Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo ... Eiusdem Oratio inaguralis iteratò edita

261쪽

I apente, seu tii:ata; quatuor ad tria,sesqui tertia, qua Diatessaron, siue Quarta Nihilominus manifestum est eam esse naturam Mundanorum corporum, Vt, seu molem spectes, qua maxima sunt seu contexturam , qua integerrima leti cohaesi nem, qua congruentissimi seu figurationem, qua speciosissimari seu positionem, qua decentissima , seu mutuam habitudinem, qua ordinatissima seu motionem, quietemve, qua durabilissima seu finem, ac destinationem, qua appositissima seu aliud demum quidlibet esse nihil possit concinnius. Quare unihil est nocesse ad explicandam ἰυυτου,κ επιρρυ, Eiusdem, O Diuersi, seu Indiuidui Diuiri circa corpora naturam, progressione Geom tricas instituere ad duos primos Cubos, octo scilicet, ac viginti septem, ex quibus contextus numerus Triginta quinque dicitur Harmonia, quod cona- ponatur aliunde quoque e sex, octo, nouem, duodecim, in quibus etiam enumeratae proportiones harmonicae, ac insuper sesqui octaua,quae Toniis toris appellati est propria, consistunt. Neque item snocre Deum mistam ex utroque naturam fecisse

quIsi literam Iota, ex qua in longum bisecta, santibus in medio reuinctis, ac in formam iterae X diductis, inque orbem Opposite conuersi , duplices coelorum conuersiones intelligantur nimirum dein primi Mobilis, Sphaeraeve Inerrantium in occasum , ob naturam Eiusdem indiuiduam septem ipsorum Planetarum in ortum, ob naturam

Diuersi diuiduam, septupliciter subdistitustam.

262쪽

Satis est, factam occasionem adnotandi illum concentum, siue tantum illum, actam dulcem senum, propter quem attributa sunt singulis Sphaeris suae Sirenes, seu Musae, separataeve illae Substantiae, ideo a Posterioribus dictae Intelligentiae, quod corporeae molis alioquin expertes intelligentissimae sint

harmonicarum proportionum, a Deo vero Musagete, inuasi Apolline praescriptarum. Nempe quasi sint Astra matutina, a quibus se Deus laudari testatur ac subinde interrogat, Quis enarrabit coelorum rationem, concentum caeli dormire quis faciet Atque id quidem, ne memorem, quod Deus rursus legitur appendisse tribus digitis molem Terrae, monteis in pondere, colleis in statera librasse quod appendisse quas in mensi ira, posuisse legem pluuiis fecisse ventis pondus, id genus similia ex quibus mirum haudquaquam est,agnosci

vulgo in Elementis cam symmetriam, atque temperiam, hex ipsis, tametsi varie tam secundum alteratrices, quam secundum motrices qualitates contrariis, Systema tamen harmonicum, quasi ex

quibusdam acutis, grauibusque sonis resultet Praeclare videlicet ille,

Tu numerisElementa ligas;vt frigida flammis, Arida conueniant liquidis, ne purior Ignis

A uolet , aut mersas deducant pondera Terras. Vt iam de istis corporibus, quae in serie sunt rerum suborientium, seu generabilium, corrruptibiliumque, dicamus icq iis vel in iis quae solent

263쪽

INAUGURALIS. Iamperfecte mista censeri, non admiretur Arcum illum, quem Deus aperte recepit sepositurum in nubibus , quasi non foret Geometra alius, qui circino ullo tam perfeci um describeret in pictore adhibito,tanta colorum varietate,mistura, suauitate,Viuiditate, pulcritudine exornaret Vide Arcum inquit Sapiens, benedic eum, qui fecit illum:valde speciolus est in spledore suo;manus Excelsi aperuerunt illum.Ecquis non proinde Halonem,Vocatamve Coronam suspiciat quae ut diametro est dimidio minor, sic ambitu est duplo consummatior, quam Iris 3 Ecquis non Parhelia, siue Soleis spurios, qui visunt Iridum Coronarumque mutuo intersectarum quasi nodi,sic habent semperaveroSole dimensam, statamque distantiam 3 Praecipit Deus Nivi, vides cendat in terram, ac ipsam si Cut lanam dat: Putatis ne vero illi quasi pappi, occulive niuei diuina quadam Geometria carent ' Ecce ipsi aliud nihil sant, quam texturae quaedam candidarum stellularum, quarum quaelibet ex sex radiis scitislsine compingitur iisque nunc quidem simplicibus, nunc

vero heinc inde veluti ramosis Putatis-necarenti Sales,quos Deus Terrae,ad illius foecunditatem indita dit3 Ecce commune seu Marinum, quod vulgo non. nisi detritum habetur, formatur eonstanter in hexa-hedricam, seu cubi uram Aluminosum in octa-hedricam; caeterorum quodque in suam utcumque mentem, oculosque ad haec non aduertentibus omnia esse temere potius,quam Geometrice figurata appareant;neque mantiastum fiat illico,quam ve-

264쪽

αι ORATII

re dic fuerit,is fide carere momentis singulis Naturam,i opera omnia Naturae, per esse Intelligentiae. Quid conamemorent vero Lapides' quos Inter

Smaragdus dodecahedrica specie nascitur, Adamas octahedrica, methystus hexahedii ca, MCrystallus etiam, non modo qua parallelipipedos est verum etiam qua in cuspidem coit 3 Sic apud nos creatur Rhomboites passim Pyrites te stellatus est &Specularis lamellatus N Focarius tabellatus, Cotes etiam id speciale seruant, ut stat, prae. terserinam, longitudine ad latitudinem dupla Dicerem de Stellatis, Striatis, Cornutis, Conchitis

Ostreitis, Pectinitis, Stronab Oitis, dccaeteri S lmo& de Fluviatilibus, aliisque passina obuiis etiam de Saxis, Rupibusque , quibus, si per tempus liceret, suas quoque esse figuras natiuas ediss rerem Sed vice tamen omnium unus est Magnes, qui cum sit alioquin Decolor, obscurus, vilis non ille repexam Caesariem Regum, nec candida Virginis or

si quis tamen in eo attendat non modo illam ferri pelliciendi, conuertendique in polos vim verum etiam aemulationem Geometricae structurae Mundi , cum non modb sit, ut iam dici solet, evo in Terrella sed etiam μικρήυ πλος Mundidus in quatenus suum habetinxem, suum Centrum, suos Polos, suum AEquatorem, suos Parallelos suos Meridianos, caeteraque miracula

265쪽

II JAVGURALIS. Tum superat pulcro cultus, siquicquid Eois Indus littoribus rubra scrutatur in alga. Ad Vegetabilia quod spectat. Geometrica sane est Seminea vis, quam Deus initio impretiit, dum iussit Terram germinare herbam virentem, de facientem semen &lignum pomiferum faciens fructum iuxta genus suum, cuius semen in semetipso es et Non enim potest Imperator Geometrice, ac scite magis milites componere ordinesque, acie instruere, quam haec vis parte is plantae omneis,

earumque functiones, quasi pensa quaedam distri. l. buit me inc nempe sunt distinctae illae, ut securuli is, dum totas, sic fecundum parteis, plantarum figurae; lini distincti etiam, statique ordines, a nunaeta,

quibus in cauleis pullularix, sinduntur in ramos, panduntur in folia excrescunt in fructus tanta quidem concinnitate, ut turbinatis, orbicula. tis angulosis, cylindricis V Vmbellatis racema iis, picatis iubatis; ut galeatis,umbilicatis,lunulatis, campanulatis ut crispatis, aculeatis, denticulatis, laciniatis , ut triphyllis, pentaphyllis heptaphyllis hecatomphyllis ut monostichis, dystichis , tetra- stichis hexastichis atque id genus innumeris, nihil ei stitari elegantius possit. Ne pro pomonem memorem, qua naquaeque attemperatur,

vi tata suo solo caeloque proueniat si aliunde sit imbecillior, aut firmetur geniculis aut clauiculi, quasi manibus fulcimenta corripiat aut hamulis cuilibet rei, quam contigerit , adhaerescat ut donec serta sunt teneriores , illos put

266쪽

pis, corticibus, siliquis, triculis calyculis, glumis Limo etiam si inis, aristis, aliisque id gerius

decentissime figuratis communiat.

Porrori in ipsis Animalibus, Semineaque illorum vi luculentior adhuc Geometria, tum insti tuta, cum iussit Deus producere quas Cetegrandia, omnem animam viventem, atque motabilem in species suas, omne volatile secundum genus suum : Producere Terram animam viventem in genere suo, iumenta, Z reptilia, bestias terrae secundum species suas: ac Hominem ipsana, quem de limo terrae formauerat, crescere, multiplicari, replere terram Nimirum ea vis tanta est iodustria, ut tota nostra Mcchanice nihili prorsus habenda sit, si cum ea, quam obseruare vel in minimi animalculi fabrica licet, comparetur. Vere profecto vir illeSanehus:Manus tuae fecerunt me, S

plasimauerunt me; elle, S carnibus vesti isti me; ossibus,& neruis compegisti mα Ecquis enim alius Daedalus, aut Architas potis esset excogitare,elaborareque tam praeclara Automata, ac tot in ipsis machinamenta; non ad paucos sane,atque momentaneos; sed ad innumerabile is, constanteisque tam naturaleis, quam spontaneos motus in ipsa quidem potistimum , tam exquisite fabrefacta , tam concinne disposita, tam apte cohaerentia, tam congrue distincta, tam inconfuse copulata, tam instituta apposite, an usurpata facile, tam obsequentia expedite; ut nemo vel ad unum cor,vel ad unum oculum, vel ad unam manum, vel ad aliam quamli-

267쪽

IN AUGURALIS. Λbet partem eiusq; texturam inimitabile attendens, non obstupescat, exclametque cum Psalic, Qua mi.

rabilis facta est scientia tua ex me,o Deus Quid vero exclamet dumtaxat factam ex se mirabilem Quid ex ipsis quin- etiam Elephantibus, ac Balaenis cum

etiam Pulex, etiam Acari, ex tam multis, tamque

admirandis organulis, machinialis constet , ut iure dicatur a sancto Doctore, Divinus ille Artifex ita magnus esse in magnis,ut minor in paruis non sit. Enimvero, cum ipsi in corpus tanta moliatur symmetri , ecquid dicamus de Anima, in cuius gratiam id comparatur 3 An-non vel in ipsismet Brutis mirari licet ordinem, quo se Facultate. animales habent, dum sentiens monet, apprehendit imaginans, iubet appetens, exsequitur mouens An non mirari proportlanem, qua Facultates singulae cum obiectis suis sic contemperantur, commensuranturque, ut in relatione patientis ad agens, aut excipientis ad exceptum coaequatio ulla exquisitior esse, commendatiorque non valeat .maxime

quidem prout ex obiecti ad facultateria applicatione sensus, voluptasque sequuntur in non mirari praecaeteris vim illam Imaginatrice, Rationis adeo aemulam, ut ne Bruta nostri nimium familia esse videantur, praestare putemus, si ea non ratione, sed Instinctu, seu impetu naturae caeco agi dicamus 3 Vtcumque sit enim i quantus quaeso esse Geometer

ille debeat , a quo habent Apes instinctum, ut fauos tam stityconformentigura hexahedrica, qua non est alia magis idonea ad relinquendum vacui

268쪽

nilail,qi ad latera ,apicesque cohaerent3 quo habet Aranea, ut contextura in orbem telana demen tro prouideat , radiosque diducat, ac firmet, quos inter deinceps ordiatur,perficiatque Opus iυε , , seu spirali tactu A quo Formica, ut sua illa caua subterranea tanta prouidentia descriminet, celsulasque, quasi aedilis, pro usuum varietate partiatur 'Aquo Hirundo, ut ad trabem hemicyclicum 1-

dum fingat 'ua forma, si locus, finisque spectetur,

esse nec capacior, nec commodior valeat A quo Gruum grex, ut volando in triangulum sese componat ac aduersante ventorum vi, cuspidem penetrando praei nutat Aquo grex Thynnorum, Ut in illa sua, qua quotannis peragitur, per Mediterraneum peregrinatione, formet se in cubum, ad natandum semper non modo gregatim, sed etiam in

Omnem positionis diuersitatem Paliaque id genus

Denique vero ex Rationali, me hominis Ani via, quam Deus speciatim ad imaginem, imilitudinem suam fecit licet sane intelligi quanta Dei Geometria sit, quando ipsa tota ex rationibus cluti Geometricis constat. Primum quippe sua ex natura ad sciendum comparata est scientia vero in eam non subit, neque ipsi accommodatur, nisi sub forma , figuraque Syllogistica, ac Demonstrativa, qualem reperire in Geometricis dunataxat ratiociniis licet aut siqua alia sint, quae ex ipsis quadam- tenus participent, corumve structuram, vim , perfectionemque emulentur, Victiam de hs, quia

269쪽

bus Oratori tendum est, ille praescribit, qui iure

Omnium optimus in arte dicendi magister habetur. Heinc certe propter naturalem veluti com mensurationem, quae inter scientiam, scientemque est, exsistere videntur illa omnium humanissimae, ac ineffa

bilissimae voluptates, quibus non modo Pythagoras, Archii pedes, . quotquot praeclarum aliquid

inueniunt in Geometricis, assiciuntur, ac ideo aut sacrificant, aut exclamant, ingeminantque celebre illud; 'hoc verbi etiam Tyrones ipsi, qui nescio quam ira suauitate exsiliunt, quoties cuiuspiam Theorernatis demonstrationem primum perspiciunt. Deinde, Cum humana Mens fundat ex seipsa, tanquam ager ferax, tantam segetem admirandorum Theorematum an-non pax est ipsam sic conditam esse, ut semina eorum in sese contineat, ex ipsis veluti constet naturaque adeo Geometricasses cum sitametsi nugamenta Dpe-numero proferat, illa tamen sint quasi partus spurij, recrentcnta veluti quaedam ipsa exsistente ex se comparata, vi veritatem parturiat, secognoscendo Authorem suum, qui Veritas est, ideo referat, quod ille, qui plantauit aurem, ut Psaltes canit, non audire, de qui finxit oculum, non considerare non possit. Et sane id vel heinc suadetur, quod ad imaginem Dei facta Anima, exsatiari nunquam cognoscendo valeat, quousque ipsum,omnia videntem, facie ad faciem videat; facta inter gratiae semen gloriaeque lumen exaequatione, illum secundum om-

hem sui quasi dimensionem possidcari ac plenisi1-

270쪽

ma, secui istanaaque eius fruitione scolix, conquiei

cat.

Atque hactenus quidem Hymnus esto, non qua leni pro rei majestate decuit, sed qualem pro vi- rium tenuitate licuit, praecinere rerum Authori sapientissimo, potentimmo, optimoque Nunc chmipsum opus exsequi oporteat in hocce celeberrimo totius non modo Gallici Imperij, vertim etiam or bis Christiani theatro Quid putas, mihi est animi, Eminentissime Cardinalis, cogitanti non posse me eam sustinere persenam, quae tuae de me opinioni, ac fortassis aliorum quoque exspectationi respondeat Z Cogitanti me imparem, qui claritatem pro- Inoueam tanta Academiae quaesitam, tui ab illis luminibus Orontio Pena Bressio, aliisque claris antecessoribus tum a clarissimo collega Morino,

cui famam Famosum peperit problema, scientia Longitudinum longe lateque propagauit Cogitanti immeritum, qui in Societatem coopter tot caeterorum celebrium Professorum adeo illustrem Nam uuallius quidem meritissimus non tuemagis, quam virtute sicia Decanus, aut Decani vicibus fungens, eiusmodi est, qui quantum in Graeca, Latinaque Philosophia possit, testis esse abunde valeat, vel ipse Aristoteles, qui toties Graece, Latineque ab eo illustratus, quam ab ipso accipit lucem, cumulatissime in ipsum refundit Nemo interim ambigit, quin designatus ipsi collega Capreolus electione tua dignissimus sit, qui toties, tantaque frequentia, ac celebritate tanta nominis Philo