장음표시 사용
21쪽
mines antea loquebantur in alia lingua , nunc vero in alia; sicut in aliquibus Regni Neapolitani locis loque.
hantur homines; antea Idiomate Graeco, postea Vero laitium sumpserunt Italice loquendi οῦ ita etiam in Armenia primo loquebantur homines in lingua Hebraea , vel tu aliqua alia, & postea fuit latroducta Armena I ergo
Respondetur primo mutationem linguarum in aliis mundi partibus evenilia post productionem linguarum
Babelicarum, sed non ante ipsam , quia una tantum liningua existebat , ut satis supra probatum . Secundo', ex historiis gentium tempus certum ad distinctum clare e sntfare, quod indicat in itali mundi parte antea fuisse talis identicae linguae a sum , deinde tali, alio tempore alterius linguae , atque ideo etiam talem locum ex illa nova lingua denominatum fuisse, quemadmodum antea aliqua Regat Neapolitani loca vocabantur Magna Graecia, nunc vero ex usu linguae ab eo usque tempore introductae aliis 'uoque nominibus denominanturi Sic totiam si evenisset unquam in Armenia substi. intici aliqua alterius linguae , debuisset utique Armeniλdenominari etiam a nomine illitis novae linguae ς Sed Armenia non solum inde a principio Noe vocabatur Ar menta, sed etiam post productionem linguarum , ut clare vocatur ita ab Scriptura Sacra cujuscumque Versionis, ut probatum, supra, δε ita fuit semper vocata, atque hactenus provinciae Armeniae tali identico nomine ab omissibus Mundi Nationibur vocantur ἰ nulla ergo fuit un
quam novae alterius substitutio lingue in Armenia , sed eadam ipsa vetas ad hunc'usque diem remanet pura, integra; & quomodo permisserit eadem, & ubinam , se
in quibusiain libris , en figillatim demonstro ς nulla,
22쪽
inquam , fuit mutatio linguae in Armenia , sta in vasta Eden , sontibus Magni illius Euphratis irrigua,
quae gloriose iactatur in suo se amoenissisimo excepisse horto generis hominum patrem , ut ab omnipotente fuit sermatus ; quae adeo sortis bellicis actionibus , ut Persarum , Graecorum , Alanorum , Saracaenorum, ipsorum vel Romanorum fregerit conatus , testibus quoque praeter tot Annalium Scriptorex vetustissimis ipsis Vaticani pyramidibus . quae vidit utique prima super diademata Regum suoruni refulgere Hominis Dei tropharum confitentibus id tot invictis Martyribus . quis poterit unquam satis commendare praecipuam Nationis Armente docilitatem, venerationem tantam , quae ab ea Ecclesiasticis praestatur , summamque erga Deum Iietatem hactenus perdurantem , adeoque efficacem , ut ocum dederit Ecclesiis millo in Civitate Am ad Montem Ararat, nec non coenobiis quadraginta duobus super mille in sua ipsus vastitate Sancto Nierses I. Patriarcha testibus quoque Clemente Galano, & Iacobci Uillatis
Nemo unus, ni fallor. Sed quonam raptum me video memini nunc, ad metam igitur redeundum. Ipsam integram, incorruptam, immutatamque inter tot, tantasque vicissitudines, ut videbitur instra, semper remansisse indubitatum, ut testatur Villotte etiam , cinius verba haec sunt : Auriqua uia lingua liter alιs ammena in tantis rerum per Fbationibus inregra mansν , pu ra , incorrupta, beneficio m ime plinimorum , gra
vissimorum Auctorum tum Neterum, tum ratam να--
sivm , qui illam ad nos usque illibatam x Um fere. πNotatu dignum, necessariumque duco, ad hunc nimirum usque diem sermone puriore , voc/bulisque gentilibus , ac nitidioribus uti Armenos in ipsa Armenia
23쪽
babitantes magis, quam in alienis provinciis, ut testatur ipse quoque laudatus Archiepiscopus Babigh; nam habita conis
suetudine cum aliis Nationibus, usus comparatur, ac facilitas quodammodo recedendi a genuinis Linguae vocabulis, commiscendo scilicet voces peregrinas, vel amputando aliquam syllabam , aut elidendo nonnullam lit, ram, aut non nisi mutando eam , & hac ratione prodiit
quidem dialectus, seu vulgaris; Attamen existit, atque viget hactenus antiqua illa literatis in libris majorum , veterumque Scriptorum ,. nempe Agathangeli Magni Scribae Augusti Drtadis Armenorum Regis filii Choseophi Regis potentis Armenorum , S. Gregorii Illuminatoris, Byzantii , Socratis, Zenopii, Ioannis Patriarchae,
Davidis invicti philosophi, S. Iacobi Archiepiscopi MiEpinensis, Sancti Isaac magni, Mesrobi Doctoris magni , Moysis Chorenensis, S. Gregorii Abbatis Narieghensis Angelies Oratoris , S. Nierses graria plenus nuncupati Archiepiscopi Glajensis Poetae nulli secundi , qui triplicem Scripturae Sacrae sententiam ligata oratione amplexus est ι in Sapientissimo Sermone lex hortatorio in Synodo Nationali habito S. Nierses Archiepiscopi Lampronensis, utriusque Cyrilli , Moysis Grammatici , in Exposivione Isaiae Prophetae; aliorumque; quamvis inde ab
initio primitiva pura literatis restatas nobiles inter , re sapientes, conservata in libris , fuerit ipsis Armenis imteralis , seu Scripturalis , consistens primitivis ingenitis
regulis servatis ab Armenis longe peritis, qui eraut celebres Scriptores vigente idolorum cultu, qui multos libros literis prodiderunt, sic testante Celebri Moyse Gramiamatico.: de regionibus, necnon provinetis, de singulis quoque fasiliis, omnibusquc contrarietaribus , atque convenis Frenibus nane apηd nas exrant Codices infiniti , quibus
24쪽
eom nentur res ἰnnumerae in Literas publicas relatae. Cbo, ren. 'L I. e. tia. Sed ex istis Codicibus remanserunt
nonnulli, multi vero, nondum existente Typographia , iacturam passi sunt alii bellis , alii Langiam ure Pers-dem , Mesopotamiam , Armeniamque devastante an. 13 86. incendiis combusti, aliique longo tempore putrefacti, ut aliti etiam sine memoria humati. Non obstantibus tam ea istis in sortuniis, ut rei veritas posteritati manifesta, in- negabilisque redderetur , adhuc existit , & existet quidem una cum Natione , atque existens in libris malo. rum , ut indicatum est , conservatur item in Menolo. gio , Breviario , in libro Hymnorum de Sanctis ma. gni habito , dicto Seiaragau , in Rituali , aliisque recentibus genuisa lingua elucubratis . Princeps librorum istorum omnium est Scriptura Sacra , Armenice numinata in f azas suci, id est , liber . divinitus spiratus, . quam oportet iure meritoquo vocare nota solum thesaurum primitivae putar linguae Armenae , sed Ocaea. Cum vocabulorum majestate praeditorum Versionis aureae
Divinorum oraculotum nullus enim est in ipsa liber , nullum Caput, nullusque versiculus , qui usu suerit alversione Sepxuaginta admirabiliter , ac coelesti adsistenetia redditus , , atque selectis decorisque vocibus inierpretatus a Sapientissimis illis Sanctis Interpretibus. Armenis, Beato scilicet Mesrobo.& Sancto Isaac una cum
suis ipsorum discipulis Moyse Grammatico, Davide philosopho , & Mamprε , asserentibus id praeter Doctores
Armenos non solum Choreuen si I. 3. e. 13. sed item . non paucis Graecis , atque Latinis . Nam ea praecipua. circumspecta & prudenti electione inter tot varias, 'uas, ut brevitati consulam, recensere omitto, Versiones insti-.tuta , eaque sapienti perspicacia penetravere ipsi genui,
25쪽
rtabilisnstni Τextus interpretavius sententiam , ut Uersionem ipsorum vocare potius Prophetiam. , quam Interpletatio. nem liceat, cum mens ipsorum fuerit illuminata ad imtelligendum & exponendum quaxumque sunt in sermonibus obscura, sive propter difficultatem rerum significa. rarum, sive etiam propter ipsas voces ignotas, sive edi iam propter similitudines rerum adhibitag. Videtur nam,
que in noa paucis Scriptum Sacre locis, quod illud , quod post examen tot saeculorum ambitu de eadem im.uit um conati sunt celebres expositores enucleare , rimque desistunt, ipsi jam eum apprime id penetrassent ,
una, aut duabus vocibus extricarunt, decideruat , & revelaruat in Lymet ipsorum Interpretatione, superhum na potius assirmare ausim . quam humana , ut nou solum Bato Pedis de la Cruix Gallus Lector Regius , Ila Interpres linguarum Orieantium in praefatione ad hi, storiam Celeberrimi ,i aer vetustissimi historici Moysis Chorenensis Armeni Latine ab Anglis doctissimis redditam , testatur Versionem Armenam Scriptum Sacrae Reginam esse omnium, Versionum , sed etiam Dictionarium Armenum Literate Venetiis au. I 49. editum , pers ctissimum iane, omnique laude dignum , in quo non solum videbit quiique positam etiam claro in lumine intricatissimorum. Scriptum Sacrae locorum veram sentenis iam , nec non varia diserimina nominum praesertim auia
' -ci staterarunt, me usurarum , denario
, conitellationum , aliorumque tum Veteri Testamento Variarum Versi insuper mirabitur sane nominum cujuscumque is entium sylvam, multiplicemque opulentiam non minus vocabulorum , quam verborum tum diuersarum signincatio m , tum baonyinorum, quascutaque scientias e spe-
26쪽
spectantium , perspicue indicatis eorum omnium signisi. cationibus qua primogeniis, qua etymologicis ; adeo ut abundasse olim Armeniam doctissimis viris, qui in variis illis scribendi generibus excellerent , evidenti argumento convincatur . Ea quippe est admirabilis innumerarum vocum compositarum conditio , ac ratio , ut ad
eas Latine , Gallice, aut in quamlibet orbis Linguam reddendas, binis, vel ternis, vel pluribus forte vocibus
opus sit ad veram earum exponendam, integramque searentiam. Atque sic paucis vocibus compositis continetur non paucum elegantissima exponendi majestate, pulcherrimaque dicendi ratione non minus , quam perfecta sententia, admiranda energia , sono dulcissimo , atque vi
i , Cupienti autem de singulis capitibus laudem linguae spectantibus plenius certiorem sese reddere , satis erit laudati Dictionarii doctissimum Prooemium necnon praestantissimum legere. Minime tamen omittendum duco , experientia ipsa demonstrante, quod pro certissimo argumento haberi debet, quantum experiri ipse quoque potui, Constantinopoli ortus parentibus piis Armenis Orthodo. Ma pro Fide persecutionem saevam , nec On vincula non semel perpessis, cum has , aliasque diligentissime didice-xim linguas, operam assiduam quadriennio , sedulamque studiis impendens celeberrimosiilios penes Religiosos Αrmenos Michitaristas venetiis residentes , necnon Romae in Collegio Urbano de Propaganda Fide annos per octo celeberrimis lab Lectoribus mPM, CERBONI, LΕΟ- NE, Sacrae quidem Theologiae Laurea Doctoratus ibidem insigni tus, Linguam nutarum Armenorum primam
humani generis linguam esse, stilicet, quicumque huius Lingua scientia a teneris unguiculis praediti sunt , sive
27쪽
illa literatis, sive communis , vulgarisque fit, o im, Linguarum Gentium omnium quae in Mundo sunt, per. facteque posse eos proferre voces , adeo ut inter vari rum Gentium, populorumque homines Armeni soli ipso. rum linguis loquentes ab ipsis non distinguantur , genuinum linguarum quarumcumque sonum persecte pro.
serentes, cum Armena praeexistens caeteras Omnes virtute ipsa contineat , quippe quae alphabeticis praedita sit literis novem & triginta, suas proprias habentibus fingulis figuras ', suosque distinctos sonos , sic postulante
natura eius caeterarum omnium dominatrice, ipsi autem singuli statim distinguantur , & dignoscantur ἰ quod quidem non accideret ,c nisi semina atque primordia lin. guarum omnium in ipsa Armena, utpote o malum prima , & mater, omnia contiuerentur, quae tamen nouomnia in singulis earum, eum id singulare ac propriumst linguae tantum Armenae ob characterem sui primatus. Sed primam hominum linguam , Adami nempe , esse ipsam Armenam clarissime liquet etiam ex innata, naturalique etymologia, qua sunt praedita innumera ipsius linguae nomina, atque verba; proferam in medium sautem nonnulla, ut probata maneat veritas propositionis: nahahor primus pater, Adamus. nab Aegae primus cre tus , Adamus, huNaxin formatus έ limo. Adamus. N .hamfr Heva, a na, prima, majr mater , Mogaziu se matare costa, Heri , quae significat quidem Armenidecrespirantem a verbo bi si respirare, aschata mundus , Iocus fletus, a verbo Uebariει flere . ,rghir globus terraqueus, a Dr νε duae, ir res, quippe qui terra & aqua constet . ἡ ens a se ,2 Deus σμυάn Deus , a verbo h dies confirmare , creare , utpote ipse est creans , &eonfirmans . xni iub asparagus , . a nin natus pisib
28쪽
rescissus, ab ipso enim ortu vix natus reseinditur. lo, mi filius , et1or qui , rici fugere , quippe qui fugat ubera matris . natan invidia , a nab primus, Dan persena , eoquod invidus quaerat primo, quae pro . sua persona. Caκάn sera a verbo exies dilaniare , cum sera sit dilanians, abu et leo, ab ar I accipere,j-iEl corrumpere, leo enim accipit & corrumpit . significat item fortem; idque de eo verum . X se lupus, significat rapacem. Adm agnus, usurpatur semper pro mansueto, idque verum de eo .ina pardus, dilanians, volucris, significat
habens vim volandi .a - gallus, ac si H agag , ab H
mane, et g cantans, quia diluculo cantat. emvir miles, a men arma, in indutus, quia arma induitur. DUUbinncoujux, a guu colla, g bina particeps , tam vir, quam foemina, sc dicti, prout costis conjuncti, a principio enim mulier a fota viri facta est .serida re iuvenis, significat
jam ter denorum annorum . significatio innata etymolingata. i uncamo a fd extra, urin auris, extra aurem
rejicere, nempe , negligere, transgredii, & spernere. je=gbu coelum, M si jergb n, longum, amplum'. ' 'quidem vera amplitudinem, coeli. quis .metiri potest Z mjusdsu Armenia , ac si Hasea an , a hair pater , as dis
etymologia : mysteriorum plenae, atque mirum in modum. alludunt ad loci declaratii cooditionem ς significant enim, fecit iste,i ςrgatio, secit ibi, secit agrum, fecit iterum, secit egredi, creatio nova:, generalio, productio, agricul- ura in isto o, sum enim Deus ibi. praestiterit legredii Noε, & s Ela nova generatiane, mi production rritu4,scente Arca super illum Nootem, ille musicum molle-iscit. hominum genus semet suisse liberatorem terrae la
29쪽
maledictione diluvii. Quorum memini , ea hue adduxi
tantum, innumera sunt quippe etymologata nomina, ac verba, quae in laudato Dictionario , nemo est , qui non intrabitur. Iuxta talem intrinsecam nominum , ingenitamque atque radicalem etymologiam in sola lingua Armenavigentem intelligitur impositio nominum a primo ho. mine sapientia praedito facta , perquam apta , cum ex Angelico Doctore etymologia attendatur secundum id , a quo imponitur nomen ad significandum , 22. q. 91. a. I. Si igitur Hebraea Lingua praetendit injuste sibi ar- Togare primatum , antiquitatemque linguarum, eoquod etymologata videantur solummodo nomina nonnulla , ut patebit clarius infra , quo maiori iure meritoque soli Armenae tribuendam esse primatus , antiquitati Lque rationem quis sanae mentis compos negare pG terit, cum character ille etymologiae jam demonstratae vigeat atque existat in ea ipsa testis innegabilis
S primatus, & antiquitatis, de immutabilitatis, & identi ualis eiusdem existentiae λ ergo, ut figillatim demonstravi, prout promisi , & ut ex praecedenti quoque
probatione perspicua ostensum est, satis probata manet propolaionis vertias IR Lingua Hebraica est prima hominum lingua , ut autumant nonnull/ς quia non pauca in Seriptura Sacra reperiunturi : vocabula , atque nomina propria ante Turris aedificationem , quae in lingua ipsa etymologantini. ergo ipsa est prima, non autem Armena.
i , Respondeo primo , quod ista est sane' causa , quae Scriptorum aliquorum deliniens Inclinavit mentem ad istam opinionem , qui invicem Perinde Venerantes , Rubsequentes , nec non castigantes examen in trutina alie
30쪽
na , asserere volunt , quod ab invicem audiunt, quin possint tamen assignare, quomodo, vel quare ; dico itaque non esse illam rationem firmam , 8c sic facile quoque destrui. Etenim Moyses eoquod scripserit Pentatheu- cum in Liagoa Hebraea, atque Hebraeis , posuit multa nomina in ea interpretative: ejusmodi pene vocabula Hebraica adhibuit, quibus manifestabantur rerum significatus; exempli causa: quia Lamech cum generavit filium. vocavit eum tali nomine , quod habebat significatum
quietis, ideo Moyses in manifestando id, adhibuit illud
nomen; item in aliis, atque id est moris communis hominum manifestare res illa lingua, qua scribunt libros,lat in elucubrando, quam interpretando; quemadmodum Scriptores veteres in elucubrandis, exponendisque rebus Noὶ, atque Diluvii, adducunt nomen Noe non hoc nomine Noe, quod non significat aliquid apud eos, sed alio vocabulo, quod in suo ipsorum Idiomate significat aliquid.
Ut aliqui vocant eum xisiutrem,& alii Saturnum, x alii alio modo. hinc non potest confirmari, quod Noe vocaretur ab initio tali nominatione, sed quod isti Scriptores adducunt nomen ejus illis vocabulis , quae significant in suis ipsorum linguis. Item in Versione Armena Gen. 26.2Ο. legitur Isaac vocasse nomen Putei x simn privatio ; quo non ostenditur puteum illum vocatum fuisse ab Isaac hoc umcabulo aeuumn , sed in lingua Isaae tali vocabulo, quale significat haec vox Armena κτα- , interpretando .
Ita etiam Iosephus I. r. Antiquin e. 3. cum dicat Αμmenos vocare Apobaterion illum locum, qud egressus est Noe ab Arca, non vult ostendere Armenos vocare illum
locum illo vocabulo Apobaaerion , sed illo vocabulo in Lingua Armena , quod significat vox Graeca Apuarerion, quatenus istrix vox significat locum , qud fit egressus ad