장음표시 사용
451쪽
nuere, quando hanc praestationis, o aena, verbis dandi ac faciendi, non ut speciem ab his diversiam, hoc enim nec usus nec natura rei pateretur, sed tanquam comprehen Iuram ac completurum , Vae isthaec vel contineant vel videri possint non continere, summittit. Nec dubium est, si quisqvam consideret,quid sibi in jure velint , praestare rem, praestare diligentiam, dolum, culpam, periculum, factum,&similia, quaesunc persequi omnia evagari nos faceret nimium, is facile animadvertet, non comprehendi eo tantum rerum forte corporalium aliarumve, ex gationes dationes xe, sed OQmni generis factorum simul a non factorum omissionumque . veluti damnum rei non dandi, non obstando ut alter re utatur :Haec verba, ait Ut pia mussa , his rebus rect)praestari, hoc significant, neqpodpericulum vel damnum ex ea re sitsutitor stentiret. XI. Sunt non pauca, quae ut communia&generaliora adimi versum genus obligationis jure methodi, tractanda atque distinguenda forent, quae etiam juris prudentia nostra romana imprimis multis quidem tangit, sed ita disspergit, ac per varias materiarum v. g. aelionum judicialium, stipulationum, legatorum,&c. spe cies, distribui id iis leti per partes applicat ut vix ea dein pro talibus, quae sunt habeas cujusmodi sunt illa die stipulationephni, i idem, lub conditione, relata ad certom locum by, cum certe puram vel modalem esse, obligationi, non tantum ei quae citi putatione, sed quae ex conventione omnis generis, ex dispositione testamentaria, aliisq; ex causis ac dispositionibus obligatoriis eli similis ra
sit, duph, tripli, actiope; petua tempo/rali , σι cum pari jure, imo forte potior obligartionem bonae fidei, tricii , .ris, poenalcai, dupli perpetuam te imporalem dixeris; quia nempe hujus haec duratio 'u-jus illa praestandi ratio, quasi fund4mentrum videtur praebere, cui talis exigendi ratro in inlatur. Suavi autem amplexu accepta n dum utiqire est, si quid ad imi uersum hoc genus' blilit icta spesti nens, de .e uriaveri aliter dicatur, sive sparsim sive emam, quod rq
452쪽
. . si in s pauca M. Verum haec: hujusmodi, eum campli- oris& seqvioris videantur esse tractationis, quam ut vel pro deci :randa definitione hujus universi generis supponi, vel causis constis tuentibus praeponi debeant, hic quidem praetermitto, viseru inum. ratio instiniti doteporis quo nunc urgeor, penuria ferat, ut de ea sis obligationis tractatione quadam praemissa, quaedam istorum , raulo distin istius perstringendo eidem postponam. Modo caput hoece ut ab obligationis definitione caeptum, ita ejusde definition sclaudere cupio. Nempe eum abunde pateat ex ante dictis, urit esse obligationem, idq; ad differentia ejus, quae ni hi est, indefinitionaesse adponendum; similiter essentiam ejus, qua a potestate, altero iuris effectu diversi est, in necessi te esse Et tum us, tum hanc, per vim jure sibi communicatam, ad juste agendum, voce hae latis,aecepta,proxime protendere: Mihi quidem obligatio in genete,si primus ejus definit onem ponerem, esset legitima sive a juren
.essiua agenssi; vel etiam adh*c brevius. subintellecta, ut suora ad potestatem quoque fieri posse observatum est, voculi agendi Ἀ-'
I. Beneficium, Maleficium, Conrentionem fretispa,eri peraram unam extare, qpibus datis, obligatio ream extet, dictinit etiam νιων.
QVinque potissmin naturam rerum novisse,
quibus datu ita juris incumbat virtus, ut obligatio inde
453쪽
Acium, Conventionem, Conjunctionem, ac in Bono Praecellentiam ut
vero res personae obligetur, ros, strat modi constituendi dominii sunt;
jam suprata fuit praemonitum: utin hoc; probatum si hoc iri u a M. a. e p.
bi ostensum fuerit, singula haec natura sua talia esse; doceri autem , num. 'enui. quadam sive ratione sive experientia haud possit, quicquam ulteri us hujus generis praeter haec horumve partes , ex rebus depromi posse. Derst hoc igitur, modo nunc inquirere tempus est. Ubi quidem primo videri potest, etiam nihil per naturam menti nostrae magis prostare, quam quod dictae modo quinque rerum species data, causis personam obligandi sint. Cum etiam impuberem usq; aetatem, antequam universalia regularum doctrina imbibit, statim, ex quo solummodo aliqualem rationis incipit habere usum, interisna mentis suae vis, hoc quoque incipit docere. uero si quicquam promiseris, aut quasi cum eo conveneris,de quoquam ei dando, aut de aliquo ab ipso tibi praestando: Is,animadvertere sese,expromis . sione tua te ipsi obligatum esse, mox declarabit, compellando te potius quam alium quendam in tempore, facias ut promissa appa, reant; dc si quidem non feceris, indignando, non tantum, ut super
incommodo, sed&, ut super facinore iniquo. Qvind vicissi , siquid ipse forte promisit tibi, similiter se obligatum subsentiens,
vel operam dabit, ut promissa praestare possit, aut, si non possit, aut appetitu forsan alio trahatur,vel excusabit sese de non praestitis,uel te fugiet aut saltem, si modo ingenio est paululum liberalior, intelligentior, erubescet. Similiter eadem impubes aetas, ex quo
beneficia quaedam esse,ac benefactores nosse, eosdem vicissim ais mandos, iisdem rursus benefaciendum, saltem a sese eos non Ledendos, sentire incipit; ac viceversa, da, dicet, aut ne hoc mihi.
quia dedi aut feci tibi. Ex quo percipit puellus conjunctione sve ea sit cognationis, sive familiaritatis, sive alia,cui insitus ipse est, eontinuo suam, qua in hane movetur, addictionem, data occasione, qua forte conjunctis maligni aliquid extrinsecus obventurum aut obvenire sentit, quodam singulari compassionis a flectu ostenso, saepe etiam, quantum in se est, contraitione, palam faciis ei: Item ipse tutelam beneficiaque alia, quasi quodam communi talis jure ab hac hujusdemque membris, expectabit. Porro, re ii Ver
454쪽
verebitur, quos an ini advertit, aetate, virtute, aliaci bonarum qua
litatum eminentia sese praecellere,&horum magis, quam aequalium reprehensiones sustinebit. Et denique, si sui cujusdam delicii enormitatem persentiscit, acutum imprimis habebit sensum , ad poenam sese e si e obstrictum, ejusque nomine potestati ac censurae superioris esse obnoxium, actusque hoc sensu fugiet, excusabit,deprecabitur. Ita, in qua me busque prima aetate nobis ingenitus est sensus, ex istis datis obligationem arguendi . . II. Ne nunc quidem urgeam, in multis brutorum animan. tium hujus ex hujusmodi causis obligatorii vinculi simulachra sensus naturam posui si e: ubi non videas, quodvis animal, etiam alioquin mordax rapaxque sui simile insectari, ut ut fordus ac robustius iit alterum altero, scilicet hic subest, suo modo, cognatio nec pro-uniscue ab iisdem hominem impeti, sive quod sensus aliquis naturae sibi in hoc praelatae, sive quod aliud occultum primaevae illius le- Gn. git ah: Terror vester ac tremor si igni cuncta inivralia terrae: sub si Canem, offa furtim ablata sensium maleficii, ac meriti ob id flagri, habere, animadvertas, dum post factum ille fugit. Eundem
cernes extraneos arcere, familiares admittere, dominos ac benefactores sequiae tueri, etiam saepius cum sensu aliquo merita corre-ictionis, si contra egerit quibus utiq; motibus, praeter caetera, si quae sunt, ipsam familiaritatem, beneficium, malignitatem facii, tanquam obligatori quovis sensuali modo agnita, substerni dixeris. Volatus ad ductum, pacata 'vasi socialis multorum cohabitatio, ordinata ac diligens compactio certorum operum , quod praete , nudum appetitum,aliquid conventioni aut obligationi, ex consensu simile spirent, nescio an non suspicari liceat. Sed quorsum est, . quod quaeramus in natura brutali, quod ipsa rationali&reddit nobis. manifestum III. Quod puerilis aetas nostra sentire occipit, id homines jam adulti faeti, nec improbi nimis, bona utentes ratione, sane clarissime, ipsa mente nostra edocti, perspicimus. De veritate scilicet naturae eu , teneri nos ei, a quo beneficiis sumus aucti, cui damnata. intulimus, cui quid promisimus, cognatione aut alio societatis genere conjuncti virtute ac diguitate inferiores sumus, ad favorem
455쪽
nimirum ac retributioneni, ubi is ea opus habet, ad restauratione. promissi praslationem, sociale juvamen, venerationem,&alia, qui dena propter isthaec, ut causas similiter alium propter eadem, talia a nobis jure meritoque praetendere. Nec obligatus an tum, sed ille etiam, cui is est obstrictus, id multo, forte etiam acrio ri, qua tu alter, ensu, conceptum habebit quod nempe hic se amore tui Scalfectu in proprium commodum simul stimulatus in hunc feratur; cum viceverta amor libertatis, cui minuendae omnis nata est obligatio,&aversio ab eo onere, quod secum fert obligatio, sensum veri obumbrare nitatu ur. Caeterum ut ut in his magis forin te caecuciat mens perturbationibus infecta, in ea tamen, quae hisce 'pura est, horum sensus aequabiliter utrinque reperire erit nempe ad quae ex dictis causis hic se alteri, ad ea istum alter sibi pariter seno
tiet obligatum; neque his tantiim inter se edo aliis similitera hisce simile judinium erit, aeque,tiira inente id emheetantibus. Qui ensu ligationis in sese , tanquam ingenua indole dignum commendaridio nibus accelebrari reperias; Animiectis . . . Et seneca id. -- innodriremn ili me Mei sed sic de causis hisce sigillatim est agendum, ubi simul de modo laedoeiali si f. sngulariam natura, qua ad hune obligandi effictum compartitae 'U' sunt, opus erit, utappareat plenias acto quidem initio ab eo, per quod primum ipsa natura rerum in esse prodiit, rivo primitu, auctora rumii aliquid oblisarieaepit, beneficio videliceti
456쪽
IV. Cum debit mθdus,plurimum ex modo beneficiipraesisti, e ιssi tuna ibiti,eu djudicandiu. V. S licet σωυάλλαγμια beneficium ea, pro Au fhoc modo, ac insuperpro superveniente indigentia bene a Ioru beneficiariij potenti ., commutandum, re dico, factove beneficio alio, tanquam, ex obligatione i hin . naici, debiIo, VI tavod quidemper contingentiam futura issus indigentiae de sotentiae, plur-m ab initio h in obligationis contractae, quasi conditionale, ac indeterminatum apparet;
VII. Expo tracto verὼ determinationemsi uti congruam a. Di recipere, ex indigentia ipsa benefactoνis; VIII. Ex copia algpossibilitate beneficiarii IX. Ex ipsis quosi beneficii contispe uidentibin, sine naturus bus, rum reliquis X. Tum imprimis issenili benignitate benefactoνῶ. Vt vistus obligationem his videripoteri ne fere, non modo adparac sis , M. Verum eti.im ad acc tostrastilo 2 m.Vus,eIribuendum. XII. i tu adpersen. is, bcne factorem, bcneficiarium P contis, gentes eadem haec obligatis protendi Iur.
XIII. . Plenus, haec se recta dictitat,uti, e XIV. Et prudentum, legums civilmm solet notare anima ersio. XV. Ili tamen eadem haec, ex cortis causis, eandem quoi hanc beneficia iam obligationcm qroad qua da raestationes oleat negligere. I .
, ty. econ D Nyseiuni non uno Viligo significatu dicitur.
sit. peeun aut enim denotat nomen hoc, quas ecialusiane, certas vasis I de R.I. b dam boni facti accepti; vespecies, veluti privilegium a),Feu-V.F.lib.I.t.ύ dum b),&similiter Ipecialia alia se . aut genenili me, quodvis e-ao lib. a. t. ventu bonum factum, per quod alteri ab altero boni vicquam ob II. I. 2.1r. venit, non habito respectu, debeatne qui facit, an non debeat, libe c c. .c q. rat heriae faciat an non liberaliter quomodo id apparet in vulga
GR.I.ines issima phrasi, qua ben eficio hujus aut illius, vel iri majorum, cjus qui quid operis bune conisecit, quomodocunque ad alium perveni
457쪽
ens alterum quid habere, obtinere dicimus Aut denique tertio, medioqνodammodo,&speciali itidem natura, nomen hoe beneficii, praestationem θberalem, qua alicuisti ab altero, communissuma a optione,denotat. sva utique beneficii species quatenuspraestatis herosim design. tur, ex quo gen e re rerum id sit, dic itur is nempe fastor vim praestare enim fac.ere est;&qviden eorum facto-rum, quae aliculus erogatoria'e applicati ad alterum sunt; intelli--.ge autem in figura omnis generis factorum, quibus alter ab altero potest assici tam scit eorum, quae merae operae, quamqvae rei insuper alterius erogantia existunt Per id autem quod tibi κιβι hatea, raestatio describitur, ejus aliqua specifica forma consignatur, qva tenus quae beneficium hoc sensu proprie mereatur dici, citra coactionem ac sordes debeat ex fonte suo profluere; tale enim quid τα liberale receptissima significatione dicit juxta quam etiam notatura sapientibus a , in specie quidem eleganter a Ctis nostris se instab:
ubi in descriptione Donationu versantui b), quae hujus beneficii a , a th. c. liqva est praecipua species Donationemproprie antliari, dicentes, b c . . de qpampropter nutam aliam casis aciat quos, qvam ut benititnem, donat. aemuni scentiam exercear. Rem, donari videri, qyod nullo iure Mentdeoncedit r. Atque in hac quidem tertia forma sumptum benefi-- elum, illud est, quod potissim timante oculos hic erit habendum ,
ubi id consideratur, tanqPam causa, ex qPa oblig.rtio ut tamen, vaecunque specialius aut quovis modo specialissime, eodem nomineta veniunt, quatenus naturam huius participant, ejusdem effectus in-ttritu, sub hoc tanquagenere suo concludantur. Nec vero&natura
illa generalissimi significatus negligatur, qua ut factum alicui bo num id concipitur: cum vel in hoc ipso prii a pars essentiae. h. e. genu, ipsius etiam liberalis benenci consist it imo executio pG-tlasma ad ste ictum gignendae obligationis Scilicet, id demum & beneficiunt proprie est e,&obligationem siquidem parit pepe risse notatu fere potest quod actu laetoque alicia est praestitii m. II ubi illi per hoc observare licet, quando beneficium fa-- olim innidicitur praestitum alicui simus intestigi bonuin . . liqvod hui c. rurantum ad benefactorem illatum collatumve acce Ptu inve , qyonaodo enim alicui piaestituiti existat bonuin factum Ili undee
458쪽
tinde nihil boni illiam, cui praeuitum est, attiDgat aut collatum te dem extet, non liqvidum satis est. Bonum autem plum hoc ,
prorsus plurium potest esse gς nerum tot , quot sunt, quot homines solent beare, civibus ipsi inius sese habere aestimare solent iisdem cive cum ratione gaudere quae quidem sunt bene multa, ne dicata vannumera. Summa quadam divisione videri pollunt ad duo pertinete, ad elle nempe ac bene esse cujusque: esse vi- deI quod a Deo summo ac aeterno illo bono, quisque bonum habet beneficiumque quod filius suo hoc humasio modo a parentibus. bene esse veluti est virtus, sapientia, prudentia, ac reliqua dos animi, fanitas corporis ejusdemque pulchritudo, ornatus, honor, cac- , istimatio, facultat cf. verbo omne, cujus diversum, cujusque absentia in malis haberi solet. Si mi inquam haec δ hujus ni odi, quae illata dicit, qui beneficium alicui ab altero dicit prallitum. II l. Quod autem bonum quodvis faetum bt igne alicui prae .stitum, eunde in praestanti obliget, id utique est, quod umi pidi ratio cuivis facile probat, indicium rei cap. praeced. Livoque eit fa- a Plaut in elum Sc observatio prudentum testatum redditati, tim. Ex mul-Perfrict tis salteria licebit audire paucos. Improbus eu homo Comico a
hered. d in ad paritatem usque accepti, imo ultra, uint, qui debitum hujus ob .. Brut .c- ligataonis extensu in chant Laudat Tullius si ' hujus nonii ne illud e lib. . cf. metiodi, quo eadem myns inircddere is jubet, qua acceperis aut etιam cumulatiorestpossis. Valerii Maximi eii se diandi 2 accipiendi com-
mercium,flneqvo vix in hominom, constat, percitus tost, quisqvis bene meritostar m rc et rcgnatian negligit. Ceni et Ingratum Seneca
st)ὸYPisb. nutionem libertatis ben cficii vinculo ho in ines stringi, observa S runt, quibus in proverbium abiit g): Beneficium accipere esse li. h Ddie. a. bertatem Vendere. Insigne vero huic obligationi auctoramen-ο heu, 1 tum praebet mos ipsi Dei ic Opi. a X. quinhom me ad ossicium iam is is debitumque obsequiumque commoturtas sita ipsi iraestita benefi-
elatis iii memoriam solet revocares veluti populo Israel ui coth,
459쪽
quod eum eduxerit e terra AEgypti, domo servitutis manna coelistus data cibaverit, bonisque tot aliis cumulaverit: Davidi a , quod post oves eum evocaxerit, inque solium regium collocaverit. Cui -υ9.Sim. ,τ, vis homini b , quod praeparaverit eum, fecerit, ex utero materno. δῖν .extraxerit,&reliqua. Quid sit beneficium in quod hoc causa sit b Deoida, aliqva alicujus gignendae obligationis debitique, forsan post haec extra dubium quis collocabit: sollicitus forte de re, quanto,acmo 'μreiaqvo, hujus obligationis, eyusdemque debiti. . A.' 'mos autem hujusce obligationis beneficiariae,collectio videtur futura facilior, siquidem probe supponatur, qvaenam sint de natura proprie dicti bene fieti, ut causae istam constituentis. Penatura autem beneficii videntur l. esse extismoriae Iibe 'riliori quodam animi motu, non eoactρ aut ex necessirate, itemque ero debito prae stilum,nemo enim necessitate coactus,vel in necessitatis bus, quod junn, censetur liberalis nee qui ex strictiori debito quid facit, multum haberi potest beneficus, aut liberalis; cum etiam, qui strictius debet, ex necessitate magis, quod debet, praestat, quam liberaliter aut libere; certe nee qui coacti, nec qui ex debito, bo- nu licet alicui faciant, quatenus ita faciunt, inter eos benefactores suos,aut quibus beneficii causa multum obligatus sit, accipiens co putabit. a. Beneficii esse videtur, ut e benevola S studioso ac caeteri promptoque quodam in beneficiarium motu proficiscatur neque enim iterum in beneficiis hujus aut illius multum reputa mus, quae vel eas illius alterius opera interveniente ad nos perveniunt,commoda licet, multo minus,si cui intentio fia erit nos malo asta ciendi, quamvis eventu res vertatur in bonum imo, Inm .
etiam beneficia gratiam aede eo rem, si tardiora edissicilior id praestes, uectgnitum, podum erit, ut nisi ras; Ingratum ess senes amqvod diu meter manvidantu haesit Id mag s beneficam factiuaturam augere videtur, si quidem op , aut cum aliqua praestat tis diis collat seu incommodo exhibeatur, tum quod operatio per temeriti sit, tum quodam mus etiam ac benevolentia magis enixa appareat, qu pernisum quendam dissicilem propria inque mole uiam emergit; certe vulgare judicium, ex hoc ipso minuere solet eneficium, quod facilime&citra omne detrimentum aut in comes
460쪽
mi odii ni troprium praestari potuerit. q. Beneficii est, applicati ad statum Sc indigemiam beneficia si enim beneficium debet esse; .nim esset autem vel certe minus esset, si nihil ei prosit aut asserat . . Lapplicetque, quo melius ei sit, veluti si soli velis foenerari lucem , aut obusti m offerre ei cui abundant talenta mille. s. Pro indubitato videtur ptinendum, g ιιι ex hisce omnibus beneficiunia polle adsumere ita, ut ratione libertatis ac liberalitatis, animi ben
volt, nisus molesti, dc ad indigentiam applicationis, majus possit
esse minusve, non secus atque ex ipsampraest Lemagnitudine aura pretio . . Esse αὐτοῖς σωυαMαγωασι beneficium,& quidem σιω- ναλλαγαα 'oncmeum, boni retributimran, 6 ratio desper hanc paulo ante adduista aut horitas evincit ali- enim δε quidem quod benefactori in bonus fiat tirum est, pro hoc accepto, commutendum ista,
cuivis saniori judicio manifestum facile sit, imo ponere necesse est. nisi aut indifferentem, hoc est, nullam ex benescio obligationem aut contrariam ad malum. velit statuere, quod absurdum utrunisque est. V. Ex hisce igitur,dc si quae sunt similia de substantia sive natura beneficii, de obligatione nostra beneficiaria seu beneficii retributiva videntur colligere esse sequentia Primum, per id, quod loco ultimo hic est monitum, eandem ex earum esse obligatio-
usve invita aequitatis fovendae ergo, dati alicujus sective sint commutativae;& quidem alicujus non dati acceptique mali, quod inviti ingratique συνναλλάγαιατί est, sed boni, qud tanquam alio
benefacto beneficium pensetur Ubi porro, ex communi natura aeqvae retum commutationis, de debito ex hac obligatione praenotandum Lex contingentibus quidem, non autem necessariis hujus esse obligationis, ut m sit eadem specie, aut propinquiore sub genere, cum re benefice tributa, constitutae Nempe velitare- perire est in obligationibus, quae etiam ad συμαλλαγμα datu , praecis Edeterminatum habent id quod est retribuendum, quod saltem quibusdam harum speciebus id accidat, veluti eis, quae ex dato mutuo, ex cominodaton ex paucis quibusdam aliis sunt causis,