장음표시 사용
11쪽
auem , qua sibi more rastro cademico Res Oudentes
CHRISTIANUS LENIUS; H Depotestate credit tems cisse;
limitata , Incaria ac dependente reliqua.
baemanitate tua humanitati e donare vetis, si forte quandos termini ab usu paulo remotiores per opusculum hac occurrant beluti , si dicatur vadam virtus legis conformatιυa, ostensiva ac similiari aut et .im si alia, hic alibi res dictione non eaneinua satis exprimi tibi videatur vel dentis in ipsa confectione C totius ct partium plurima desiderar forte queas. Et sivis, hac, quae huj-myd oecurrere possunt . vel su insolentem rei exprimo teneralitatem, vel in festinatιonem calam λ qua magna pari jam poscenti' 'ρ fuit propere ex araudiae exhιbenda i et in materia amplitudinem confes εἰ qVis nonρrfectam saperteoratam metu Fcris rem cogito
12쪽
Causis universalibus illa matrice, hac praeconsor,
r Duplex genitum . dupis actioni causaturisaum. II. Finis nempe arbitrii rectum arbitrarιum e surtia rια Communis'esocialis ista rodemustitia. IV. Finis Iocialis ess aeqvod cui βum R. V. Actio qνa ex eo, pod ad hunc dirigitur, recta HI, eaAm Hyrra arbusta. V Actio vel utras potest ocedere rectisadine velat reus , et
13쪽
,Ectane sit, an recta minus omnis hu- .
mana a filo, cum plurimit m ad vitam interest, plu- rim tim homines solent disquirere. Quia aut re-
ictu in quavis re proprie id dicitur quod recta, h.G: quam proxime aequaliter Sc citra flexum a termino
. - QM 19 ad termin uni AE capite protendit ad finem, non re
ctum vero quod non ita dirigiti ir; recta quoq; erit dicenda actio, quae prout natura ejas convenit, quam proxime, aequabiliter&ciatra incongruos flexus in adaequatum sibi finem, qui, demonstrante
Philosopho, LNicomach. bonum quodvisin vita est, protendit, orab homine unde usq; caput &ortuna suum trahit, dirigitur; no recta vero, quae contra se h3bet. Quoniam autem ex ed, quod, qui vivunt homines. arbitrariamsi nul deginruit m siciam, duplicem contingit buma iis a tioni is propositum dari finem, a Luari iun videlicet atq; secvillam socialemdieo, qui, cui vivit homo ierat communis kidem, opinon, est, quod cuius ex ea ciet te cometen hinium, a sapereminente per societatem au thoritalepraefinitum extra singulorum arbitrium positum arbi-.trarium, quem pro ilibertate arbitrii quisque actioni suae particulariter destinat, modo collimante ad priorem, modo etiam divaricantembo sequi hinc igitur videtur, duplex quoque dari rectarum actionum genus,duplicem in humanis actionibus tecti rationem,itidemq; duplicem, fabal mu' fimum ei declinare accidit, rationem non recti. II. Dari autem duplicem et smodi, cujus gratia homines; agunt,finem, facile unicuivis ad res humanas attendenti liquebit, *ectaturo primum, singulos hominum, itemq; tunc lim quandoq; plures, plurima sibi solere tum consequendatum perfacienda liberi deligere, puta divitias alii, alii honores, jucunditates, habitus. pera, facta, & ejusmodi infinita alia, idq; vel respicientes vel etiam non respicientesimo multoties obversantes societatis in qua degunt ac sociorum competenti bono, sicuti faciunt qui per mono.
yolia vetita adores aspirant, per furtavi rapinas luco feo
14쪽
suppressis dignioribus ad honores machinantur ascendere, victoria eum injuria partis sociae frui fatagunt. Cum tamen interea omnes hi omniu&judicio sermone id praeconii obtinere soleant, seposito videt respectu socii laesi, quod, quatenus dextruin a Gaificiosa quadam solertia adfinem suum pervenerint, recte egisse, remq; solerter expedivisse; quatenus vero minus dextre scopum , ad quem collimabant pertigerint, minus recte sese gessisse dicantur, eorumque aetio hactenus recta vel non recta reputetur prout Ubtinendo isti sini fuerit accommoda inia autem hoc recte e pediendarum actionum genus, una cum fine, qui per hoc intendiis iur,ex delectu particularis arbitrii fluit; quia ite pene semper illud aliqua, saepius etiam plurimatum naturali tum habituali peragi tur solertia ac prudentia, praeter generalem vero recti denominationem, quod omnibus ejus speciebus commodum sit,nomen non invenerit, reelum id particulare, arbitrarium, solertiae aut prudemtiae quis appellaret; similique modo actionem rectam actus recti tudinem hac, horumque contraria contraria sermonis specie e
III. Deinde vero finem quenda alterues eminentioli arbitrio omnibus ac singulis agentiu propositu, facile quoq; animadverter Quicunq; modo cernit omne sis cietate cothune alique intueri fine, se . . . comune aliquod bonu. a Umnem autem humanam vitam socia lem esse, puta non eorum tantum hominum qui in societatibus ex P in humano instituto enatis degunt; sed rivorum vis, licet accidat iis extrahas consistere. Idq, non tantum propter ingenitam lao . . . .
minibus ad societatem inclinationem, quomodo alias Philosopho μὴ η ας ς δ πι ostensuro, omnem etiam civilem, quae reliquarum perfectis main compraehensiva omnium est, societatem, naturalem sive ex . nat irae instinctu esse. homo natura sociabilis. πολιτικον ζωον, di- eitur, sed de quatenus vel actu omnis homo an communiitima aliqua societate quae totius est humani generis .constu utus est; ad J.lδ.GR. quod dueli rationis lumine sensere etiam genti testum Philo phi, D l. .des r. tum ICti,dum rerum quandam communionem, cognationem, jus vort Aria mutuum, amicitiam mutuam, a natura nobis constituta eseas. sotai . t veram si Ciceros diserte com ictum humani σsecietatem com ob A a mm
15쪽
munem eam qua maximesecundum naturam eia humani cenero socie ratem, appellat. . Omnium autem clarissime nobis id constat fidelibus, divinitus divinae revelatae veritatis consciis,qui communem creatorem, communem Dominum, Patrem, Salvatorem communem edocti sumus,qui communem ex communi stirpe sangui ncm, qui conservitium , fraternitatem , denique tam arctum inter nos amoris de beneficae communicationis vinculum novimus, quam
quo nobismet ipsi constringimur quibus praeterea compertumin,quomodo ulterius Dominica, Regil, Paterna,Fraterna Soeietato cum DEO ter opt. Max ejusq; filio juncti simus, quomodo unum oum sanctis angelis,&nos qui hic vivimus eum pie defunctorum animis, unum sustineamus πολιτευφια Quod si igitu rationer . liqvarum cietatum omnium ab hominibus, ordinatarum, fami 'liaris scit. dirilis, commercialis aliarum pro hominum placito varie coeuntium, elisinem seu bonum communiter curandum, participandumq; habent propositum, quis dubitabit congruum, quoque erissicietati, diviniore ab aethere natae, illi seli quae uni, verso humano generi communis est, inem qyoqye talem communem habere; dc per consequens ciorum h. e. omnium hominum ioperationes ad eum finem dirigi, si quidem prob dirigantu rectas inde dici oportere. medicam nuncla reliquas societates verum bonum propositum habentes ab eodem diviniori instinctu, mediate licet, confieri quid autem pulchri deesse magis potest ei, quod immediate a divino procedit robore, quam quod intervenisente labili confici turmanu Tametsi forsan negari non debeatis, videri ipsam illam communiorem humani generis societatem hum manalicita quadam consociatione intercedente magis in arctum, mire, bonumq; illud sociale simulae rectum actionis per speei liores istiusmodi societates magis magisq; ad spectatiorem quom restringi arctioremq; figuram. Prout constat bonum hoc re. ctumque communimemque peculiaria ae stricta magis esse inter homines, fidei verae , dc ad aeternalem communionem simul lin. ctantes socios, quam inter hos,&eos, qui hine in diversa abeunt a. limatiora alios atq; alios, intercedere diversi generis domestie
ram societatMn conjunctos porro inter hos ipsos quam qui civilii
16쪽
oonjunistione nexi,& rursum hos inter, quam qui, nec hac, nee peculiari aliqva alia societate juncti vivunt. Quicquid aut , horum sit, de toto genere humanarum actionum, quia non ex arbi-reio tantum, sed&in societate viventium hae sunt, pronunciandum,
existimem , praeter eam quae solertiae ac propriae destinationis est , quandam etiam*lteram rectitudinem has propositam habere, quaegnem respiciat socialem, nec dubitari oportere, qyin magis,ex hac quam ex quali illa rectitudine actiones hominum, rectae possint ac debeant diei: utpote cum illo modo facta adito per finem vagum ac varium ex arbitrio scilicet acturi dependentem vagam, atque Variam, habeat normam, hoc autem propter finem certae determinationis statam certamqv imo illo saepius malam ciniquam, hoc
autem vere bonam ac aequam. Quod autem mensuram
statae perpetuaeq; rectitudinis, ejus quae per excellentiam re- sta dicitur, cujusmodi est mensura atqui, habet, juxtaq; eam sumptum krmatumq; est, potior utique ordine rectum videtur appellandum, quamq md ad regulam Lesbia: instar figurat it r. IV. Sed erit ut opinor de tectitudine medii eo rectius faciendum judietum, quo finis ad quem dirigitur est perspectior; intueretur, igitur quis, hoc agens, paulo accuratius dictum illum . secialem finem, animadversurus, in quo proprie is consistat, an in omni societate bonum is sit, aequaliter omnibus ae singulis socio-raim commune, an inaequaliter de eo hi participent, an vero ex patate aequaliter ex parte inaequaliter eo ipsis frui competat. Omissis, quae de priorum casuum contingentia proferri possent: ubi, ves omnimoda sociorum omnium ex natura societatis ipsis competens aequalitas, aequalia sngulis deposcat, uti mercatoribus, qui aeqvaliter contulerunt, in lucro, scdamno, la fratribus qui nulla praerogativa alteri praealteris gaudent in paternae haereditatis emolumentas, atq; oneribus accidit; vel inaequalitas inaequalia exigat puta si aut collatione distingvantur, aut privilegio sociali alio. Tertium
genus competentis ex societate participationis, plurimum in re κω in ipsis quidem persectioribus societatum speciebus maxime is spectatur: Ita nempe aequale bonum familiaribus est, communiri trii vim aeris injuriamque ferarum, audi tecto septove su Aci, sten-
17쪽
stentari necessariis ad vitam victu amictuque: Ita civili societate coalitis aequalia fere sunt, corporis, ac vitae adversus vim hostilem tuitio, libertas, ab dominio herili, templorum, aquarum, fori, viarum similiumque rerum communium par usus: Sic omnibus4 Ol. - GR mul hominibus communia tribuunt luris Civilis author es arae-DVS i I est rem, aquam perfluentem mare, ac perti Q clittora maris. Verum non absolvitur his ae hujusmodi vel hominum, vel civium, vel familiarium omnium qua tales sunt, ex societate competens felicitas Neque enim beata satis videri potest illa civitas, inqua, qui virtute, industria, nobilitate generis, aut per alia etiam fortunae meritia provecti, facultatibus, honoribus, potentia aliisque vitae commoditatibus, atque ornamentis praepollent aliis, illa non atque salva habent intemerataque, atque quilibet ex plebe tenuem suam libertatem, hortulum, pullum, pultemque, quid possideri ab hoc hominum genere posssit vilius: non erit felix familia, ubi non , Imperii jus patrem, honestior, atq; liberalior educatio liberos manet: non bene culta censebitur humanitas, tibi aequaliter probus, atque improbus opis abundans atque indigens acceptetur de mi
nori accepto lucro expostulabunt qui cum iis, quibus plus in commune contulerunt, aequale ferunt, similis est in caeteris ratio. Re i
stare igitur videtur, ut hoc dicatur: Id quod salutem populi, fami iliae humanae, aut cujuscunq; alius cietatis sonum commune dicimus, si universos, partes, dc singulos, prout fieri .decet, ex his enim universi constant, respicias, non in mera aequalitate participandi, sed in proportionali quadam competentia, 'Vatenus ejus quid, frosocietatis cujusq; natura, vel ad omnes pariter, vel ad quosdam, vel ad hos illos ve singulos, pertinet, breviter, in eo quod cuil suum spe competens ect consis res Sive Imperium illud sit, sive honos, o nus, facultas, libertas, vita denique ipsa, sive bona fortia nar onerata, etiam, a filictiones, Sc quaecunque alia sint, quae ad la omines, vel communiter, vel sigil Latina pertinere solent. Intelligi autem velim, competens hoc, sive sui competentiam istham plene, ita ut . complectatur in sese, quid, cui, quando, quomodo, quoinc competat, qua de re forsan alibi plenius.
V. Ex his autem n cporro videtur colligere esse, quod si q
18쪽
ex fine quatenus, vel vagus ille , ac electitius, vel certus, ab eminentiori auctoritate determinatus est, per maximam quam haec reon vita diversitatem habet, distingvere liceat re et itudinem humanarum actionum siquidem praeterea congruum videatur rectum ad finem particularem,& arbitrarium tendens ab ipsa ejusdem qualitate dignoscere, & particulare, arbitrarium, solertiae &c. denominares; conveniens utique sere,vi rectum, rectitudinem , istionemq; rectam ad hunc finem communem, socialem, certum , proportionalem, qui,&id quod cuiq; suum, competensu est, ab eodem dijudicari,ae insigniri ita ut actio recta nihil aliud hic sit ac dicatur, quam quae adfinem hunc, ad modum proportionis,adeoque, ipsa proportionalis tendit, quave id quod, cuique suum ,
competensu est, unicuique confertur tribuitur ve . v. g. honor ,
cui, a quo qualis c. honor; obsequium cui obsequium , tutela cui haec res cui illa competit; puta Deo, angelo, homini, eidemq; civi, peregrino, magistratui patri, domino, uxori, filio,aeqvali, sibi
deniq; ipsi, etsi quaecunque sint alia, quae quodam quasi simulacro
sociali ad nos accedunt juxta ejusdam analogiam quomodo sa
ne,& bovi tuo trituranti minus il te competens est, ut os ei obtures, animali juxta Talin udicorum observationem, ut viventi membrum tollas: imo forte solem, aut lunam, coelum, aut terram execrare, quatenus consideres, quod tecum gloriam creatoris enunciant, minus, contemplari vero ac admirari horum ordinem, pulchritudinem, in celebritatem communis faetoris, ac dona in magis hisdem potest videri competere. Et vero, quoniam commuinnis haec eaque proportionalis sui- tributiva rectitudo' omnibus prorsus humanis, imo rationalis naturae, uva talis actionibus ea isdem fere perpetim praefinita est, si non assirmative, saltem ut loqui solent, negative,ne scit sociali illi fini illae adversentur,& ab eo deis flectant; quoniam proinde nulla unquam actio existit, quae non speciali huic censurae subjecta sit, puta, rectane an recta minus finis huius inciti tu sit; accidit sane uti facili me rectum hocce, rectitudore itaque adito nomina specialia invenerint, justa haec, illa justitia, istud denique justum appellatum fuerit,&vice versa injustum injustitia, injustaque actio, quae ab rectitudine ea deflectunci ..
19쪽
Nempe justam actionem omnes dicimus,qua suum cuique tribuntur vel conferendo, ves non laedendo ira ad honestiim, quodiadems: jus tam rem dici opinor, fatenus id cuique. siti otii pe- tens est perWnditur; econtra vero injustam, qua abluie limite
duretiimur similis quoque ratio est in usu appellationis justium iustique sumptis vocibus, vel pro ipse competente fine, et, quodpmprium hujus loci est disquirere,pro ipsa actione justa injustitv
aut aliquo contento sub ea: Iustitiam vero, einjustitiam non tam habitum virtutis,ac vitii,qvim ipsam potius valitatem actio. ni, qua recta justaq; haec est intelligi velim,eoque sensu, vulgo,de ab Iureconsultis vocem usurpari existimo, in propatulo esse,quam do iustitiam, aut injustitiam causae vulgo dicimus factique reique, I justitiam a justitiae Sacerdotibus eo lisa &e. Quod autem, de
proportione hujus generis recti, deque eo, quo id inter universos quoddam naturale, interque hominum partes, positivum sociale, civile scit oeconomicum e est, dici potest, plenius, & pro more .
suo accuratius de eo sub ipso nomine justi deducit Philosophus lib. I. Nicomach quo me bovit iis causa quantum ad haec re.
VL Utrumque vero genus recti, arbitrarii videt quod dixi, solertiaeque, alterum justitiae si componere quis velit, duo imis primis eo inparatione hac instituta offendet notabilia primum est accidere iis, quod de separentur, concurrant, alterum est, hoc illi praestare. Primum manifestum satis in re nobis se , dum a d. veitimus, homines modo peragere dc arbitratu suo deligere, quae,
de sibi utilia, sines etiam justa, vel saltem non injusta sunt, pro ut faciunt, qui suos colunt agros, feras, ibi desuper prohibitio non est,sectantur in suo, solvere proponunt, quae debent modo autem contra perficere, quae sibi quidem, aut alii alicui, vel aliori . bus speciem boni serum, utilis, aut jucundi vides adeoque ad sco. pum particulariter servi delectum quam compendiosissim colli mant, cum multa tamen injuria aliori insunt conjunoa, multam ove injustitiam secum vehunc velut si belli negotium ita quis dextia instruit, habito delectu, militum instituto exercitio, eom- mearu armis, munitionibus, ct reliquis, provisi ut victoriaα, obib
20쪽
iobtuleat facile; res tamen ita sit comparat ut o Dei honor , Uiproximi utilit in omnis susque deque habeatur, exupat alii M per fas nefasque raptus foWμparum hominumim ei timidi s imilia m.nstrosa aliaeevenire no uretur risisti caria: liini ista sit.Hic quidem quoad priorem typumegregiusas piis poteri :audiri bellator, ipsimque bellum caute prudenterquein re dici .administo um, utcunque totum istud bellum injiistisimum imnesque actus ejus lo istisi .a syopq justitiae. inmunis abse .iam similiter egregium, pifex quisqye sibi struere potest.adi
.cium, aut aliud conficere opus quoddam,e materia furtiva tamen, . aut in loco, in tempore, ubi non licet alius arte directo ictu, ovem forte destinat, recte conficit, ast crimine .etiam capite luenisicio. Quin accidere praeterea potest, ut non tantum alterutro, sed utroitu vitio laboret actio aliqua, veluti si injustum bellum que administratur inepte, ex male quaesito iners exstruatur opus.' VII. Iam, quod secundum attinet,put praestantiam utrius que hujus recti,facile quidem consentiunt omnes optimam, acla idatissimam ala proinde maxime expetibilem eam esse hae specie. actionem , quae dc ysta est, Sc simul provida tui: pessima in com. ita,quae rectitudinecare Lutraque caeterum si ontingat, actionem
qualitate alterii vindigam esse es etiana oportere esse si alterum. ut eum altero stareno potest,expetas puta quod minus ad commo dum ageres ossis, si velis iuste, aut minussime,lvςa di cupias om-
mqde; hoqistbn quo circa prae te, iioneinluhaturm in sui pri .bi eum in probis,4mSpi cibi secui iripsi . si no*j ac exercitio, perpetuum gerunt dissidium. Laudatqvoque domuuius dispensatorem iniquum, quod prudenter secerit, di meditat
os seculi, quando neglecto communi, suam solerter in celitu viam. ςrum enim vero, cum boni magis quam improbi sint au-.' diendi reum quod Ediviniore, ac limpidiore rationi is qyam ast ctus turbido fonte promanat judicium, magis sit comprobandum: .cum actuum justitia ad conservationem pertineat univers,quippe
bonum vere commune quidem singulis membrisconcinnum oc copetens,propositu habens: Contra vero justitiae expers a stio a fine