Praxis medica. Ad usum Scholae Valentinae

11쪽

sanguinis excretione per haemorroides ex diversis intervallis tentati: itemque omnes quibus viscera infimi ventris debilia sunt atque sanguinis Copia supra vires gravantur , huic malo admodum proelives sunt. Obstructio non raro Cardialgiam accersit ; ita fit, ut Meminae chlorosi laborantes: quicumque cruditatibus , calore , & aCrimonia Conjunctis insare ii sunt, itemque flatibus & vaporibus vexantur, aut pituitam intra septum transversum & ventrem colligunt a), cardialgia nullo negotio affligi soleant. Sed omnium maxime ad hanc affectionem producendam facit diathesis, qua humor ventriculi vitiatus, certa Corruptionis & acrimoniae forma Suscepta, naturam lacessendo infestat. Qui hepatis de lienis morbis : scorbulo, atra bile , sero acri vexantur : inflammatione seu phlogosi stomachi correpti : arthriticis, podagricis, erysipelatosis , exanthematicis humoribus foedantur , materia intus Conversa, facillime in cardialgiam incidunt. Inter causas efficientes aer praecipuum locum obtinet, interdum manifestis qualitatibus , saepe occulta vi hunc morbum producens. Igitur frigore repenth suscepto

post Corporis aestum , aut Calore summo per aeStatem,

cardialgiam nasci, in proclivi est. At per certas temporum constitutiones homines huic morbo proniores esse, ex Hippocrate discimus , propriaque experientia Compertum habemus b). Diaeta, si quid aliud , huic malo producendo consert. Cibi acres , ut capsiCum , caepa, allia: cibi itidem corrupti in acidam aut putridam indolem de generes : vinum , Omniumque potuum spiritu osorum ingurgitatio : venena, aliaque id genus ingesta mirum quantum huic morbo movendo conserant. Animi pathemata, iram praesertim, & moerorem diuturnum , Cardialgiam, aliasque stomachi affectiones post se trahere , Communi certaque experientia innotuit ; ita enim Comparati su mus , ut animi affectiones , inter alia Corporis damna. ea potissimum inserant quae sthomachum partesque vicinas

laedunt, quod jampridem monuit Galenus , & postmodum

12쪽

4 Lib. III. De morbis infimi ventris.

Caidialgia pueros juvenesque magis quam Senes, foemi

Sentanea eSt. Quocumque autem modo ingruat, haec aeperpatitur. Dolet superius orificium ventriculi, modo in regi ne anteriori, quam scrobiculum cordis appellant , modon posteriori Juxta ultimas dorsi vertebras. Nec rarum est an utraque parte dolorem sentiri. Quandoque dolor acutus Vehemens , interdum lentus & Obtusus, non raro molestia adest potius quam dolor. Perpetuo hoc malum Comitatur anxietas inquietudo , jactatio , animi angor respirationis angustia Circa diaphragma : pulsus parvi sunt. obs- Curi , inordinati : febris aliquando expers videtur aeger sed Telpsa febr1c1tat, seu quod universum Corpus afficiatur seu sola pars dolens febrilem Calorem Contineat. Ardor praeter- ea , aestus, morsus , irritatio molestant, itemque inanis vomend1 Conatus, ructus, inflatio. CresCente morbo omnia haec

augentur, interimque aeger vigilat: febris , si forte prius OCCulta esset, manifesta fit : sitis Supervenit : lingua sicca anxietas, morsusque intolerabilis: pulsus nimium debiles: inquietudo maxima: mentis vacillatio : extremorum frigus sudor inanis. animi desperatio. Quod si malum eo usque increscat , ut aegrum ad interitum duCat, sudores fiunt frigidi : vires labascunt. Omnium actionum inertia : pulsus parvissimi, debilissimi: interdum convulsio : plerumque synCops : mors

Dum vero aegritudine in statu constituta sudor accedit blandus per universum Corpus, pulSUS vividiores , SomnuS, respiratio libera , quies , aliorumque symptomatum diminutio, salus spe standa est. Cardialgia morbus est Celer, aCutus, periculosus. Etsi interdum aegri cito.ex hoC malo sublevati sunt, non tamen fidendum experti novimus , & ex

13쪽

Cap. I. De Cardia ia. s

benigno atque miti malignum fieri, saepe vidimus. Nec novum est aegrum sanatum, facito levissimis de causis iterum affici ob indolem morbi DCile revertentis. Curatio ita instituenda est, ut cito auxilia praestemus, nisi enim malum sub initiis leniatur, celeriter necat. Venae sectio in cardialgia ex vi morbi locum non habet, etenimos superius ventriculi hoC remedii genere laeditur. Ex accidenti , ut Munt, congruere potest, quoties Suppresa aliqua evacuatio initium aut inmitem morbo dederit. Purgatio hic noxia est , quemadmodum in omnibus doloribus pamtium interiorum , ubi ardor & aestus ipsos Comitantur. C vendum quam maxime ab emetiCis , incipiente morbo, Co Vulsiones namque post se trahere solent. At Cum vi naturae,& Μedici ope malum remissum suerit, membraque laXata, Opportunum est vomitorium rite praescriptum. Ergo oleum amygdalarum dulcium recentissime extractum: aqua simplex frigida saepius propinata, aut modico aceto, vel Spiritu dulci nitri acidula facta, longe praestantissima remedia Sunt. Misetura ex aquis buglossae, borraginis , graminis , endiviae cum Syrupo viperinae, acetosae, aut inlybi, additis pulveribus nitri , matris perlarum , Cornu Cervi ex arte praeparatis , idei iidem praesCripta, ex usu esse Consuevit. PrOSunt per externa semicupium , lintea aqua & aceto poscam vocant madefacta ventriculi regioni applicata , itemque vivorum animalium omenta , aliaque id genus medicamina Satis nota. Clysteres ex aqua , oleo, & saCCharo utiles Sunt, & itera. Ti pro re nata possunt. Nec Spernendum Alexandri Tralliani remedium : DPanis sCilicet ex aqua frigida ... nihil enim Madeo ipsis Conseri, ut si non tardd Cibum Capiant, sedo cirCiter tertiam horam , aut quartam panem ex tepido is aut frigida aqua sumant sa). Quibusdam Consului Cum fructu , ut panem dulciarium vulgo viZCochos) aqua frigida

imbibitum sumerent. υ Experientia etiam Crebriori didicinimus verba sunt Hos ani) in hoc atroci aflectu , si a bile unimis calida obortus suerit, solam aquam puram & se,

14쪽

6 Lib. III. De morbis infimi ventris.

Hgidam per vices usque ad mensuram dimidiam, vel ultra

F, haustam, tecto bene Corpore, & imposito stomachali re- ,,gioni calido somento insigniter profuisse , aC subsequuto SlI-ν, dore per univerSum Corpus dolorem summo cum levamine discussum . . . Sub hoc Statu magnopere cavendum est ,, ne Μedicus calidas es Sentias StomaChales vel carminativas porrigat, neque crebriori Calidorum infusorum usu aegrum σν maceret, quippe haeC Omnia dolorem magis augent quam ,, minuunt a).11 Mihi ergo non probantur medicamenta calida & spirituosa, quae Neoterici aliqui, sed praesertim Antonius de Haen , pro cardialgia cronica nimium laudant b);

familiare enim est huic auctori alias Commendando , suas curationes & sormulas remediorum intemperanter extollere. Frictiones crurum, brachiorum, imb & spinae , modicae tamen nec vehementes, Sed Saepius iteratae, solatium in hoc malo inserre Consueverunt. Laudant aliqui roborantia ex Cinnamomo, absinthio, Camo milia, melissa , conflata. &sub sorma tincturae , essentiae, elixiris praescribunt', quibus ad nauseam usque repleta sunt nostrorum temporum

pharmacopolia. Nec desunt qui grana piperis integra , imo& sinapi interius assumenda praescribant c). Sed si unquam alias hie locum habet Plinii observatio, ex Arabia scilicet& India , magna pompa, multa mediCaminum genera adsportari, cum remedia vera quotidie pauperrimus quisque cenet d . Interim tamen iis, qui cardialgiae proclives sunt. suadendum est, ut aerem frigidum & ventilatione depuratum hauriant, fugiant solera, levique veste ac molli & usu priori detrita contegantur , motus nimios vitent , Cibosque Capiant ex infirmissima materia, ut nutriant, non ouerent. Certe haec omnia rite & religiose.observare in hoc morbo plus valet quam multiplex decantata pharmacorum sarrago.

15쪽

. Cap. I. De Cardialia.

dolor, malum sa).

Duplex genus febrium cardialgiam aCCersere Solent, sc licet ardens, & tertiana. Si febris ardentis somes os ventriculi superius occupet, ibique aestum & dolorem inducat, dispositionem erysipelatosam, aut phlegmODOSam adesse censendum , quod malum esse , saepeque lethale , noVimus. Hunc aegrorum statum graphice depinxit Hippocrates in prognosticis, nosque ex ejus mente anxietateS, jactationes,

implaciditatem , quibus cardialgici vexari solent, longe explicuimus b). Sub hoc statu nitrum multa aqua dilutum, spiritus nitri dulcis guttulae aliquot in jusculo pulli gallinacei ex herbis res, i gerantibus portulaca , aCetosa , borragine, aliisque hujusmodi, prodesse Consueverunt. In tertianislsu accessionum initiis cardialgia ingruit, quae Cortice peruviano certo profligatur. Dandus tamen hiC Cortex eSt cito , neque aliis spectatis accessionibus ; qui enim Corpus evacuando moraS traxerunt, malum postea Viderunt in lethalem Syncopem Converti. Legendus Mortonus , qui de cardialgia febrium intermittentium corticae trinae fugata egregie tractavit.

Stomachi dolor S pulsus bpocondriorum febre extincta malum denuntiant, idque cum alias , tum in sudatiuncula sc). In inflammationibus partium ViCinarum diaphragmati,& ori ventriculi superiori, febris in dipiriam Verti solet, non quod ipsa deficiat, sed quod refrigeretur aeger per ext

16쪽

8 Lib. III De morbis in i ventris.

riora, cardialgia cum dolore & aestu interiora occupante. E go , si imminuta febre inflammatoria , stomachi dolor & pulsus hypocondriorum maneat, Summum est aegri discrimen, multoque magis Si sudatiuncula haec omnia comitetur. Quid tum agendum, quidve de extremarum partium frigiditate sentiendum , longe discussimus in tractatu de febribus lingua Vernacula a .

Dolorificum cardias, id est, oris ventriculi aetate jam grandi, crebro revertens, repentinam mortem ostendit b). In senibus Cardialgiam crebro revertentem, tum demum corde in consensum tracto , subita & lethali syncope vitam extiuguere non una tantum vice ObServavimus.

Iumborum dolore praegrandi quae inde veniunt cardialaiae Signa Sunt hemorroica , aut etiam antegreSsa sc . Dum sanguinis excretio imminet seu per haemorroides in viris, seu per uterum in mulieribus , solemne est ante θdere cardialgiam cum lumborum dolore. Sub hoc Casu nihil tentaudum , quod sanguinem fluxurum avertere possit, quin potius frictionibus & lavationibus partium inferiorum natura, quo ipsa vergere vult, est ducenda. V. Lumborum dolor cardia ico cum excreatione violenta nonnihil prae se fert convulsimum d). Sputatio copiosa in cardialgia saepesaepius atram bilem 'an hypocondriis subesse testatur, quam etsi interdum Con- Vulsiones sequantur, ut plurimum tamen , niSi error CO-

cap. I 2. sene. 8.

17쪽

Cap. L De Cardia ia. 9

mitatur, non succedere Cernimus , sed potius irritos vomendi conatus, ut optime notat Duretus sa). Oportet ergo neque sputationem prohibere , nec Vomitum violenter CXCitare, quicumque enim Conatus , etsi levissimi nocent. Ergo quae bilem atram Corrigunt, & ab ea inductas agitationes leniunt,& sedant, hie prosunt. Videnda quae attulimus agentes de melancholia.

A cardialaia cum torminibus ventris ferae prorumpunt b). Perpetuum non est cardialgiam cum torminibus a lumbricis nasci, sed interdum animalcula haec tale malum ii duxisse fidis observationibus constat sc). Igitur Caetera inspicienda, quae lumbricorum praesentiam monstrare Solent, quibus si Cardialgia jungatur , non modo aegritudinis indi- Cium , sed de curationis norma demonstratur.

Non febricitanti appolytus dejectus oris ventriculi morsus tenebricosa vertigo os amarescenS SurSum purgante opux esse indicat d . Hanc sententiam de vertigine loquentem libro primo hujus operis explicavimus. NunC quatenus agit de morsu oris ventriculi expendenda est. Igitur Concurrentibus omnibus phoenomenis in textu propositis, si aeger ad vomitum proclivis sit , nullum praestantius remedium emeticomediCamento est , ut in Illustrationibus ad Hippocratis Prognostica monstravimus e . At si bilis atra viscera occupet, aut occulta labris, vel inflammatio , aut phlogosis adsit. vomitorium periculosissimum est. V Μaxime omnium , in-υquit IunCRerus, evitandus est error ille gravissimus, ubi B ν, iu

18쪽

1o Lib. III De morbis infimi ventris.

a1 in cardialgia symptomatica , nemph passionibus hypocon- Ddriacis & hystericis vomitoria praescribuntur: hac enim σν ratione delirium, imo maniam induci observatum est a . '

VIII.

Stomachus propter phlebotomiam est debilis b d

Cauti sint tirones , dum os ventriculi aegrotat, in sanguine extrahendo , mirum enim quantum haec pars a Venae sectione debilitatur. Egregia hac de re consilia dedit Galenus. DSi quis febricitet, inquit & adsit plethorica di

positio, verum ex recentibus cruditatibus sit , ac mose usum sentiat afflictumque os ventriculi, vel si etiam humor rem aliquern malum evomuerit, & in hujus transitu non υ parum fuerit offensus, adeo ut graviter se habeat atque Danxie : numquid hic ad labrem respicientes solam multitu Ddinem evacuare tentavimus quod alioquin sine moles-Mtia saceremus), an prius ori ventriculi providebimus, ac D deinde postquam circa hoC bene se habuerit, quam Con-Dtigerit totius Corporis evaCuationem faciemus 3 Μihi qui dem ita faciendum videtur. Multos itaque saepius vidi quiis ita affecti erant quosdam interiisse, nonnullos ad extremum is periculi fuisse perductos, cum Μedici eos evacuare ten-υtaSSent, antequam os ventriculi corroborassent c).is Quod si sanguinis aliqua suppresio fomitem morbo dederit, vena secari potest, ita tamen ut parce admodum Cruor educatur,& ventriculi habeatur cura maxima. Videndus utique Here-dia noster , qui hanc spartam optime attigit d .

Frequentissimum est ejus stomaclia) malum quod resolvitur: ' neque ulla re magis aut a 'itur, aut corpus a cit μ). ii In

19쪽

. C p. I. De Cardia ia. z I I.

In libro primo hujus operis agentes de paralysi dixi

mus , nervorum re Solutionem non modo membra motui

destinata , sed & viscera interdum o Cupare , quorum lan tiones ejus morbi vi aut prorsus abolentur , aut a Suo robore deficiunt. Stomachi resolutionem hic adducimus, quoniam ex Cardialgia , praesertim improvide tractata , in eam fieri solet transitus, dum scilicibi stomachi sensus stupet ob nervorum resolutionem. Hujus affectionis meminit Avicenna a , eam Seianerius perspicue describit b), ac demum Sau- vages Cardialgiam paralyticam appellat c). Sed Celsus omnium optime hoc mali genus his verbis explicuit : MVulgaratissimum vero pessimumque stomachi vitium est resolutio , id est, cum cibi non tenax est, soletque desinere alicorpus, aC SiC tabe Consumi d).1, Μemini me vidisse aegros qui, nuΙla data occasione, sine ullo tumoris aut alterius morbi signo cibum omnem revomentes tabidi interiere, quod malum ex ventriculi resolutione nasci, Conctentaneum est. Di impillima , fateor , est hujus morbi curatio ; sed quod Celsus Consulit proponere non gravabor. DHuiC ge oneri, inquit, inutilissimum balneum est. Lectiones , exer- DcitationeSque superioris partis necessariae , item unctionesis fricationesque : hinc persundi frigida atque in eadem na-Dtare , Canalibus ejusdem subjicere etiam stomachum ipsum, ,,& magis etiam a scapulis id quod Contra StomaChum CSt...

DCibi quoque assumendi sunt frigidi, qui potius difficul-Dter Coquuntur quam faCile vitiantur. . . Potui quidem aptisissimum est vinum frigidum . . . Si Cibus non Continetur υ danda aqua , & eliciendus plenior vomitus est, iterumqueo dandus cibus,& tum admovendae duobus infra stomachumo digitis cucurbitae , ibique duabus, aut tribus horis conti nendae sunt se .

20쪽

De morbis in mi ventris.

X. Regionem ventriculi nonnumquam S pauta infersorem dolor haud mitior quam in passione colica iliacave primum obS

det , quem vomitiones sequuntur enormes nunc viridis materiae, nunc vero savae. His accedit quod saepe observavi

major animi dejectio desperatioque quam in alio morbo quocumque sa). Experientissimus Sidenhamius fideli observatione adnotavit in foeminis hystericis & viris hypocondriacis fieri dolorem acerbissimum in regione ventriculi juxta Cordis scrobiculum , saepe humoris viridis per vomitum rejectione Comitatum , qui tamen neC per venae Sectionem , neC emetica, aut purgantia , neque aliud quodvis evacuationis genus tolli patitur, sed per anodina & ex.opio parata medicamenta. Ataxia nimia spirituum Cum acrimonia Conjuncta hunc modi hum creans agitationes ullas minime tolerat, quin potius ipse per methodum Sydenhami malum hoc non semel extinctum Conspexi.

Propterea sane in hoc Ioco anxietatem ex calida ohortam frigida Sedat.... Propterea sane S in animi deliquiis frigidam extremis partibus assundere prodest b . De frigidae perfusione in tollenda extremarum partium frigiditate, dum interiora aestuant in febribus, loquuti sumus in tractatu de sebribus lingua vernacula conscripto c, At remedium , quod hic praescribit Hippocrates ad anxietatem ex oris ventriculi asse nione natam , magnum esse pro cardialgicis praesidium nOVimus , dum experti sumus, pedeS manusque, itemque laciem frigida aqua perfundere in his morbis profuisse. VCujus exempli occasione, inquit Mar-DCianus, non praetereundum est, hoC remedium frigidaeis aspersionis extremorum prae aliis omnibus praesentaneum