Simonis Caulerii Rhetoricorum libri quinque. ..

651쪽

putet3 Illam viam sibi vident expeditiorem ad honores, & omnia, quae concupiuerunt. Sed caetera sunt corum: tibi habeant potentiam , sibi honores, sibi caeterorum commodorum summas facultates:liceat iii,qui haec salua esse voluerunt, ipsis esse falcis. ψ

ΗVmilis forma dicendi, quae tam

verbis, quam compositione, usq; a I. ad usitatissimam puri sermonis con- RQ suetudinem demissa est. Huius formae oratio vinculis numerorum libera,&soluta esse debet, non tamen Vaga, ut ingredi libere,non ut licenter errare videatur. Diligentia coagmentadi verba . praetermitteda est, & omnis insignis omnatus remouendus. Adhibebuntur tamen acutae,crebraeque sententiae, M omnamenta Verborum,&sentcntiarii par- C. cc,& verecunde. Huius generis materia res humiles, dc personae,Vt argumenta Comaediarum, Ecglogarunai pastores, & tenues, ignobilcsque personae, quae si de regibus loquutur, aut de diis, corum ossicia, operaue, quanto sunt tenuiora talo h uicgeneri propiora. Pro inde TytirusDeum suum non magnis

P p iiij

652쪽

coeli, sed terra: muneribus praeditum in- . ducit. Huius affectus proprij, & perpe tui sunt, tenuitas, & simplicitas. T cnuitas orationis est puritas ex communicon su ctu din e lo qu endi. Simplicitas,est puritas non figurata. Vt,' Vrbem , quam

dicunt Romam Moelibare putaui stultus ego, huic nostrae similem. Potest eL se & simplicitas sine puritate. Formo- . sum pastor Corydon ardebat Alexim. Sccuritas est firmitas propositi ad te

MEdia dicendi forma esst humilio

ri siblimior,& attenuata grauior Oratio, quae mediocres sentctias lectiore sermone designat, nec respuit figuras, quibus tenuem forma superet, Iamquc multum figurata est, quo citrasi- blime subsidat. Huius affectus pmpris r 'tonditas, δί volubilitas. Rotunda oratio es , quae neque plana est, ut exilis: neque tumida,&quasi tuberos Vt gra-Mis. Nam tenuis adstricta est , ac stibii dit: grandis exit certis interuallis: viillam riuulis, hanc rapido amni comparare queas. At mediocris character

inter utrumquo procedit. QDd

653쪽

nus cum studio cuiuspiam excellentis viri perfectum est , atque iudicio cxplet animum sane: tenue ViX mouet, sublime vellicat. Ex dissimulato cultu certam acquirit Virtutem, quam Volubilitatem nominare libet. Quippe tenue fluit propter humilitatem, & exilitatem e sublime haeret, atquC cunctatur in ore, in auribus, in animo raequabile euoluitur leui lapsu permulcens auditoris expectationem. ut, Tu ciuitatem quis deceat status, curas: Murbi solicitus times. Haec tenuia sunt.

Quid Seres, & rcgnata Cyro Bactra parent, Tanaisque discors. prudens fu-turi temporis exitum caliginosa nocte premit Deus: Ridetque,si mortalis,ltra fas trepidat. Quva adest memento

componere aequus, caetera fluminis ritu feruntur, nunc medio alveo Cum

pace delabentis Hetruscum in mare haec medis sunt figurς nunc lapides adesos, Stirpesque raptas, & pecus,

dc do in os Voluciatis una non sine mOti um clamore, Vicinaeque sylvae,cum sera diluvies qui ctos irritat amnes. EX-

trema pertinet ad gen' dicet sublime.

654쪽

coi RHETORICORUMHIs virtutibus affinia suntvitiaenam grauitati formae sublimis,opponitur suffulta, quae turget,& inflata est,cuaut nouis,aut priscis verbis, aut duriter aliunde translatis, aut grauioribus, qua res postulat, aliquid dicitur. Modiocritati aduersaria cst in vitiis flirinuans, &disoluta, sine neruis, & articulis, quae detinere non potest auditor in attentum. Est & tenuitatis vitium, aridum,&cxangue orationis genus, quod exile

dicitur, & siccum. Est enim sicca sententia, quae rem minuit. Es & in hoc vitio affectatio , quae genus scribendi mutilum, praecisumque facit. Est &siccum,

non tantum breuitatis, sed etiam prolixitatis vitium; quoties in longa orati, ne nullum extabit epithetum, nulla figura,nulla sententia,nulla efficacia,nubius assectus. . His adscribi possunt; quae non coli rent, sed membris, incisis inculcatis gratiam quandam af dcant. in genere Secundus Plinius, & ius temporis declamatores. Sicut si cum est in vitiis, sic & pingue genus dicendi, &exultans, & elatum, M tumidum , quod plus vult, quam potcst.11.L

655쪽

nus essicit, quam debet: quod plus potest,quam decet. Hic ambitio est,quam Cacogeham Graeci dicunt, quae plus, vel plura, vel elatiora, quam potes , admittit. Contra negligentia dissoluta pessiindat orationem, permittitque non solum serpere sed citam iacere. Vtriusque vero mater, est licentia,qila ille sibi arrogat multa ι hic hoc arrogat

etiam, ut nil arrogare virtutis loco habeat: ille dictionem streperam, confragosam, resilientem: hic intermortuam iacit. Sunt enim contraria sicliti defc- .etus, & exuberantia. Multi hoc genus sectati sunt, propterea quod virtvicinincluderet, sicuti prodigalitas liberalitatem. Aliis ingeniis magisplacuit siccbias. Nihil enim infelicius arbitrati sunt loquendi licentia. Patitur & mediocritas vitium Trepidationem,dum nori audet se attollere, ne tumescat.

xo fastigium impona: de memoria, &pronunciatione strictim,&brcubter tradam. Rumoriae duae sunt. Naturariis, qua no ras animis insiit se id cum

656쪽

titatione mira. Artificiosa , qua confirmati uritio quaedam, ratio praeceptionis. Haec

naturalem multum iuuat. Z admodum iam caeteris in rebin, nisi naturam arte com

'memus, nil erexium exastumque perfricerepo sumus : ιc naturalis memoria, nisi ar-- tisicio nitatur, excellens esse nequiriMemoriae artificialis duaesiunt partes, loci imagines. Locos dicimus eos, qui breuiter, persedi. N insin ir/, aut natura seunt, aut manu absoluti, ΡΠ Batis, ali memoria facile comprehen e repo'mus, ut sunt area , templum,fornix, Inter lumnium, angulus. Imagines suntforem C quaedam, cy' notae, smrelatara eius rei, quam meminisse volumus. ut sunt: canes, equi, leones, quorum memoriam, si habere volemus, imagines eorum certis locis disy onere oportebit. tques muta meminisse melimus, multos nobis locos apparere necesse si ut in m ultis locis, multas imagines p mus collocare. In his ordinem seruari operae- pretium est, ne quando perturbatione ordinis imperiamur, quo secius.quoto , quoque loco

licebit , mel asuperiore, mel ab inferiore, vel a media parte imagines sequi ea, quae mandata

locis erunt, edere, proferrepositam. commodius in desertis locu,qua celebribus A s

657쪽

L1BER V. cos

comparare polysemus.Nam sculpositu lo com seruat integris, ordinat Aouesimulachrorum s ecies , ita easdem conturbat frequentia, o cursiisque hominum. Locisint forma , oe natura dissimiles,ut di tins te interluceant. Na,

qui multos similes legerit, similitudine conturbatus, quid quoque loco reposueri non repetet expedite. Sint loci me iocres, ne aut amplitudo vanas imagines reddat, aut angu ylia non capiat. Sint quoque nec illuntres m-mis, nec Obscuri, ne sivis tenebris, aut plendore obsimi memoria. Interualla locorum modiocriaplacer esse. Nam nimia distantia, σpropinquiras impediunt memoriam. Quintum locum egregiesignabimus, ne fallamur in numero locorum. Loci,quisemper ijdem esse debet , crebra meditatione mandentur memoriae firmiterque retineantur. Imagines sunt aliae rerum . aliae verborum. Similitudines rerum exprimuntur, cumsiummatim ipsorum negotiorum,imagines comparamus. Verborum similitudines conjlituuntur, cum vni cuius que nominis, vocabuti memoria imagine notatur.Rei totius memoriam sepe una nota,

imagine simplici comprehendimus. Formarum disipositione, imaginum diligenti

notatione utimur, et i cui que rei memoriam

658쪽

RHETORICOR vM facile consequamur.Res, quas videmus in m ta , laruas, usitatas, quotidianas, memini se ' l

tur, a mirabili.Proptereasi qui videmus, luel audimus egregium, turpe, aut honesum, inusitatum, magnum, incredibile, ridiculum,

diu meminisse consuevimus. Propterea earum ι rerum, quae irmis inhaerent memoriae Jo mas concipere oportet eum , qui utitur me

morativa.

Pro istia. IDRonunciatio , cui primas, cui se-I cundas, cui tertias, an munere oratorio, dedit Demosthenes, comparatur, atque perficitur arte, natura ,&eXercitatione. Natura, quae est habili- tas animi, aut corporis ad pronuncian- ldum sufficit idonea instrumenta vocis,&actionis, caput, Vultum, manus,arteriam, pulmones, latera, dentes, labra,&aptam totius corporis conformationem.Naturam,si optima si confirmat ars, & vitio corruptam corrigitiis praeceptionibus, quae de actione traduntur. His accedit exercitatio, quae

facultatem probae pronunciationis, & idoneam reuus promptitudinem com- parat multis exercitamentis publicis, ia

659쪽

priuatisque & imitatione eorum , qui

recte vocem moderantur. Actioni orator prudentiam, diligentiamq; adiungat; & l ocum, in quo est dicturus,re, ct personas cXacte consideret, siue quibuscum res est, siue de quibus agit. His

enim variam orationis faciem accommodet necesse est. Est enim recta pro P ,----- nunciatio, vocis, vultus,&gestus pro rerum,& affectuum,& coniunctorum, simpliciumque verborum natura , ac Varietate moderatio cu Venustate. Vocis quippe, & vultus, &gestus tot mutationes esse oportet, quot sunt affectuum , & cogitationum animi, & singulis cogitationibus, assectibiisque s a vocis,& vultus,& gestus qualitatem,&modum adhiberi. Na his tribus se animus orantis aperit auditori. Etenim ira Vultus ardens, VOX acuta, gestus concitatus, indicat. Vultus moestior, vox fie-bilis, gestus remissus, &fractus, animi tristitia prodit. Pronunciationis partes duae sunt vox,& actio:quaru illa mouot p--,-- aures, haec oculos: & viseque sensus o-t-- θη-mnes affectus admittit ad animum.

ψές spoctatur quantitas, si magna, quae ta' ' '

660쪽

tendatur: si parua,quae summisssor, mi-

- nus eXaudiri potest: si media inter gra- idem,&paruam, soni moderati: Spe- ctatur & qualitas, si apta vox, si inepta,

firma, infirma , tarda, velox , emissa continenti spiritu, aut interrupto, sedata, vehemens, clara, obscura, canora,

fusca, eXpressa, non expressa, lenis,ab ira iMai. pera, molli , grauis, acuta , inflexa.Va- rietas qualitatis triplicem tonum oro . Grais to- tionis efficit, grauem, medium,& acu. tum. Grauis est, quo pronunciamus orationem canora, & sedata, &aequabili voce cum moderata tarditate. in hoc ienim excellid genus Vocis canorae, se- datae, clarae, expressae , tardae, emissae - spiritu non continenti. Hic nec proba- itur nimia tarditas, quae animos soluit: & inueniendi difficultatem, prodit, & lexpectanti molesta est auditori r nec. immodica volubilitas,& celeritas,quae distinctiones confundit, & affectus,

verba truncat , nec intelligitur satis. Huius toni usus est in exordiis non so- citatis , narrationibus, propositionibus. Confirmatio ,& confutatio, & 'roratio