Scorbuti ratio historica. Dissertatio inauguralis historico-pathologica

51쪽

iisse iii. Temporum si a ius jam longo alius luit in iobri miliari ei melior is utilem, quippe putrida constituito universalis jamjam a fastigio summo recedore cooporat. Typhus peiecti talis brevi postquam in Anglia sudor Anglicus, in Germania Scorbuitis oXSi iterani, primum citiuo 1490 in Graiicida ei urbe oi tota provincia in lucem prodiit I). Ferdinandus, uispaniae rex, cui Catholici cognomen erat, ibi contra Sara Zetias pugnavit; totum

sere rius oxercitum nova pestis delevit, nequo minus Sara Zonis magnas strages initi lii, quom Oil O vor , tunc sese

ostenderit, quae sympi amata habuerit, ignoramus, neque prius, quam annis l505 ot i52S in Italiam volio monios saevosque impetus socerat, quisquam de Pa scripsit. Tunc Fra castorius Voronensis 2 medicus sympi , mala ejus collegii, litterisque anno I 54l editis posterilaii imaginomqtiam clarissimam hujus febris depinxti. Inter causas, quae tunc in Italia novam pestem provocarini, alias sere nullas memoriae prodidit, nisi quae satis validae fuerant, ut in hac quoque terra putredo per universam Europam

communis ad summam vim ot atrocitatem exaugere-iur 3 . Hancce igitur putredinem ad constituendam se-brem peiochialem multum valuisse nemo certe negabit, alia me in primi a rius pestis origo atque natura tenebris densissimis Occuliaretur, nisi sympio mala rius ipsa cum multis, quae in decursu morbi per saecula sequentia Observata Suni, Propius ad veritatem nos adducerent. 1) Heckex, Engi. Schw. p. 29. id. Geschichte p. 610. Apti. 11.

2 Hieroii. Fra castorii de in orti. coula . Lili. H. cap. I. 155. et seq. 3) Hieron. Fxa castor. cap. VII. P. 160.

52쪽

iolius nervosi systematis, ira primis vero corobri si modullae spinalis, stuporem intor praecipua reperimus, qui i) phi anthracici primordium atque signum gravissimum semper constituere solei, ui si actionem in toto corpore laqsitudinem iust more dotaligati cubitum supinum, capi iis gravitatem, oculorum rubodinem, sensuum liebo iudinem ot alienationes, moti iis obii ebulatiori na, Somnolentiam, doli rici et alia similia: I) nonne igitur typhum pe-iochialem tanquam modificalionem illius typhi anthraci ci summo jure haberi licet 2 2b in qua ad praecipua illa

sympio mala, quae in typho anthracico sempor stiora ni ob Νervata, nova quaedam accesserant, lenticulae nempe seu peiechiast illae maculis scorbulicis similes; 3) nonne Fra castorius ipse, qui certo quam accuratissime hanc postem observavit, jam indicasso hanc opinionem videiur, collocans hanc febrem inter vere pestilentes ot non pestilentes Quae quidem Opinio eo vero similior reddi

sunt, typhus anthracicus per omnos Europae terras grassatus erat, nec non postea in aliis quoquo terris modici Obser Variani, eum varias commutationes subiisse ita trio varias consiliuisso lati suam novas postes. Alia quaedam accedunt, quae opinionem illam affirmare videntur, o quibus unum id assoram, quod modicus serotinus memoriae tradidit, in diuturni oro sobrium polochialium decursu parotidiam ei sub axillarium glandularum i) id eas . VI. P. 15B.

53쪽

suppurationes saltitem aegris non raro restituisse. I Tamen tiori minus certe, quam huic typho anthracico, qui annis istis iani opere grassatus suti, scorbulo, ian- quam maxime exquisitae speciei putredinis, itinc ia Diversae origo sobris polochialis tribuenda est. Una sorociam hoc ex improviso tunc exsiliit et meridianas Euro Pae terras prae caci cris Occupatis ejusdem gentium dys-crasiae putridae speciem quasi ac uiam praebuit, cujus scor huius si xii formam citronicam; 2) si iniit cum lio cpor saecula sequentia viguit ei ubicunque temporum op

portunitas 3 tali exacerbationi favebat, vo homo ni iam

sempor majorem Oi vim perniciosiorem induit. Miasmata, animalium aut planiarum corporibus putres Censibus, iti- primis si accossit noris humiditas, terrarum nonia ullarum natura paludoso, urbium Populati a justum modum excedens, si ius earum humilis ei aer pravus, vici angusti et lutosi, quorum squalores canalibuS numqaam ὐXPurgabantur, domorum immunditia ei sorditas, aquarum ro-centium penuria, carceres aut DOSO comi a re Pleia, quorum purgatio negligebatur, in pestilentiis in ira muros iarbium cada vora sepulta, neque satis terra obiecta, carnium esus nimius sine patiis, fructuum recentium, vini poluumque aliorum sermoniaiorum ad dilanionio, frumenti diu ei malo in granariis asservati aut annorum qualitate mala corrupti usus, haec co Omnia multaque

praeiere a Similia quam saepissimo hunc typhum illis saeculis excitarunt, ei ad summum malignitatis fastigium

54쪽

ovexerunt. l) Hisce Vero proximis annis ab excutites noculo XV lii, Postquam gentium vitae victusque ratio-rios, coti Siletudines, mores, Omnino civitatum status exiernus ei internus ad meliorem modum commutatus est,

Mna cum se Orbulo magis magisque evanuit febris peie-chialis, neque unquam nuperrimis temporibus obsorva laesi, nisi passim sporadica, si sorte major quidam calamitatum numerus in hominum turbas majores irruerit 2 . Jam resiai, ut proferam nonnulla de syphilidis seu luis venereae Origine prima , de qua indo a temporibus istis ad nuperrimos usque dies multae ei gravos, Dori medicorum solum, verum etiam aliorum controversiae concitatae opinionesque diversissimae propositae Suni, quae, quaenam habuerit postis illa originem, ex quanam aui te ita aut genio saeculo exeunte XV primum pro-ccessorii, enucloare Student, quarum vero copia maxima nihil aliud osso cisse mihi videtur, quam ui tenebras, quibus a principio haec res Occultata ot involuta fuerat, donsiores reddiderii. In eo omnes ei medici et historici con Senserunt, exeunte saeculo XV primum in lucem provenisse hunc morbum, neque antea fuisse cognitum. 3

i ui eodem illo tempore, aut brevi post vixerunt, stabulas finxerunt mirificas de hac peste, pro temporum superstitione religione quo perversa; longe plurimi a maligno astrorum influxu, aut a mali sica 4) planetarum

55쪽

cons tollatione deduc eiula in ritis originem crediderunti alii hanc, alii illam opinionem proposuerunt, qua S AS irrisi in libro suo de tuo venerea, sustus quam meruisset haec res, nobis tradidit l). Modo incolae insonios torrarum DO-varum, quas iunc primum Europaci cognoveratii, perniciem illam transmisisse in Europam arguebantur 23, itaque Hispanos primum lust associos, itido in Italiam 3)niquo caeloras Europae torras dissipatam fuisse Pani, pro comporio habebas tir; modo audaci oi 'larrani miseri, qui crudelitato summa ab Hispanis of omnibus Christianis vexabantur, morbum novum Procroasse Omlae Sque

supra terras effudisse credo bantur ). Gotis alia culpam hujus criminis a se ad aliam detulit rursus quo ab olia suscepit. Francogalli Neapolitaniam nominariant morbum, utpote qui in terris Noa politanis prima seminia conceperit, Gallicum contra dixerunt in Italia, aliae genies alio nomino usi sunt. Omnes vero turpedinem ei foeditatem cuias quam optime intelloxor uui irius quo saevitiamoi malignitatem a Pgerrimo ei gravissimo tulerunt. Hasce opinio nos orianos coriis ot firmis argumentis carere, itaque refutandas esse, non disse ite o si in tollectu, nam etiamsi numerus Parum Summus POP SO NDI

repugna rei veritati singularum, tamen pleraria in quo iii S. Dia rationi contradicit; qua de re mirandum sino dubio

56쪽

est quam maxime, hi Soc Siri S ci iam irinia Oribus, quae Omnium rerum notitia meliori ot cultu majori ex collutii, nonnullos porsis toro in hac aut illa soni eritiarum illarum, quas pristini auiori s. qui altius temporum suu erstitioni bus immorsi oratii, quam istii satium de hac re iudicium scite possent, odiderant. Tali modo ad clariorem luco mox tenebiis istis sa oculorum priorum certo non per Uetii mus no suo veritatem hujus rei indagabimus, quac minimo tantopere noes laici, quam ui acriori judicio sa

cilc cognoscere eam DPqueam HS.

Quaenam enim fuerit saeculo XV. morum periurbatio universa, quae depravatio generis humani, quae libidinum iam omnium , quam prae ca Pieri S VPI PI Uariam licentia, jam supra commemoravi ; haec temporum illorum frequentia stuprorum, haec vita libidinosa multum certe contulii ad luem veneream tunc provocandam ei per omnes Europae terras dissutid 'ndam; neque iam ora Solam ei Mnicam fuisso causam laniarum miseriarum, inde

bene intelligitur, quod veteribus jam morbi maligni ei

valde perniciosi gonii alium, qui orii oritur ex amplexu seminarum impurarum, satis fuerunt cogniti I), neque ia-men ante annum 1493 adfuisse tuom venero am, ab ullo auiore traditum legimus 2 . Siquidem supra alias quoque pestes no Vas eodem ipso tempore, quam svphilidem ex improviso cxstitisse in diversissimis Europae regionibus commemoravi, Si quidem argumenta vero non levia attuli, quae probaui, morbos jam dudum cognitos aut temporum opportunitate iunc Praecipue provocat OS, PA

57쪽

universa gonii in coiisi initione putrida pro Priam commutationem tulisso, itaque constituisse illas lues novas, Si

quidem hisce nostris diebus ex simplici puri cardii rhou malica inflammatione perniciosissimam illam S oy d i i i gi i

pori cardi iidem Oo, quod universa putredo aegrotos Pontius Occupaverat, consiliuiam suisse videmus, siquidem denique cuiusvis diei sore Oxperion ita praevaloniis constitutionis in commutandis proprie singulo viri a hominum morbis dignitatem confirmat, nonne quam maXime coti H laneum P Si rerum naturae, ex hisce omnibus simile in tuis venereae dijudicanda origine ratiocinium deducere 2 ricii inchanc quoque luem, quae nova iunc exsiliit neque cognita suerat antea, ex elementis deducere debemus, quae jam diu adsuerant et quac tunc ex prava complicatione formam illam aliam ct insolitam acce portaui, quae aeque vulgus atque modicos admiratione ei terrore aspecti Nonne verisimillimum est, prodiisse morbum Gallicum

ex accessione elemonii putridi ad pristinas illas gentialium aegrotationes 3 Ea ipsa res, quod tot senionii a se

58쪽

proposita 3 Suni de tui ου veli lino origino, quod alii in alia terra Pam primum provenisse in luco in contendo rurii, probabilitatem certo non leviter auget; haec omnia enim ostendunt, in omnibus rogionibus simul sero exstitisses philidem ian ii iani morbum novum, in omnibus igitur eandem fuisse causam, ex filia prodierit. Hoo Voro gentium commune nonne fuit ipsa putrida constitutio, quae Plus minus scorbulo sese prodidii, nonne igitur haec sequelas vitae libidinosa o ubivis divulgatae oadem spo-cie foeda in lucem prosorro debuit 2 Utrum igitur hanc, an illam terram primum hac tuo fuisse insociam sciamus, nihil sors ad explicandam ejus originem ipsam ei si coaevi jam hac do re disceptarunt, neque de ea convenire potuerunt, quomodo quis nostris diebus, saeculis quatuor sere integris olapsis, claram de ea lucem nobis effundere possit.

Proxime ad veritatem ex omnibus eorum sententia

accedere mihi videtur, qui inter Caroli VIII. milites primum hanc luem exstitisse dicunt; satis validam saltem causam in expeditione illa Caroli si iam fuisse, ut pristina illa mala ad ianiam divulgationem ei maligni latomincitarentur, negari non debet. Carolus VI ll. onina, Gallos rancorum rex, anno 1493, ui opportuno tempore Neapolitano regno, quod sibi vindicavit, potiretur, ad Italiam expeditionis faciendae consilio capio undique copias conduxit; praeter Helvetiorum magnam turbam cX GOrmania quoque aliisque terris multi, spo praedarum incitati, ad signa rius confluxerunt. Licentia libidinosa, quae semper in castris ot exercitibus plus minus repe-

59쪽

riri solei, in exercitibus illorum temporium fuit quam

maximo vulgaris; seminae impudicae milites, quocunque agmitia Sese VPrierunt, comitabatitur; mirum igitur corio non esset, si genitalium illa mala, quae jam semper provenerant ex tali vita libidinosa et intemporantia dissoluta, tunc oliam, in lania rerum opportunarum syri drome inter Caroli milites saepius quam alias obsorvata suisset, ei re vera hoc evenit, sed aliam omnino hac a segrotatio-ties, quam antes, speciem ostenderunt totumque corpus tuos foedissima corripuit, quae ex genitalibus primordium somper duxit I . Si perpendimus praeterea, qui

tunc fuerit modus bellandi, quomodo conscriberentur ex diversissimis gentibus militum mercenariorum turba , quae Francogallorum prae caeteris gentibus praecipua suerit libidinum venorearum intemperantia, expeditionem Caroli satis apiam occasionem praebuisse, intelligimus,

ui nova lues non solum provocaretur ex clomoniis valdo communibus, verum etiam post cAercitus militum quo mercenariorum dimissionem coleriter per omnes ierras dissiparetur.

At no hanc quidem sententiam iam firmam puta 'orim, de qua dubitari non possit, sed, ut jam supra dixi,

iatis de terris aut gentibus disceptationes rem nunquam dilucidabunt; etiamsi enim quam certissimo comporium osset, hinc aut inde Primum provenisse morbum Gallicum, nil in pariter Sciremus, quae sit indoles, quae Da iura illius morbi 2 Non no hac ratione vel P menter vituperandi sunt medicorum errores, quod, dum pertinacia omni conio debant inter se de re omnino levissima ai-

60쪽

que colitio vel si is sese implicabant, ex quibus iitan sit auaviciores prodire potuerunt, id quod praecipuum fuit ei

quod solum syphilidi' naturam clariorem roditore valuit. omnino Vol ii glexerunt, aut non cognoverunt, quamquam id iam clarum, iam perspicuum natura ipsa oculi S HO- siris proposuerit. Nostris modo diebus ox propria ve-iorum malorum genitalium commutatiorio, quam putredinis univorsao maligna vi acco perini, prodiisse luem venoream, explicatum t), itaque palliologia universalis axiomate gravissimo locupletata est; hanc igitur toneamus Senientiam, haec pristitiam obscuritatem illustrat ottia iura ipsa veritatem ejus decursu, quom habuit syphilisper integra haecce saecula, iam claram, iam ceriam consilii iii, ut, quidquid proponatur ad rosulandam eam opinionum, nihil omnino valeat. Persoque Dios enim luis venereae historiam a prima origine ad nostrum usque saeculum uno sero eo donaque tempore ratia cum Scorbulo Pt cum typho peiochiali, clarissimis putrida se constitutionis criteriis, exsilii sese singulorum enim annorum discrimen, tibi de a grotationibus agitur, quae saecula integra compleXae sunt, nihil omnino valet in simul cum pestibus illis per sa ocula XVI. et XVII perniciositato ei malignitate summa vigilisse atque inde ad nuperrimos usque dius a summo malignitatis sa-stigio in plerisque Europae gentibus sensim sensim quor ocessisse ei specierum priorum foeditatem in mitiores et simpliciores formas gradatim commutasso, vi domus. Asiruc in libro suo de tuo venerea, qui optimus corio est de hac maiorio, huncce gallici morbi decursum sympio malibus adeo singulis quam maximo perspicuum

ei manifestum os tondit 2 ct postquam magnam iesitum catervam, qui scripserani ab anno I 564 ad annum I 35, proposuera 3), qui, licet divorsis temporibus et locis vixissent, iam eii omnes uno oro conspiratii, luem veneream ad interitum gradatim tondero, quamvis forsan pede claudo is domum ipso si porgii nui ct morim proseram iosii monitim, iterata ol attoniata observatione compori iam dudum habeo, tui in votior am sensim in dies mitigari ei quamvis, ui est, praesentis notatis in libidinum intemperantia haud rarius, imo contra frequoris ius