Libellus de dysenteria

261쪽

cautelis supra positis, solum optum nihil proficiet; . quare uonsultius omnino Videtur, in re seria, ubi non de vale tu dino solum, sed subinde de vita agitur, nimia cura quam negligentia peccare; nam illa Commoditatem for lasse imaginariam aegro detrahit, haec quandoque ipsam vitam demit. Absolutis cautelis et expositis suppressionis praeroga tivis, officium nostrum postulat, in Commoditates describere, quas hoc auxilium assert. Multi quidem auctores aliam viam legunt; extollunt auxilii alicuius praerogativas maximis laudibus, incommoda vero, quae inde Proveniunt, caut, celant; quo sit, ut inexpertus tale uuXilium ad hi bens, obortis quibusdam taediis, id non ac inutilo solum

vilipendat, sed etiam scriptorem aC mendacem Contem nat. Ne proinde eandem mendaCii damnationem merea mur, enarremuS religiose omnia suppressionis taedia usquequaque Observata. Primo, arteriarum pulsust, stadio Praecursorio parum subinde a naturali numero diversus, assumto opto sit De quentior; inde sensus incommodi in universo Corpore, et

somnus in Certus.

Cibi cupiditas, quae ante aisumtum optum precario viguit, nunc omnino eVnnescit. Quandoque urinae secretio quodam modo impeditur. Interdum unimus aegri marcet, et debilitatis sensum lamentntur. .Omnia tamen ista taedia, quae alios levius, alios gravius , multos omnino non in stant, magni non sunt momenti , suppresio enim morbo sponte evanescunt.

262쪽

Forsitan quis dixerit: officium est medici, homines a

praesente noxa liberare, nova vero taedia eis Consciscere

honesti non est artisicis. Huic respondeo : Subinde utique religio est, medendo alicui nova mala Parare; sed quae So , quales sunt Casus, in quibus talis Curatio crimen ha betur ρ Sunt nimirum, in quibus sutilis tantum theoria

suadet, I Varum noxarum 'proCreationem ad aegri Salu tem Conducere, Castaque eXperientia tale auxilium nouobsignavit. Sunt, qui in febris putridae . vel nervicae sta dio praecursorio alvum aegro probe purgent, et valetu dine sub ipsis eorum oculis in peius ruente, sibi tame upersuadeant, aegrum tali in usio auxilio optime scrva tum iri. . Tali casu non genuina experientia, sed spuria, atque perversa illeoria artifices seducit. At si casta ex perientia docet, omnes susCipiendo leve quoddam inconi modum a morbo gravi et mortifero Posse vindicari, tu noliercules officium est medicatoris, ista incommoda eis fa cere. Chirurgi eadem Salim sequuntur principia. Exstirpant tumorem parum dolentem, .negrum VOXant Vario modo, febremque ei Consciscunt, et non solum non PleC-tuntur, sed laudantur potius. Iterum . quis dixerit et omnes, qui notas dysenteriae praecursorias animadvertunt, Senter iam formatam non Contrahunt; evanescunt interdum sponte istae notae : non uulli proinde suppressione usquequaque adhibita, Citra necessitatem divexantur. Repono: Notae prae Cursoriae non sunt absolute Certae . Ex haC thesi Sequitur, non

nullos homines obortis istis notis luem contrahere, alios vero non . Stadio itaque praecursorio dici nequitur, utrum aliquis luem sit contracturus. Distinguendi ergo et diiu-

263쪽

dicandi no h datur sacultas, utrum in aliquo Casu sup

pressio sit supervacua an summe necessaria. Duplex itaque agendi modus cogitari potest: vel suppressio in omnibus corporibus, in quibus notae praecursoriae apparent, usquequaque adhibetur, Vel suppressio in universum non adhibetur; tertius enim agendi modus in praesente pro gnosticorum incertitudine cogitari nequit. Ubi primam agendi rationem sequimur, quibusdam levia incommoda

citra necessitatem paramus, ut aliis vitam Conservemus; tibi vero insequentem agendi rationem observamus, quosdam mori sinimus, ut alii levia quaedam incommoda evirent. Cum vero ossicium medici sit, quam maximum hominumntim erum sospitare, sequitur, Perinde. OsitCium suum esse,

in praesenti prognosticorum incertitudineu quibusdam ho

minibus citra necessitatem levia in Commoda Creare, ut in universum omnes Serventur. - Medi Ci insitionem variolarum maximis extollentes laudibus, eadem principia

secuti sunt. Non omnes homines Variolas naturales con trahunt. Quoniam V O incertum est, Utrum Corpus op portunitate ad hunC morbum Careat, medicis tutius visum est, quibusdam Citra necessitatem leversi morbum parare, ut in universum omnes a gravi et mortifero sospitarentur. Quaestionem, utrum suppressio sordes materiasque acres,

valetudini insidias parantes in intestinis retineat, dirimere supersedeo, quia de hac materia satis disputavimus. Ma toria acris ipsa dysente rica irritatione generatur; si pro itido ista irritatio protinus componitur, ipsa materiae acrisi generatio Prae Cavetur. Id adspectus saltem docet, nam stadio prae Cursorio stercus parum a naturali discrepat, et composita intestini irritatione, utique naturale et sanorum

264쪽

simile sit. Ceteroquin omnes, quibus ego dysenteriam suppressi et horum numerus prosecto non est exiguus optima in hunc usque diem fruuntus sanitate. Supra dixi, dysenteriam perfecte sanatami recidivam non facere. Id vero de dysenteria suppressa praedicari nequit; quibus enim suppressa est, hi eo dona autumno huici morbo aeque obnoxii sunt ac alii, qui utique immunes

Tandem iuniores Collegas praemoneo, ne improvidi

suppressionem tentent. Cum insidioso hoste. eis laciendum est; quare maXimam oportet impendant Curam et attentionem. Hoc solum pacto metam seliciter attingent. Ex mea quidem sententia suppressio est praestantissimum auxilium ad moderandam in loco aliquo luis sero Ciam. Quo magis . morbus in Corpore aliquo olesCit, eo maior generatur Veneni animalis Copia, eoque maius est

Contagionis periculum. Suppressio hoc periculum multum minuit; imo nullus dubito, quin iste morbus ex loco ali quo fugari possit, si omnes homines satis rationales sta loPrueCursorio auxilium quaerant. Modo quidem id propter pauperum stupiditatem, ignaviam et levitatem fieri nequit. Susicit tamen nosse auxit rem, Cuius ope omnes servari possint, qui servari velint. Quomodo nolentes etiam servBri queont, nefCi O. Ego supprimendo dysenteriam , favente summo numine

eo perveni, ut civibus nostris omnem timorem ex CUSserim.

Experientia edocti probe sciunt, luem neminem invitum in stare. Grassante dysenteria, quantum id fieri potuit, in oppido mansi, et eX traii eos opem meam implorantes, mihi parum coniunctos, ad alios medicos potius delegavi,

qHo eo melius excubare , et in Cendium nusquam non erumpens Susi Care possem. Plui mii Cives Consilium meum religiose secuti sunt; intellexere enim, me Comm UniS SH lutis , non lucri Causa talem OperAm suscipere. Ex SUP-

Pressione enim, qu ne uno die, vel biduo, aut triduo i

265쪽

subinde peragitur modico lucrum excrescere nequit siquidem ab unico aegro sormata lue affecto, maiorem argωnti summam vincet, quam a viginti suppressionem exigentibus. Familias ut legare, quas tali ratione a lue vindi Cavi, supervacuum duco , siquidem ab omnibus procerum et medioximorum his excopiis tantum quibusdam)aedibus, morbum feliciter averruncavi. Si agularem vero supprimendi methodum secutus est Franciscus Fun Ck, huiusce oppidi negotiator.' Erioxilon hic machinarum openeri facit, cui operi puellae est pueri variae aetatis inser-Viunt. Timebat negotiator, ne dysenteria ossicinam Suam desolaret; quo id praecaveret, iuventutis nomina tabulae in Pariete suspensae inscripsit, et ossicinatorem obstrinxit, ut, quotiescunque aliquis Cacatum exivisset, hunc in ta bula notaret. Quisquis deinde. iusto crebrius deiecerat, is, habita ratione aetatis, tincturam opii devorare Cogebatur. Tabula ista foricaria primo ridiculosa mihi videbatur ; deinde vero negotiator maximam eius utilitatem mihi explicavit. Omnes enim pueros et puellas, etsi passina in parentum Casis dysenteria esset, a morbo Vindica verat, exCeptis duobus, qui ei a manu, hinc illinc in

oppido Circum Cursantes, prout negotia id postulaverant, . Curiosae speCtioni non fuerant subiecti. Unam tamen cautelam huic capiti adhuc subiungam. Quandoque infantes tenerioris aetatis, aciditati intestinorum obnoxii, obortis intestinorum turbis db Senteriam minitan

tibus, maximam aCrimoniam Contrahunt. Parentes minus

attenti, vel huiusmodi nihil suspicantes, id utique. non

animadvertunt, donec horribiles Convulsione' erumpunt. Dis tali casu in auxilium vocutus, Sospitale mihi visum est, acrimoniam ingesta larga olei recentis quantitate, et interpositis absorbentibus, sestinanter subducere. De indoalvi fluorem ratione descripta sedavi. Tulis vero Curatio quodam modo taediosa est; oleum enim, etsi parum irritat , et acrimoniam Potenter obtundit, motum tamen in-

266쪽

testinoruni deorsum vorsus Augendo , et eliminando mate.

xiam irritantHm, alvi cito rem perinde ac alia purgantia dissicilem compressu redd re potest, quod quidem in al-

tyro illorum instititium expertus sum. SterCus enis tenerrimum , muco et quandoque Cruore mixtum deiecit, et . quutuordecim dies traxit. Morbum graviorem non esse factum, id aptae quidem curationi, ex parte tamen fortunae adscribendum puto. Sed qualis alia via tali casu legenda suisset, nescio. In hoc infante Causa materialis Con Vulsionum manifesta erat, nam ex eadem causa idem taedium plus vice simplici ContraXerat, et modo notae evidentes eandem causam designabant ; Orgo Vesanum utique suisset consilium, cam non removere. Opium qui dem hoc casu extemplo datum, neque visCerum ObStruCtiones, neque 'hydropem , neque artuum dolores DCturumta isset; sed nervorum isensiones auctae, et inde mors ti menda erat. Hic casus neutiquam est mirabilis, hunc tamen locum teneat, ut minus experti intelligant, omnem regulam quandoque admittere Oxceptiones, nihilque in medicina utique esse Perpetuum.

IN praecedentibus dysenteriae descriptionem , curationem et suppressionem vobis, collogael proposui. Omnibus observationibus, cautelis, et disso uiuitibus pro virili traditis, dirimenda venit qua sila, utrum dysenteriae natura sit sona per una eademque. Alii scris, tores, et hi quid 'm non obscuri, de luis diversitate Iectorem Praenaonuero , ne iunioros vel minus o perti curulio temPropositam , felicique sueeessu in quibusdam morbis epidem iis adhibi iam , caeco consilio usquoquaque imitarentur. Con Diuerum et ego prolixius de luis diversitate disserere; gnae vero difficultates, quas huic disquisitioni in umbo do reperi , mes utique a Nili disputatione deterruere. Cum enim neque

ego onities luis diversitates iPse viderim, neque alius quisquam ,

267쪽

ex monti ruentis medicorum eas eruere necesse est. Id vero dupliciter fieri potest:

I. Vel allegando tantum varia auctorum loca , nulla habita ratione, utrum auctores fide sint digni, an non. Suffcit hoc casu,

a plurimis medio is, etiam ab iis , qui illorum scripta ne quidem legerunt , fide digni habeantur.

. Vol dvsenteriast diversitas eruitur allegando varia ara torum loca, diiudieatis tamen prius auctoribus, iisque probe trutin viis , utrum side sint digni, nullo habito respectu vel eorum celebrita iis , vel communis opinionis. Prima via est brevis ima et idcirco admodum calcata, ex mea tam ii sententia, nominem unquam ad Veritatem perduxit. Si ouim dico: Degri r dy enleriam biliosam ob orvavit, Zimmermanahilio uiri putridum, Stoli rheumaticam, Coti .hruo h putridam, Sydon bam inflammatoriam; tunc, transscriptis multis auctorumloois , ne hilum ad stabiliendam luis diversitat in tribuero. Bona quidem pars artificum in sontentiam scriptoris alicuius Oa'ci eunt, eius opiniones , eius experimenta non diiudicant; sussistit titulo magnifico sit ornatus. Quis autem est Sana ratione pra ditus, qui non videat, varios auctores tum laypothesibus et theoriis fuisse ob aeonios , tum praeiudiciis sui aevi vinctos λ Hac ratio no curationes quandoque in imaginoso suo cerebro potius quam in morbi Latura sitas nobis proposuerunt. Altera via est admodum salebrosa. De luis D mpe diversitate dispulaturus, variis auctoris alicuius locis curate comparatis videredobet , utrum vana tantum theoria morbi naturam et curationem artificem docia rit, utrum aSserta CO utra vulgarem experientiam pugnantia protulerit, utrum Opii effectum rite exploratum et cognitum habuerit X que susscit id tantam legisse , . quod de dysenteria scripsit , oportet quoque reliquos suos libros modo tales ediderito diligenter perscrutari, siquidem hoc demum pacto elu oese et, cuiusnam sit indolis, utrum Praeiudiciis infatuatus, im ginosus et proinde levitidus , an fide dignus. Varios ego scriptore 3, methodi saltem foricariae antistites haο ratione examinavi; sed vobis deiero, collega et me loco auriobrrti subiit de scoriam iuvenis 3 . Si Vero scire cupiatis, quar.

268쪽

in hoc opere non pariam prosectus, nihil huiusmodi vobis proponere velim , quaeso audiatis meas rationes.

I. Talis disputatio non nisi transscribendo mulla auctorum loca seri pote i ; hac ratio no limites totius e libΡlli medicinam facien

tibus destinati ultra modum cum taedio multorum lectoriam essem prolaturus. II. Quisque vestrum , perinde . ac ego Unumquemque auctorem examinare poterit , modo cum attentione eum legat . praecipuaque

momonia in ad drsaria irari; scribat. In pectis deinde advorsariis mediocre tantum erit artis etiam , ista loca diiudicare , invicem comparare, et expiscari, utrum auctor fide sit dignus, vel levis lus. III. Tertia ratio, quae potissimum a tali disputatione me d terruit , est fere talis. Examinando et trutinando auctores , ridiculae subinde collationes oriuntur ; quid λ quod , omnia rite et candide diiudicando , suoque Domino sine ambagibus insigniendo , vitilitigatoris speciem protinus habebis. Si mortuos tantum velis ponderare , dixerit aliquis : id esse factum , quod contradictio non sit timenda: si viventes; nasutus et inurbanus esto; quare tutius est, a tali di putatione utique ab tinere. Sacrilegium mihi quidem non videtur, funambulum medicinalem data occasione VeXare, Viros autem gra-Ves et bene meritos non temere obtrectarim , qui si in aliquo momento allucinantur , ego in multis aliis peius sortasse aIlucinor.

Quanquam autem de luis diversi late prolixius disputare ipsius rei iniqui ius vetat , nihilo tamen minus iuniores collegas rogatos et liraemonitos volo, ne sibi persuadeant, dysenteriam solo opio as quoquaque posse sanari. Mihi duntaxat persuasissim iam est, alia auxilia quando ue esse salutaria , imo opto antehabenda. Hac mea senteolia si cis , non ambiguis V orbis pronunciata , nemo mihi unquam obiiciet, me iuniores et minus Peritos, promulgando

internecivam curationem , Sed HXisse.