Caroli Alexii Pisani ... Dissertatio De fideicommissis

31쪽

nes omnes, comparatae heredi, vel in heredem, ae FI-duciarius tueri se exceptione posset adversus Creditores hereditatis, qua se tueri perinde poterat Fideicommissarius adversus heredem , qui Debitores actione directa, adhuc ipsi superstite, convenisset, siquae in fraudem Τr belliam, quid exegisset a Debitoribus, Fideicommissario comparata in eum suerat actio utilis ad repetendum , quod is exegerat, per apices quidem retenti juris, sed uris umbratilis , & inanis. Sed si hereditas restituta eL set ex Pegasiano; ac propterea heres sibi retinuisset ex ea quadrantem, tunc quasi satis superque esset ejus portionemolumentum , cessante penitus Τrebelliano, quaecumique onera ipse subibat, nullaque actio in Fideicommissorium transferebatur ex ea ratione , quod Trebelliano locus esse non poterat, nisi heres restituisset hereditatem eo prorsus modo, quo a Τeflatore rogatus suerat, ut non restituebat, retenta quarta , ac fortasse dure XII. Τabularum id suadente, ex quo nomina hereditaria solus heres persequebatur, solusque actiones quaecumque eLsent aut exercebat, aut excipiebat. Rursus igitur Fiduciarius , qui restituere rogatus universam hereditatem ex ea deducere quartam vellet,

cavere sibi consulto debuit , stipulationibus interpositis , quas partis, & pro parte vocabantur, quaeque jam pridem Legatorum Causa invectae , Lege Falcidia subinde

lata, pene exoleverant, ne ex quo heres arbitrabatur captare lucrum, imprudens conscisceret sibi damnum. Satis constat, posse legari universitatem , nimirum non singula solum bona, sed partem etiam hereditatis, puta dimidiam , aut quamvis alteram , quae Legati ipecies

32쪽

cies partitio ; 0 Legatarius vero ex eo Partitiarius est appellatus, quod partiebatur hereditatem, cum ipso herede. Is tamen quum non sit successor Juris, ut erat heres nullis actionibus hereditariis obstringebatur; sed partem assis sibi legatam sine ullo incommodo , ulloque , metu capiebat, quodcumque sui stet legati genus , ut erant olim inter se varia: Inter hunc igitur, & heredem , qui indemnitati cavebat suae consueverant in te poni stipulationes de lucro, & damno communicando, Bntequam tamen adiret, tum ne ei detrimento esset aditio praepropera, & inconsulta, tum ut Legatarius, vel invitus adigeretur ad stipulandum, ne si recusasset adire heres, Legatum penitus evanesceret. Hinc ad instar ejus heredis , a quo universitas Iegebatur, coepit etiam sibi cavere, qui retinere se Icidiam vellet ex Pegasiano iisdem partis , & pro parte stipulationibus inte0ectis, O quibus lucrum , & Aam raram . quodcumque aderat, aut sorte emergere potuisset, aeque inter eos commune fieret, pro rata tamen cujusque , Fiduciario scilicet ex quadrante, & ex dodrante Fideicommissario. Verum praeter potissimum hoc discrimen, ex quo Utrumque Senatus Consultum committebatur magis, quam disserebat, unde videbantur elidi ad invicem, consectaria etiam quam plura aderant. Heres enim ex Trebelliano non poterat adigi ad adeundum , ut adigebatur jussu Praetoris ex Pegasiano , quo casia retinere

non poterat sibi quartam, sed universam restituebat he- C redi-

33쪽

rem trullo tamen apud eum minente , -

34쪽

oluerat etiam id Modestino, qui aliam propterea viam .

qua heres precavere sibi facilius posset per ωαμ.- praestituerat a cui tameu Imperator , Papiniani secutus mentem , praetulit alteram praecidentem prorsus captionum Causam.

Operae pretium is ceria secit, secissetque arbitror, longὁ majus, si explodendis priscis ambagibus constitisset, sed ut proclivior ad leges condendas erat quamplura adjecit , quae e re haud fuisse Uiri emunctae naris judi

carunt.

Illud non moror, ut a veteribus quoque traditum, nimirum , distinguendum etiam ex eo esse inter diversas capiendi Caulas, ex quibus conjici tuto possit, an heredi ac iones pro parte maneant, an vero in solidum

transferantur . Siquidem restituere rogatus . cui quarta

portio praelegata, seu quovis alio modo salva sit Τrebeblianicam deducere non potest , quia eam Fiduciarius ex voluntate Testatoris integram habet, sed transferuntur actiones omnes in Fideicommissarium . cui restituitur , ac transferuntur ex ea Causa, quod ipse solus hereditate recepta, sit loco heredis . Fiduciarius autem cui ex hereditario jure nihil reliqui prorsus manet, licet reipsa sit solus heres, Legatarii locum , vicemque subeat; 3 Id quod Iuri quidem apprim δ convenit ; ac Pegasiano adis huc vigente intererat, ut servaretur, eo vero sublato , obtinet quidem per Iuris apices , sed alicujus usus vix esse potest. In eo consisto ; nullum olim superfuisse remedium, quo fraudulento heredi, ac remotis Arbitris onerato, FDdeicommissum extorqueretur - , quamquam Judicis par C a tes

35쪽

tes erant ejus conscientiam sedulo excutere, ac perscrut ri. Justinianus ergo constituit cu, ut si Testator ab herede reliquerit, seu universale, seu singulare Fideico missum, de quo neque ex quinque testium numero pro novissimis voluntatibus praeter testamentum praestituto, neque ullo alio praesente Teste, nec scripto constet; ac recuset heres implere fidem; Fideicommissarius, emisso prius juramento calumniae , deserre illud heredi possit, sique jurare detrectet heres, omnino nihil a se relictum , aut fateatur quidem, sed ita obtendat relictum esse, ut nullo jure deberi constet, teneatur utroque casu servare sfidem, ne postrema decedentis voluntas irrita sit . Belle id quidem, sed plura sunt, quae animadverti videntur posse; Inprimis ver3 , necesse est, ut decedens praesenti commiseris, m,ri ab citi. Si enim heredem

absentem fingimus suisse rogatum, omnino oportuit, aut Per nuncium, aut per epistolam ; quibus casibus Constitutioni Iocus esse nequit, aut enim adigeretur heres ad Jusjurandum, quod rei inscius praestare non posset, aut compelleretur jurare alter, cui voluntas innotuisset, &praeterquamquod non ea mens Justiniani est, delaberemur in plura absurda , quae tutam sternerent fraudi viam. Si cogeretur contra jurare heres, a quo Scriptura relictum fuerit, consequeretur, frustra numerum quinque Testium adesse oportere Fideicommissis, propterea quod eo identidem deficiente, praesto esset confugium ejusmodi subsidiarium , quo Lex eludi, ac fraudari etiam impune posset . Componere quidem ex allato discrimine haec incomposita tuto licet: sed ab eo tradita absque

delectu componantur oportet, ac proinde nemo non videt, quam longὰ absint a perspicuitate, & simplicitate

36쪽

rei constitutae, quae amica legibus adeo est, praesertim vero quum non solum ea quantio possit de raro contingentibus appellari, quia vix unus, aut Riter erit, qui verbo tenus, ac praesente nemine heredem roget, sed siquando inciderit, excogitari vix etiam possit, quo prae sente numine id innotuerit. Deinde Imperatori sucum ex eo videtur factum,

quod sola fide niterentur olim Fideicommissa, eique e re esse propterea visum , ut quasi postliminio redirent ad statum pristinum, haud tamen animadvertit haberi a se insuper Juris regulam, qua non licere perseicue traditur probationes eruere e domo rei, ac succidit se etiam pro parte Nervos Constitutioni de quinque Testibus co . Α, rogavit insuper legem alteram , quantumvis mox Codici inseri jussam, quae, si solemnitas juris deest, deberi Fideicommissa disertὸ negat, nisi Iuris solemnitatem

pertrahamus etiam ad Iusjurandum, quod per vim extorquetur; Accedit, contra Iudiciorum quoque naturam,

constitui quasi Iudicem sui ipsius , qui constituitur sui

Testis; quod in jure novum certὸ non est, sed non evtendatur temere oportet, eoque minus in Legem abeat. Dissimulari haec possent, nisi ad incertum, summaeque ancipitem rei exitum, cui subest confugium Iustinianeum, accederet etiam pessurii metus, & quidem vehemens.

Nam facile ad pejerandum adducitur, qui fortunis ali nis inhiat, & facilius is , cui nihil pensi servare fidem amico fuit. Alterum a Iustiniano haud satis consulto fortasse invectum G , in illud redit, quod prohibere Τestator heredi possit, ne Falcidiam, seu Trebellianicam detrahat, eoque recusante adire hereditatem, Fideicommissis one-C 3 ra

37쪽

ratam , eam quoque Iure suo possit adire alter, seu Fi. deicommissarius , seu Legatarius , ne dempto quidem servo, atque herede etiam ab intestato . Et ita Iustinia. nus , qui initio caverat , valere dumtaxat Te Hatoris Sententiam , s expressim designaverit, non melle heredem retinere Fastidiam , postea expressum ad rationem quoque taciti traxit, nec modo arbitrarium Falcidiae Ius; sed conjecturis etiam obnoxium secit. Probo heredibus voluntati Τestatoris obtemperare nolentibus, auferri ut indignis hereditatem, quae antea in poenam cedebat Fisco, quaeque ex ea Constitutione Legatariis, & Fideicommissariis adcrescit, in quo laudandus est Imperator. Verum non video , quid opor tuerit , ad tuendam voluntatem defuncti, ab ejus voluntate recedere Be regulam juris jamdiu recepti, magis eVertere, quam turbare, ut utrumque fit, si permittatur adire, quem Τestator adire noluit, quia non instituit, atque adire, ut heres , qui heres non est. Libertatum conservandarum causa, quae semper potissima injure fuit , Lex non indulsit, ut adire quicumque , posset arbitrio suo , sed ut addicerentur dumtaxat defuncti bona , vel uni ex servis , vel cuique personae liberae ea postulanti. Nec Τrebellianum ipsum transferendarum Actionum Causa, Fideicommissarium heredem secit, aut indulsit adire posse, sed in eum , ut in her

dem actiones transtulit, adeoque utiles, non directas. Quemadmodum vero heres, tum Edicto Praetoris , tum

Iustiniani quoque Constitutione , ad adeundum compelli poterat, ita potuisset aeque compelli, incolumi prorsus,1 alvoque jure, eique hereditas , ut indigno , nec gerenti ex fide defuncto morem, auserri in poenam perfidiae

38쪽

diae suae , atque addici pro rata aliis, non ut heredibus, ut non sunt, sed loco heredum, ut esse possunt. Quo vero ad Falcidiam , seu Τrebellianicam pertinet, ostendit propalam Justinianus, dum redit in totum ad jus vetustius, fidisse se nimium heredum fidei, quos Publicus Syrus, nasci magis, quam scribi, febat, adeoque Jure Falcidiae absque delectu, & ut collibuerita Desuncti arbitrio pendere jusso , incauti revertimur ad absurda , quae praecavenda Cautiores duxerant. Scio hodie Fideicommissa restitutoria plerumque esse post mortem tantum , id quod veteribus non incognitum, ut quidam perperam existimarunt, cy sed aliquanto infrequentius suit; ac propterea ex usu interesse plerumque heredis adire etiam hereditatem, quam solidam alteri resti tuere debet, ratione fructuum quos sibi percipit uti Dominus , suosque jure dominii sacit; praesertim vero post Beneficium Inventarii ad temperandam asperitatem antiqui Juris provide inductum, & quo tutus est aere alieno quod ultra vires hereditarias emerserit. Sed neminem contra latere arbitror, Fideicommissa , ex nostris moribus quoque fieri, ut statim restituantur, seu ex voluntate, si ita placuerit, seu ex ju ris necessitate , qua hereditas inflectatur oportet , veluti adjecta Codicillari Clausula Testamento , quod ut injustum vi sua careat, eamque mutuetur a Codicillis , in quos convertitur; aut si eveniet etiam, ut is, qui decessit, universam hereditatem, nullo condito Τestamento , sed Codicillis dumtaxat ab intestato reliquerit. Finis gamus utroque casu a morituro fuisse vetitam Falcidiae simul, ae Trebellianicae deductionem, atque insuper ve-

39쪽

titam non disertis modo verbis, sed & enixis; num propterea heres legitimus , in quem solum hereditas unia versa directo jure transire potest , & jure transit, nullo

ei suppetente lucro , atque ut umbratilis prorsus heres adibit ultro, aut adigendus propterea erit, invitus etiam,& aegreserens, ut molestias unice sibi comparet ; velei hereditas, ut indigno auferenda est , aliisque temere concedendum, ut quicumque malint, adire possint, prinpterea quod , qui solus heres de jure est , non alia ex causa recuset esse , quam quia legis beneficio caret in fraudem Legis aliena tamen, non sua culpa Non puto equidem, & vereor ne Justinianus in Syrtes nos conjece rit, quamquam negari profecto nequit pensiculatὰ , ac plerumque provide, quam plura etiam constituisse.

Ut autem tum ex jure, quod ipse invenit, tum

ex eo, quod retinuisse videri potest, praecipue vero ex Fideicommissorum natura , ac vi , facilias introspici mus sub involucro verborum saepe latentem , ac per se ancipitem voluntatem, excitari posset non una quaestio , ut agitantur in dies plurimae, ita operae pretium fortaD se sacerem, si ad eas ex ordine properarem; Uerum ab his recensendis abstineo libens , ne eo molestius evadat sermo, quo susior est. Pleraeque enim ex iis sunt quae certa haud nitantur regula, cujus impatiens est voluntas

humanar Illud monendum, & ad dignostenda , & ad

interpretanda Fideicommissa palmam ferre ipsam voluntatem , quae dominatur , ad quam eruendam, primus gradus sunt ipsi verba, quorum in dubiis ea est capiemda significatio, quae voluntati propius accedat; pugna tibus vero invicem voluntate perspicua , ac perspicuis verbis, his ea semper est praeserenda . Secundum gra dum conjecturae constituunt, sive eliciantur ex ipsis verbis, sivὸ extra verba, actam ex Facto, quam ex Jure. o.

40쪽

Quoniam vero iterata incidit Codicillaris Clausulae

mentio, non abs re puto animadvertisse, compendiario

tamen ut ηunt calamo , sere ab ipsis restitutae durispradentiae primordiis c H , disputatum fuisse acriter de ejus effectu, & quidem omnium in jure maximo: An praeterito filio nato, vel nascituro, seu is Postumus vero sit, seu habeatur Postumi loco , ut Aquilianus, & Uelida

nus ; uno verbo, Testamento Patris, alterutrius praeteritione , aut nullo , aut rupto , universa haereditas ex

clausula Testamento adjecta , in causam Fideicommissi

vertatur, & tam Institutio, quam caetera, quaecumque sint, inflectantur, seu potius infirmato penitus Teit mento , quaecumque relista, aut conlcripta sunt, evanescant , ac plene ad intestati causam res redeat: Huic quae stioni , nemo non videt, praebuisse saltem ex parte lincum, diu agitatam quaestionem alteram, An poli Authenticam Ex causa differat amplius praeteritio paterna , seu a paterna exheredatione, seu a praeteritione, atque exheredatione materna, ita nimirum, ut Testamentum utroque casu sit aeque irritum, aut sit irritum primo tam tum; Secundo autem rescindatur unici per querelam,

nec ultra solam Institutionem . Rescindi dumtaxat nec fuisse recessum a jure veteri . tenuere plurimi ejus aetatis, iique Interpretes acutissimi, quousque insurrexit alte ra Schola, quae in communem, c3 ut vocant subindὸ abiit; unde Fautor alterius Bariolus coactus est rem quasi tramsgere, ac distinctione adhibita temperare, cui deinceps,

ut fieri solet, alii alias adjecere distinctiones cψ . Nobis