Philosophia juris vera ad duo haec de potestate ac obligatione, ut summa ac prima, quae definire intendit omnis jurisprudentia, capita, universum hujus sisthema referens pertentata à Francisco Julio Chopio

461쪽

vit cum synallagmate praestito genere idem individuum, sive, ut 4Cti amant loqui, eadem species, aut etiam idem genus, ex iis rest t- tuendum ueniant cum ex reliquis compluribus aliis, uti sunt,quae ex empto, locato, permutation ex contractibus in nominatis quos vocant, c. retribuendum a tributo plurimum fere ibi ea distare; valuti cum pro equo forte triticum pro merce cujusvis generiti

pecunia pro pecunia opera; pro facto factum diversi generis,da da ac perinutanda veniant. Quomodo sane de debito beneficii retributivo existimandum erit, non praecise de ejus requisitis eli., uti sit donum pro dono, remuneratio pro munere, factum pro

facto specie simile;sed fieri posse, ut a tributo ita appeIlo hie synal-lagma praestitum te tribuendum,sii multum genare diversum, im4 ut tale sit,saepius ex meritis, sive ex natura hujyobligationis requiri: Idque vel ideo imprimis, quod, ut modo ante monitum est, ipsum .σ--αγμα, quod hic exhibitum bene fietum est,ad indigenti'am applicativum fuerit: unde adeo ipsum bonum factum retribu tivum seu illius compensativum, ejusdem quoque videtur oportere naturae esse similiter acetiam in aliis rerum commutationibus usu venire videmus, quod alia atque alia genere res, in re tributionem vocari soleat, juxta quam indigentia atque usus commutantiatim id expostulat, vinum g pro frumento, merces, opera, propeeunia. Erit igitur magis multo hujus ex beneficio accepto debiti, ut, prout status ac indigentia benefactoris requirat, beneficiarius modo pro pecuniis largiter suppeditatis ad officium, pro opera ad pecuniam, pro alio praestito ad honorem, obsequium. gratam benevolentiam,&c. obstrictus illi sit; t hoc quidem in multis multa varietate, prout multa scit indigentiae potest dari,a- rietas, jungente sese huic non raro ipsa potentiae ae impotentiae aliis

arumque circumstantiarum diversitate. Tametsi interim,ut modo concessi, contingentiae quoque sit, quod convenire inter sese tributum ac retribuendum, jure meritoque des eant puta si eadem forte beneficiario quae beneficiori facultas; eadem huic nune, quae alliolim erat, exiitat indigentia; eoque idem ille quod accepit re tribuere, eodemque officii genere jure hujus obligationis, benes

actorem beare, siquidem officio suo vult satisfacere, necesse habeat,

462쪽

determinatio nune quidem, quando beneficium datur, est quo. rum eventuum varietatem omnem ne pervidere nobis quidem

possibile est, nedum ut asserere queamus, hos vel illos certo infacto extituros,ea' valiscunque juris eventualis determinatio, nobis. quasi no determinatio, veli altem ut in inceride ventu talis, posita, est. Intelligo quoad quale, quantum, ubi, quando, quomodo, c. quid in re tributionem bene fiet praestandum erit. VII. Caeterum, utut hoc modo. ad singula beneficia, ubi jam praestantur, obligationis, quae exinde nascitur, retributionisq; exinde modus, per omnes futuros casus minus certo praefigurarii aut determinari possit quasdam tamen praecipuas contingentias

paucis delineare, forsan nihil est, quod vetat siquidem maximi pondetis circumstantias quae quidem communiter practicis omnibus modum praecipuὸ dare notum est) hic quoq; circumspiciamus, visuri quid momenti istae, in modo, huic obligationi ac debito dando habeant. Nisi fallor, primum quasi fundamentum, ut actu beneficium aliquod retribui, im 6 cumulatius aut etiam minus largiter retribui, conveniat ipsa quaedam benefactoris indigentia est.

Dico indigentiam, voce generalius sumpta, ut non tantum deno. te ι summam rerum inopiam, aut extremam necessitatem . veluti

ubi benefactor etiam necessario victu, aut alio urgentissimo vitae subsidio opus habet .sed ut etiam alia, quibus remissius opus ille

. habeat, comprehendet ac respiciat veluti sunt, quae bona hono rata, utilia, ac iucunda reputamus. Hane, dico, qualemcunque talium, sive prioris sive posterioris generis indigentiam, omnino praesupponendam videri in benefactore, ut retributio beneficii dei beatur,&juxta eandem, hanc quoque non parum esse dimetiendam. Ratio potest esse primo, quod retributio haec videatur imbiari debere conditionem praestiti hic Synallagmatis, h. e. benesteti. Ipsum autem beneficium, quando ut tale praestabatur , utique aliquam in beneficiario indigentiam videbatur supponere, neque AEnim galla gallinaceo margarita, Oceano gutta, Cres alicui obolus, aut vegeto ambulatori fulcrum exhibitum, in beneficium po--aerit cessisse. Deinde vero nec quodvis bonum factum, cujusmo-

.di utique: retributio beneficii est, si nullam prorsus indigentiam

463쪽

sui offendit,& vimin nomeninoe, nedum beneficii, commode suis . est inebit bonum etenim,&magis beneficium , alleuiis quidem maxime illi, cui id destinatur, tale esse debet. Rem ut per seis dissimam,indieant praeterea querelae benefactorum,ubi fortὶ pa te beneficiarii defectus oboritur, quando nil magis, tanquam cau-ndebiti subsidii ab iis ob memoratur, quam quod beneficium inta

tanta beneficiarii necessitate, pro tanta ejusdem utilitate, a sese illi

fuerit praestitum quod tantopere nunc rursus auxilio. ipsi. indigeant. Nec vero tantum fundamentum aliquod debito beneficii

retributorio actu pendendo, praestat ipsa benefactoris indigentia ψ sed etiam ad ipsius maxime hujus debiti commensurationem ac. determinationem utiqye facit, ratione quanti rei ipsius repraestano

dae,&quae possunt admodum ejus pertinere reliqua namque Milia sive res sive opera in obligatione hac videtur versari, qua ipsa benefaetor indiget; quid enim benefica retributionis ei poteri asse in re, qua non habet opus Et utiqye major necessitas majorem quoque videtur ex pescere retributionem: similiter&locum, ubi, tempus, quando, modum, qud, quid praestari conveniat ipsa indi. tqntia monstrabit plusculum. VIII. Iuxta indigentiam benefactoris, ad commensurationem hujus retributorii debiti, non parum etiam videtur facer i ipsa copia at potentia beneficiarii. Scilicet veritas inevitabilisne cessitatis est, impossibilium nullam esse obligationem neque ver&usquam beneficiarius egenus ac infirmus id retributionis benen. - ri, ut dare ita debere potest, atque locuples, multumque valens . Quae quidem potentia simul ac impotentia, nee ea quidem fortassis simpliciter intelligi debet, quae cujus eunque possibilitatis aut meis rae impossibilitatis est, sed forsan etiam ,ex more legitimae interpretam. MEVS rationis a de illa accipienda erit,quae majoris aut minorisco modi-.tatis aut incommoditatis est intelligo hoc secundum quid, ad temperamentum graduum,quod,reliquis patibus, ad amplius quid benefactori indigo obIigatus videat ii reise, qui cum minore sua in- commoditate ejus indigentiam supplere potest, ad minus vero, qui ii cum majori proprio detrimento Scis haec quidem, quae ex indigentia benefactoris, uemque pytentia beneficiarii. hujus retribu

Corale

464쪽

torii debiti mensura petitur, forsan generalior est, quam quod huic

debendi generi solum competat, cum cuivis etiam laumanitatis debito eadem congruat, imo partim hujus intuitu etiam ei, quod aliis aliquibus ex causis est cum semper videatur aequum, ut urgen tiori inspiae succurratur, impotentiae autem indulgeatur. IX. Propria a magis huic beneficiariae sive obligationi, sive ex hac debito, commensuratio, videtur petenda, ex ipso quod causa ac fundamentum eidem est, synallagmate, beneficio videt ejusque natiiralibus, accidentibusque, quae idipium, quando edebatur, comitabatur, ex quibus quorumve concurrentia, itemque intensione, illud suum quasi sortitur pretium , amplius atque grandius, eoque&magis obligatorium evadit, aut linus, i contra se hadet. Et sunt quidem, quae grandius redduint ac najoris dignationis ipsum beneficium siquidem majori, imo maxim .i cum indigentia constituto, commodo loc5 ac tempore, id fuerit exhibitum si res maximi pretii, res factumve maximae utilitatis fuerit praestitum I cum onere ac plurima dissicultate benefactum fuerit editum. Neque vero illud tantum, quod haec hujusmodi beneficium majoris faciant, in confesso eli; sed M, quod beneficiarii istiusmodi magis devinciantur benes a floribus quam si non in tanta talium pertensione beneficium factum fuerit. Nulli sani dubi. tamus, alique maximopere beneficii ratione alteri obstrictum esse, siqua forte in extremo vitae periculo, aut alio maxiano in in comoe do constitutus, ab hoc fuit liberatus, sublevatus, itemque si tempe- sive, desin loco ; atque omninis quidem hoc magis atque si quamvis levioris momenti utilitatem, si minus in tempore, aut tot o quominus indigebat, loco beneficii adeptus fuerit. Ambigere notia licet, quin et enixius atque ad ampliora simus obstricti, cui ipsam . vitam atque puli lirum esse nostrum, cui benignam per Oninem viis tam conservationem, ac in pulcherrima qua vis vitae urnamenta , providentiam debemus Deo scit . ac creatori nostro quam quibus hanc' valemcunque vitam fragilem, sat negligentem saepius atque incautam provisionem, acceptum habemus referre, ut parentibus;

quibus ramen ipsis rursus magis fere sumus vel ob isthaec addidi, quam aqvubus post illa, bono aliquo sumus adaucti ornatique &Κ klc 3 v -

465쪽

vicissim ex hisce, magis illis, quorum sorte cura ac disciplina boli edtieati sumus factique, quorum liberalitate a primis usque ungviaculis sumus enutriti, a quibus bona maxima, inque omnem, Hamutilia sumus adepti prae aliis, itidem beneficis, quorum tamen benignitas, quaedam forte levioris momenti aut utilitatis res nobis obtulit. Qv od denique intensiorem requirat gratitudinem beneficium summo cum periculo, maximo animi atque eorporis labore ac molestia praestitum, quam quod facili me ac ultra tale incommodum potuit exhiberi, id quoque extra aleam dubitationis ponit ipsum rationis dictamen. Mitto, quod circumstantiarum reliquum est, quod pariter &beneficium, ochanc ex eo obligationem,

aptum est mensurare. X. Unam ani Donaeti Et existimem non praetereundam

quae quidem benefactorii ad beneficium praestandum fuit; de quo a. anim6 haud videtur ambigendum, quin ad obligationem ipsam formandam non parum faciat, longe addictitis nobis obligaturus

eum, quem liberrimo motu, per summam benevolentiam ac morem, nitimur benignissime assicere, quam cui forte sic mediocriter sedulo plurimumque inviti coactique benefacimus. Imprimis autem circa benignitatem benefactoris, hoc videtur observandum, eam, sicut principium atque praecipuum veri aegenuini beneficii est, ita ad parem animi liberalitatem beneficiarium obstringeretis. Quod primus atque praecipuus beneficii nervus in animi hac ben volintia consistat, fateritur, qui quasi specificum beneficii formale, in hac collocant pragatione id esse agnoscentes, &4eneficientiae quae animi virtus est, id acceptum ferentes imo, qui soli offensae animi benignitati, citra etiam quod in re subsequutum est faelum, tanquam beneficio, vim obligandi tribuunt. Minima

a C e. pro proprium hominis existiano xit Cicero b , opam non beneficio,sed etiam Plaxe.edy. bene Polentiasignificatione aggari. Certe ut diligamus quos nosmet

diligere scimus, virtus naturae manifesto impellit; eoque favorem, benevolentiam, amorem cujusque in iis hae e habet , quibus alterum astringi conveniat alteri inod autem prae omnibus ad parem animi benignitatem beneficiarium adstringat benigna bene- factoris voluntas, id nec beneficii retributoria ratio aliter admit-

466쪽

tit, quae pro conservanda synnallagmatis aequalitate, ab animo in , honum proclivi rursus omnino debet exurgere id quod testantur omnes, qui ante omnia gnuitu em, quae utique primo animi est, inpensationem beneficii requirunt:&quicqvid contra hoc debitum, etiam operσfaeloque perpetratur, tanquam ex hoc primo quasi fonte ingrati inem designant, ingratos liberos, ingratos libertos, ingratos donatarios Sc. appellantes. Ne dicam tanti,hanc animi bonitatem ac gratitudinem, valoris in obligatione hac beneficiaria esse, uti, donec actu compensationem vel prorsus non vel non debite facere, beneficiario suppetit, haec sola, rei retribuendae locum suppleat, ipso etiam saepius benefactore judice, quando viles beneficiarii respiciens, solo animo grato, ut suffieiente sibi redhostimento ontentus est,reIiqva actu praestanda, In vaganta, ,

quo is possit,&hse aliquando indigeat, contingentiam reponens. Pertinet illud senecae a . Non νιώ ess adtiberanda demfaculta- a lib. .riis risin,sed animo. Reddit enim beneficium qui libenter debet. Et istud nestis.

Ut des ut vires, αν-erlaudanda voluntve Ponto Eleg. Hac ego contentos auguror esse Deo1.

Quod tamen de animo, citra factum in pensationem benefi-eὲi cedent cum hac significationis temperie accipiendum erit , ulmon facile ex ejus sodalitio dimittanturqyaliacunque beneficiario possibilia facta, veluti ut verbiri quem facto non potest, animum declarer; observet,honoret,: palam laudet Deum, qui is haec

sibi otia fecit, siquidem referre gratiam nequit quin Gnatum judicat Senee, 6, qui remotis arbitris agit gratias se lib. a. de XI. Opinio subit, quia animi benignitas liberalitasve, prae: beus ecly.eipuum, ut beneficii, ita beneficiariae obligationis, constitutivum est, ipsa autem non ure aetera beneficii, veluti, ipsa res, labor, ac re liqva mensuram admittat; hine fore, ut pro sua immensurabili tate in causa potissimum hale futura sit, obligationis gignendae minus terminatae; qua beneficiarius benefactori indigenti, etiam ad amplius 'am est acceptum, ad beneficium cum Amulatiore men-

467쪽

Nis . κά, nec e Uurti ut ante , ex sapientum aestimatione hareni

morabantur reddendum obstringatur. Scilicet ipsa benignitas benefici facile videri potest , ultra factum ipsum sese extendere , tum quod ex indicio, per ioc, facto, ad similia aut majora alia praestanda inclinatio benefactoris videatur colligenda, si modo par aut major ipsi potentia, sive par aut major ab ipso deprehensa fuis et alterius indigentia: tum quod praesumatur idem animus benignus,

etiam perie, ut ante ostensum est, obligatorius, continuatus, nec contrarium manifestio constet tum denique, quod ubi omnia praestita pari mensura rei tituta sunt, nondum hic animus, imo nonis dum etiam totum beneficium reparatum videatur esse, ovando h iste nusquasi debitum est praestitum in beneficium rursus evasuru, tibi quid praestatur u lira , nisi forte cum pari, re praestito, parem . benefactoris i nevolentiae benevolentiam retribuentis conjun- . tam velis ponere rivae tamen in hoc non potest non esse sequior

in beneficiario, ad accepta advertente, quod beneficio fuerit excita

XII. Q in ulterius hoc sibi prae muli is videtur habere praecipuum beneficiaria obligatio, quod plurimos, & cognatos, scit. benevolos,&armcos posteros tum beneficiarii tum benefactoris aliqv 6 modo complectatur ac respiciat benefactoris invia ejus indigentiae tenetur succurrere beneficiarius, hujus quidem levamen ipse sentire ac sortiri; indigentiam autem amici quisq; solemus putare nostram, quod amicis cujusque bene fit, id tanquam sibi solent aestimare ii omines bene fieri, quippe amicus, quod dici s let b), cuique est alter idem: imo saepius in maximis aestimamus, s '' amicissimis nostris bene fieri, veluti liberis, parentibus, carissa misque aliis; quibus etiam quandoque magis quam nobis ipsis consul

tum cupimus. quin ad posteros usque bene faetoribus caros beneficiariorum beneficentiam obligatione hae pertia hi, kli illi,s persentiscere facile produnt illi, dum etiam hunc, ut aliquem finem, beneficentiae suae, multoties solent juxta propositum habere, imo nonnunquam edicere: hi, ubi accipientes beneficium, non card gratiarum actioni solent addere promissionem, de retributione quavis occasione ac tempore, etiam iis qui benesi cum alti gunt,

468쪽

gunt, facienda, includentes etiam, si casus ita ferret, post mortem. dii perfuturus. nec fortassis deerit interna percussio montis, qua quicejus, civem insigniter dum viveret beneficum habuit, proximis, ope indigentibus opitulari, etiam prae aliis paris conditionis, eo m. pellatur eonvictus insuper saepius cohortationibus atque exprobrationibus aliorum, si in his delicia. Forsan de illa, quam vulgo

putamus humanitatis ratione constare obligationem, qua homi-mes hominem beneficio afficere tenemur, non parum fundamenti

in ipso quoque collocat beneficio, illius scit . cui quilibet hi sui sunt

filii atque servi, Dei nimirum, creatoris horum, ac benefactoris nostri. Aliquassimilis etiam extensio hujus obligationis ab altera parte, beneficiarii nimirum, locum quoque videtur habere, qua hujus conjuncti, es ea quodammodo teneantur, maxime si ad

hos quoque boni aliquid ex beneficio defluat, aut defluxerit. XIII. Sed, dixerit quis, ex hactenus dictis id quidem facile suit: donasti ex beneficio obligationem,& hanc ipsam debiti quandam mensuram sortiri ex copia ac potentia, & beneficiarii prius.&Mnefactoris posterius ex indigentia dc hujus& illius ex magnitudine, pretio, acuti tua te rei aut operae in beneficium ollatae; ex labore adhibita molestiaque concurrente, quando id praestabatur; exubertate benignitatis: imo&haec forsan magis licere excoli ae distingui; desalia similia pro simili hujus mensurae determinatione

pod eaddi ; veluti, plus obligare beneficium, quod mera fuit liberalitatis, quam quod causam debiti benefactore prae existentem habueris; quod citra calliditatem, aut intentionem, consequendi aliis cujus, per id, lucri est, quam quod conjunctum, cum tali destinaritione sit constare etiam in amicos utrinque pensationem beneficii praetendi: 'vae sunt ejusmodi reliqua Veruntamen, ex his tamen omnibus, nondum videri prorsus definitum extare, qpidpet naturae aequitatem, 'Pantumpem, in sin gulis istiusmodi emergentibus casibus, benefactori hujusque amicis, a parte beneficiarii retribuendum sit Reseonderem, plurima esse, sica ut Ead rem attendatur, quae ex hisce sic satis definita exhiberi queant, veluti primo, universale omni beneficiariae obligationi esse, donec modo causa.is

suae eam semiit, veri beneficii naturam sustinet, cum quadam in-

469쪽

signiori, ae vulgo solet, sedulitate cavere, ne damno injivriave assi ciamus benefactorem; deinde vero& ipsum rei praestita pretium , indigentia similitudo, kreliqua ejusmodi, ita saepe poste haec praefigurare, ut palpes, quid incumbat, quod beneficiarius benefacitori retribuas lino forsitan haud adeo dissicile fore, horum plurima suis quibus da reguli, comprehendi beluti, esse hujus beneficiariae retributioni Auti, qui dives inopem aluit, inops factus, ab hoc divite rursus alatur; qui ab armato periculo vitae fuerit ereptus, armatus ex simili periculo eundem debeat non cessare, si de ipse aeque possit, eripere rimo generalius indigentia sublevatus, alterum indigentia rursus non derelinquere. Verum quia tamen haec omnis res, in miram interea recidit casuum varietatem, forsan rectae rationi, quam dicimus, seu rectior naturalis rationis judicio, eadem in casuum istorum emergentiam actu determinanda relinquenda potius est, quam ut in antecessum ac contingentiam hanc, scrupulosam omnium discriminationem luc aliquis velit institue re ut ut negligere interim fas haud sit, si quae hujus generis, prudentum praxis, civilisque vitae necessitas ejus repererit conditionis, ut tanquam definita ea extare, omnino opus esse duxerit NIV. paucula in modum exemplorum, ex civili romanotum prudantia ac definitione hic liceat proferre notato primum,

quomodo ipsa haec, quasdam puta ex quibusdam beneficiis, obligationes, quoad quosdam effectus, soli naturali pudori relinquat , alias vero, ut cistas quasdam, quoad alios effectus, in civile urgentiorem necessitate provehat, imo rigidioribus, ac partem etiam se- έι T 3 it verissimis sanctionibus communiat , adversus ea, quae contra Hsciit. ζr possent atrari. eluti est, ex priori genere, obligatio ex beneli )δ-t L cfl cio liberalis donationis, quoad ecmi sis a): erat olim ex benefideico hered . . d tae haereditatis legative, una cum fiduciali commissione,prae pr. I. csidi standi fidei commissi li) est ex data libertate, quoad praesundasci I. cuper se patrono operas non promissas sc). est ex negotio gesto alterius, uti-Git, desiper liter etiam, donec impensae pecuniariae absunt d). inae tamen i c. liberi o Dipsa beneficiariae obligationes quo ad alios interim effectus, nec i R. dent ρ ρ - jure civili quidem penitus fuerunt derelictae, quando ex donatoges II obligatio, acriter rc donatarium a graviori laesione benefact0enituita eod. ris,

470쪽

Tis, sub comminatione scit . ut, si laesurus sit, revocetur donum ab 'V se fiseo, tanquam ab ingrato a): fidei comm Tum, operae ossiciales non promisi ae, licet non poterant exigi, sistamen praeli ita erant, ex e neficio naturalis obligatio id facile operabatur, ne repeterentuc of e Granquam prorsus indebita b): similiter negotiorum gestorum of ις ed. 1yr.ficium alias gratuitum, ubi cum pecuniariis impensis utiliter expe Q log ditum est, jam obligationem actionemque negotiorum gestor unita δή f 'δ α ρ' 'per civilem dispositionem parit c)ei&adversus eum cujus nego in si lium ess gestum Eadem dispositio, modum pensans aliorum, R ISVt

quorundam beneficiorum, gratitudinis, quae inde nascitur, obligitionem,&arctissmaea laesione abstinentiae, & largissimae praesta 'Uq pq ζη - tionis reddit, veluti est liberorum, item cive libertorum erga pa- si is rentes patronosque, impellens illos ad honorem&obsequium, ad si s c ac

alimenta, ubi indigent, his praestanda d): attinens eos de sub seue dera interminatione, ne hos, flagitando quodda ab iis undecunq; de si siqsgr Mi. bitum, famosa actione impetantie Limo ne in us quidem sine ve 'sto tos ni d. super impetrata vocent f); ne certis casibus eos haereditate F. g t. sua excludant g); neve aliis modis eosdem laedant, nisi expectares, cq fμ velint, ut ab iisdem exheredentur h), castigentur, aut etiam judici secundum voluntatem suam castigandi tradantur i) imo si nimi de injus,voc. um excesserint, forsan ad parricidium usque, atrocissimo stapplicio S, C. debon. censura publica subdantur h). posteriora haec fere applicantur liberos; ut alia, ex eodem obligationis fundamento, quoad singula desiccessu

rem aut etiam graviorem punitionem, magis ad libertos; velut in ri,Mit . a gratis expectandum esse, ut in servitutem retrahantur, ut alias gra b)MUT. d. vius quam extranei puniantur si Nec patum ad obligationem, Ut i, C. de quae onerum publicorum ferendorum , quae ad tanta severitari fair potes.

poenam in casu perduellionis estim , conferte dixeris, tanta, quae ἐ)g, si I. de

ex publico capimus, bona atque beneficia. Non praetereundum, lib. dc π. quomodo vel sperandum etiam beneficium, civilis nomothetitata, de his qui soleat respicere, ut ad certa quaedam obligatos reddat homines,ve parent occid. luti ob spem successionis, ad gerendum tutelae onus agnatos, patro os. i. I de

nos alii osquein Alias ex simili quoque beneficiaria causa vide cap. minut. a