장음표시 사용
631쪽
menta Vocis cauendum: proinde, in fine antecedentis laudantur Cretici, Paeanes duo, Primus,& Qti artus, Dochimi,Dactyli, Molossi, Spondaei. 1 Iis modis numerum addimus orationi , inon versum , qui hic in vitio est. PRINcIPI Io οὸοrum; perma- o iusiuia litteris conspicua appareant. Finis Periori puncto notetur. Nomina pro pria omnia maiuscuiam initialem litteramnabeant, quacumque in parte orationis sint. Principium omnis versus poetici maiusicula scribatur. Inter inemperiodi praecedentis, initium sequentiu iustum interua lum intercedat. Comma punEcto caudato, ad imam lineam deflexo incidatur, hoc modo , Colon principale, perfectum, duobus pun tis definiatur : Colon Italicum, Lue hypocotin duobus punstis signetur, superiore rotundo, inferiore caudato ; Interrogatio, sue in membris, siue in commatibus,. e in perioris proprium habeatsimnum memsius rupi qua parte de I aliquid, linea notentur ,sii principium desit, praeponatur: si inis, pseponatur. Parenthesiis duobus Iemlecircu- tu includatur. Admiratio duobus 'un tu no-
632쪽
Vod extremum mihi proposui inam, cum essem elocutionis oratoriae doctrinam conclusurus , aggredior dicendi genera proponere. In his enim quaerimus artem , cuius beneficio qualitas orationis cognoscitur,pe fectaque ratio, & iudicium haberi possit: ut quae Asiatica, quae Laconica,quae Attica sit forma dicendi, qui graues, qui acres , & ardentes, qui dilucidi, qui acuti, qui illustres, qui suaves , &picturati, qui longi, & brcues habeantur. Etenim extensi sunt Titus Liuius,& Paulus Iouius: breucs, & concisi L. Florus, & Crispus Salustius: pinguis,&floridus M.Tullius: purus, & nitidus I. Caesar: turbulentus, & mixtus Plinius. Sed haec intria renera Mae nullo discrimine dicam characteres, formas dicendi, stilum, virtutem, ideam tributiatras spos=- amplum, sublime, quod magno,
cum siententiarum, tum verborum curseu,s-nituque fertur: modicum, remperatum,
quod inter summum, insolumque incedit: nique teMue, achwm, tum in primis callia .
633쪽
dum. His enim elocutio non vitiosa quae nostrarum senteparum, quas in animo nostro reconditas habemus, congrues,& apta rebus ipsis explanatio est) tribus generibus continetur: aui, meLocri, tenuato. Et sane dictu facile, promptumque est,hunc sermonem sublimem,huc
humilem esse, profiteri: sed utriusque causam ostendere perdifficile est: Etenim, quod quis putet vulgo, ut sublimis sit oratio, & grandis, non tantum, semperque facit longa comprehensio, membrorumque productio, comma-- tumque;sed opus rebus magnis,& honestis,&asperis sententiis,&modi va- rietate,&comprehensionis. Imo genus, ampluria in asperitate,breuibus, S concisis utitur. Atque, ut paulatim charai cterem, figuramque dicendi pernoscamus, eiusque naturam,sermo petulans, i obscoenus,liberalis,arrogans, figurae no
sunt; sed rerum nomina, quae tractatur ipso sermone, vel morum eius, qui lo- quitur. Sed neque dici possunt characteres, dialecti, & proprietates sermo- nis, ut Attica, Dorica, Ionica. Sed ch racter, & Idea, genus dicendi, est co-
634쪽
gitata forma orationis, ad quam imitando rcferemus nostri sermonis qualitatem: ut, quod a perturbato homimine fiant tumultuarie omnia, & imperfecto,irati sermonem exacte Virgilius expressit. Tantane vos generis te- nuit fiducia vestri Iam terram , coe- lunaque meo sine numine venti Miscere, & tantas audetis tollere moles QEos ego. Con sequimur huiuόformae rationem dele Eu merborum , luris, com positione. Etenim elocutionis munu4 prvicipuum duco , exquisituri, propriumque, aptum rebus usum verborum. Q m, Ut assequamur facilius, Vim , naturam, Hai qu lit tem, & discrimen cognosca. bi. Sunt enim alia propria, quae ho- Prasis a. minum instituto primum sunt imposi- 'rivr et rebus significandis: quaedam impro
pria, & assumpta, quae a propria significatione ad aliam rem significare
dam conuertuntur. Turnus Vt, ante- ω a.. tardum praecesserat agmen.
Gravia, quae vim, & grquitatem quare dam ex rebus,quas significant, habent. Crudelis Castor , ne dicam scelera-Inia. tum , & impium.
635쪽
Leuia, quae rei leuioris ,& minoris significationem habent: ut, Modica ciauitas. Sublimia, quae dignitate, & amplitudine rerum, quas significant, sple-descunt, & illustrem ,& magnificam reddunt oratione. Humilia, quae quasi humi depressa, nullam in oratione di- gnitatem habent. Honesta, quibus res
significantur sine pudore. Turpia, quae So-itia. res foedas, aut sordidas, aut obscoenas eXprimunt. Sonantia , quae insigniorem habent sonum vocalium, aut consonantium, pleniusque syllabaru tempus. Exilia, quae cons ani vocalibus modicis, i, &v. Grandia, quae aut spatio temporu, aut numero syllabarum, pama. vel utroque modo sunt magna. Parua, da. quae attenuant orationem , aut breuitate,aut paucitate syllabaru, aut utraque.
Tarda, quae aut productione,aut proceritate, aut hianti copositione syllabarus csistant.Vol ubilia breuitate teporis,aut paucitate syllabaru, aut leni copositione fiunt. Lenia, in quibus non tui sunm
636쪽
emendatMoquentium scriptis respondent, quorum usui contraria sunt peregrina, & in usitata. Peregrina , quae, sumuntur ex aliis linguis, Ut gaza,Carrus. Inusitata , quae 1unt laliena ab usu communi,dc consuetudine quotidiana Romane loquentium sicut Vsitata, quae versantur in sermone, & consuetudine disertorum,&probatorum autorum. Prisca, quae ex scriptis ab antiquitate relictis, a posterioribus resumuntur,&reuocantur in usum pridem intermissa. Obsoleta, quae in desuetudinem prorsus abierunt. Noua, quae iuniores suis quique temporibus usurparunt. Dura ineptius adscita,& longius, quae parum
commode transferuntur. Poetica poetis usitata venuste, quibus inepte Vteretur orator rut, Vulnificus. Horum, qui accuratam fingit orationem, dei cium acri cum iudicio habeat,idoneam argumento, & rebus efferendis expressurus orationis ideam. Oratorem iudicio valere oportet, Vt res magnas ab e
xiguis iusto discrimine distinguat, &
cuique argumento, & argumenti partibus orationem accommodet, nunc te f
637쪽
nuem, nunc temperatam, nunc sublimem. Nam, ut idem totius argumenti tenor non potest esse: ita nec orationis debet. Et eloquens dis demum e t, qui humi lis tenuiter, mediocria temperatὸ, sublimia magnifice Acit. Quoniam enim orati nem moribus conuenire decet: habenda ratio ingeniorum, aetatum, seXus, fortunae,conditionis,ut in oratione decorum seruari possit cuius neglectu ineptit. Itaque orator, si claritati studeat, principio res tractet, quarum intellectus in promptu sit, rectis casibus, rectaque compositione si moribus, personam assumat moratam: si amplitudini, multa complectatur, res magna , insignesque narret, membris aut longis distinguat, aut acribus: si venustati, concinnitatem petat. Acrimonia subtiales, dc altas petit sententias: occupationibus multis praetercurrit. Acerba oratio increpat, prohibet, interrogas, iubet. Hinc formarum varietas nasci
Eo est triplex, Sublimis, Infima. Media
Haru omnium, quida sunt ectus c0munes,lia iamproprij. Cominu es perspicui
638쪽
to, cultvi. proprietas, venustas, numerositas. Hos omnes omnium, tum perpetuos esse oportet. borum communium quidamsunt,
non perpetui ; sed, ut res tulit, Mollitia,Su sitas, Incitatio, Puri , acutum, acre , 'l , --1 tio. Quidam enim perpetu un 'quidam non, generissem vinner ubbmuperpetui sunt, dignita , Ρ-nus , vici'tudinaria nauitas, vehementia; Li. Infimi eneris propria perpetuo tenuitas vi-
sus isset.- bilis, seu mediocris characteique propria pedi -- petuo rotunditra, volubilites. Sublimis charadfer , est orationi orma, quae con tit ver-' borumgrauium magna, ornata con tr Aione: quaeres excellentes continet, oepe sona graues, e quibus lesne sententia orium tur, quaesique lectis rem verbis , verborumque numerosa collocatione explicat. Personae
graues, sunt Dij, Heroes, Reges, Duces, Patricii, ciuitates. Quod, si aliae quoque inferiores admiscentur , Ut nautae, fabri, mercatores, aurisae, id propterea fit, quod hominum Mon, uentu societas instituta quoddam quasi corpus est, cuius membra pro na'
639쪽
tura, sinόque officiorum, & naturam sortiuntur, & conditionem. Rese cellentes sunt, beta propter pacem, qui tem et concilia ad deliberandum: iudicia ad eligendum: virtus ad exequendum, edi alia, quae his cohaerent. Lectae sententiabunt, quae a vulgo abl
cem ornatum consequuntur , Vnum ςX figuris , alterum ex numeris : at et Gque character existit ex utrisque. Es cha autem charadier Adtio similis eius rei, cuius nota ecit, subluntia , quantitate , qualitate: Vt , Fama malum , quo non aliud velocius ullum : monstrum horre dum , informe , ingens. Fama sub- stantia est: horrendum , & informe qualitas: ingens quantitas. Et sicut cerae , luto , metallo , par, similisque imprimitur facies eius rei, cuius no- 'ta esse debet: ita oratio, tanquam cera , plumbumue est: facies , characi er : res habebitur , pro anuli gemma ad signandam ceram . Et quod attinet ad characteris naturam , non necesse est esse res ipsas in magno ν- sint trita
orrent. Lecta verba , quae non usa βα- Numerosa collocatis , quae rem
640쪽
,88 RHETO ILICORVM b nere magnas, in tenui humiles: sed 'φ' fati, surperque habet, si verbis lectis,
sonoris, piciis, verborumque compositione numerosa sublimis figurae dignitatem tueatur: Vt, It nigrum campis agmen,pr damque per herbasCon- uectant calle angusto: pars grandia trudun t obniXς seu meta humeris, pars agmina cogunt, Castigantque moras, Opere omnis semita feruet. d tam tenue, tamque humile, quam formica at quid suolimius hac oratione Tenuis character suis contentus angustijs praeter orationem puram,' pressam, de me-Ch. anis sumptam,nil eXtra quaerit. Caeterii εω materia. a materia fere character educitur: quippe, qui rei erigies,& imago. Propterea, qui loquetur de capellis,di plebeiorum
iuuenum, aut Thaidum amoribus,humilem Ideam sibi proponet: qui de ar tione, ec satione,& armentis, non plane humilibus, sed cum ipsa arte coniunctis,ad mediocrem assurget figuram cui arma cananda erunt, aut crimen atrox ab augustiore persona depellendum sublimes spiritus geret, & proflabit oratione. Quid quod in pasto-