo ens rationi s erit in logica subiectum . confirmatur hoc per philosophum in quarto Metaph. licentem, quod logicus Se metaphisicus circa idem laborant, ergo. In oppost vir est comunis opinio dicen. sillogismuesse subiectu logicς: quia illud est subiectu in scientia aliqua, quod eis principalissimum inter omnia considerata in tali scientia:& de quo demonstratur passiones,&ad quod alia omnia reducuntur, sed stlogismus est huiusmodi ergo, quia quaecunque, Se in praedicamentis, S: in libris de interpretatione priorum , posteriorum, topicorii , elenchorum fiunt; propter sillogismum
fiunt. ut patet ad omnes. Ad declarationem huius quaestionis sunt quaedam notanda prius: reiici edo causa breuitatis,contrariorum opiniones :&praecipue eorum qui ens ratio nis dicunt, quia &Rhetorica, dc Gram alica agunt deunte rationis . primoaotandum est,quod subiectum quadrupliciter potest capi. p imo modo prosubiecto propositionis, ut omnis homo est animal quia hoc nomen homo, est subiectum huius propositionis. s cudo modo ut inferius alicui superio ri, ut filius, patri subiectum est. tertio modo pro illo cui accidetia insunt; vemateria cui insit albedo. quarto m do,accipitur pro materia alicuius scietiae,quod quidem subiectu ab illa consideratur, ut demonstratio est subiecta libri demonstrationis:&isto modo a cipitur hic. i. not. secudum Burteum , quod duplex iterum dicitur subiectit alicuius scientiae, scilicet subiectum in quo, Se subie tum circa quod. subiectu in quo cuiuslibet scientiae, est intelle eius: quia omnis scietia humana est in intellectu, tanqitam in subiecto. subiectum circa quod, est i Ilud, circa quod scientia consideratur, sol circa quod, eli consideratio . Se tale subiectum cir-ca quod ,eli duplex. quoddam est subie etiam contentritum: de eit illud quod commune est ad omnia per se considerata in scientia illa . ut verbi gratia sillogi sinus,eli subiectum contentivum. de aliud est subiectum principale, S est id de quo principaliter cosideratur inscientia. v. g. de monil ratio est principale subiectum . nota tamen quod Scde monit ratio sillogismus et t. tertio notandum cst, quod subiectum alicuius operis,uel scientis,est triplex. scilicet, adaequatum principale, de partiale. subiectum adaequatum est sillogismus incommuni, siue comuniter alluinptus.
subiectum principale , est demonstratio,quia principalis intentio in logica est versari circa demostrationem,qup. est sillogismus scietiti ficus. subiectum vero partiale, est uniuscuiusque libri subiectuin: ut subiectum in libro praedicamentorum, est, praedicamentum,
priorum sillogismus,topicorum sillogismus dialecticus, lophi licus, in ei
22쪽
tho.&sic de singulis. . notatione di- um est,quod, ad hoc quod aliquid fit
subiectum in aliqua scientia , quatuor requiruntur: duo ex parte scientiae; &duo ex parte subiecti . primo ex Parte scientiae est, ut nihil consideret 1cientia, quod non si subiectum, aut ad illud pertineat,ut quae tractantur in praedicamentis, in libris de interpretati
ne,topicorum, prio tum, posteriorum,
elenchorum, omnia sillogismi causa declarantur. secundo, quod scientia , causas subiecti tradari& passiones,proprietatesque. tertio, & primo ex parte subiecti,est, ut Omnia contineat, quae
adaequa te in illa scientia pertractantur ,&ut nihil sit sub illa , quod non contineatur ab illo subiecto . quarto, di secundo ex parte subiecti, est, quoa significet unitatem scientiae, id est, facere illam differre ab alijs sciet ijs. sed
quia de intentionibus mentionem fecimus, idcirco quaedam sunt dicenda. Notandum ell, quod logica non est de rebus, sed de secundis intentionibus adiunctis primis. declaro. sed prius
nota,quod in te titio,&conceptus idem sunt. 3 intellectus noster, natura, est aptus ad rerum conceptus recipiendos, quae extra sunt, ut illas repraesentant. aliae intentiones sunt vel dicuntur primae, de aliae secundae. coceptus primus dicitur prima intentio:secundus vero, secunda intentio: ut concipio in mente mea naturam humanam , sed a
solute considerando illam esse subst
tiam animatam , rationalem. &sic habeo conceptum primum . deinde considero hominem participare eiusdem naturae, quale ous ad Frλnciscum,& ad sortem pertinet,ille dicitur conceptus secundus. & ille conceptus dicitur c5ceptus abstractus a primo . qui est
conceptus rei. conceptus vero ratio
nis sic considerantur:quod nomina rerum existentiuin extra animam sunt
primae intentiones,Vt homo. de hoc nomen animal, albedo,nigredo. sed comceptus abstracti ab istis, significantur
per nomina secundae intentionis. stantibus igitur his, dico quod logica, non considerat dehisce vocibus, si ut primae intentiones accipiuntur: sed si aecipiantur, ut secundae intentiones, puta quod homo sit species,& animal genus, hoc subiectum, illud ver , praediacatum propositionis, sic in logica considerantur. quia omnia haec ut adiunctis primis considerantur, quod clara me fecisse puto. st igitur conclusio quod sillogismus uniuersaliter acceptus est subiectum in totalo sica; quia
sibi conueniunt omnes conditiones suprapositae, est enim causa omnium passionum quas supra posuimus.quidquid teneant alij, siue sit ens rationis, siue argumentatio, siue aliud,ego cui ncommuni opinione descendo.
Ad rationes in oppositum factas se est respondendum,ge primo ad prima, cum dicebatur logica est de secundis intentionibus ergo&c. dico quod Seali ρ scientiae sunt de secundis intentionibus: tamen pro subiecto huitis modi quod dictum est, non habent. N et lana est de illis ut primis adiunctis ; at secundam cum arguebatur, sillogismus est subiectum libri priorum , ergo: li-co , ut in corpore quaestionis dictum est, quod subiectiim est triplex, ideo
tunc partiale est. &non eli inconueniens esse minoris quantitatis totum,
in aliqua parte, quam in ipsa tota scie-tia . Ad tertium cum dicebatur sicut se habet metaphisica ad ens reale, siclogica, ad ens rationis, Cec. Respondeo,& dico non esse simile de ente reali, respectu metaphisicae, & de ente rationis, respectu logicp: ideo no esse verum hoc subiectu else. ad confirmati
ne secundia Arist. dico quod si logicus, demetaphiticus,idcco siderat,no tame
23쪽
hoc, eo de modo eo siderant, sed diuersimode. qa Metaphisicus, y se,circa illa
versatur; logicus uerb, per accidens;&ut secundis intentionibus adduntur.5 si xc satis pro quaestione te itia. ad tractatum quinque vocum breuiter accedamus. Ommitto alias quaestiones quae possunt fieri, sed ne mentes iuuenum confundam illas pertraseo. quaeramus rotius ueritatem quam sephisticati
OVia logietis circa diuisiones, dissi
nitiones,argumenta,uersatumidcirco de quinque praedicabilibus, quae illis seruiunt breuitcr dicam .dc primo scienduta est quod praedicabile,& vniuersale idem sunt, sed differunt ratione. praedicabile enim est, id,quod aptunatum est,dici de pluribus;& uniuersa Ie eit id quod aptum natum eli esse in pluribus. sed quoniam inter haec praedicabilia, genus, secundum Communem opinionem est primit, ab illo incipi e
dum est. & primo dico quod genus ut spectat ad logicum est quod praedic
tur de pluribus disterentibus specie, in eo quod quid est;ut animal praedicatur de pluribu differentibus specie: pr pterea quod predicatur de homine,qui qui de homo, est una species, & de te ne, qui est alia species, de de cane, qui, est alia species: Se sic de singulis: quae quidem omnes species, differunt inter
se. tamen hoc nomen animal reperitur in omnibus: nec homo, diceretur ii mo, nisi esset animat: neque leo, leo, nisi animal esset . quia hoc est in illo intrinsece, se substantialiter. si autem diceret aliquis quod genus de species idesunt,quia eadem ei sentiam dicunt: igitur idem sub scipso non ponitur . Responddeo, dico, quod licci genus &species dicant eandem essentiam, non
tamen dicunt illam sub eodem modo essendi, sed sub diuersis. quia genus dicit illam essentiam sub elle confuso,de communi: species uero dicit eam subeste det ei minato per differentiem. erit cocluso ergo,quod genus praedicatur de pluribus differentibus specie. 8c re peritur in suis speciebus intrinsece, ac substantialiter, ita ut species non esset, nisi genus esset. primo igitur, secundu Petrum Hispanum , in secundo tracta, tu de praedicabilibus. Notandum est,
qd dii ferre quia in disinitione adest
dicitur tripliciter. differre genere, numero,& specie. dii serre genere est,qupsub diuersis generibus continentur ut homo Se pomum; homo enim continetur sub genere animalis,&pomu sub genere arboris .econtra se habet, idem genere quia quaecunque sub uno dc eo dem genere continenturidicuntur,ide ut homo, & leo: sub genere animalis ambo continentur. Differre specie, est quae sub diuersis speciebus continen tur : ut socrates sub homine, de Bruti ellus sub specie asini. econtra, idem spe cie, se habet. ut socrates,& plato, sunt idem specie quia sub homine qui inenturiDifferre numero,est quae diuersum
numerum constituunt, ut socrates, deplato,dillarunt numero . quia unus constituit unum num et uin, dc alter, ait rum. econtra, idem numero: quia quae constitiunt unum numerum , de plura sunt, nomine, dicuntur idem numero. ut Marcus Tullus Cicero,qus tria sunt nomina de una in rem tantum denotat:
dixi in quid, quia ad interrogationem factam per quid respondetur.ut si quis dicat quid est homo, respondetur, quod est animal.
QVaeritur an genus possit saluari in unica specie,d arguitur quod sic:
24쪽
quia essenti ageneris est simplex,& indivisibilis ergo ubi est. tota est. sed est
in unica specie .erso. In oppositum est authoritas domini Alberti. scilicet. qa non potest esse genus nisi in duabus speciebus: eo quod species exit a genere perditis retias oppositas: quae simul cum genere. species constituuat. pro quo notandum est. genus poste situ ri in unica specie . dupliciter intelligi
posse. uno modo secundum eius essentiam : ut animalitas . alio modo secundum eius potestatem . haec autem duo differunt inter se: scilicet. eo sentia. Sc potestas. namque essentia est fundamentum ipsius porcstatis. potestas uero . est relatio aptitudinalis. qus dicitur communicabilitas generis ad plures species. haec iterum subdiuidi tur.&dico quod genus posse saluari in unica specie secundam suam potestatem intelligitur dupliciter. uno modo formaliter. & subiective : alio modo terminatiu). & completive. stantibus
ergo his. dico quod genus posse saluati in unica specie . patet: quia essentia generis sicut ait philosophus. est indiuisibilis. ergo ubi est . ibi tota est . sed in unica specie est. ergo &c. sit & haec pro secunda conclusione, quod genus ter suam,uel secundum s uarii' potestaem formaliter, & subiective potest saluam in unica specie : quia ratio sormalis ipsius potestatis, communicabilitas est, quae quidem communicabili- 'as, est formaliter in sua essentia: cummiada metalis relatio ubique sequatur undamentum, tanquam suum subielu m. igitur si tota essentia generis saliari potest in unica specie .ergo etiam ua potestas sor maliter , de subiective otest sit hoc pro tertio documento, luod genus terminatiue, & completi te non potest saluari in unica specie, ecundum potestatem . S hoc patetiuia Potestas generia est quedam rclatio fundamentalis uel aptitudinalis ipsus essentiae, ad species oppostas,ter minata. ideo dicit Boetius in libro de diuisionibus, sub genere, minus duab speciebus esse non potest, Se Aristot in quarto topicorum habet, quod si species de squalibus cum genere praedicatur, interimitur id qiuod pro genere ponitur : quia oportet ut sum per species, minus, quam genus praedicetur. addit etia dominus Albertus. quod & si unica daretur species, puta hominis: tameanimal adhuc prsdicaretur de homine ut genus: quia natura sua,& potestate,
animal ut genus, est qJ duit datur per oppostas differentias .ex his quae dicta sunt patet solutio. Notandum est quod genus logicum est duplex, scilicet genus generalissimum , supra quod non est aliud genus, &genus sub alternum, quod est genus respectit inferiorum , de species respectu superiorum.
Mecies aliquando pro sorma aec; pl
tur,ut species ueneris digna est corona. sed nos dimitetes nanc, ad illam,
suae ad logicum ptinet praecurranui .pecies igitur est quae ponitur sub genere determinato.vel species, est quo lpraedicatur de pluribus dii serentibus numero. & in hoc a genere differt, qaid,de pluribus differetibus specie, ii se
autem de pluribus differctibus numero. ut homo qui species est, de plurib ut de socrate,de petro,& platone praedicatur.qui quidem homines sunt indiuidui. idcirco individuum est quod de uno solo praedicatur. ut de platone, rohoc quadruplex est, determinatum ut socrates, uagum ut aliquis homo, eo quod non determinamus, quamuis singit lare homine denotamus . indiuidua demonstrativum ut hoc templum, hic aequus .indiuiduum suppositiuum ut si-lius M
25쪽
tius Mariae VirginIs . quia tunc supponimus illam no habuisse nisi unum filiumqui Iesus dicitur. Ad speciem igitur, dico quod praedicatur in quid, qasi aliquis interrogetur quid est homo: res podebimus recte quod sit rationale animat: vel quid est socrates est homo. si autem diceret aliquis materia
praedicari in quid de hac, de illa materia, quae omnes differunt numero, tamen non est species,quia no es forma totius,ut patet. ergo acci Secundo posi
et dubitari: quia genus in quid praedicatur de pluribus differentibus numero, oc tamen non est species: ergo. Ad primum sic breuiter dico: quod licet materia praedicetur in quid secundum modum: no tamen praedicatur in quid secundum rem: propterea quod no dicit essentiam huius, & illius materiae, nisi secundum modum tantum . de sic
dicitur species, ad secundum dico, qJIicet genus praedicetur in quid de pluribus differentibus numero; hoc non agit immediate, ut species, sed mediate. Haec autem species duplex est,scilicet, species specialissima, & species subalterna. species specialissima,est illa, sub qua no eli alia in serior species.
ut homo ficus. &c. Species subalterna est ilia, quae cum sit species, potest esse
genus ut animai,corpus, ut patebit inferius in figura. sciendum aut est,quod ex duabus uniuersalibus, nempe ex genere,& ex differentia, resultat species. declaro exemplo . Sed primo notandum, quod differentia, quae diuidit genus,dieitur diuisiux e quatenus ingreditur compositionem speciei, dicat ut compositiva. ut &declaro 'xempla
supra) per compositionem speeiei h
minis, accipiatur animal sed quia hoc nomen animal aliis quam homini e
petit; idcirco illud, per unam disterentiam astringemus, puta discursiuum Se
sie hominis specie, c5ponemus, ut ani mal discursiitu: si cicolori, si addemus hanc differentiam, puta dissipatiuum visus: albedinem coponemus. sic asdendo animali ; Hinni bile : speciem equi. & sic de singulis: semper. n. per genus, de differentiam, componemus speciem. dico ergo quod ista differentia quatenus diuidit hoc genus animal dicitur differentia diuisiva, quatenus verb, ingreditur copositionem hominis;dicitur differentia compositiva. patet ergo quomodo componatur, de resultet species ex his: hoc'; uniuersale intrinsece, de substantialiter adest in specie: ita ut non esset discursiuum naturaliter nisi esset homo:quemadmodum 3c in genere non esset homo, nisii esset animal quod est genus. si autem diceret aliquis, homo est species specialissima : & tamen habet sub se vitii,& mulierem quae differui specie, ergo species specialissima habet alias species sub Le . Respondeo Sc dico, quod quamuis mulier, & vir, differant specie; non tamen disserunt specie sub lotiali sed specie accidentali, sper nat ratem potentiam de impotentiam quae
26쪽
differentia. Corporea ut homo differentia Animatum differentia. Sesibile ut animal. differentia. Rationale ut homo differentia. Mortale ut homo Socrates Genus generalissimum subitantia Animal rationale.
species speciali iIima Schaec sunt quae volui ad explana i α δ nem huius: Sed duo breuiter quaero. primum quia sol , de Luna sunt species, tamen non praedicantur de pluribus differentibus numero cum constat econtra. ergo &c. Secundo qum ritur utrum specierum multiplicatio
possit abire in infinitum , & videtur quod sic: quia ut inquit Aristoteles in
Metaph. species revam, sunt sicut numerus: sed numerus in infinitum multiplicatur . ergo. ad primum dico . quod licet Sol, & Luna non praedicentur de pluribus secundum istam conditionem; tamen secundum aliqnam, praedicantur cilicet, secundum communicabilitatem: ad secundum dico, quod species rerum non sunt omnino sicut numeri,quantum ad omnia; licet sint sicut ipsi quantum ad aliqua. quia scut numerus non suscipit magis noque minus; sic nec species. & sicut numerus ad Metaphis propositionem respondeo diuiditur in indivisibilia,
sicque species: & sicut etiam quacunque unitate addita, vel subtracta v matur numerus ; sic etiam quaelibet differentia addita variat speciem: si-
cuique numerus non est unus per aliquid extrinsecum ita nec species. &haec sunt quae volui de ipsa specie, s iisque me fecisse clarum puto. differenti
In corporea ut Angelas. diserentia Corpus Inanimatum. differentia. Corpus animatum. In sensibile ut lapis. disserentia. Animal Irrationale ut Leo.
differcntia. Immortale ut anima Plato. D. Disserentia.
QVoniam est regula generalis, ve aequivoca prius distinguatur qua definiantur: ideirco dico qnod dii serentia tripliciter dicitur, scilicet communiter, proprie, magis proprie.communiter differentia est quando aliquis differt ab aliquo,aiit a seipso, acciden te separabili .puta aliquis sedens,a d ambulate, quia haec differentia potest separari per deambulationem, vel se si sonem. proprie differentia eli qua virudiffert ab alio, inseparabili accidente ut claudus ab erecto .hoc enim accides non potest separari naturaliter: magis proprie differetia, est eum aliquis differt ab aliquo Decifica differentia : ut homo differt ab equo : eo quod sunt duae species diuersae; de hac enim debet esse sermo. Si vero diceret aliquis, Antonius, & Petrus differunt essenti liter: & tamen non diiserunt accidente separabili, neque inseparabili, neq; differentia specifica: igitur si nulla harum ; quomodo susscienter sunt assignatae dii serentiae Respondeo ad hoc breuiter,& dico: quod & si Antonius,& Petrus differant essentialiter: hoc fit originaliter per differentiam materi lem, non autom per differentiam se , C malem:
27쪽
malem: quia hic posuimus differetias,qus faciunt per formam solum differre: non autem per materiam: erit ergo
haec definitio, quo d differetia,est quod praedicatur de pluribus differentibus specie, in eo quod quale,ut rationale. dicitur magis propria per respectum ad differentia propriam, eo quod ma- is facit diserre: illa accidentaliter , aec vero, specifice. di .sert etia ab alijs tripliciter. primo quia haec facit aliud alteratum simul differre essentialiter, R ex consequenti accidentaliter quoiae: aliae vero faciunt alteratum tantam . Secu ndo quia di serentia magi, propria, eth dicierentia per se, aliae
vero per accidens. Tertio communista di .fere riri propria suscipi ut magis di minas, haec autem non suscipit. Diaxi mus predicari in quale : propterea , quod ad interrogationem factam per quale, respondetur : ut ii dicas qualiseit homo, recite respondebimus, quod sit rationalis, si autem diceret aliquis, quod & accidens praedicatur de plurubus differentibus specie in quale; Sc tamen non eli dii se retia : igitur haec di L finitio, alijs quam desinito competit. Respondeo breuiter: quod licet acciadens praedicetur in quale accidentale: non tamen praedicatur in quale essentiale: ideo Se hoc praedicabile reperitur intrinsece , &eilentialiter in sua specie: ita vi, no sit rationabilitas,nisi
sit animal rationale . Notandum autecti,quod differentiae sunt in genere, &in specie : sed diuersi mode. in genere sunt,potestate seu potentia: in specie
cro,actu. Iterum notandum est secundum Alber. quod quinque modis aliqua dicu tur cise m genere: primo m do per modum participantis & participari: hoc namque modo, genera, species,& indiuidua sunt in genere. sic do modo, per modum viae ad rem g neris ι & sic motus & mutatio, sunt inscnerc. tertio modo, per modum principii generis: sie forma & materia, sunt in genere subitaliae . quarto modo per modum principii non constituti ui,sed
unde suunt naturae geuerum secunda
imaginaetionem Sc sic punctus ,& vnistas sunt in genere quan titatis. quinto&vit: mo sunt quaedam in genere sicut in principio sitae inchoationis: Sc sic differentiae sitnt in genere tauq iam in principio suae inchoationis. Notanda tertio quod eadem differentia dicitur diuisiva,& compositiva: diuiti a a gener:s,lceo nititutiva speciei: ut diximusia praesenti. Quarto notandam q io a actus diate retiae sunt tres.primus actus est diuidere genera: Se ab hoc dicitur diuisitua. secundus actus est constitu re speciem sub genere,quod diuidit: de ab hoc dicitur constitutiva,seu compositiva. tertius actus et , quod facit differre specie in quam collituit ab alijs et de sic dicitur differentia . Guinto notandum est,compositionem 1ici dupliciteri alia est compositio rea lis, de alia rationis. realis compositio est quae habet extrema realia distincta: ut est co- positio hominis ex anima & corpore aquae sunt realiter dillinctxcompositio rationis, est in qua extrema sola ratione distinguuntur , ut compositio speciei ad genis ia differentiam non sunt compositiones reales, sed secundum
compositionem rationis latum. Sexto
notandum quod unumquodque diuiditur perea P quae coponitur. sicut aliqua res ex suis partibus componitur,
sic in suas partes diuiditur,& quia species ex genere & differentia componiatur,sic per illa diuidi debet. sed dicet aliquis quod diuidere & constituere, sunt actus appositi: igitur eadem differentia non potest dici diuisua , &constituti ua. Respondeo, quod diuidere de constituere comparata secundum ide,& ad idem opponuntur equidem : sed si comparantur ad diuersa, ut patet indifferentia, tunc non opponuntur,po
28쪽
t aereo di diuisiva,& compositiva, cti corruptione manere , vi albedo in
Dedito capite de differentia aete Ededum eit de proprio: Se primum
rico, quos proprium iuxta commune opinionem quadrupliciter dicitur. prim modo dicitur propriu quod inest alicui soli, speciei; sed non omni indiuiduo eontento sub illa specie. vlim dicum, vel Geometram esse competit seli homini, & non omni homini, sed aliquibus,quoniam non omnes homines sunt medici. seeudo modo dicitur propriu quod inest omni, sed non soli: ut bipedem esse, copetit om nibus hominibus non autem indiuiduo latum. tertio modo dicitur proprium quod inest omni & solit sed non semper: ut canescere in senectute; competit quidem omnibus hominibus, sed no semper canescunt. vltimo modo dicitur
proprium quod inest omni, &soli, &semper.ut risibile in esse homine: ita vino detur aliquis homo no sit risibilis, qa no semper rideat, sed semper aptus est ad ridedit. sic hinni bilitas inest soli
equo, de semper est aptus, ad huiusmodi proprietatem. lic canis d latrandu, Gioli competit. sed diceret aliquis: quod id quod omni competit, multiscit commune , eo quod multis conueniat: sed proprium quarto modo non est Commune: igitur. omnibus no co- Ictit. Respondeo breuiter dedico :qlicet Proprium comparatum ad speciem itota dicatur commune, sed pro-Prium: tamen respectu indiuiduorum 1 ciei,dicitur & uniuersale,& comu-DE. Ergo dec. primo notadum est: quod illud viuuersale, quod in pluribus re- PCratur, non essentialiter sed accidentalitero;alter duorum modorum erit.
vel TEPeritur, ut accidens quod ibi mancat, c tarn ea possit abis illius subie- pariete: qur ibi pol manere, & auferri ab 'ite eoa, essentia parietis destre tum se sic erit aecidens; hoc uniuersa-Ie. si autem reperietur quamuis non essentialiter tam intrinsece quod non possit tolli absque subiecti corrupti
ner tunc dicetur hoc uniuersale accidens proprium, ut risibilitas no potest auferri absque corruptione hominis. se fletus, risus,le huiusmodi. & hinni-bilitas, in equo. sunt aute propria accidentia, eo qd essentialiter non insunt. neque in definitione reperiuntur. desinitio enim , est oratio quid est esse rei significans; secundum Aristo. 7.Topic. ergo proprium quia non indicat quid est eue rei: erit accidens. secundo notandum est, quod proprium causatura proprijs principijs speciei: quemadmodum risibilitas ea utatur a propriis principiis ipsius hominis . per hoc. n. quod homo est rationalis, de intellectivus in admiratione cadit: & ex i sta admiratione cadit in inquisitionem veritatis:& eX inquisitione fit apprehensivus delectabilis; unde in eo risibiliatas causatur: aut etiam tristabilis, unde fletus eausatur: sed dicet aliquis,qε accidentia magnam partem conferiit ad cognoscendum quod quid est, idest essenti 8c specialiter accidentia pro pria secundum Arist: in lib. de anima. igitur Oroprium cognoscere facit, qd quid est speciei. secundo omne uniuersale dicit totu esse sui subijcibilis: sed proprium no dicit totum esse speciei, nee indiuidui ergo non est praedicabile. ad primum dico pro solutione, qJ duobus modis,cognoscitur, quod sidest rei:a posteriori, te ivriori: licet igitur proprium faciat cognoscere a posteriori de quo ad nos; non in a prioriranquam principia essentialia rei di- .cens. ad secundum dico, quod propria lnon dicit totum esse essentiale rei, de speci ci x indiuiduorum: tamen dicit C 1 totum
29쪽
totum esse acti dentale.praedicatur autem proprium in quale accidetate, ad differentiam differentiae quae praedicatur in quale essentiale, ut risibilitas de homine, quomodo ergo se habeat proprium, nempe ut accidentia in suo subiecto, patet ex his q dicta suiu .id accides,qd e vltima sedicabile accedamus.
ACcidens illud est qs adest Stabest
Preter corruptionem subiecti: ut albedo in pariete, sedere, non sedere, hec inqua omnia possunt inesse,& non inesse homini; praeter subiecti corruptione. Notandu aura eli qε accidens dupliciter capi pol uno modo coiter pro omni eo qJ eit cotra substantia, Se aduenit rei poli eius esse completum :sicq. oe illud qJ non est substantia est
accides.alio modo capitur spaliter qd aduenit rei poli eius esse completu Ma proprijs principijs indiuidui non dependet . Se hoc modo accidens ab alijs est pdicabile separatu :Jc hoc, non primo modo accipit in quo et proprium continet, secundo notandu qd accidescoe,pot accipi duobus modis siue considerari: uno modo secundu esse particulare eius, qJ habet accidentaliter in suo subiecto de sic no capitur hic. scio secundu esse uniuersale eius, de lic capitur ut ens necessari si sub quo multa attribuutur ex necessitate, sed diceret alias qd viuere est accides, cum no sit de ei lentia viventis; sed vivere no potabesse praeter subieci i corruptione.e go secundo, cotra definitionem scin nulla definitione debent pbni oppcio sitauediit a su nop p aosita, puta adesis de abesse ergo. tertio sic, mors est accidens,& in Boi pol a lege pter subiee .l corruptione erg'Ritaxo breuiter, re primo ad prima ronem sic: qd viae-r capitur duob. modis. priino Sese substanti si viventis,s ecundu qa viuere viventi b. ca esse 5c isto modo vive-
re non est accides.sedo modo capi poel operationi b.vivetis, ut sunt audire, videre, gustare, sic est accidens di potabesse pier subiecti corruptione, ad secundi di eo qὁ adesse de abesse ut acta praesentiae,& absentis dicut, opponii tur, neq; eide possunt inesse simul: sed ut dicut aptitudine quanda pnt esse simul, dc no opponuntur. ad tertia dico; morte accipi dupliciter, uno mo materialiter, ut dicit alteratione, q alte ratio pcedit corruptione uiuetis,& sic
pol adesse Scabesse pier subiecti corruptione: alio m 6 capi pisormaliter.i.Pmutatione,& corruptione vivetis,quλmutatur de esse,ad no esse,& sic no est accides, sed mutatio subitati alis. est et accides qd neq; genus, neq; species, neque dria, neq; propriu est.Si vero dicatos qJ color albedinis e gen' ergo Zec. dico qalla et color se genus respectis inferiora, de species respectu superioru: in no est gen ' respectu sui subiecti: sed accides. Notandu est qd accidet iii aliud separabile, de aliud inseparabile est. leparabile ut albedo in hole . inse- . parabile ut nigredo in coruo, albedo in niue . aduerte in qd abstracte pol separari,& albedo de nigredo. abi trahet iv. n. no est mendaciis. Ite notandu est,
ql accidentiu aliud eoe est ut albia, nigru, sedere,aimbulare, simum. Se aliud particulare ut albedo Socratis, de niagredo Aeliopis. Sed diceret alios sicut
no esse in subiecto est ρpriu substatis, sic esse i subiecto est proprissi accideti, ut patet i pdica metis: ergo accides noest separabile, sed semper est in subiecto. Riideo S dico, qa licet esse i subiecto in aptitudine semper copetat accideti in esse in subiecto in actu, no semper sibi copetit simpliciter, sed P sp
tium temporis, i. quadiu durat: idcirco separari por. de haec me dixisse volui, ad maiore facilitate alioru libroru,circa una uersalia: ad librii edicamentoruaccedamus. sed prius ba diceta lunt.
30쪽
C O MMENTARI AIN LIBRUM PRAEDI C A MENTOR UM,
Vonia ordo doctrinae postulat, ut a lina plicioribus sit in-eipiendum, &quia praedicamenta, sunt huiusmodit ab illis igitur Incipiam. sunt enim de conceptibus seiunetis,ex quibus fiunt propositiones ,&ex propositionibus sillogismi.ad quε-stionem ergo. arguitur pro parte ne gatiua: & primo sic,de praedicamentis et scientia metaphisiralis cum decem praedicamenta sint partes subiectivaeentis, ergo non logicalis . secundo sic omne qJscitur, scitur pdemolirati nem Se definitionem: sed de praedicamentis non datur definitio ergo . &c.
tertio sie, illud de quo habetur scietia debet habere aliquid prius , per quod passio demonstretur de ipso ; sed decepraedicamenta no habet aliquid prius ipsis, cum sint prima principia. crgo. Ad quaellionis huius dilucidatione quaedam prius sunt notanda. Se primo, quod decem praedicamenta possunt cosiderari dupliciteri uno modo inquam tum sunt entia; alio modo,inquantum a ratione considerantur, vel quatenus aliqua proprietas ab intellectu causa-ta,eis attribuitur. primo modo considerantur a metaphisico, & subiectum eius est ens,quatenus ens. secundo modo considerantur a logico : ostendum
tur enim de ipsis passiones sibi inher tes: quatenus sunt generalissima: puta substantia uni uoce praedicari. & sic dereliquis. vel dicatur sic, quod praedicamentum capitur dupliciter uno modo primo intentionaliter, se sic non est aliud quam illud quod est communius in aliqua coordinatione, quemadmodii est substantia in coordinatione substantiae: de quantitas in coordinatione. uantitatis. de hoc modo ad metaph bcum spectant. alio modo secundo interntionaliter, ut est intentio secunda attributa comuniori alicuius coordinationis, sicut substatiae,&quantitatis.