Libellus de dysenteria

251쪽

gere. Optima quoque fide deiero, neminem mature id

est anto formatum morbum) auxilium meum implorantem, luem Contraxisse. Fortasse quis Crediderit, me tantam operam Pauperibus non navasse ac medioximis et procribus. Huic respondeo: Si ipsa moralitas me non con strinxisset pauperibus sestinanter subvenire , propria tamen Commoditas ad ossicium nis compellere debuisset. Longe enim facilius est Gluem supprimere, quam formatam sanare. Luem Vero, quam supprimere ueglexissem, deinde formatam Curare debuissem, siquidem ego tunc temporis unicus in hoc oppido eram modicus. Negligendo proindo

suppressionem, mihimet ipse maximam Creassem molestiam, et fortasse nemo neque Vesanum me habebit. Maximus quoque eorum. numerus, qui eXstincti sunt, Opem meam

nequidem imploravere; multi enim quod supra monui

medicinam omnino respuunt; alii quandoquε me appellant, si vehementissima tormina urgent, quibus moderatis denuo naturae se Comniittunt; alii demum me casam transeuntem, tantum PraediCtionis Causa invocant, auxilium habere nolunt, sed scire tantum gestiunt, an aeger

sit morituru8. .

omnes Commoneo, ut auxilium adhibeant, neminem

tamen duxis verbis ad id compello, quia probe scio, moeo nihil prosecturum. Hanc viam legens subinde tales inviso, qui omnem medicinam detrectant, amici perso nam Cupio, Conlabulor, quandoque promtum oti quod d0mesticum auxilium suadeo, futurHque auguro. ΗaC ra tione , cum perversi et obstinati illi, ex mea arte fruc tum Capere nolunt, ego Saltem ex eorum perversitate praestantissimum fructum capere non detrecto. Nemo

252쪽

eniin neque morbum grassantem, neque mediCamentorum essectum lite observare potest, nisi quoque morbum nullo medicameuto mutatum vel turbatum observet. HanC Cau

triam inclytus Boerilaave de morbis epidem iis disserens medicis olim inculcavit. Et prosecto, quisquis hanc Cata telam temere negligit, subinde notas quasdam obortas medicamento tribuet, quae tamen ex ipso morbo pullulant, et morbo vicissim notas tribuet, quae a medicamento proventurit. Artifex Vero, qui stupidos et medicinam respuentes, vi et duris verbis ad capiendam medicinam Compellere satagit, non solum nihil eo persiciet, sed in

super sibi ipse optimam observandi naturam recidet occasionem ; inconditus enim grex talem vexatorem aequὐ atque anguem fugit. Postquam suppressionis praerogativas e X planavimus et una ostendimus, eam vin Cendis variis obstaculis externis esse imparem, ad ipsam suppressionis descriptionem et

cautelas transeam US.

Capito I. dixi, dysenteriae initium esse triplex. Aliquos subito invadit absque praegressis notis , in illis suppressio locum habere nequit. B nro tamen morbus hac rations hominibus obrepit; atque qui ita aegrotasse Contendunt , plerumque inconditi et stupidi, nisi morbus eos omnino prostraverit, ud Vuletudinem Stialia non attendunt. Homines educatione quodam modo sormati, vel tantum sana rationi pollentes, mihi potius semper consessi sunt,

se ante obortum morbum varia in Commoda sensisso. F. I manu, qui plures morbos populares ObsCrvaverat, inquit: Μ Qui hoc malo corrisiuntur, ante pleuariam illius eras,

253쪽

Apito I. tale morbi initium de industria tamen notavi , ne is qui ipse dysenteriam curasset, vel olim Cur

turus esset, negligentiam meam acCusare posset; Cetero quin in censum istuc vix ducendum videtur. Fere semper ante formatam luem quaedam notae ori untur, quarum omnium Commune, Aliter se corpus habere atque consuevit. Ubi proinde aliquis taedia capite

primo descripta animadvertit, tuti Ssimum est, non CunCtari , non eXspectare, sed illico ad opium tanquam ad SACram Incoram Contagere. Eo vero casu, quo alvi liuor nondum supervenit, Cardo suppressionis est, iust uni in Propinando opto observare temperamentum. Si nimis magnam quantitatem dederis, oritur vomitus, si iusto minorem , alvi sitior supervenit. Quo graviora sunt taedia PicteCulsoria, eo maiorem oportet adhibeas opii quantitatem. Duplex est suppressionis modus. Ubi quis obortis tormini

bus quae interdum ex improviso incidunt,) extemplo

auxilium quaerit, optimum est, guttas quindeCim vel vi ginti quinque tincturae opii, habita ratione constitutionis,

istionem diu de corporis lassitudine, ventre tumido ac molestis D quibusdam in eo motibus conqueri animadvertuntur. Aimmermanu contra: DViele wurden Ohiae das geringste vor- ,, hergegangene Zeiclien angegris ren , hau pisii chliel, in schin renD Fiillen. - Zinlinermalin vero luem potissimum inter rusticos observans vix certus de hac re os e potuit Quod optimo iuro notat Matthaei, dicens: Aiis den Ausspruch. des Laiadmanias d rfinan sicli in da. som Stii L ni lit Vertassen , er tiat viel aia robe 'M Begris re vota krank se ii , ais dass er ei non sol chen Zusland vota Inhela agit likoit homer en solite. - Ouandoque lavi a dysenteriam subito invadere testatur T. Lollis, in descriptione dysenteriae Londinensis avni 167o. '

254쪽

simul propinare. Hac ratione morbus subinde protinus Suffocatur. Tutum vero est, vesperi eiusdem diei similem portionem secunda vice propinare, et Theae infusum Superdare, deinde aegrum stragulis operire, ut modice desudet. Eadem est curatio, ubi aliquis citra gravia tormina subito sensum aliquem alienum, ac si medicamen tum Purgans devorasset, in ventre animadvertit, ita ut sere momentum indicare possit, quo illud taedium eum prehenderit. Alia autem est suppressio, ubi talia incommoda paulatim inserpsere. Subinde enim tam insidiose hominibus

Obiepunt, ut nemo eorum initium indicare possit. Plerumque vel cibus vel potus assumtus inculpatur ', elapso die uno alterove, morbi demum suspicio oritur, et medicus imploratur. Hoc casu magnae opii quantitates si mul datae , parum conducunt; istuC enim in Commodum , quia diutius tenuit, subito suffocari nequit, quare tutius est, Parvis crebriusque repetitis portionibus suppressionem moliri. Pro ratione incommodi, minores maioresVe Oportet dare portiones. Subindo duae guttae singula hora sufficiunt, quandoque una, interdum duae vel tres requiruntur. Ubi sensus incommodi evanescit, Oportet minuere

quantitatem , et quod interdum salutare est longiora

intervalla interponere.

NOCtu aegro medicinae vacatio Commode conceditur , hoc tamen paCto , ut tincturae aliquot Portiones Cum aqua

mixtae, in abaco positae sibi sint ad manus, quo resurgente sensu' ingrato, ad id auxilium Confugere queat. Ubi vero bene dormivit ,' oportet multo mane unam por-

255쪽

tionem in lecto capiat. Una deiectio , modo stercus non sit liquidum, hoc casu quidem non est timenda ; melius tamen est, ut duobus diebus: omnino non desideat, tunc

enim Certo omne incommodum evnnesCet.

Quandoque, vibi aeger ante .morbum sortiter cibum assumsit, prima deiectio, quae compressam alvum inse quitur, descendente 'stercoro duro sub magnis doloribus peragitur. Id vero timendum non est, imo post Iesem deiectionem optum protinus. dare non convenit. Oportet Potius Pauxillisper cunctari, quia plerumque secunda de-aectio, primam insequitur. Deinde intestino ab excre mentorum pondere liberato , tinctura opii commode propinatur quid ρ quod subinde post talem excrementorum expulsionem, data unica opii portione, dysenteria ex toto

suppressa est.

Interdum vero post primam foriorum expulsionem dolor ani et tenesmus oritur. Hoc casu iuvat oleum tepi dum in anum indere, et hac ratione excrementorum de Censum secundare, deinde opium Superdare.

- Opium propinari debet, quoad necesse est, id est, donec dysenteria utique suppressa sit. Signa dysenteriactsuppressae, tum stercus, tum ipsa eXCernendi actio sup peditant. Casibus modo memoratis, stercus non est liquidum , neque Cruore vel muco mixtum; interdum tantum forta muco pellucido sunt obducta. Color Vero plerum que est mutatus,' subinde albus, vel cinereus, vel ex favocinereus. Quoad stercus hoC colore est tinctum, aeger nondum est in vado , et quanquam reliquae etiam notae opii usurpationem ulteriorem non suadeant, oportet tamen

id adhibere, etsi minimis portionibus) donec seriorum

256쪽

color sit naturali similis. Qui secus agit, optumque ex toto temere seponit, reliqua taedia vix victa denuo re surgere videbit. Dysenteriam suppressam ipsa quoque deiiciendi actio designat, quam Cum neque ante Cedit, neque insequitur sensus. incommodi in . ventre, valetudo perfecte est restituta, qualiter id capite IV. de curatione disseren, explanavi. Iultoties vero dysenteriam praecurrit alvus liquida vel ex per rictione vel ex ingestis nocivis, vel medica mentis purgantibus, vel demum ex aliis Causis Contracta. Hoc Casu iterum aliam oportet legere viam. Non sunt cit optum aliquoties de die dare, sed oporIet potius id eadem ratione propinare, AC si vera et sormata dysente ria adsit. Subinde diari hoea illico sistitur, subinde Contra satis pertinax est. Ubi pertinacior videtur, id est, ubi aeger sub ipsa opii usurpatione crebrius deiicit, tutum est, noctu modicinam non intercapedinare, sed in desidenter eam dare , done C alVus Sit Compressa. Periculum est in mora, ne diari hoea ex improviso in veram dysenteriam transeat. Si proinde potio illa, quae .guttas Centum tincturae opii continet, Cap. IV.) ad sis-

tendum solorem non sunt Cit, tutius est quantitatem festinanter augere. Eo enim Stadio induciae a natura CXtOr- . queri possunt, produCto vero tempore subinde est perni

Ciosum , impetum aliquem facere , quemadmodum id capite VI. explanavi. Admodum raro tamen necesse erit mihi nunquam accidit) istam quantitatem augere; plerumque prinio die alvus comprimitur. Indu Ciis factis, oportet omnes Caute ins observare, quas capite IV. Proposui. Uti enim per-

257쪽

secta et cita curatio non ab opio solum, Sed a quantitatis temperamento potissimum pendet, ita . quoque persecta suppressio eandem moderationem deposcit, quam proinde capite IV. prolixe satis explicatam ulterius describere

supersedeo.

Accidentiae, quas ' medicus suppresSionem tentaturus pensi habero debet, tales fere sunt. Tenesmus quandoque a stercore duro oritur et 'oleo. iniecto levatur, qualiter id modo monui. Utrum vero stercus sit durum, diiudicatur ex tempore, quo alvus fuit compressa , vel ex ipsis fortis ante obortum tenesmum deiectis. Subinde vero , ubi diari hoea ab irritatione intes tini recti potissimum est profectu, et intestina tenuia ConsenSu tantum nervorum ad motum nimiuna stimulata, dato

. . .

opio intestinum tenue prius tranquillatur, quo sit, ut aC-tio sibi arum intostini recti deinde praeponderet. Hoc

itaque casu, cohibito fluore , stercore tamen nondum Coacto, sed tenui adhu C , tenesmus Cum cruoris et muci deiectione ex improviso oriri potest. Eo tamen terreri non convenit, siquidem haeC accidentia iniecto opto protinus evanescit. Singula talis deiectio mucosa cruenta adysonteria formata dissert. Cum enirn Stadium praecursorium in stritum luis sormatae tranSit, nolde praeCurso riae in horam fuerunt auctae; Singulam vero talem de

lectionem cruentam innoCuam, notae praecursoriae auctae non praecessere, quippe quae ante talem passionem vel evidenter imminutae, vel omnino nullae fuere. Unde non dissicile est, transitum in luem formatam a singula tali innoxia deiectione, irritatione tantum intestini recti orta discernero.

258쪽

De torminibus non est, quod multum disseram. Medicus dysenteriam suppressurus eandem medendi rationem adhibeat, quam capite V. proposui. Unum innium monendum habεo. Quandoque accidit, sed perquam raro, ut intestina doleant, et una musculi abdominales. Talis casus clis sicilis est cognitu ; bis tantum eum observavi. In altero aegro dextrum latus ventris, in altero sinistrum occupabat. A . dolore intestinorum distinguitur dolor mus-cuaor , quod hic ad dextrum vel sinistrum semur Vaga tur, et moto femine, magis minusve augetur, non Vero ante deiectionem, quemadmodum id in intestinorum do lore consuevit. Norbum vero intestini Primo pensi habere debet medicus, quippe qui in dysenteriam transire possit. Dolorem musculorum imposito emplastro ex cara

tharidibus fugavi; an vero id semper praesentissimum sit auXilium , nescio, quoniam bis tantum id adhibendi mihi

fuit facultaS. Tandem aciditatem intestinorum respicere debet me dicus; uti enim haec curationis est obstaculum, ita non minus suppressioni obstat. Est vero aciditas vel forinsecus ingesta, Vel intrinsecus nata; utraque Cognoscitur ex circumsuintia praeteritae vitae reCordabili, atque ex notis praesentibus, qualiter id capite V. explanavi. Quan doque tormina eo aucta , opto nihil moderantur. Ultima adhuc lue ad virum honestum noctu vocabar, qui Velie montissimis doloribus vexatus, tincturam opii a chirurgo acceptam assumserat, Audiens, se magnam potus acidi

quantitatem aliquot dies bibisse, dabam ipsi sal lixivium

opto mixtum, et hac ratione eadem nocto tormina ita moderabam, ut vir tertio dehinc die ab omni sensu in -

259쪽

commodi et febre liberatus ossiciis suis fungi posset. Sed

alvi quoque suor acido augetur, et pertinacissimus redditur , quare consultius est, ho C Casu Conchas praeparatas vel assam foetidam cum opto iungere. IstuC non Semel, sed subinde expertus sum. Ante aliquot annos matronam mihi coniunctissimam, quae in loco aliquo, octo milliaribus a nostro oppido distante habitat, hac ratione sospitavi. Cum nempe in illo loco dysenteria multos Orco dedisset, matrona diarrhoeam torminalem aliaque taedia animadvertens, opem medici vicini implorat. Hic mag nam lagenam pharmacis purgantibus resertam mittit, si

mulque praecipit, ut descendente etiam Cruore et muCO, aegra hanC potionem indesinenter capiat. AmiCus qui dem meus matronae Cognatus, qui meam suppressionis methodum subinde viderat, et approbaverat, Catus satis tenet, matronam istam septuagenariam, debiliorem essesquam quae formatam dysenteriam possit sustinere. In qua re non allucinatus est, Siquidem non simile solum vero, sed certum est, sormatum morbum istAm mulierem ab sumturum fuisse. Medicamenta purgantia in latrinam itaque proiecit amicus, aegraeque tincturam opii ratione olim a me accepta propinavit. Alvi fluor eo moderatur, sed alvus non ex toto supprimitur. Dubitat amicus, dysenteriam eo loco grassantem diversae esse naturae, litteras proinde cum nuntio mihi mittit. Ego illico ad aegram advolo, et illuC veniens audio, eam aciditati ventriculi maximo molestae semper fuisse obnoxiam, imo

ructus acidos et aestum ventriculi modo eam tentare

Stercus non admodum liquidum erat, sed coloris cineret; alvus opto moderata semol de dis reddebatur praeceden- '

260쪽

te sensu torminali et ingrato. Res in eodem statu inui octo dies haeserat. Omnibus Circumstantiis percunctatis palam erat, aciditatem intestinorum diari horam reddere pertinaCem. Daban proinde Coachas praeparatas, mihi modo ad manus, larga satis quantitate, et deinde assams eridam , interpositis parvis opii portion: bus. Hoc auxi lio aegram cito a diari hoea et febre indo orta liberavi, unaque animum suum Praeceptis primi medici perterritum tranquillavi. Pluies Casus nni rare stipersedeo, ne scilicor hie libellus in magnum eXCI PSCAt Volumen. At medicamenta omnem non absolvunt numerum: Vitae ratio apta oportet his accedat. In universum ad

suppressionem iuvat regimen , quod Capite IV. descripsi. Ubi asgor ost debilis et intestini irritabilitas magna, tutissimum est, protinus ad lectum eum relegare; ubi vero robustus est, Saltem in cubiculo maneat, vestimentis probe tectus. Neque alienum est, coelo frigido igniculum accendere, Calor enim his Corporibus maxime est sospitalis.

Abstineat aeger ab omni cibo valido et instante; iusculo

utatur e X Carne, dein carne assa, abstemius in totam h obdomadem. Omnia quoque animum exasperatura, Suae

notitiae subtrahenda sunt. Cunctis his religiose observatis di senioria tuto supprimitur. Non dictiteor tomen, multos his cautelis parum obser vatis ab imminente dysentvria solo op o porsecte liberari; imo concedo libenter, vitae rationem in Congruam, . SVP pressioni non tantum obstare Atque Curatio ii. Nihilo tamen minus iuniores Collegas praemoneo , ne ex felici successu in variis Corporibus observato, universalem ni mis deducant consequentiam. Multoties enim neglectis