장음표시 사용
31쪽
v1. Latitudo quam ex sese haecce vis habet, aestimanda erit ex libertate h.e impedimenti carentia, qua Isibi gaudet. Sed impedimento arbitrium nostrum ex sese carere dixeris in infinitum; eoque esse tum possibilis, tum impossibilis rei, prout etia id de v luntate notat Aristoteles in Nicomachiis. Caeterum quia per naturae necessitatem inanis est electio impossibilis, sequitur igitur ,,ν
quatenus ut formativum actionum humanarum consideres arbitrium, primum omInium ad possibilia agendi id restringendunt esse,possibilia autem unicuiq; agendi sunt ea, quae ex ipsus apti potentia possint proficisci no ex aliquo ultra in apropter ad huj usq; terminos illi quoq; laxatio potest esse non ultra Et dicendum, libertatem arbitrii aetb formativi, seu ipsam arbitrariam acti- formatricem potentiam, terminos lia re eosdem, quos illa, quae aptitudinis,quamin executivam diceres, potentia est habet Intra hos autem,quod porro addendum, eandem pro illo effectu ex sese inter- mirratam, ae liberam esse, ita, ut homo qui hac arbitraria deligendi potentia utitur, hactenus, vi hujus sibi relictae, quodcunque valet agere possit celigere, licet haec res cuivis forte non continuo omni careat scrupulo Quae enim absurditas, dixerit qyis, quae confusio rerum, quemlibet posse quidlibet Sed tenendum omnino existimem, quod ponebatur, isqve partim deberi archetypo iteorum, partim probari sensu A Deo ter Opt. Max. ut potentiam, i.ta
dc libertatem esse infinitam, facile dubitabit nemo 'viden im Deo divinaeque infinitudini terminos posset posuisse unde statim lia cluet, in Deo quou6que,dcquam late quidem patet potentia agen di, eb usque, dc tam lato etiam ratere potentiam ejit deligendia. Mireris igitur si, quod propinque admodum DEI imaginem prae.
1e fert, quamvis non ad DEI infinitudinem, potentia, ac libertate accedat, quod ei, quod extra Deum, atque a DEO est, non covenirci
ante dixi, ii modo non per similitudinem DEI, quam fert ad suae sibi usq; datae potentiae latitudinem, libertate hac deligendi fruatur. Porro vero ita hominibus contingere, si quidem rem ut in se est respicias, quotidiana evincit veritas, dum homines ad sum mum potentiae suae imo ultra, vane licet, deligere videmus. Unde dc nomen haec ad itraria deligendi vis accepit, quo libertas a
32쪽
bitrii, arbitrium liberum, imo una voce, vel arbitrium vel libertas idicitur
VII. Sed hie tamen non abs re nee sine causa in admiratione quis persisteret, cogitans, quomodo tanta statuaru arbitrii .libertas, ut quicquid unusquisque possit agere id etiam libere que)t deligere, &ad fornia tum actum perducere cum si hoc admittatur, , privatae simul, ac sociali hominum vitae, imo naturae rerum ali
quid in supportabile statuatur; quippe quod in potestate hominum
hoc modo sit, bona,&mala peragere, Sin his ea, qyae ad destruistionem & sui cujusq; ipsius&aliolum hominum, omnis humanaes cietatis, privatae socialisque commoditatis, ad eversionem denique naturae , iaculationem gloriae conditoris ejus, grassarentur, siquidem indifferenter in me .lium prorumperendiari Verum scivit hic quoq; almipotens rerum conditor, atque conservator pro immensa sua sapientia, ac bonitate remedium dare, limi, temq; non ponere tantiam, sed in notitiae hominum in si quae praeterea simili indifferenti gaudent arbitrio imprimere, cujus beneficio incongrua tum arbitrii tum effectivae potentiae declinatio, Marectitudine, c bono universali vero ModcMique suum esse antea
est dictum ad pejus digres impo Ilit, inio sub interminatione pro prii exitii nece si ario debeat ab iis evitarn VIII. Posui igitur inquam D TU S, neque eum Eominibus
tantum, sedi comnibus tam in animatis, quam animatis suis creaturis, limitem justi, juxta quem fierent, conitarent, quiescere t , ac moverentur omnia, in finem bonumq; cuique a sese praefinit una aiqv ndo universam hanc rerum machinam, ut hoc, quo pectatur
ordine, 'vae singula in ea sunt hac etiam qua videntur bonitate, constarent, primaevo omnipotente illo suo tuo ordinavit: nfir seu Gen. ti binamento ut consisteret inter aqvas luminibus, ut vicissitudines II. c possim temporum darent, legem dixit; quando.terrae suam posuit mensuta,& regula ei superinduxit quando mari suas clausit portas, huc dicens pervenias, i si ultra, hic est ubi sistere debent superbi usq; fluctus tui cum telluri,&aqvis injungit, ut gramina, herbas,arbores, ut animalia producerent omnis generis, rursum his ut rhisia dc semina suas errent seculia . . crescerent, ic multi pili caren' tur uel
33쪽
tur summa,quando sapienter ordinavit omnia Limes autem&ordo rebus istis omnibus a Deo constitutus datusq; nil aliud est,
quam ipsa divinitus condita connataq; naturae, quaed Icitur,le X. Quam equidem non restringent ad solam rationalem naturam,aut homine, qui animadvertunt, omnia etia inanimata ejusmodi ordinata vi, divino isthoc primario effato cuiq; rei indita,&constare,&bona, ac copetentia quaevis peragere. Pro ut id etia agnovit Plato, letem naturalemnes di cans omnibω ab authore naturae indiarm homini-biu autem nobiliori modo: quo usq; Aristoteles hujus juris petatus fuerit, inferius recurret dicendi occasio; aliorum testimoniis, ut rem
claram pluribus confirmem, non est opus; tantum illud Iustiniani haud prorsus absurdii esse dixerim, cotra qua nonnulli volunt, ubi
jus naturuis dicit qpod natura omni, cui animalia, Mava seqvun. tur; non tantum, quatenus. bruta lege naturae ad haec, aut illa jugi
ter quasi agitentur, in modum, quo dc vegetabilis quaevis, aut etiam alia naturae moventia opera propelluntur; sed etiam quatenus similitudine arbitraria cujusdam potentiae, ad naturam hominis liqvo usq; accedentia, istius sui qualiscninq; arbitrii , per hoci tentiae determinationem, suo quali modo, agnoscant quid enim, aliud esset litod impediret canem, quo minus appetitu stimulatus
in omnem offam involaret, equum, taurum,quo minus calce, aut
cornibus obvios quosq; pro titillante libidine impeteret dixeris poenas metuit tale animal sed quomodo animo illud suo, istas poenas futuras concipit,&quidem ob hoc tale suum factum ne dicam de quorundam multis obedientiae, itemq; beneficentia speciminibus, quas dominis, ac benefactoribus suis exhibere studeant: quae omnia si non ipsam ejus quod rectum est quandam cognitionem iis inesse doceant, nolim enim adeo duro modo loqui, saltem simulachrum quoddam ejus, quoad quaedam, qua conveniant, in iis quoq; reperiri videntur ollandere. Sed misss his ad humana
IX. Limes ordinati, recti, puta ejus quod ab eminenti otia ut horitate provisioneque tale constitutum est, tam finale ac ultimum quam quod ad hoc medium est, sine dubio homini omnique humatiae vitae lex est, quaed citur Id praestans homini pro dirigenda a
34쪽
actione ad bonum morale verum ita appellare liceat Maelio. nem justam S id quod cuiqye suum justuntq; desuper deputatum est, quod artifici tum materialis, tum mentalis qyae apsuna praeceptum est, regula ad bonum artificiale, quod persectio operis est, pertingendum. Scilicet in potentia cujusvis opus facientis est, . operando multifariam hallucinari, ac deflectere; quo minusquam: rectissime ad perfectionem operis pertendat, nisi juxta regula artis siluere pergat; Id quod videre est in iis, qvi; vel praeceptis artium ,
ironimbuti, vel imbuti quidem, operantes tamen ad illa non attendunt, aut etiam normam qua indigent non adhibent. Ita sane lac inpotentia hominum moraliter agentium est, liceat autem. nunc potentiam arbitriuinq; promiscue appellari, quam antea humanam facii potentiam, in aptitudinem, arbitrium distinximus, quia nempe, utraque illa vis vaga est,&simul etiam in yalibet actione producenda concurrensi unum compositum existat
efiiciatq; affine morali multifariam exorbitare, im 6 in contrarium ad pessima qyaeq; grassari, ut communis testatur vitae experientia, i risi ad quandam normam recti invita operentur. Uterque igitur
tam artifex mechanicusq; opifex,quam moraliter agens, ut qua re
elissime ad finem suum pervadat, aeqvc regula opus habet, ille artificiali sua, hic morali, quae, lex, , praeceptumq;.morale est . Esse , autem illud ipsum; unde isthaec actionum directio confiat,legem ,
jus, praeceptaqye.& si quo, lio nomine eadem res veniat, nunc porro: neque enim ex natura rerum aliud quicquam depromere lice-Eit, unde spontaneae alias ac iones nostrae, tale habeant immediate
directorium, qyam id quod legem dicimus nisi forte eo in loco, autorem ponas legis. Sed hic qyidem est, a quo vim illam suan L. directivam lex seu reguli moralis habet, adeo ut haud quoqi inficiandumvrdeatur, ab ho origi liter eam directionem penderoe . . Caeterum quia ipse ille autor perlegem dirigit, . quidem non eo
mod6, quo manu prehendens,,raptansq; pellemque, ita enim omnimodo neces aria nostra foret actio, nihil retinens spontanei,.qyod naturae, juxta archetypum, arbitratia confectae in conveni. emesi et sed quatenus sermonissatusque legalis natura eam dire monem .admittit , factam, non compactione qyadam corporei i
35쪽
icialistri, quod personae constringat membra immobiliaque reddat, sed ostensione, ac descriptione limitis, intra quem ad obtinendum finem , evitandamq; digressionem elus demq; incommoda actioni decurrere conveniat, aut horum quidem legis originem primamq; directionis causam legem vero proximam eandem, ac immediatam esse dixeris: idq; per omnem humanam vitam omniaq; socie
X. at posuit quidem fatusq; est primit m omnium summus
author universi, univeiso humano generi vivendi agendiq; legem; 4ta ut cuivis hominum eam connasci faceret; quod advertentes cautiores, etiam ignari veri DEI veraeq; originis hujus legis nomen ei indidere legis natura seu naturalis Nobis qui perseelior pollemus Theologia, etiam divina naturalis dici meruit. J Et dari quidem talem divinam naturae insitam legem, ut quilibet saniori utens ratione, se ipsum modo consulens suaeq; mentis scrinia petalustrans facile deprehendit ita multo sapientum testimonio comprobatum est. Legem mentis It cor ibiu nostris infriptum,veritatem, a Deo,genti biu manifestanim, dictu Apostolusio Nuri in anima, ait Zs,hs a de Dra gustinus M in qua ηon loqPatur Deiu,qvis enim legem naturabis abis in cordibMhonvinumscribit, nisi DEUS 'Tertullianus eleganter 29 -bἡ, AVt legem Moisi crptam in tabulis Lipideis, legem Dibse contendo non Diari is sic ς m, na uniuiter intestigebatur a patribu custodiebatur. Nam unde Noe usti invinius est,si non ilium naturalis lethsjiustitia prae- cedebat 'unde Abraham amicus DLI deputatin,si non de aequitate, Gu- sitia legis hujs,natui itu Hoc idem jus naturale Ludeu,quod Iustiniano nostr AEnina quadampropιdentia constitutum semper firmum, P L. hia o D mmμ ω 'permanere dicitur. H Plures, qui legem hane natu Λ, s ratem proiitentur citat Ilugo de Roy de eo quod Iustum se, solubi etiam exempla reteri, quomodo npia boni tantum, sed de mali eam agnoverunt veluti Carnis, qui male Lachum suum d poena tag ἡ ejus inde dijudicabat; D Pharaonis, qui Dominum hassum se ve-Q ii; populum suum injustum pronunciabat o ec quid in re manifesta opus est testimoniis Id saltem aliquanto magis in obscuro videri possit positum est , quomodo cxilla a Deo naturae nostrae insita sit, sive, quae ejus ratio existentiae sit in nobis i utrum ipsa enu-
36쪽
ciata legalia gnum Moracula divinamenti hominum impressa situ, in modum quo quaedam oratio chartae solet inscripta extar vine 6sauem modo, quo nunciatum aliquod per aures, oculosve intrans, menti nostrae infigitur, an vero ita, ut potentiam tant timetietandam animo nostro divinus fabricator indiderit, cujus ope mensa rebus objectis excitata, vel ipsa ad aeternam formam haec oracula procudat, vel divinitus jam formata conspiciat id dico cognitu paulo videtur obscurius, Messe hic, in quo divinae sapientiae
Opus admirari potius quam multis scrutari liceat. Nec vero temere a quoquam hunc modum determinari videas tametsi plu-a es prudentes Jc accuratiores rerum contemplatores mentem hic intervenire, rationem, itemq; actum quendam rationis,admi
tant: qui legem naturae dictamen dicunt recta nutionis olegem mento; URO. m. α99 1uqνod naturalis ratio inter omnes homine consit it b).qP ηδε ' o. g.1.Id Irio naturalis 3pasi lex paedam tacitae dicitur liber Parantum haere N G. sc laetatem addicense Udictatum rectae nationis Hugo rotius definit Ies ρ udicans actui alicui, ex ejus convenientia vel sconrementi si L .d bbis ipsa natura rationati, invise monilem turFitudinem aut necessis tem o da misi nilem, ac consequenter ab autore natura DEO talem Gμm uti d)D.e his is
dieanssi aequum definitur. Caeterum utcunq, circa modum ferendi ad c γλ p, cognoscendi, aut applicandi hujus legisse res habeat, id sus acere o his is nobis potest,cognovisse legem quandam divinitus naturae nostrae si, fagi inditam esse nobisq; adjacere atq; coexistere directricem ac recti j iii .Ebricatricem astionum nostra ruin ad bonum verum morale, itemque 'praeservatricem a deflexione ad malum, injustum. legem autem quando dico, utiq. multitudinem, intelligo praeceptorum naturalium tum primorum & particularium magis, qualia sunt beneficiario faciendum bene promissa esse servanda,aut hori quemq; suo, de ei qui summae eminentiae est tribuere oportere honorem Icere ex re sua fruelum pro arbitratu percipere, quod nullius est sibi quemlibet occupantem acquirere: tum deductorum ex hujusmodi ac maxime universalium cujusmodi dixeris esse: honeste vi-
37쪽
vendum, neminem laedendum, suum cuique ita et liuendium: Diligere nos oportere Deum Dominum nostrum ex tobo corde, citoto animo ex totis viribus nostris,in proximum sit cut bos ipsi, s. XI. tque haec divina naturae lex, eo ipso quod toti humano generi, cui lata est, praesidet, per omnem hominum secietatem sese diffundit, puta non eam modo quae universalis omnium est, sed quascunque etiam humanitus constitutas; civilem videt domesticam, mercimonialem, reliquas: idq; propter subjectum propter sub ordinationem, propter ipsum cujus ergo haec posita est finem. Propter subjeci um, intellige illarum particularium societatu , homines videlicet, quos illa lex tanquam vigor publicae supereminentis Majestatis, contra quam nec occupatio potest valere ulla nec praescriptio,semper sibi obnoxios habet omnes Propter subordinationem, quatenus dari nequeat humano instituto coadunaxa secietas, quae non in illa hominum omnium divinitus constitutet . secietate contineatur, nisi aliquam extra mundum, aut extra morta Ilum individua velis ponere jam vero ita comparatum est, ut legalis praeceptivaq; superioris societatis vis, inferiorum sub ordinataeq; auctoritatis societatum sectos obnoxios habeat, ad obsequium paratos,prout id liquet exemplo civilis reliquarum sub ea comprehensarum societatum , quando legi civitatis per qualitatem civi eam cives omnes tenentur, utcunq; in domo, in tribu, in mercatoria, aut alia societate eonstituti sint. Propter finem, denique legis naturae, qui est, ut cuiq; suum sibive competens obveniat, convenientissimum est, ut reliquae societates cum suo ordine, ac statutis ei sint obnoxiae; quo nempe caveatur, ut juxta illum finem decurrant, non autem ab eo declinent, id quod propter arbitrariam alias constitutionem civi Iium legum facile posset perpetrari. Ex hisce igitur,ac similibus, si quae sunt, causis, nemo ambiget, contingere posse, ut in omni humanitus constituta societati ; ponamus civilem ejusdem membra, tam extraneis quam sociis ad longe plura sint obligata, quam quae lege societatis sunt expressa, cujusmodi v.n possint esse, ut beneficium a quovis acceptum
grato quisq; agnoscat animὁ, ne ant Segenum magis adhuc spoliet
ut miserum quilibet pro pos e adjuvet, quemvis juxta se labere
38쪽
commeare patiatur coeco offendiculum non ponat, ili similia SN militerq; ut plura eadem habeant permissa, quam quae illa continentur; imo per haec nemo pote ii dubitare, quin ipsae illae hum
nae societates, quacCnstitutionem, qua regimen, universali naturae legi subjectae sint , ejusque vim, ac directionem agnoscere ha
XII. vin etiam porro ex his sequitur, omnem humanam, Iegem aut positivam senetionem, in qualibet harum societatum, sociali, vel etiam extra alia quacunq; auctoritate ferendam, statuendam, latam, mitu tamque, utcunq; alio respectu publica & ipsa sit, multumq; communis hujus comunissimi naturalis juris censurae subjacere ejusq; vim revereri merit4;& vel approbationem ejus h bere, si ad praefinitionem ipsius commode se habeat, sin autem contra improbationem, Ic ad correctionem impulsum scit virtute divinioris aut horitatis suffii ita naturae lex incedit, atq; illa est; qua pollent auctores legis socialis positivae ex sese, vin 'orui mentibus quasi di stator perpetuus residet ipsum jus naturali ostendens, quid pro ratione universalis humanae societatis unicuiq; Ω-um adsignatum sit, praecipiens ut idem cuiq; etiam sua lege tribu atur, vel saltem non intervertatur. vicquid autem uri divino naturali hoc modo aut horitatis competit, idem divino quoque positivo erit tribuendum, obeundem authoritatis fontem in terminis praefinitionis ejus, de cujus quidem differentia nunc pluribus agere supersedeo obiter solummodo monens, quamlibet etiam, naturalem legem, puta quodlibet particulare naturae praeceptum certo circumstantiarum modo finiri, juxta quam author elus placuit v. g. alia praefinitio naturae est Obedientiae filii erga patrem , lia, quae servatione promissi sancit, ita porro unde hacten bis dicendum est, lege quoq; quamlibet divina positivam, et remoniale, etiam ac forensem, quia praeterquam qVod comimunem authorem referebat cum morali eademque naturali, id commune quoq; cum
ea habebat, quod aliquibus circumstantiis, forte pexsonarum, seu gentis, ac temporis confinita esset; in suo volis et olastinato o lecto, populo videt Iudaico aut tempore, e .g.quod Messi .e adventu antecessit, respectu humanarum positionum tantundem valuisse, a imu
39쪽
inio hodiem: si quid simile divinitus nune a colim sanciretur, aliaturam, atq; divina naturalis moralisque lex hodie valet. Sed quia divina illa ceremonialis itemq; strensis quondam lata lex vim suam nunc amisit penitus; naturalis autem moralis,d quae hodie divina Christiana lex est, eandem jugiter usqye hodie&in seculum obtinent; de hisce nunc tantum, si qua ulla alia expressa prodi-ritDEI sanctio, intellecta velim, xl vae de auctoritate divinae legis ini humanam hic dicuntur.
XIII. Agnoverunt facile hoc juris dὶ vini imperium in jus
positivum humanum, hujus utriusq; juris peritiores. Nos legent ca)G.I.de P. bonam amati me it Cicero se nuta ali nisi naturali norma disideras Hhb . si h possumo addit nec solumi aram divuAcatur, sedomnino omnia ια honesta ac turpia. Aristoteles ut ut primaevam iuris naturalis do e La. g.I. de originem Messentiam ignoraverit, qua de re dicetur infra ipsi ta-veLr.are men justo naturali,quod exploratum habuit; δικαον appellans Lio. depos. l. φυσικον MMGitemq, το βελτιον δίκαον tribuir correctivum es. . s. r. de eo se, justi, lurisque positivi, seu hii manae legis etret νοέθωρια id di
De. l. δ α De θολου Pertinet huc an tu ICtorum, legum custodiae ac legitimae iudic. Lia i . administrationi apud Romanos praepostorum consensus de prae- de imis ferenda uri positivo aequitate de ampliando, constringendo, c- rvt. θ irr.l mendando, deferendo deniq; atq; abrogando illo ex hacce pelta. I. i. de R. quam plurimae juris nostri civilis corpore petenda testimoni: ..IL M.ta. 9.U. c Quin imo sustineres,eas demum humanas positiones vere jurisu.Π.D. dest nomen mereri, qui vel ipsum jus naturale divinumq; sin vel a jure
Lis .p.Ia. C. naturae aut divino munimentum auctoritatem a love vim suam,
passim loro demst jura asionum seu de modis jus suum judicialiter peiseis
40쪽
, ο esse quod nonfit rectum. Rectum autem esse, qνodcumiecta n sine constentiat. Derivando Itu a natunati ratio , ut tu sit. Jus
lenon abunde Auum esse, hoc eis, usitiam conseqri, nisi a rectoratione. Uitiam non esse inpraeceptis legib-re,sed praecepta Messe usitia constitui oportere. Haec Malia multa inla tractatu in ille cire objectum sibi propositum acute ac eleganter disserit Per sttinet proptera huc illud Marciani ex Demosthene itemq; Chry 3'. sppo adductum, a Lex ess,cui omnes obtemperare conremi, tum obata multa, tum Pelmaximὸ eo, qvodomnis lex inventum ae munus DEIent. Dem Lex eri omnium divinarum, ars human rerum regina, regu usorum lusorum circ. ex quibus ultimis: Si lex omnis inaventum ac munus Dei est, si est, cui omnes obtemperare convenitis omnium rerum regina, regula justorum non posse,colligitur , pugnare legem civilem cum naturalis sin pugnent alterutram naturam legis amittere, quia alterutri non possit obtemperari: neq; vero dc utrumq; ex contrariis, inventum Dei, earundem rerum Tegina,regula justorum cc poterit haberi.
XIV. Exempla legum prioris generis, quae quidem plania ius divinum ae naturale aequum sunt, civilis Nomothesia quam plurima solet suggerere omnis. Constat, plana legem moralem a Deo ipso hoc modo repetitam per Decem illa praecepta Decalogi.&si quae alia histbbord nata perque circumstantias magis particu b Deat.o. r. laria atque distincta, divino volumine continentur; imos genera-I .i 6.Ip.r II. Iiora, uti illi b)de Dile istione Dei ex tot anima, ac viribus, deque I t. aa. v. nam ore proximi huic simili CLycurgi nomothetica teste Iustino cis . s. Populum in obsequiaprincipum prmcipes adjustitiam imperiorum for se bb. s. hi. misνit. Senibus honores ij m.g initus juvenibus exercitia e labores strea as tribuit: quibus utiq; nihil natura potest esse justius Legis Duodecim tabularum praecepta sunt: Divos caste adeunto ieratem adhiben-ro. Sotis hominem indemnatum occideret. Ne alienam segetempe&xtru Talia quaeq; sunt illa nostra: Suum curi tribuers,honeste vivere, ne nem laedere; non debere alteripe alterum iniqPam inferre conditio nem sparνicidae, sacri i stereresumuntor 3ro, nullius elicierit occu- pMur, ejusmodi innumera, tum prima ac primis propiora,tum ex his deducta, imo totum jus nostrum civile Iustinianaeum hujus