장음표시 사용
21쪽
mto,ae membris pulchritudinem symmetriae universi nitatur υmerito supra hanc divari eantem a bono sociali, illa quae honest ,, ae justa est, actio, lauta obtinet lo eum, in tantum , ut etiam quodlpulchrum in illa sic si solum in campu prodeat non pulchru, sed deforme,s rem penitius spectes,appareat, scit.quid vere pulchri erit reperire insolerte accumulatione opum, in agili, ac strenua hominum multorum jugulatione, in affabri alicujus operis conlaetio-- ne, si illam per fraudes turpesque machinationes exerceas, istam ei tr omnem causae justitiam per meram truculentiam peragas,, hanc in malam crucem innocentium dirigas sane aversabitur
ininhorrebit ejusmodi diligentias omitis mens sana, rectiumqv lydicium omnium, vel, sin E meliore modo lutofinxit praecordia Titani Pertinethuefl liquentiae humana juxta pietatem unice i istitiam inmmendantis, Cuius, ut infinita omittam, sint illa es ossis ientissinii, sapientias suas ab hac ipsa commendatione in. f- -- 4illa Hiil. hi, quibus omnes demum omnium virtutum perationes, valitate justitiae imbutas vere splendescere virtutesv L. instis omnes applicati demum justitia hespero, atque luellero
quuntur inod 'autem depraestantissimis virtutum,earundemq;: actionibus sapientes vitaeque periti di eunt, id multo magis de vili ori artificio,vulgarique solertia, indeque profluentibus artibus di, cendum erit, cum justitiae observatione bene, absque ea maligneo, sese habere ipsas, 'vae ex iis sunt omnia. Manebit igitur hoe: .raciam vere ac propriε mereri dici eam actionem , quaestus asimul est; θ hactenus etiam quamvis,quae ad proprium quendam finem dirigitur, nomen hoc probe sibi tueri, imo forsan eo magis egregie, quo feratur ad hunc,concinnius contra vero vix esse, uti,,
22쪽
:recti retiareat salvum, nisi per laxiorem quandam analogiam proiant id tandem etiam usus testatur sermonis Vulgaris, cui rarius coiis tinget esse consonum, injustae actioni reel epitheton immediate jungi, quin contra rectum inibi communiter desiderabunt homi . ines. Sed tota haec res de natura justi ejusque differentia, ac praecellentia, prae rei to arbitrii, ac solertiae, quod appellare ibui , .magis liquido in conspectu erit futura, siquidem utriusq; fons adsceatur, utriusque scaturigo paulo penitius introspiciatur,Lex vides .humanaque arbitraria potentia.
nis potentiam in id quod justum est di
I. uom adimaginem DEI habet, esse e Jοιχοιτο liberisris pote
oia, eum dependentia tamen onditionepropria natura congrua. II mepotentia, a ri minaturariem,veletiam fani appeta-σes, e per organa, qribu fese habet exserere, varia prima q dam .eausa humanarum aritionum omnium in.
III. Us aliis rebus in re actionisuum Equod Umateriais es fori male Resilus loco, moi u aliqva motisa Pita inis Hin vice ciscumstantiaeessepossunt-m Potentia prima hominis duplex ess aptisudo,dmotum. Maumi multi remiser edendum Harbifrium isthinc certiformem suis genδ. V. Vis arbitrii seu a pod idem dim ess aeuisas deligendi, R eum cognitione destinatis. n. Hujus libertate es, advis nom&ωpotentia apti,diso, is ita ea lativagantia. Ume tem hae ipsά arbitraria Aberrare,simulo insuper ad is o Misama sectus, re cupidinisproprii,juxtaposito, iust ejus ruat nasumet adiminum silposuit terminantem dismaprovidentia legem. RULEt eam quidem, ut erre pis creaturis μή.
23쪽
Τ. c. p. v. o. liis sui Soperibus, quae quidem in corpore constituit , homi-
SV a. r. 6. nem ad imaginem suam condere Iam vero divini primum i, is cberypi esse, existere automaton liberum, h. e. potentiam habere Deum, agendi ex sese, invidem libere agendi; cum ipsa tot iarerum productio. ad quam nulla eum neeessitate adactum esse ullo modo fingi potest se quid enim DEUM: coegissetetaui neeessitatem eiimponiisset evincit timueterum superna conservatio, mbilis, praeter vim a estinationem inferibruirrasqntitim,direm u& artamna milituum Idivihitii, proficiscens;rerum abolitio m
24쪽
ωgentem corda hom nummovere, ad liberam ipsius pertinet potentiam. Ut igitur in his uvoque potentia c. libertate arbit trisy M Gri y ν ri archetypum suum modo clyodam suo referret homo, covenientis' brem./7. .,
sinum apparet visum fuisse aeternae voluistati, cui illum ad imagi Hiob. V. . nem, ac sin illitudinem fili creare pi cuit vincita esse fui fuis-ser: sedatum,&existere, quem homines spectamus hominem, αυῆομαν multipotens, ac multo liberum sive arbitrarium, ipsa vis humana cognoscibilis scire facit homines. Dico vero modo quodam suo, putans eo, quό immensi illa DEI sapientia liberrimumq; placitum: eam sui similitudinem effetam ac determinatam voluit: neq; enim' Deus in quo omnia infinita alium potentiae, ac libertatis infinitae creare voluit, ita enim alterum creasset Deum , quod ipsum DEO divinaeque essentiae haud congruere, vel ipsa mens nostra paululum in lublimius rapta quodammodo palpare incipit. Quod igitur in DEO infinitum, in homilie finitum, ut esset necesse fuit. Neve vero etiam imaginem idem necesse erat esse, quod erat id cujussieret imago, aliud enim est idem cum altero esse, aliud alterius es se imaginem ut proinde de humana hacce tum asendi, tum eligendi seu arbitrandi potentia; licet divinitatis aliquam imaginem praeferat, putari tamen non debeat, ac si aliqvid sit absolute ex sese, aut in sese subsistens , cum nulla ab altero aliquo dependentia certe labasceret &in nihilum nostra redigeretur potentia, si non
af omnipotentia ejus in quo vivimus, movemur, ac sumus nos, cui itit ortum ita conservationem suam debent bona omnia, ea quoqVe sit stentacitur,acia veretur; unde ade6qvie quid de automata humana potentia dicitur, cum ea hactenus dependentia intelligendum est quae creaturae omni, cuilibet tamen secundum suum abi Upso conditore determinatum modum .eommunis est quam quidem, sive sustentationis, sive dependentiae rationem configurareta diibito an concinnem fatis possis quae enim humana mens inti- inii ni divinae potentiae agendi modum thtimius scrutari, nedum verbis lingvae delineare potarit in udi ter forsan adumbrares, peta, mi omata ab hominibus e rebus inanimis confecta quae pestima, ire ae brevi disturbari, corrumpi Ma motu quiescere necessiim -
25쪽
sinerentur,conservarentur inque aptitudine ad motum juxta continerentur. Vertim quocunque non latis comprehensibili modo. haec qualiscunque dependenti asese habeat. in eo ses epotest efferre
bumana αυε τι quodpiaeterspiritalem&angeli ciun inerrat ru, divinae magis' ropinquam non asilosi t. Nam etsi quaelibet natilia suas moventia aliquid simillatilinis huius participent in sensatas raesensi, praedio,veluti coelum,plint nimiis nitibu tamen hartim reaturarum a liber tisci varieg
manae illius sit potentiaeadumbrare, vel etiam concipere queas. quam mulium aut parum similitudinis illa cum divina habeacta hoc quidem ipparet, eandem homini d tam esselum eiu unam,siveadactum ipsum,sive ad delectum agendi respicias. Si nomen ei quaereres; Disciplinarum studiosi potentiam naturalem hominis forte appellarent; intellecturi vim conceptivam, appetitivam deqlectivamque seqvid aliud ab intra ad caput, atq; principium c
iusque asstionis concurrit, ipsamque porro concepti, appetiti, deleat, executivam, per obnoxia organa, quae tum ipsa sunt proprii corporis membra , tum alia voluntati parentia instrumenta, tam inanimata, quam animata, animalia hominesque integrae sectet res, civitates, exercitus c. scit per ejusmodi sensibiliter ad extra procedere humanam actionem, sive ad eam agendi vim, observare est. Qvqd autem naturarem eam quoque appellem hujus potentiae partem, quae per organa a corpore nostro separata, exequutiva
est, id intellectum quidem velim civ d caput actioni , &principia ' immotus, perquemodum quendam comisativum e uiam, P r
molitis agunt,cum eo.a quo prima impressionide, vel illomodo gelidi fit atque in barca miluit sanε ad cujus unis aere rivoliuitarem, pr ecepta, integra procedunt agmina; a cuius utrudependet res maximas siet, tuum imprimis putentem dicunt Bomine mini citra considerationem jurene an iniuria raecaut illi possit; unde si non naturalem, saltem octi potentiam aut alio 1--lisiodo eam licereidicere,ad diaeroti missitim, seu illi
26쪽
ijusmodi, quo lege confinita est. mistinctam autem esse poten- tiam quandam facti a legitima manifestum facit, quod multi murta saepe possunt efiicere,etiam per externa ista sibi obnoxia organa. tamen lege approbationem non habent, imo juri adversantur Id vero insensus incurrit, quod pro diversitate sublectorum orga- inorum, horumque subjectionis,diversum modum potentia haec, sive naturalem, sive facti totam ejusve partem appelles, habeat , diversisque hominibus multum diversa existat, quoad efficacia tria; dum, qui alios bonitate ingenii,virtute connata, acquisitaque agi- litate, ae robore corporis, bonis fortunae, honore divitiis,famuli - tio, subditorum multitudine praeeunt, hisdemq; addictius liberiusque imperant, songe amplius rerum valent gerere. Deinde fa-elle quoq; putem constare cωτοδια αμιν hancee, omnium vitae, humanarumque operationum, quarum quidem homines ipsi qua La- lascitra externum impulsum auctores existunt, sive parvi sive mai oris, sive maximi momenti illae sint,fontem quasi,ac scaturiginem esse; eoque potentiam hancin hominum actione&rationem quan- dam eausae, effectus adinvicem habere.. Ut ' Quoniam triar omnnam remm operumq; essectorum eommune porro est, duplici constare essentiali, eo scit ex quo, eo per quod, sive id ipsum quod certo modo, nunc formatum quid Qque est materiamin formam appellamus ; invia hoc duplex
quoque producens, sive essiciens causale easdem res agnoscere, u- num formae, materiae a Iterum: hine idem quoq; videtur licere augurari de actione humana,&quae causa ejus esse ostensa est humana sui-potentia: illam nempe quando prodiit, si non vere ac pro, ric quis enim proprie materiam putaret actionibus esse qualis rebus corporeis est saltem quid instar materialis, ac formalis rei co-pleeli, hanc vero ut productivam utriusque esse elus consideratam duplicem quoque esse. Ut autem,antequam applicatio astruendi: fiat, suppositum lucidius versetur in oculis, respieiat velim bonus lector, ad rescii arte tu natura formatos, dc perfacile deprehendet rem ita, ut dixi, esse, pallium nempe,domum, civitatem, frutices ct infinita ejusmodi alia, materiam habere pannum, ligna,homines,
alamenta; in ipsa tandem simplicissima elementa, ut naturalium
27쪽
rerum indagatores ostendunt, ex quodam esse, quod primam an pellantanateriam. Eadem' ero non minus suam quoque haberem pdo nunc,postqvas ibocaliquid tale est afferunt,forma, seu,
ait sere Aristotelis fert philo pliami rati besse aliquid formatum, modo, quopallium,simis , frutex,civita aut sinite quid talesunt. similiter attendat vesim, quomodo talium supte quoque capsa ineuitasq;nc ecteruix tisias, dum v. g. ii or inclitibus, iis, quae antervenieme Mimana operi essiciuntur, illa peties inuito,shq ligna, lateres, paninam, , similia I erit, alia quae aedificium v. stem, demetera talia exinde conficiet matque ubi quidem 'po
ro apprimE notandum existimem,gemino isti reni m essentiati,in teriae isc formae, geminas facultates esse ces .coistingere in diaversis subje'is,sed , c in eodem'. quomodo id imprimis in narii 'ralibus vegetativis, quae iscipsa naturae quaedam activa, effectivam αυτε MG sunt; naturales Philosophi observant, quando duplicem quoque potentiam, ad id quod inde fieri formarique debet, inibi snoreunt unam scit potentiam, seu aptitudinem materiae, qua illares, illud corpus aptum natum est, ut hoc, aut illud inde queate
surgςIe,aut prodire,' Via v. g. senaen est, aut radix , unde homo aut planta possit enasci, non lapis, aridumque lignum atteram velo vim tormativam, seu plallicam, quam dicunt; sive temperatus cum humore calor, sive quid aliud divinius illa sit, cujus vigore ria tuque forina quali species prodit Et vero, quae in hisce hujus concurrentiae ratio est, eandem, aut si in item quand .Hnex ista mi. litudine causie, S e flectus, hutnanae quoque actioni rationalique potentiae convenire, si liceret, augurarcr. Equidem ut asserendo
in eum bam plenius quid materia,quid forma actionis, quid mat riali, seu receptivae, a temq; sermativae, seu plastis: facultatici hac potentia respondeat, minus forti est con*icuum interiaia cum ea, quae genere actio est , varia prodeat spe die, variaque fori utique commune quid subesse tot di versae tarma actionum speciebus videri potest, quod salten: ad instar materia se habeat , dc aliquid saltem quasi materiale actionis constituat, utcunq; id separatim sensus nostros non incurrat; eo quidem minori miraculo, quia
materia rei sensibus disnosci queat, cuium in rebus corporeis
28쪽
maturalibus, no is perpetuum est, neque enim elementiam aliquod purum v. g. ignem, aere ro, in metallo, aut alio perfectius composito, formatoq; a natura corpore, sensu dignoscere quisquam potest; uteunq; idem rei adest, sub forma tamen coopertum. Unde adeo dico minus mirari liceret siqvidaetioni, materiae instar sta tuatur esse, licet oculis id non cernatur: utpote quod non nisi sub forma formataque actione id ipsum forte procedat in medium, intellectui magis quam sensu obvium ac comprehensii bile. Sed quid illud foretῖ forsitan,quia omni actioni,praeterea quae circumflantiae dicuntur, motus quis seu ipsa motiva aliqua ratio commuἀnis est, haec erit, quae instar materia ei est; invia circumstantiae communi sapientum placito sunt, quibus actionum species o mantur, immutanturque,in his forma actionum videri potest eo sistere. Sed de hac re puta in quo proprie consistat generica, dc quasi materialis actionis ratio, in quo, aut quibus ejusdem forma, aediiserentia specifica, forsitan alio in loco dicendum veniet ultorius. Hic breviter in caput rei digitum modo intendisse velim. Dato autem materiali, dc formali actionis, ut effectis potentiae propriis; circa ipsam potentiam augurium illud etiam fortius vis detur exurgere, hanc nimirum duplicem quoq; esse, eo fine, ut gemina quadam ope es ad utrumq; illud actionis essentiale queat de .
fluere; non oblian triquod in uno subjeelo utraq; vis conjungatur,
eum, ut ante monebatur,4 hic caeteris natura sua agentibus idem fieri accidat. IV. Nec vero dubitabit fortasse aliquis geminam statuere , homini ad actum producendum potentiam, qui cernit di fatetur, plurima esse, quae homo agere aptus, natus factusq; est, verbo, quae potest, e .g ambulare, mercari, militare, legere,scribere,&c nec ta.
men agit, nisi eadem etiam arbitrio deligat; cujus vero delectionis arbitriique vis seu potentia itidem penes eundem sit. Item, qui animadvertit diversum esse posse quid vigore virium expedire,in
idipsum quod expedibile posse quoque expediendum deligere
aut non deligere utrumque vero illud posse, ut in eodem homine concurrit, ita&in aetum formatum notabiliter prodire,aetu tamen modoq; diverso, executivo scit.d praeformativo, quos diceres.
29쪽
illum quendam intelligens, quo quasi materiale allus cum apprec
se forma tanquam a matrice foveatur eda:turqye hunc, quo formare elante qua editur, cuida quasi matrici, quae enixura sit inditu im-r rimatur. Describeret quis, sive duas hasce potentias sive unius. a li- factivae potentiae virtutes partesve duas,qyod altera, ad instar
materiae primae prout haec' ridem ab aptitudine varias recipiendi ilarmas in physicis describitur seu alterius rei materialis, multiformabilis, adactum edendum quasi indefiniti-formis sit, quodq; nihil aliud ea denotetur, quam valorosa quaedam hominis aptitudo ad varii generis actus producendos, vos tamen formatos non . producat, nisi per impressionem formae aliunde sive ab alia sibi socia potentia faciam, quae qyide ipsa imprimens potentia, di ista illa imae Armans altera sit, natura sua edendarum actionum plasticas,. per modum,quo quasi in matricem, potentiam agat, ad certi. fora. mes actiones eam determinans, propellens devehensque Forsan etiam concipere quis rationem utriusqye facultaris seu virtutis, easdem ulterius ad invicem comparando, per modum respectus, .
qui inter servum ac dominum, discipulum atque magistrum est
ad actus operumque confectionem, qua tales concurrentes ubi illi apti licet sint potentesqyei plurima multiformiter essiciendi. . non efficiunt tamen, expectantes laorum imperium, instructionem
que, quaeqyidem instructio ex horum itidem potentia procedens, . illis imaginem quandam, atq; ideam futuri actus aut operis praefinit, juxta quam discipulus scit. aut servus, non autem magister,aut
dominus in esse isthaec producunt; non au tem ita produ inri, si citra illorum praescriptum datumque mentibus ipsorum modulumis. permansissent, Puto qui ita utcunque, hanc potentiam,ut inr est, dignoscati illum multiformabilem isthancatque instruendam, ipotentiam forte aptitudinis, hanc arbitri seu actilitatem Abgendi inic minis diceret. me priori, qua homo quidem aptus ea, ac Nato ro-sus , per subjecta huic parentia varii generis organa ad datam .impressamq; ex arbitrii delectui deam actiones producere. formatas, res videtur expedita satis, de posteriori qua formae impressi est ejusq; de ratione paulo amplius videndum a V, Arbitrium seu vim deligendi hominis, eam esse,diei quer
30쪽
debere hominis facultatem, cujus impressione idem , ejus v apti. itudinis dicta potentia, ad formalem determinetur enitendum a. etum, ex dictis patet. 'Videndum cujus subjecti, quarumve partium sit: quantam habeat ex sese latitudinem; qualem deniqueta commixtim cum aptitudinis, quae dicta est, potentia, sumpta, lege, i conforma ponem patiatur ad justum Cujus, cui quidem intime, ae radicaliter inhaereat, subjecti sit, ex ipso, per quem te se exserere, cujusve esse, ipsa hic dicitur, adludellenidi, colligere ea animi ni mirum hominis, utpote cujus intimum atq; primario proprium est electio. Quando autem porro hujus subjecti duae sunt, sive facul-
tates constitutivat, sive partes: intellectus is appetitio, ut vulgo, . sapientibus est notum. Illius autem actus est, cognoscere, hujus destinare, aut impetere. Extra dubium autem est nullam fieri delectionem absq; utroque, nemo enim incognitum deliget, aut elegisse putabitur, sine destinatione quicquam; consequens igitur est,& gemini subiecti,ac geminarum partium eam esse,atq; id junctim quidem, ita ut eadem sit, qua intellectus, voluntatisq; complicata
facultas,modo quo hi ad actum ungi solent, quo nempe praeceden tem cognitionem sequitur destinata praesumptio, aut praesumens,
live destinata appetitio, quae qui de ipsa tam plena,ac proprie dicta praeelectio est. Unde porro vis hujus deligendi arbitrariae, haud
disti culter colligere est definitio, sive essentia; esse nimirum ea vim pr cogniti certi. destinandi, sive etia esse cogniti praedestinandi. Et porro aistum ejus propriu,qui deligere est, esse cognitu praedestinare, appetere,sive impetere: verbo, hunc esse praeeligere, illa vim praeeligendi. Quam quidem naturam commode exprimere fatagens Aristo t. a)eande hanc arbitradi, seu eligendi facultate V ρειτιν πιι ειλα sua lingua appellat, intellectu appetiti v v aut appetitionem intellectivam esse asseverans. Eandem quatenus intractu aliquo,&ante ultimam destinationis terminum consideratur, consultativam; quatenus vero in extrema desinitione acquiescit conclusivam quis
die eret, βουλευbκta ρεξιν itidem alibi desinit Philosophus: sucon γι)L. Ab estinat, cujus subjecti, dc parti una sit arbitrium, visq; eligendi hominis, simulq; cum his, quid illa sit,ila qui ejus actus, perquam illa poten-itiae aptiva ad actum conformacio, qua de thes .praec. dictum est, fiat. VI. Lati