장음표시 사용
271쪽
ii Procuranda est cibi concoctio, & quae obsunt memoriae fugienda sunt, & sint in usu quae illi conserunt, ut supra cap. tertio & quarto dictum est. 1 a Liberandus est animus ab aliis cogitationibus, ab his scilicet quae studium non recipiunt; nam pluribus inten.
is Non audienda tantum . sed etiam videnda sunt quae volueris memorari: nam semel videntes magis memorantur quam identidem saepe saepius audientes. De quibus interrogatus fueris, confestim ne respondeas, id est, absque meditatione mam subita responsio semis per inconsulta est. 1 Metiri debes vires ingenii tui tuaeqtie memoriae, ne ingeras illi plus quam semel capere possit aut tenere: exemplum a stomacho sumendum , qui sit supra vires onereis tur, invalidior fit, non enim concoquit: nec impinguatur corpus gulos: ita quicquid ad discitur, nisi retineatur, parum prodest . ideo si quantum Oporteret retinere non poteris, numerum multiplicabis, S continuam imminues quantitatem. 16 Certas horas studio constitues, illas praesertim quibus a cibo stomachus seu ventriculus erit vacuus : tunc enim ingenium vaporibus non obtenebratur. horae con venientes erunt conticinia & matutini galli cantus, curabisque ne aliqua ratione fortunae, deseras tempora studio
ir Vesperi quotidie quid discendo lucratus fueris reperites, imitatione Catonis, qui quicquid die fecisset, legisset& dixisset, in crepusculo commemorabat. it Memoria est a teneris exercenda, ut & in iuvene 6c viro promptior sit& paratior: Quo fuerit imbuta recens, servabit odorem Testa diu Omnia enim pueris nova sunt: nova autem & admirabilia fortem faciunt in memoria impretasionem a19 Ad animi recreationem viriumque reparationem, non ad obscoena confugies. sed mutato id facies studio: remittere enim animum quam amittere, melius est. Sed &
272쪽
ludicra Cha istianorum debent esse seria. Post studia igitur
seria vel gravia, ad leviora confugiendum, ut ad historiam vel exercitia musicalia : nam Vires reparat 'li tque te inpestiva quies, ac etiam major est post ocia virtus. Sunt qui ludere malint, quod quidem conceditur, si ludus sit ludus,& non res seria r sitque brevis, honestus, sine dolo vel damno aut cupiditate. Movet ingenium ludus duodecim scruporum, quem moderni scaccorum nominant, sed ideo nimis saepe adhibetur temporis &studii, quod praestaret melius collocare. Parvae pilae ludus, etiam toti corpori proderit deambulatio, praecipue capiti. Haec animi recreatio non sit diuturna neque frequens, & praesertim horis studio non agatur. Revolandum est statim ingenio confir malo ad studia literarum, ne tempus depereat, quo nihil icarius, agendumque ut quod deperditum est, ardenti studio recuperetur.
dio Ne discedas a praeceptoribus antequam deceat: plures enim scientia in summos evaderent viros, nisi prius e Gse discipulos puderet, quam sapere valeant. Proderat &alios docere, dictare, declarare, interrogare, ac responciere. dubitare de nonnullis bonum est, modo id sine ratione non fiat.
Ultimo, inter infelices dies illum computabis, quo aliquid non profeceris didicerisve quod tuum esse possit: ut
nulla dies sit sui in adagio est sine linea. P R AE CEPTA REMINISCEN.TIAE. PRI M u M praeceptum est, ex ordine & reminiscibilium consequentia : clim enim didicerimus ordinatim aliqua, connexione & dependentia quadam ordinata, de de illorum aliquo obliti fuerimus, id facile te mini-iscemur ordine repetito : cognito enim antecedente, facile in consequens deducemur, & deperditum inveniemus. iRecte igitur dicit philosophus. Quae bene invicem ordinata sunt, bene reminiscibilia sunt: quae vero male, difficulter
273쪽
: ulter in memoriam revocantur. Facile enim gesta re- ensemus, cum eo ordine in oratione collocantur quo fasta sunt: quoniam silc ut se habent res gestae ad invicem, itala habent & in movendo animam. Secundum, ut uno sit mili in consimile provehamur: ut 1 Homeri non recordamur , Latinorum poetarum princiispem Virgilium memoramur: ex quo facile in Homerum Graecorum vatum primarium descendemus. Tertium est, ut aliquando contraria recogitemus : qui enim memor erit Hectoris, reminiscetur & Achillis. Quartum est, loci ac temporis recordatio in quo res tractata est : locus enim S tempus facile rem adducit memoriae. Sunt etiam tres argumentorum sedes , a similibus, ahontrariis, a propinquis. Quintum est, res omnes a proprietate repetere: ut si saginati memoriam habere vel invis, ad Dionysium Syracusanum descendamus vel recogitemus: qui, ut autor est Iustinus, prae sagina visum perdidit.
ARτi Fic XOSA memoria, ut inquit Cicero
secundo ad Herennium, ex locis veluti ex cera aut tabella, & imaginibus veluti figuris literarum constat. Sic enim fieri solet, ut quae accepimus quasi legentes reddamus: neque multum intersit an a veristice an a calce incipiamus. Locos ipsos ordinatos esse oportet: nam si in eis confusio sit, confundantur omnia necesse est. Multos etiam eos esse decet, ut multa locari eadem exercitatione possint. Cicero centum eos esse debere judicat. Thomas Aquinas plures habendos consuluit. Hos multi variis artibus quaesiere. Metrodorus in signis duo decim per quae sol meat, tercete nos dos xagenos invenit lo cos: quod tot gradibus apud astrologos iccari soleat. Cicero familiarem domum finxit, locis discretam multis.
274쪽
placuitque illi, ut inter locorum quinaria, vel manu trauream, vel aliud quid discrimen figuremus, quo altei ab altero secernatur: in eisque immobilem ordinem ha beri , ut semper dextra ingrediamur & egrediamur. Quidam non ignavus autor, ex animalibus locos fingebat, ct eorum ordinem ex alphabeto Latino deduxit, ut a singula litera unius animalis nomen inchoaretur . perinde ac si nomina haec essent: Asinus, Basilicus, Canis, Draco, Ele, phas, Faunus, Grysus, Hircus , Iuvencus, Leo, Mulus, Noctua, O vis, Panthera, Qualea, Rhinoceron, Simia , Tau
rus, Ursus, Xystus philosophus qui de his scripsit Hyena,
Zachaeus. Haec singula in quinque locos dividebat, in caput, in anteriores pedes, in ventrem, in posteriores pedes, ct caudam : nam hunc ordinem ipsa natura porrexit, neque confundi in eis enumerandis ingenium potest. Sic itaque centum & quindecim locos nactus, in eis rerum memorabilium imagines sculpebant, ac etiam in loquen iis facie multa ingenio scribi praecipiebat, in capillis, in fronte, in oculis, sicque deorsum ad pedes descendi. Mihi vero facillimum videtur non modo centum, sed propemodum infinitos locos reddere & effingere: cura neminem lateat civitatis originalis situs vel in qua diu habitavit. Igitur clim per portam mens ingreditur, dum secantes se ad diversas regiones vias considerat, dumque amicorum domos, aedes publicas, praetoria publica repetit, miram locorum quantitatem assequetur. Accedet ad hoc potestas atria effingendi, in quibus quantum libeat, numerum locorum faciet, ut inscribi quaecunque voluerit possint Et quia brevis atque efficax est doctrina per exe-pla, hinc exempla ponam, ut res facilius intelligatur, dedecem ponam exemplum,& consequenter ex proportione
habebitur vel de mille. Capio igitur domum magnam de vacuam, ad quam non frequenter sed raro ire debes,& statue primum locum qui est apud ostium distans ab ostio per tres pedes. Secundus locus sit ab isto distans per duodecim vel quindecim pedes: ut, verbi gratia, sit angulus iunus. Tertius locus sit a secundo distans per totidem pe-
275쪽
des, vel duodecim,& erit forte alter angulus, vel medium
inter angulum primum & secundum. inartus, erit angulus. Quintus, erit angulus distans per tantundem. Sextus conssimiliter, & finita fala, intrabis unam cameram, atque intra ostium immediate signabis septimum , deinde in primo angulo camerae octavum, & in secundo angulo nonum, dc in tertio decimum cum sua distantia. Si vis plura loca , exeas cameram , & signa sic alias cameras
proportionabiliter. Nota tamen , quod distantia data mediocris est & conveniens, sed si tanta distantia non invertatur, sed minor usque ad octo vel ad minus quinque pe-les, adhuc tolerabile foret. De templo scito tale esse de-
ere, quod non multum sit frequentatum etiam a te. ne
Multitudine imaginum confundaris. Ista loca debent esse igna memorabilia & manu ductibilia, loci enim non suntnguli, sed fixae imagines in' angulis siluat aer super quibusicut super charta aliae pinguntur imagines delebiles, sicit literae. Vt, verbi causa, primus locus signatur per urina'e, ponendo in ejus loco urinale. Secundus signabitur per lx idem. Tertius per mortarium. Quartus signabiturer pistillum ponendo illud ibi. Quintus per pugillae. Sextus per pedem leporis. Septimus per cribrum. Otavus per sacculum ponendo similiter facculum. No-us per panem cereum. Decimus per cannas cassiae, Sc. t ista nomina oportet mente semper tenere, ct loca deuinto in quintum, & quinarii loci menti semper habean-ur. de distantia satis dictum. Scio tamen, quod usque adiginti quinque licet transire nec ultra: ne fiat negatio innaginibus. Et consimiliter dicatur de quantitate quan-im ad altitudinem, ne sint multae altitudinis, sed a quin-ue usq; ad duodecim pedes. Et notetur quilibet quintus,t dictum est de ordine. de qualitate autem ut non nimis icidae, nec nimis obscurae, nec nimium frequentes. Traninamus ad imagines, quae sunt res collocandae: debent ita aagines nobis notae in istis locis collocari cum motibus libus, ut per eas valeamus memorari. Verbi gratia, voloemorari de viginti nominibus, sic faciam: in primo loco O a imagi-
276쪽
imaginem Petri mihi notissimi locabo , cum urinaIi manu pleno urina quam fundet super Iacobum mihi ntissimum: &ex isto actu notabili, horum duorum me rabor : & sic duorum nominum memoriam mihi fecer In secundo Ioco ponam Martinum mihi notissimum naoportet imagines i stas eme notissimas, ut cito in me riam recurrant) qui ponet digitum suum in pyxide & etrahet unguentum , quo cum digito orificium unget a Henrici mihi notissimi. In tertio ponam Andream mi itidem notum, qui cum manu ex mortario extrahet en
plastrum quod ponet super faciem Francisci, vel alios idiculos actus fabricando, ex quibus memoria de talibi nominibus confirmetur. Et ita pariformiter procedati in alii S. Similiter si recordari voluero alicujus cum suo actu. ilum imaginabor cum re illius actus : ut,si recordari velialicujus comedentis ficus,tunc imaginabor quod cum fi ι aliquid solatiosum faciat vel stupendum. Si argumenta recordari vis, capias substantiam argimenti, & ipsam tantum locabis, quia totum argumentulhaud posset locari, sicque de aliis rebus suo modo. Rursus de figuris etiamnum differamus his quinque praeceptis. . Primum est, ut aut risum moveat s gura, aut misericodiam, aut admirationem : facito enim invenitur figui quae affectum animae convertit. Exemplum hujus est, si iore asini rabidi caput Antonii constituam morsibus fel confringi, cruore in effluere, auxilia petere , ac passis pamis vociferare : nam fieri non poterit, ut cum voluer non videam hunc oculis mentis meae,& reddere Antoni ut nesciam repetenti.
Ait iam est, ut aut simile per simile, aut per contrari urfiguremus, aut per proprietatem Primi exemplum est, usi nome Galeni sim locaturus, alicujus illustiis medici iacmen scribam, cujus quoad fieri potest. aut par sit, aut paulo debilior autoritas. Secundi exemplum est, si idem peliadost l
277쪽
LIBELLUS. 2.13 indocti medici nomen conscripsero : si Thersitem per Α-chillem, & bonum pro malo : informem per formosum annotavero. Exemplum tertii est, si Ovidium Nasonem, per m5gnum nasum : Platonem per humerorem latitudinem : Crispum per anulatos capillos: Ciceronem per G lassinum sculpsero. Tertium est, ut a tenellis annis assuescamus locare, de cum quotidiana exercitatione crescamus : quanquam etiam adultis prodesse possit ipsa doctrina. Essicacior fit habitus , si quaecunque aut dicturi aut facturi sunt sic locente
quaecunque etiam inter fabulandum audiant: Sic pingant mores, gestus, temporaque sculpant: Sic enim brevi temo pose fient exercitatissimi. Ludere etiam prodest alterum cum altero, illum vincere qui plura clarius, ordinatius, velociusque retulerit. Quartum est, ut omni quinario rerum signandarum repetamus a principio quaecunque signata: solet enim repetitio valde conferre.
Quintum est, ut quae non sunt simplicia ea per componentium similitudines statuamus, verbi causa : qui memorari voluerit huius enunciationis, Cicero cum Hortensio disputat, Cicer legumen in horto Gnget, qui dehorti sterilitate conqueratur : sic en' in & cicer Ciceropem, & hortus Hortensium , di querela disputatione in repraesentat. Sic autem servari solent & legum capita, ut si locanda illa lex sit, Publicati testamenti fides, essingamus dicam testamentalem patentem , cui quispia In coenum injecerit: & ejus fides aboletur. Ecce publicati semel te stamenti fides relegi poterit. Verum haec facilius fient, si
adsit doctrina & rerum memorandarum cognitio, nequC desit conium mala & invicta exercitatio, cum e Xercitatio possit omnia : ita & medicus medicinalia, & jure consultus plebiscita facilius recordatur. Locus igitur tabulis in quibus antiquitus multa scribebantur comparatur: imago autem scripturae. nominum recitatio, lectionis aut rerum lectarum recitationi. Locus est pars vicaria memoriae ct instar illius capax, multiplicatur-
278쪽
ue per antrorsum & retrorsum , per dextrorsum ac sinistrorsum, per sursum atque deorsum, aliquid addendo vel
diminuendo: multiplicatur etiam mensurando longum, transversum & medium. Locorum regula breviter & haec
ordine est, ut primo sit locorum inventio de qua superius dictum est ) deinde ordi satio, meditatio , distantia, fictio,
solitudo, mediocris lux, dissimilitudo, qualitas, loci quinai signatio per manum auream vel alterius metalli, illiusq, variatio, ne similitudo confusionem pariat. Imagines sunt similitudines rerum in mente conceptarum, sive simulachrum simile ex toto vel ex parte rei cujus recordari VO-lumus, imo pro ipsis rebus collocandis accipitur. Sunt ve 'xb in duplici genere, scilicet aut notae aut ignotae: notarum
quaeda animatae, aliae in animatae.& tam animatarum quam
inanimatarum, aliae simplices, aliae compositae. Illud rursus non obliviscaris, quod in collocandis imaginibus super locis, semper res locanda est cum actu ridiculoso, vel admi erativo, vel crudeli, vel alio modo inconsueto: nam ridicu-Iosa, crudelia, injuriosa, admirativa, excellenter pulchra, Vel turpia, immutant sensus ac melius excitant memoria, cum anima circa talia multum advertat. Variantur quo que imagines per transpositione literarum,& per transumptione: ut si velim Romam recordari, ponam Deum amo Tis, qui vocatur amor: & pro tyranno lupum rapace. Sufficit itaq; nos methodum ostendisse,qua qui sequetur, haud difficile, modo exercitatio accedat, muliorum ac Variorum sibi pro occasione debita, recordationem certam parabit: ignavi autem &ociosi torpeant, quibus omnia infensa sunt. Ultimo, epilogi vice ac veluti colophonem addam quae scribitErasmus Rotero damus lib. 3. Eccles. Ad nativae memoriae vim natura felice, accedat intelligentia, cura, exerincitatio, dc ordo ad memoriam cohfirmandam nonnihil opis pollicentur de medici & secundum hos Marsilius Ficinus: sed praeter ea quae diximus, plurimum confert per-Petua vitae sobrietas: nam crapula & ebrietas, ut ingenium hebetant, ita memoriam prorsus obruunt: officit etiam clisarum varietas, & turba negociorum, ossicit & tumultuaria
279쪽
tuaria diversorum voluminum lectio. Hanc praecipuam
arbitror causam, cur senectus sit obliviosa : quod ea vis animi multitudine rerum obruitur. ossicit memoriae Pudor immodicus , auditorum novitas & anxia cura : pudor& novi tas vincitur assuetudine. Anxium studium ossicit
ad hoc ipsum quod impendio affectat. Alibi sic inquit: Optima memoriae ars est, penitus intelligere, intellecta in ordinem redigere , postremo subinde repetere quod meminisse velis. Hactenus Erasmus. Si vis igitur rerum bonarum pollere memoria, diligenter curato , ut ejus quod e discendum est, certam intelligas rationem. Ratio enim est indissolubile veritatis & memoriae vinculum. Ob hoc for stan Plato inquit, quod bene intellectum est semel, oblivioni omnino tradi nunquam posse. Ea quoque memoriae tradenda sunt, quae non solum utilia sunt, sed & jucunda. nam alimenta quae suavissimum saporem afferunt, facilius in naturam nostram tra ni eunt atque convertuntur: dc
quo avidius quid haustum est, eo diutius retinetur. Adde quod observandum omnino Aristo t. & Simonides arbitrantur , ut certus quidam in ediscendis ordo vel insit, vel . saltem excogitetur. Ordo in proportione quadam & connexione consistit. In his autem quae ordinata serie digesta sunt, si quid unum acceperis, reliqua continuo necessaria quadam vel naturae vel artis continuatione sequuntur. Observandum insuper, ut saepenumero quae didicimus, meditemur: sic enim alimenta animi concoquuntur, & quasi convertuntur in animum. Confert etiam quam plurimum si quis eleganti oratione cantuque suavi, quae memoriae mandavit saepe recenseat, ut dictum supra est. Voluptas
enim rerum condimentum est, amoris esca, incitamentum
ingenii, voluntatis pabulum, roburque memoriae. Purganda est etiam anima a malis, ut impleatur bonis: Orationeque ad Deum fideli petendus est spiritus sapientiae & scien tiae per dominum nostrum Iesum Christum, cui cum
patre ct sancto spiritu si honor, laus S gloria
280쪽
num facili , cum ex insipedi ione vultus,aliarumque corporis partium, tum aliis modis.
Dephsiognomia in universali. CAΡ. I.
MN I B u s animalibus commune est agere vel pati ab inclinatione naturali, quae ut in brutis impetus . ita in hominibus propensio dicitur : ut in cholerico est ad iram inclinatio, in melancholico ad metum, in sanguineo ad iucunditatem, in phlegmatico ad segnitiam. Inclinationes ergo istae in hominibus morum atque affectuum semina dicuntur, quoniam ratione regulari possunt: in brutis vero mores ει affectus, quoniam senstibus & appetitu vivunt. Ex quibus patet Physiognomiam scientiam esse necessariam, quo per ipsam praedicimus aptitudines naturales ad affectus vel mores actuales, nec est scientia necessaria, nec firma: verum quia homines plerunque vivunt sensu , & non ni si fa-Pientes vivunt ratione, ideo physiiognomia est scientia praedicendi mores actuales & affectus ut in pluribus , quoniam plures appetitu & sensu vivunt quam ratione, quam etiam ob causam Bias Prienaeus dic ebat, plures esse malos quam bonos: quoniam plures appetitu quam ratione moventur: atque, ut inquit Aristoteles,a medio pluribus modis delinquitur, acceditur vero nonnisi uno modo. Duo