Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

641쪽

ribus Virgilianis varium deprehenditur genus. Cum enim audis: Quo te Moeri pedes s an, quo via ducit in urbe Imum genus non sentis Aut cum cani, in Gallo: Extremum hunc, Are- thusa , mihi concede laborem, Mediocre in Sileno, cum sonantius, pleniusque funduntur cuncta, frandiorem no agnoscis figuram Prima Siracusio dignata effludere versu, Nostra,nec erubuit sylvas habitare Thalia. Par ratio in Georgicis, imum in aratione, & Ω-tione: summum in pestilentia, in Aristet fabula mediocre genus est. Idem iudicium in AEneide: quippe summum genus in libris Secundo ,& Sexto: imuin ludis Quinti animaduertitur: mediuin Primo aestimatur. Disserunt tamen

humilitates Virgilianae in sublimi ab humilitatibus in tenui: sublimitas vero ab humilitate in AEneide non specie, sed modo tantum, & gradu distant. PExspicuitas; siue claritas, siue euidentia,es facilitas orationis ad rem munes.

intelligendam. Est enim obscurum co-trarium perspicuo. Nec sane perspicuum idem est,quod pellucidum, quod

642쪽

sco RHETORICORVM transmittit visibilem speciem. Talis namque debet esse oratio. Nam in ob- iscura haeret animus, neque transmit-

tit se ad rem, quam significat. Inpem spicua nil obstat menti nostrae, quin aciem suam ad rem ipsam usque ap-CO Cultus est amputatio, abster 1ioque sordium, cum in sententiis,& verbis non omnia , quς dici possunt,s dicuntur. Hinc stylus tersus est: hinenltor. Itaque in oratione , cuin diciamus nitorem , & splendorem, deve his, Verborumque compositione es a a , d illustri intelligimus: quae lecta, collocataque lucem quandam emit- α tu: t, quo modo arma situ deterso, & Frustrisiis. rubigine. Proprietas est,non quae tranL lata excludit, sed nativa vis significandi ex usu doctorum. Venustas,&pulchritudo omnium , quibus oratio conficitur conuenientia quaedam , de modus, qua cum succus quidam , &qualitas tanquam color elucet. Venurias pulchritudo non est, sed sine putichritudine esse non potest. Est enim venustas pulchritudinis perfectio. Siquidem pulcbritudo ex sua cuiusque

643쪽

L 1 B E R V. 19I partis primum, deinde partium commissarum conuenientia , & temper mento orrens qualitas est: nam, quia partes conueniunt, pulchrum est co pus. Pulchritudo partium est ex motas' μὴ do, figura, colore conflata species delectabilis. Pulchritudo totius est spe- PHAH . cies excitata ex partium modo, figura, situ, numero, colore. Modus, est de-νοῦ. bita partium quantitas. Figura, orn tus, & qualitas orationis, aut figuratae, aut figura carentis. Situs dispositior Color, verborum nitor. Ex his omnibus confit proportio: ex proportione conuenieatia, ex conuenientia pulchritudo : cuius latitudo cum est, su m-ma illa perfectio, & gratia, venustas

existit aestimanda iudiciis acutis. Nu- omerus, est conueniens sententiae sonus ex compositione, & dispositione partium. Haec est anima vorsae, pro faeque orationis. Nec ullum genus est, quod numero careat. Sed is mollior, facilior simplicior in tenui: coartior in mediocri, operosior in grandi.

644쪽

I'. Molluta

19α RHETORICORUM Mollitia, quς aures non offendit:& mollis oratio, quae tam c dit. IA 2 auribus, quam quaerit aures cedere sibi. perpetvi. Itaque facile haeret animus,& prompte admittit. Vt in tenui: Attibi prima, puer, nullo munuscula cultu, Errantes hederas passim cum bacchare tellus, Mistaque candenti colocasia fundet Acantho. In mediocri: Nec non Ausonia Troia gens misis a coloni, versibus incomptis ludunt risuque soluto, Oraque corticibus sumunt horrenda cauatis, Et te Bacche vocant per carmina i ta. In grandi. Dixerat haec adytis cum lubricus anguis ab imis, Septem ingens gyros, septena volumina traXit, Amplexus placide tumulum,lapsusqueperaras: C ruleae cui terga notae,maculΟ-susvi auro Squamam incendebat fulgor,ceu nubibus arcus, Mille trahit v, . rios aduerso sole colores:Talis & compositio M. Tullij. Commodius fecis.sent Tribuniplebis, Quirites, si, quae a ' pud vos deferunt, ea coram potius me praesente,dixissent. Nam & ςquitatem Evestrae disceptationis, & consuetudi

645쪽

nem superiorum,&ius suae potestatis retinuissent. Sicut venustas est decor ipsius compositionis,ita suauitas venu- Eslatis species delicata. Venustati aduersatur turpitudo: Suavitati asperitas.

Addit decori ,& pulchritudini suauitas , quoties venustum vultum delicata omnia commendant, & intentiores oculos pelliciunt. Est itaque suauis oratio, quae allicit auditorem ad legendum audiendumve , vel inuitum : vi Non

vlli pastos illis egere diebus, Frigida

Daphni boves ad flumina : nulla neque amnem Libauit quadrupes, nec C I., .graminis attigit herbam. Incitatio, liue celeritas est aliarum alijs subeuntium partium exprompta inculcatio, qua o- ratio mobilis videatur: ut, Nudus ara, sere nudus, hiems ignaua colono. &, Ferte citi flammas, date tela, impellite remos. Puritas est nuditas, cum nilo Puruas. namenti admiscetur. H c diuersa est a proprietate. Nam proprietas est nuditatis causa. Et proprietas ubique elle debet, puritas non ubique. Est crebra in tenua genere, non perpetua. Nam e

646쪽

104 RHETORICORUM plicitate,qu est propria generis infimi: propterea quod simplex oratio est,quae

rem pomi sine causa,sine circumstatijs: Puritas aute etia haec adiungit , sine ornametis tame.vi,Tytire tu patulae recubans sub tegmine fagi, Siluestrem tenui musam meditaris auena. MOX non

pura, quia figurata. Formosam resonore doces Amarillidasyluas. Item: Centum quadrijuges agitabo ad flumina currus. Acumen est quod sententiam per se languidam penetrare facit in animos auditorum : sicut est acrimonia acutae orationis. Non ea vis animo, nec

tanta superbia victis.&, Qui Bavium non odit, amet tua carmina , M ui. . so, Eruci, ut in bonam partem ac cipias. Non enim exprobrandi causa, sed commonendi gratia dicam. Si fortuna no dedit, ut patre certo nascerere, ex quo intelligere posses, qui animus patrius in liberos euet. Acre est, quod acutum, sed no solumouet,ut acutu Nasimul vellicat praecipue, ut Sarcasmu Cantando tu illiu aut unqua tibi fistula cera Iuncta fuit no tu in trauijs indocto

soleb M Rridenti miserudisperdere fib

647쪽

tula carme. Plenu dicedi genus eii omne, cum nil desit, quod desideres: nil re-dudat, quodsit exultans. Vt, Ille meas emrare boues,ut cernis &ipsu Ludere, tuquello calam o p erm i sitagresti. Fl oridu m F,ru . . & ipsum, plenu est orationis genus, sed addit aliquid, quod sine iactura deduci

potest: id ero tacit adam nitate,& delectationem .vt,Nox erat,& placidu carpebat fessa sopore Corpora per terras: saeu que,&saeua quierat AEquora, cum medio volvuntur sydera lapsu. Cutacet omnis ager,pecudes, piet que Volucres: aeque lacus late liquidos, quaeque horrida dumis Rura tenent, somno positae sub nocte silenti Lenibant curas,&. corda oblita laborum.

DIgnitas ab orationis genere subli- .mi no potest abesse. Ea est coditio e

person , qua putatur ab omnibus, aut Proprii pluribus, aut melioribus digna laude,' vel praem io. Coditione intelligimus ita inu. tum animi,corporis,fortunς. Ex quibus bonis & dignitatis opinione consequimur,& appellatione. Hac ratione tractata est significatio ad ea oratione, quae eae huiusmodi person ore,atq; animo pro .

648쪽

RHETORICORVM siciscitur. Ea tamen o dicimus digna,scut neque homine dignu absolute: sed

hominis,&orationis dignitatem. Noque id genus solum orationis, sed illam quoque, quς de talibus est viris, vel rebus institueretur: dum & splendor ve borum,d tractus,& numeri simul ad illius ornamentum conspirent. Potestes

se dignitas,& simplex, aut cum figuris, sine numeris non potest.Vt, Tu quoque littoribus n ostris bEnei, nutriX E-ternum moriens famam Caieta dedisti Et nunc seruat honor sedem tuus. Sonus in genere grandiloquo est intentio soni,qui communis est omnibus dicen

di formis. Assectus sublimis formς non

doEb.m.- perpetui sunt grauitas ,& vehementia. Neque enim ubique grauis est: non Onim cum floret neque ubique vehemes sane ubi simplices sui narrationes,topinc ruinis. thesi topographi ,hypolyposis.Gr uitas est congrua omnibus circumstan-ths oratio,vel qu dam orationis elatio. Haec praeter sententias spectatur in dictione, cum Verba, Verborumque structura grauis est. Grauia verba sunt ea, quae non Vulgari excidunt consuetudiu

649쪽

L1BER V. 197

ne,& componunt structuram ad eum modum. Vehementia non in sententi)s tantum, sed in dictione, membris,figuris, & numeris cernitur. Dictiones illa sunt, quae ubi paulum tardarunt pronunciationem, erumpunt: Earum vis tota posita est in temporibus. ut, Conticuere omnes, intentique ora tenebat.

Interdum citae, dc monosyllabae sunt,

siue in principio, siue in fine. Vibelli

signum Laurenti Turnus ab arc* eXtulit, &c. &, Mene incepto desistere victam,nec posse Italia Teucrorum auertere regem &, Heu stirpem inuisam,& fatis contraria nostris rata Phrygum. Itaque interrogationes fere sunt eius

modi in fine. En h cpromissa fides est

Membra curta, & commata, quae pugionum instar punctim , non caesim feriunt. Vt his finem addam, oratio 'in sublimi orationis forma conficietur, si quae cuiusque rei poterunt ornatissima verba reperiri siue propria, siue translata, siue extranea as Unam quamque rem accommodabuntur si graues sententiae, quae in amplificatione , &commiseratione tractantur, eligentur:

650쪽

&, si exornationes sententiarum , &Verborum, quae grauitatem habebunt, adhibebuntur. vi,Multo acriorem improborum memoriam esse sentio, qua bonorum. Ego te, si quid grauius acciderit , ego te, inquam, Flacce, perdi- dero: mea dextra illa, mea fides, mea

proatissa, cum te, si Remp. colaseruaremus, omnium bonorum praesidio, quoad viueres, non modo munitum,

sed etiam ornatum fore pollicebar. Ρωtaui, speraui, etiamsi honor noster vobis utilior fuisset, salutem certe charam futuram. At L. Flaccum quidem, iudices, si, quod dij immortales omen auer- tant, grauis iniuria aflixerit, nunquam tamen prospexisse saluti vestrae, consuluisse vobis, liberis coniugibus, γtunis vestris poenitebit. Semper sentiet

talem se animum, & generis dignitati, dc pietati suae,& patri debuisse. Vos,ne poeniteat tali ciui non pepercisse per

deos immortales,iudices, prouidete.

Q otus enim quisque est, qui hanc in Rep. sectamsequatur qui vobis,qui ve' stris milibus placere cupiat. Qui optimmi cuiusque, atque amplit sim phominis, atque ordinis autoritatem magni