장음표시 사용
471쪽
tur exurgere, firma illa civilis lis redum obligatio, ad exsolvendum, . ἐρQpe quae a defuncto, ut post mortem tua praestarentur, ordinata sunt a), mare . de te sed satis ex romana Iuris pruderitia petitum exemplorum est, quae m. leta non permittere putem dubitare nos, etiam civiles leges operam solere dat eos nectendis obligationibus, ad certum modum ne- Mendis, respectu habito ad beneficium, ejusdemq; valorem ac modum. Linquo nunc curiosae contemplationi, utrum etiam in te
hominem, quod reliquum est creaturarum, Deum enim solum henen florem non beneficiarium sibi unquam poterit habere homuncio hinc inde aliqua beneficii per beneficium obligandi
vatio, intercedatὶ numquid simile talis mutuae relationis nos inter dispiritus,&bruta,&res inanimes, mutuo dari possit numquid tribuendum, tanquam ex hoc fundamento, affectui hominunia,
sisis cis 'vem observat orator alicubi H has dictis θ' - -H nostrum liberuariari, hie educatus, cui non ocus de murin, ubi ipse alius aut docilia ess, camo grata recordatione in menteversetur 'linqvo hic similia alia. XV. Unum solummodo, ad priora praecedentis numeri per . tinens, ejus pretii duxi, ut antequam hinc abeam, obiter perstringam quae nempe causae videri possint, cum beneficium tam foecu dum, tamque essica pariendarum obligationum sit, quod tame plurima sui specie, talis per naturam nata obligatio, ei tra civiler emeaciam, imprimis actione eliciendam praestandi necessitaten , soleat relinqui 3Videri autem alicui possent ejus rei causae ter ca -- teras hae, . quod nec ipse liberalis, tum ubi eam obligationem, be- mefiet udando praestandoq; contrahit, hoc praecipue intendat, quod praestiti nomitis rursus quid velit exigere, facturus quatenus hoc intendat, ex liberali illiberale σιω-.αγμα. quod autem debiti actionisve, nec ipse contrahens sibi intendit, merito etiam videntur negligere leges, quibus id solet curae esse, ne eui invito quid sui incompensatum abstrahatur, non autem si ultro id aliquis dimito tar. ' Quia fere haec obligatio, quoad similem praestationem bene faetori retro faciendam, in conditiones casus ac evenitis est, veluti paris indigentiat, ac similes, qui ne sperari quidem in ipso, praestiti benescii, momento a talent,in insuper tanta sunt varietatis, Furaiectemere tinfuturum determinate concipιqMeant, eoque nre-
472쪽
rito hic quoque videantur praevalescere Maxima legislatoriae a). M qet jum constitui oportet in bu, qva ut phmmum accidunt, nou θνὰ ex inopia usi s nato. Item, ex his qνaforte aliqvocassaccidereposen jura non constituuntur. Nam adeasotivi debet aptari , qpie freqperure Toti si- ρ D, qvam qPasternino eveniunt tirc. 3. Quia interest publieae tranqVi l ' Iitatis, imo huinanitatis, ne omnia debita, maxima, minima, ad Tq de semo 'serupulos usqVe exigantur, maxime ubi multum contentioli exa minis res posset desiderare, utrum debeatur,aut quantum. ut quo ιή-β modo, e. debetatur cujus rationis ergo, etiam ex aliis causis de νβr, a/,oc 'bita civilis censura solet negligere b); imo leviores iniquitates to. ἐ-C, essio urare scy quippe litium multitudinem aversata ad tantum ab t/; b. empl. est, ut eidem conveniat liberali, multaque in contingentia ae dis ar/gsti. criminatione posito debito librile scrupulare posuisse Tantum de polit mr ν,
oblightrone ex beneficio. . it. Ion. . senioris . .
Tamquam causa obligationis '.,ώIn
Artitur varium ex circumstantiis, V. Rerum,H. Per'narum,
473쪽
Fer innixa 's natunisi aeqvitati statenus nempe de . hujus con Penientia est,r. pecuniarum retributione, is yuriam in re datam compe ibare; ead nocti Pelaeqvabim, vel etiampro enormitate delum, mise
ALEFICIO contrahi obseationem ut per
nat tiram cuivis attendenti manifestum est, ita id ipsum . maleficium prudentes notanter in numerum rerum au mque, e quibus obligatio nascatur, collocant. Faciunt hoc ob gl -J δε Clio, quibus etiam eo intuitu expresse id maliconinictus audita, obcq p b): faciunt idem docti communiter, qui proinde fere coninictum delict v si initium id as, pellaint, ita transferentes Aristotelis illud το μουσιον b)ιF--ής ς συυαλὲ αγμιαμ . Plane, praeterquani, quod per se, quaecunque judic. ad , t aut sunt mala a una ala L. ciuirat omni bona naturae inimi ea, odi Opis Vssc V si, aversanda, imo propterea iii odis omnibus licitis , supprimcndast ste sint; Ipsa utique bonae omni sociali vitae competens bonitas atque clib. I. E b aequabilitas ejusdemque conservandae con Xenientia improbos ,δ. atque malaficos obnoxios videtur reddere, tu in re palando iniquo
quod inibi ipsi perpetra iunt, tum sustinendae eius nomine dolorosae
474쪽
coercitioni, imo a societate divulsioni atque sui peremptioni. Etenim cuique socialis vitae communioni, pro obtinenda sibi ad legis sua terminos competente aequabili felicitate, positiva quaedaliae cest necessitas, ut omnia membra ejus, ad illam felicitate minhabitudine comparata sint,&competente operatione conspirent, puta,&cupiant tribuere, ibi usus vinit, actu tribuant, conferant & relinqvant unicuique, in illa societate quod suum est haec dico vitae sociae genuina osticii necessitas est, munita imo munien
da omnino, hae quadam esse acrianistione quod, si qui aliter animati sint, docontra faciant, suum cuique hic juxta legem socialis
competentiae, non tribuant, nec tribuere cupiant; neque coni ran cuique competentia, neque relinqvant, sed auferant potius turbentque; quod, inquam, hi pro ratione malitiae desidii aut meriti, vel tollantur penitus vel corrigantur, vel denique ad reparan. da pro possibili, quae iniqua confecerunt, eogantur hoc ut indecens inaeqyalitas a sociis laesis, ae e medio societatis subleveturi ;idque per maleficum potius, quam ullum ali usi quis enim alius potior, nisi qui forte malum dedit, id ipsum sarcire aut pendere ea gendus esset Isio, si forte vel compensatio iniqui dati aliter fieri
nequeat, vel etiam si ob enormitatem malitiae, societatis intersita, aut saltem liberari in emendabili earcinomate , aut corrigi id ipsum, vel saltem scandulosum datum exemplum exemplo famige ratae castigationis tolli. Atqui vero, quaecunque haec talia tali modo, perlege socialem reparandi sustinendique necessias est, ipsata est quae ex maleficio nobis dicitur conixicta obligatio De hac obiter in hisce hujus irioris apitis confiniis licet notare; quod si cum
obligatione orta ex beneficio conferatur, eam, ut ex contraria cauosa gignitur, ita diversum ab illa subjectum assicere, nempe beneficium ex alterius animi bonitate ac benignitate procedens, at ii, eum scit cui collatum benefactum est, obligat Maleficium vero, animi malignitatem pro infelici habens staturigine imum aucto-- rem obstringit, veluti furem, homicidam, sacrilegum, aut quovis alio modo damnum injuria dantem, non alterum, qui sorte malo hoc est affectus; nisi alicubi jus forte obtineat viroruin Sodom. II. Ipsum autem maleficium, pro vario circumstantiarum
475쪽
intuitu, varia ac multiplici denominatione insigniri solet, ae pro- pter concurrentem animi malignitatem, jus in quod impingitta, . de dot modum perpetrandi , factum ipsum dc alia, dici malitia, domist culpa sa) injuria, iniquitas b) captio,offensa, damnum
1 de QS. c. c) dclicium, fl/gitium, facinus, crimen, peccatum d quae ar de R. in si quidem nomina omnia laepius promiscuum sortiuntur usum. a.
de inj. etsi non distit ear, quaedam hoc , vel per se ad quaedam haec vel ι Le. a . de illa specialia maleficia designanda magis minusq; inclinare q-- R. I. i. Lao dam etiam disciplinae nostrae uiu, eo solere detorqueri veluti eum de V. S. Dy1 culpa modo generalius quid dicit quam dolus, modo etiam spe-pγ.de RI.c.as ciem distinctam ab hoc facit; cum crimen pro publieo, quod die serae V.S d tur, maleficio usurpatur, de ictum pro privato peccatum prol. 9. pro socio commisso in DEUM, dc sinat liter caetera Obiter haec recenseo pr.f. a. de obc ideo, ut dicam, haec,&quaecunque talia sint, ac dicantur, sub am- os .es p d a, iis maleficii, ni hic nunc velle comprehensa ac retinere qui, ὸb qua ex e desii interea vocem maleficii cum Clis, ubi illud tanquam causam fictu. a deo obligationis proponunt, dc hoc nomine, ab aIiis ejusdem causis, i LA. Das. de ipsum distingvere nituntlir e . relinquere autem Minterea tib P agat, rum, numqvis, Vel peccati, Vel injuriae, aut similem vocem, ing
nd L, i. g. nerali hoc significatu ponere malit. Definitum autem hae gene iis sis VS ' alitate sensus, maleficium velim cum Apostolo L πάσην αα h)3.a deis μι- Vst cum Clo I in ipsius lingua: omne qpod nonjures,. sive . . bl ἡ Δ, bl grande id, sive leviusculum, sive intus in animo persistens, sive ad me exaebct extra procedens factum sit..isse. III. me tamen interea dissileat, usu civili, maleficium ferit f)j.Johδ tantum audire, quod ad extra procedit,in inlaesionem alicujus adi g) 1. f. do parenter porrigitur; imo solummodo, quod talis effracta est, ut , u=.ργ., ivilem obligationem, exactionem, seu etiam punitionem par.
eod. . a. .acrata mereatur minus autem ita dici, nedum ut obligationem alita a bis censuram in foro sali subeat gignatque, quod intus in animo adhuc latens affectus malus aut maligna perturbatio est vel etiam quod prodit quidem, non autem offendit magnopere namq; dc quod facit quisque mali sive male unde etiam maleficium diciturhid demum foras prorumpens apparet,& maxime tum attentionem erga
sese causatur censuramque incurrit, ubi risis niter ineudit scilicet
476쪽
e et in foro civili manifesta ac momentosa fere attenduntur, quae autem abdita, aut levioris momenti declinationes sunt, negliguntur: plan cuirationis poenam hic reinopatitur a) nec quod junt a DI de de occultis judicat 'Ectis 'ne1 est, quod modica in tantum curetprae parn. roγ, ut ves actionem de dolo,aut restitutionem in integrum ob rem b)lo. in
minimam concedati b). Cujusmodi autem in foro poli,& ad exa doc ma l. . mendi τε nae cognitionis ac uiliciae vocata, non postini, vinclon de in in egγ.gῆ secius sese habeant quin minima etiam a lege digressio, ob os restit. 0 . defensionem justitiae infinitae, damnabilis sit; quin θυμ ω i. e. con- cotκπίν. empl. cupiscentia etiam hominis, factum aliquod malum reapse sit , e Exod. 2a,&obligationem ad poenam pariat, ipso asteriore Deo veAb O in II. Deus. 1,at. terprete, filio ejus Christo, hujusdemq; Apostolis c). Matth.3,2S. IV. Si autem de conditione&modo ipsius ex delicto obli Rom. Tit.
sationis, paulo laxius dispicere lubeat. hic non minus, ac ubi ex , a. i. Pet.a, rbene fieto illa est, ex ipsa laus,malielicis nimirum ejussi, modo , uiri a Pet. 1, r. bitur hauriendus esse i nempe ut ibi beneficium,& causa obliga Iob. 2,istionis, ipsum τια e αγρια erat, ita hic quoque maleficium to tum, quale, quantum,&causa hujus obligationis est, cies ipsa
commutanda. Modus autem maleficii, ut actionis omnis, quia . ex circumstantiarum: iniri aliariam,tum earum imprimis, quae praecipuae attentionis sunt, varietate pendet pendebit utiqueri hujus, qvae ex illo est, obligationis conditio, perquam plurimum ex eadem Maximi, si respicias potius ad naturae congruentiam, quam ad civilem arbitrii positionem; quae 'tamen is ipsa, si recte habere se debet, ad illam conspirabit magno per E. In circumstantias autem, maleficii modum variantibus, utique numerabuntur,persona utraque, malefica scit.& cui male fit; animus malignantis; res sive bonum, in quo alter laeditur causa; locus; tempus; instrumentum; modus is similia; quorum quidem tanto magis necessaria is hic attentio est, quum vel uno ortam variato maleficii substantiam. cum hac obligationem, aut poni contingat aut tolli: eum, si v. g. ponas, Dominum esse, qui hunc quendam hominem castigat, actu sis, nisi in aliis excedatur, possit esse non injustus, sin vero aliuolle sit castigator, gravissima injuria: homicidium quod committis euhiti Ohmniplissi ei 5 est, si innoce litem consulto peri-
477쪽
nais, impune id factum feres, si caesus fuerit aggressor, cujus impe tum declinare non potuisti aliter aut si casu prorsus furtuitis quendam interemeris opus facere sua in ossicina die profesto in licitis est ast idem sabbato, aut etiam, die quidem non variant , alibi peractum potest censeri in deli istis: similis ratio est in caeteris.
Rem in genere paucis porro licebit declarare facta ostension , ii vo modo non modum tantum obligationis, variatio circumstantiarum in deliciis mire variet, sed etiam utrinque saepius is omen&speciem. V. ix circumstantiis igitur his, quod primorem attinet, in qua maleficio hominis, homini fit laesio, varia hominu bona illa sint necesse est quippe haec, mala sunt omnia quae hominum sicut autem mala alicui tollere, bona ponere, beneficii ipsi est ita e
converso, vel per naturam contrarietatis, alicui bona quae obtinea tollere, turbare, intervertere, mala supponere, laesionis erit ac
maleficii. Ubi etiam ita fere comparatum est, ut jugiter haec in . maleficio concurrant, labefac culo boni, videt ac inuo eum hujus
suppositio mali. hoc, si non in alio simul positivo quodam, dol re aut simili, se item in carentia boni, consistente. Et jam quidem idcirca bona haec manifestissimum in civili vita est, quod pro horum varietate ac differentiis, specieri multiplici qualitate disserant, tum maleficia hominum, in hisce alios laedentia, tum obligq-tiones seu debita, poenae se ac mulctae, reparationesque, illis succedaneae. . Ita namquemni homini tollitur, dc deli Stum homicidium
est poena jure divino humanoque rectiori omni ratio est, hoc est vitae amissi, animi integritati si eui subvertitur factum seductio est, talis at is f. tqvςς Orruptio, quae tuam indignationem meretur, etiam ad gra- sa vissima usque cuius vestigium rei, in jure civili licet reperire in n. locissis , ubi de consilio ad furtum, homicidium aut alia maleficia Au, p pq tr/nda, de attentatione, raptu ac seductione honestarum inu lierum, de corruptione servorum, filiorum familias, saltem per Ocra uafbd monem intempςstive praebiti mutui, agitur IIbors laeditur, deat trita lictum hoc in speci nomen in nasortitur H estq; iterum, si eum
corporis asilictione plagis, ebri ruptura aut sm: libus eo nia a
478쪽
,ut simili iub titulo consistens poenam habens, v. g. illa ex L.Ia. Tab.propter menethum quidem ruptum rabonem quae etiam in irrita divino Israelitarum .i attendebatur in quibusdam casibus propter a Exod uios ureo fractumn marias poenas, ExIure Praetorio Pro modo tima Deut. g. Leo. rionis Ius,eyripassus tuerit myuriam, acjudi sicut ex res quo tu ra. b)f. . I. re civili, criminalemsimulacrarii prosequutionem aliam sederi' dei ur. e M. emeriam ex atrociorι injuria oblocum vulnerta, veluti si in oculostris . o. t. d)percusu ueritia se a Bonafortunae, quae facultates sere dicun- .s ίid tur,orto solent interverti; hoc iterum sua etiam diverstate 'arias per pecies distribuitur, dum rerum immobilium non proprie, sed Dyasi furtum, quod vitiosamposessionem dixeris, putatum ei seri e , e g. a. I. de mobilium moventiumque, aliudptigium, aliud abigeatin, delictunia usucap. arborum βιrtim casarum,furtaque specie rerum ab his distincta alia: .vin per alcidentia rerum diversa, qua aliqua ei cnu, vespublica, vel ἐὰνedituria, pel ad balneum deposim, vicissim furtum in Iacrilegii, pexulatus, expilata faredimiis, furtuni balnearium, d Isimilia sui generi avrimina abstalia Haec corpus Iurisprudentiae Romanae longo catalogo recenset, tum alibi, tum imprimis lib. ψ7.oc 3. ff. ac lib. q. Cod. subjiciens singulis suum genus poenarum ae modi restitu-VI. Perlona quod attinet, tum offensas, tum offendentes,rjunmit Iutem has pene ita respectus mutuus, ut unum sere constiti a mei reumstantiae intus ias simillem inducere tum delicto, tum obligationi ex eo, differentiam per civilem observationem tralatr-tium est. Quippe hinc fit, uti, quae in hominem perpetrantur e scia, pena uaebuis pesia tom&γrier relinquantur quae autem&quatenus adversus DEUM committutur, mpιυα appellite lucis: puta maxime proprie; cum peranalogiam, quam nostri respectu,
Parentes, Magistratus,& alii cum D Eo habent; scuti Religio pista,queis,praestitum his ossicium sive bonum irad impiet ,com l. a. HI missum a nobis in eos malum, dicatur; ut ei H ά ἰφω ν diar 'quod taliberos atque conditionis similis homines tale committi sipe=Ls ad tur x . Similiter lub genere Contumeliae,qVae in DEUM exurcetur .Pomp0. de Hir hemia, apostasia, abnegatio e t quae in hominem nomen ςxint pa=,itiae lua dralamni. aut simile ita nomine specie pq pςGQΠ- um infria u.
479쪽
conditionem variant, Crimen II. es itis, P.irneidium, homicidium. qipe simplex, et sit caedemia ominis, conting. t primunt quasi forma te delicti, in iis omnibus, constituere: sic d a Dorium, mesus, scorratio, do i , quamvis pro communi illicito, habeant concubitum. VII. vae autem ratio est rerum personarum, eadem aut similis quoque .offendetur reliqP.mvm circumsamiartim, quoad vimiliam variandi multoties delictorum speciem, si non notabili sem- peti hircis LM nomine, saltem modo, per adjecta vocum plurimurn, expresso tamen. Variant namque Iocus quoque, tomptu, ip astrum me
quod die sabbato opus facere peccatum sit ex loco, quod cambia mercatum exercere intemplo, si teri dorno ora ipsis speluncam ' sae e re qatronum. D prunientum, arm. videt. adhibita vi ub 'I iam distinguunt apri atά a , modul violentiae Vivam furto b); modus clam aut palam peracti, furtum amfes m a nec manifesto
L G,ἡbi . frequentiu ,' ain ad mensuram-deliciorum, simul atque obliga tionum exinde, definiendam, animum, propositum, fraudem do-Z. culpam, 'anc latam, leviorem, evissimam, attendere, atq; bl distingvere e . scit . hanc animi divaricationem variam et sedu- lo attendunt; qyando,neglecta qualitatς Aut modo eventus, easde- licto tun, species, quas alias dolum ad esse. quasisu.um reqVirere Cb servatum est receptuqye, obdoli fraudis, malitiaeve absentiam, ob- hba enisii taliaque delicta extitisti, diligente negant. In muti fia 's ι voluntas lectatur non ea iitu, Digu Vadrianus rescr ri porroser Mm dos quae sunt alia multum enormia aec, ἡ ἴδει in Vi ioci, Camu arena hominum inseὸtantia maleficia, sedulo. dii lingvum, absqra id licto, quae vocant i ab ips dum in uria aeito, quod alioquin eos Aquili perseqyitur attea; efates in i u . 51 penὶ culpam Uiqva o denique, ubi omnis culpa, inten. sior simul atque remisso ima lities abes acubia parte ejus, penes Us h livetii rei, quae ali iij uialteo' est, nocetur, merus supzres casus, omne misi inj.ria ec ex mali scio.obligarionem toties adeste
480쪽
pernegant; sive de damno dato quaeIatur, quod alias Aquilianae est vindictae, itye de eo, quod rei commoda lx depositae, pignori datae locatae, venditari cc in manibus ac possessione non omini acci VIII. Quin, de animo maligno id multo maxime videtur ,1pociandum, quo a Ions nic atque balis via eatur, omnis proprie di
di ni aleficii, eisse; ejus scit. naturae, ut sicut, cante indicam etiam . s iis interjus adhuc persistens, in maleficii genere comprehiendo iis AZa,cipiat cum tamen te versa factum utcunque laedens ac noxium, citra omne animi deliquium loquor moraliter cujusque est, in maleficiis,certe in injuriis, nemo computabit temere. Pertinet , quod rebus, qyibus vel prorsus animus non est, vel est qyidem sed non adeo sponteae arbitrarie bonus malignus est, quasi injuriam dc ipsae faciant, tribui non videas certe nullo modo in animis nisi forte pertranslationem quandam similitudinis; namque vel ne .cessario h. e. sua lege ac jure quae agunt, agunt omnia: vix ac ne vix quidem animantibus ratione ea rentibus unded pauperiem ill
Eaec facere, magis I Ctiloqui amant, quam injuriam tametsi V t. I. si
negati forte non debeat,mplto propinquiorem hic dari analogiam OHuppauet delicti aut injuriae, ob ipsam qua ad hominis naturam propinqui ser. sis accedunt, similitudinem, quam in damno dato at s re prorsus inanimi veluti vento sumante, lapide ruinae delite, aut simili:
quos tiam forte simul respexit Ulpianus c)P quando, ei pristibi Laut bubus committentibus,quasi cum iniuria ponitri vocanteri,
si damnum dederit alteri; alterum verdeco vers p pn item certe nostra natura ad vindictam vergit etian in animalii, da inhum nobis dantia. Maximῆ, si id faciant praeter siqnsvetum naturae ipso poenalis amictionis IVatem η' 'lem iniq