De Aetna poemate quaestiones criticae

11쪽

de quibus in praefationis p. 15 Baehrens breviter exposuit. Attamon hie illic excerptor ille Gallicus vulgarem istum secundae classis textum satis eliciter emenda vit sui ingenii viribus, coniciendo nimirem, ita ut Parisina excerpta, quae complectuntur versus sero

quadraginta - 222 - 272, ita tamen, ut suo arbitrio miserit excerptor v. 26, 227, 252 - 25 et pro versiculis duobus 229, 23 hune unum veritam substituerit principia et enim dubias exquirere causas' es 226 oes nonnullis ubi Cantabrigiensis memoria rara est et reicienda sine dubio, miram quam acturato congruant eum Gyriddin libro, de quo insta dicendum erit, plane egrino, e. r. 'siste 228 , 'lune' -liuia mi , meet sidera

coniectura assecutus est excerptor ille, cuius ara bene detegitur versu 224, quem Parisina excerpta sic scriptum exhibent: -- oculis solvi pecudum miranda ridere' more'. Hoc igitur loco pro inepto vocabulo suere' ex sententia recte illo substituit,ridere , quod tamen ipsius poetae non fuit hunc enim tueri' scripsisse docet memoria Gyraldini. In Brsibus 23 sqq. veris notionem etsi sat recte intellexit excerptor noster desiderari, tamen ut mederetur huic loco, nondum ei contigit scripsit enim: - Tempora cur variant anni, primaque iuventa Ver aestate perit, cur aestas ipsa senescit . . '. Voluit coniungi prima aestate' scribendum autem cum primae classis codice Gyraldino Ver prima iuventa. Cur aestate perit'. me igitur bene lassecutus est noster reddendam esse poetae voculam Ver . Versum 235 Gallus in

libro suo sic scriptum egit: scire vices etiam signoram tradita iura'; haec quia vidit non posse intellegi, ut tenebris istis aliquam saltem lucis speciem afferret, restituit tradita cura est', quam scripturam positae non fuisse nos quidem Syriadino meliora edocti certo scimus excidit nimirum in illo versicula particula et ante vocabula signorem et tradita', qua inserta subito omnias est intelleguntur versus, qui praecedit, nil nisi primum vocabulum exstat, in Parisinis excerptis omisit excerptor, quae non intellegebat quaeve suo inant incondita cura', et sunt sane ea veri, misere compta sed ex ipsa lamna apparet aliquo iudicio

12쪽

usum esse X e toren nostrum noluit enim inepta scribere, quod sine dubio laudandum est mi alii ne sentiunt quidem quid ineptum sit, qui non. Ceterum poetae versu interdum SUO arbitrio satis audacter inter se transposuit Gallus noster vel etiam in forinam redegit novam plane ac singularem qua in re age mecum paullum immoreris. Inde a versu 224 poeta verba facit de divinam rerum contemplatione ac peracrutatione quam maxime

excolenda. Dedecet enim pecudum more redem atque hebetem ventrique boedientem dies degere neglectis omnibus, quaecunque apta sunt animo, qui est divinae originis reses in homine scintilla, ad altiora dirigendo, velut ad observanda sidera caelique meatuum causas vel maxime reconditas penitus cognoscendas mi disputationi vis imponitur versu 251. Iam enim relinquit caelum poeta et revertitur ad hane terram ea mente Terrae cognitis primuin laeum obtines, caeli persemitatis secundum, quamquam hae et ipsa dignastima est, quae Minima omnium virium contemtione instituatur: nam terra, quae est mater nostra, sine dubio nobis magis adscis eaelestibus astris'. At vero quomodo solent homunculi hanc terram eontemplari Ita prvieto, ut altiora mentis studia niglegant plane atque abiciant, praebeant se caecos, humiles, pusillos, artes honestas plane nihil curantes, immo uni quaestui deditos 258 - 263 glebaeque adstrictos 264 472). Versus

autem tres, qui sunt 25 - 261, in secundae classis archetypo perquam absurde legebantur post V 279, qualis ordo versuum exstat hodie in omnibus libris, qui ab illa membrana ducunt originent. Solus excerptor arisinus, qui eas Aetnae carminis Partes eleg it, quae praeter ceteras florere viderentur Gallo dui edine sententiarem ac veritatis lumine ins etiam v. 33 et 34 , sensit versus illos tres post v 279 Iocum non habere, sed esse transponendos A primum quidem versus 258 et 262, qui erant vicini in exemplari excerptoris, vicinos reliquit, nisi quod ut

voculam substituit pro tradito dum'. am igitur habuit excerptor: . Torquemur miseri in parvis premimurque labore, Ut sese pretio redimant veramque professae. Subiectum quod vocatur verbi redimant intellexit excerptor minativum parva ex ablativo antecedentis versus depromendum.

Iam erat subiectum restituendum verbi professae . Quid autem2

13쪽

Vernm profitentur solae artes hoc stare videbatur eritico Ilico igitur ostem artes restituendam ratus sequentem versum 263 ita immutavit, ut vocabulum , artes induceretur en tiati subiectum. Scripsit autem haud inscite: ,,Turpe silent artes viles inopesque felictae. Sententia igitur erat haec: Nos pusilli homines operam insumimus in parvis rebus modo inde lucrum percipiamus, et artes, quae solae veritatis luce splendent, solae veram spirant hominum salutem, dies iacent atque abiectae. Itaque veram sortimam ante pedes iacentem caeca mente transimus, augendis opibus latici dulgemus inus in ervi iis nullo labore, nulla pera deterriti. Huic sententiae excerptor versus 259-26l, quos post 279 collocatos reperiebat, ita subiunxit, ut primo loco versum 261 poneret, secundo versum 259, tertio versum 260 in sormam redactum plane novam hane issemen ut argenti, quaeratur ut aurea Vena' tum vero cetera inde a verbis , noctes atque dies usque

ad verba senilia eampo 272 tradito ordine continuavit. --stituit intur Gallus textum hunc: 258 Torquemur miseri in parvis premimurque labore,262 Ut sese pretio redimant, verumque pro sae263 silent artes viles inopesque relictae.

261 Torquentur flamma terrae erroque domantur,2b Scrutamur rimas et vertimus omne profundum, 26 Semen ut argenti quaeratur ut Rurea Vena. 264 Noctes atque dies e. q. s. Omnes hae turbae inde ortae sunt, quod legebat excerptor in exemplari suo ,Ve1Timque Pro fessae , quod eum commovit, ut , artes inferret, de quibus non

sermo est omnino hoc loco, sed demum V 27 sqq. Est autem reetus versuum ordo traditus in solo Gyraldino, qua de re cum consentiant hodie docti, non opus est hiribus defendere Gyraldini memoriam. Neque vero recte se habet traditum in omnibus libris vocabulum verem quae enim ad defendendam codicum memoriam p. 8 exponit oro, non apta sunt ad persuadendum. Reponendum potius cum Baehrente substantivum ,lucrum G quae est lenisium litterarum nee minus sententiae elegantia commendata mutatio. Contra viviri illud aurum minus placet, quia

14쪽

nimirum non solum aurum quaeritur, sed etiam argentum et alia pretiosa metalla in terrarum Venis abscondita.

Ganseo ad Gyraldinum codicem praeter ceteros libros virtute ac praestantia spectatum. Quam autem veram sit illud habent sua sua libelli', non potest sere melius illustrari quam hoc exemplo. Breviter quid rei sit enarrabo.

Exstitit olim eodex praeter Claudiani opera continens Aetnam nostram qnam librarius propterea ut videtur audiano addiderat, quia locis nonnullis Aetnam commemorat claudianus. Ille Odex exaratus erat saeculo sere octavo. Qui autem viri libram illum Meps possederint nescimus, nisi quod celeberrimus ille Fra essem Petrarcha 1304-i374 ad tempus illum libram possedisse ereditur circa annum 500 idem ille antiquissimus eris et eastigatus mox in manus incidit Ginralo, qui, ut ipse apertodiest de positarem histor dies. IV p. 25M, Aetnam ex eodem illo eodie Claudiani ipse sua manu descripsit me Gyralli

0graphon hodie deperditum est, idem satum habuit vetustum illud exemplar aliogi aphi. - Α nihilominus scimus hodie, qui in Claudiani codice illa venerabili Aetnae verguunt 38 28 exhibitus fuerit textus. Quod qui factum sit, nune milii est enarrandum. Atque anno quidem 14 S publici iuris facta est Chiudiani editio princeps Vicentina, cuius editionis Buna exemplar in usum abiisse etflorescentis tum bibliothecae Laurentianae non miraberis. Iam eodem ut videtur anno 1482 vir doctus nescio qui suo Marte

instituit principis Claudiani editionis id ipsum exemplar bibliothecae conferre cum illo vetustissimo codice Claudiani, qui privatim ab homine nescio quo possidebatur, nec non Aetnae partem ov. 138 287 atque etiam Claudiani nonnulla sua manu describere et illi exemplari publico adiungere cur vero hoc potissimum sta mentum Aetnae ille sibi elegerit, cur in medio enuntiato inceperit,

in medio deuerit, haud facile dixeris. Fortasse haec carminis para nondum ade evanuerat in odice, ut ceterae paginae Paulo post alter homo illam principem editionem Claudiani ex bibliotheea Laurentiana depromptit, cuius docto desiderio sit: tum esse de tur, ut vernis 138-27 h. e. longe plurima pars in illaedium Claudiani hodie init abscissi, exstent tantummodo versus 272-287, qui adhuc servantur in bibliothecae Laurentianae eodico

15쪽

- I plut 33 9 collati nuperrime a Baehrente. Quae vero sata suerint soliorum moniti versus 138-27 continentium, statim perspicies. Servatum erat usque ad finem saeculi XVIII vel paulo longius - nam hodie deperditum esse videtur exemplar quoddam illius

libri Petri Pit ei, qui inscribitur: Epigrammata et poematia vetera, tuis. 1590 f od exemplar editionis Rhoema ob eam causam insim lait, quia cum ad alia opuscula tum ad Aetnas versus 138-287 in margine multae lectiones variantes eximias virtutis adnotatae erant ita, ut prolata varia lectione Aetnaea addita ubique legeretur littera , V . cuius litterae vis eadem manu, qua lectionsis variantes adscripserat, in aversa pari eius paginae, quae titulum habebat, si explicabatur: Jn Aetna V significat cod. Florentinum, quem inde habuit restius, nempe solum partem illam. Iam exstat eius ipsius Henries msuli1603- 1665 manu

brevis catalogus bibliothecae Medicine Florentinae anno 1641

conscriptus, in quo tamen catalogo nullus talis codex Florentinns Aetnae versus 13Ν-287 continens numeratur, neque ero in Bandinianis voluminibus. Hinc recte concludimus Ernstium codicem illum privatim possedisse, quam explicationen etiam suadere, ne dicam iubere videtur illud habuit'. Fuit nimirum restius Possess0 eorundem foliorum qua 150 fere annis ante ex biblio. thecae editione illa Claudiani exciderant'. Sed iam in usum vocandum est, quod Burmannus Maior adnotat ad Ovidii in met

morphoseon libro primo versus illos satis vulgatos 8M: isos homini sublime dedit caelumque tueri Iussit et erectos ad sidera tollere voltus: -Εxpressit hanc sententiam, ut plures alii poetas et philosoplii,

Severus in Aetna 223 -224 d. Baehrens . Non enlis solum pecudum Granda videre More nec emisis in humum grave pascere corpus, Posse fidem rebus, dubiasque exposcere causas Sacra perurgentem, caput atque attinere caelo. Ita vulgo legitur . . . sed lagendum ex antiquo codice Mediem, quem mi in eontidit, tueri', qui et ultimum emim ita eruub bat 'ingenium sacrare caputque attollers melo'. . . . 'iosae Memrerum, desilis exquirere causas' idem mox exhibebat Me habet Bumannus. Adnotasse autem minuum veterem oditam

16쪽

varias lectiones in marginibus duinii exemplarium Parisimo

Pithoe editionis docet Burauimus Seeundus in anthologiae suae Latinae epistola dedicatoria p. 53. Quid igitur veri similius, quam exemplar illud Pithoe ab ipso sensio locupletatum esse qui

codicem rogatu suo ad lampus aeceperat a possessore Erasti03 Ad versus autem 272-287 varias lectiones e stamento illo Laurentia melasius ipse notaverat et subiunxerat iis lectionibus, quas ex Drusui soliis excerpserat ad versus 138-27i. Paulo post codex instianus plane interiisse videtur quasi sinetus inleios . Unum, quod supererat, erat exemplar illud Pithoonao editionis, cuius possessor sine dubio ipse Helatius fuit qui sua

manu suum ipsius Aetnae exemplar locupletaverat. Post Hei ii mortem a. 1681 Burmannus Maior heres fuit cum ceteromam Heinsii librorum tum exemplaris illius ithostani post Burmanni Maioris fata suprema a. 74ILBurmalitius Secundus, fratris filius, illud exemplar possedit. Defuncto etiam hoc a. 1778 , quia sine heredibus fuit, sub malleum redactus est liber ille pretiosus et emptor exstitit utensiampius prolessor Gottingensis ' 794 , qui dedit discipulo suo Matthiaeo qui tum in seminario Gottingenia operam dabat etnae. Sed tribus demum annis post magistri obitum a. 797 matthiaeus in volumine Dannalium Lipsiensiunt, qui inscribuntur Neu Bibliothel de schoenen Missenschestenuta de freyen Miuste pes suas doctis aperuit. Illud autem exempla Pithoeanum ipsum paulo post videtur deperditum esse. Hoc igitur volumen' alter fons est, ex quo hauriendum hodie doctis. De altero fonte statim erit dicendum. Ecce enim anno

1756, itaque plus quam quadraginta annis ante Matthiaeum, in actorem societatis Latinae enenins a Walchio editorem in inius quinto sodalis quidam ad eandem Aetnae partem o 138-287 easdem sere lectiones vulgaverat, quas Matthiam in margine exemplaris sui reperiebat, eum titulo J.ectiones eodicis Florentini in cornelii Severi Aetna statim subsecuntur lectiones Florentini libri nude a sodali mensi enumeratae ita, ut ubique vulgata lectio praescripta sit .aeritur, unde sumpserit eas lectiones sodalis ille Mnensis, num sorte ex altero illa exemplari illisei,

nam einsius duo locupletaverat, sed nescimus, num utremque librum Aetnaeis lectionibus. Sed quid multa eum ipse iactius,

17쪽

director societatis Latinae, in praefatione voluminis illius ninti paucis nostram rem attingat Hie autem alchianae praefati inis locus, in quem casu incidi viros doctos plane fugisse videtur nam a nullo commemoratur, ne a Matthiae quidem. Vixit enim inde

ab anno 1717 usque ad annum 17b M. Christ Strodimamus, mi in Burmanni Secundi bibliotheca reppererat illam editionem Pithoe Parisinam et concedente ut videtur Bumanno lectiones varias ex margine descripserat in taedas, sed ammi accurate:

ipse autem libu remanebat in possessione a manni Meundi Bias vero schedas Stroesmannus societati Latinae Jenensi cons coxit ex sodalibus autem eius societatis uni traditae sunt a lesii directore illae schedae, quas praescripta vulgari laetis bene digestas ederet. At vero neque Strodiamus accurate ex margine descripsera neque sodalis, cui nomen erat crumeras, accurate edidit apographon Strodimoni Sic factum est, ut sat multa Matthiae relinquerentur et corrigenda et addenda. Haec est historia eodiei Gnaidini. mi igitur valdinus vel larentinus vel Laurentianus vel Medicens es etiam Mensis diit enim Claudiani odo Gyriadinus ex urbe depromptus Luca codex

erat plane egregius plurimi loci antea a nullo homine intellecti subito elegantissima luce splendent arte autem coniecturali in illis 150 versibus non plura sunt naendanda, quam in ceterae partis 50 versibus. A Ormiptelis enim Πaldinus nequaquam vacat sed semper sunt geribarum vitia libera ab interpolatoris manu pestifera, quod mihi hodie erit demonstranduna, nam editores nondum credunt. At vero archetypus seeundae classis scribarum vitiis inquinatus est multo pluribus multoque crassioribus et foedioribus, nam Gyraldinus, et insuper interpolatus haud mediocriter. Quae cum ita sint, haud ita raro Gyriadinus etsi erant positae manum non continuo tibi praebet, solus tamen gemmam habet adopertam paullulum et lenissima mutatione inducta emicat subito, quod amplectimur exsultantes, velut in v. 212, ubi forane

sine dubio recte ineuit Masibus ex tradito illo terunt'. Munronis probo in v. 165 emendationem acuatque pro Gyriadini illoriaquasque : Baehrenti adstipula in v. 162 vagantur hiatibus refingenti excidit enim illud si in valdino e M. etiam in v. 221, ubi Matthiae emendatis cohibentur ' sat bene firmatur

18쪽

- 14 illa cohibet in rariun codicum. Est autem hine verisimile ditem omnium archetypin scriptura exaratum fuisse langoba dica, quae minime legi potest propter litterarim exiguitatem atque tenuitatem ver Umque contractam scriptistam, maxime autem propter vocabulamini omissos saepissime exitus substituta aliqua superscripta lineola omnino, illud ut redeam, syra1din unius syllabae iactura brevior est hic illie, velut in v. 234, ubi missum est ove vel quae , et v. 204. Sed haec omnia miniseribarum Paucis sane locis in syriadino cori usa sunt a scribis, quas ceteri libri integra servaverunt, ut in v. 23, ubi ,Pigra spernaeidum sine dubio, vel in v. 167, ubi limite tradunt non minus ineptum est ac reiectaneum. Sed haec omnia tetigismtantummodo hoc loco contentus sum. Recentes codices Italici saeculi XV etsi originem ducunt alibro aliquo secundae classis hodie deperdito, tamen cum Cantabrigiens comparati quanto sint deteriores, bene intelligitur, si cum Cantabrigiensi conserimus Helmstadiensem de quo s. Ribb. app. Verg. p. 25 , qui est omnium Italicoram optimus, quia multo minus Italorum artem expertus est, quam ceteri libri Italici Omes. Stemma interpolatorum codicum Aetnam continentium:

Secundae classis archetypus interpolatus eorruptus

saec. V. saec. XV. etc.

19쪽

- 15 Quam vero misere sit et depravata et interpolata memoria librorum praeter midinum omnium, is demum vere intellegit, qui veritus 38-287, quales ceteri libri exhibent, comparaverit cum textu Gyraldini odicis primarii. Mihi litur, qui artis ericleae in Aetna emendanda exercendas solida iacturus sim fundamenta, pr sciscendum est ab his 150 versibus et hine acturata et subtili obse vatione firma enucleanda norma, qua duce res agenda in cetera ea minis parte, ubi res eritica in conditione versatur multo desperatiore.

Ex interpolato archetypo uxios libriis praeter syrat dinum o scomplis matur Gov. 138 37 petitis.

De virtute Gyraldini libri viris doctis nequaquam statim com

venit eum enim interpolatoris ita plerumque - non semper

comparata sit ars, ut oblitteratis suturae vestigiis ab ipso poeta prosecta esse, quae interpolatori debentur, affirmaturus sit is, qui subtilius observare parem didicerit, primum optimum duxere viri docti aliquantum diffidero Gyraldino, ita ut non Vererentur rem plane invertere et Gyraldinum interpolatum esse clamare, defendere Helmstadiensem et postea Cantabrigiensem. Paullatim demum Gyriadinae membranae praestantiam agnoscere didicerant critici,

quamquam ego si Aetnam ederem, magis etiam quam adhuc factum est, Gyraldini vestigia premerem. Transeamus iam ad singula. meo exemplum interpolat secundae classis odistiam a

chetypi tenes in v. 253, ubi sine dubio legendum cum Gyriadino,quaeque in ea , non et quae nunc'. quid enim ineptius hodlae vocula nunc' Neque vero quisquam doctus perieulum sedit tuendi hoc interpolamentum. Attamen e duros et Melaevius sorassi coniectumn et quae huius in contextum receperant ita, ut huius reserendum sit ad terream et coniungendum eum vocabulo natura'. Hoc exemplum praemisi, quia est ad e madendum aptissimum causam huius interpolationis insta adum-hrabo, ubi verba nent de vocabularem iacturis. - Εtiam insequentibus grassatus est interpolidor. Videamus primum v. 256, qui in Gnalain si legitis: in Jovis errantem regno perquirere divos', quae est elegans atque integra sententia. Sed vide, quid ceteri libri exhibeant:

20쪽

.in Jovis errantem regno perquirere velle', quod per se itidem ferri potest, nam perquirendi verbum absolute hic illic usurpatum osse a Romanis nullo negotio tibi exemplis firmabunt, qui partes

tuentur Cantabrigiensis, unr0 e. r. qui Cantabrigiensem sicut sacros vetustate lucos fere adorat nec non hoc loco Gyraldini illud , divos reiciens Cantabrigiensem sequitur, nam the readingo i. e. Gyraldini must be interpolated. Iam igitur fortius pugnandum est. Oeta postquam verba fecit de caeli meatibus, quorum cogniti ac tamquam perscrutatio divina est animi ac iucunda voluptas , pergit , sed prior hanc homini cura est cognoscere terram emendatio hanc' mea est quaeque in ea miranda tulit natura notare. Ac primum quiden utrum, quaeso,

primo obtutu genuinam originem magis redolet hoc loco, velle an divos' Certe divos'. Quid enim gravius magisve poeticum locutione perquirere divos' Est aptissime positum nostro loco, cf. Manil. IV, 908 ed. Jacob: contra istud velle languidius emoquam alterum illud facile concedes. Sed iam dicam, unde ortum esse credam vocabulum velis'. Ac Jacobus quidem suspicatur adscriptum esse olim, ut quinam intellegendi essent dixi', dilucide appareret, glossema stelle stellae', quod deinde abiisse sibi persuasit Jacobus in corruptelam velle'. Non assentior cur enim non interpretatus est auctor glossematis per eundem casum accusativum stellas' Sed omnino reiectanea ambi sententia Mihi autem longe aliter illud velis' explicandum videtur. Interpolator hae sere secum cogitarit: Quomodo tandem potest aliquis re vera in caelo errare et divos perquirere Tale quid potest velle aliquis tantummodo temeraria mente velle, nil amplius

invitis Disi Tum vero in mora verbum velle versu i enleavit eiecto quod desiderari posset vocabulo divos . Fortasse etiam inde orta est interpolatoris ars, quod archetypi margo hoc loco aegre legebatur vel etiam abscissus fuit vel simile quid. Sed quaestio nondum est absoluta. Ecce enim praecedens versus eundem interpolatorem magis etiam expertus est quam is, de quomodo vidimus. In Gyraldino perscriptus fuit in hunc modum: .nam quae mortali cuiquam est amentia maior . aec versus sorma sanissima est profecto, ut sanior non possit cogitari omnino.

Nihilominus nonnulli Aetnae editores, inter quos optius et Diuitia ' Corale