Cl. Galeni Pergameni Ars medica, quae et Ars parva dicitur

11쪽

co M MENT ARII.

OCTRI NA, aut actio est quara praeceptore in discipulsi transfunditur:aut habitus animi,docendi c5suetudine partu S. Vtra que, aut cum methodo id est via ac ratio ne, aut sine hac fit. Quae autem methodo costatu seruato ab initio ad fine usque ora dine doceturiac diuisione,definitio no, de monstratione, resolutione, (quas logicas methodos appellant tanquam instrumentis utitur his enim ars omnis, poste1

F quam aliquo horu ordine disposita est,

velut delineata perficitur: ut in sequentiabus docebimus. Cum igitur omnis doctrinae triplex sit dispositio: una quide, in qua finis in ea resoluitur, quae ad ipsumet feruntur:altera aute, in qua ad ipsum fine, per eandem viam,sed contrario ordine fit reditus:tertia vero, in qua definitio in suas partes dii Coluitur: tres erunt omnino ordinatae doctrinati Non enim aliter institui possunt quando ucti eo ordine quo inti niuntur, docemus: scilicet aut a fine nobis cognito intellectoq; auspicati, per ea omnia quae ad ipsum reservitur, ordine col

12쪽

locata, procedente Sraut acotrario ordinem adfinem redeuntes: aut doctrina ipsam in suas parteε, quas optima definitio cotinet, distribuetes: ut postea fusius explicabitur. Tribus igitur his modis omnes disciplinae doceri possint:resolutioriis tam ordine magis inueniunturicopositionis autem traduture definitionis vero memoriar mandantur. Quae vero methodo carent,nullum ex his ordine seruat et neque enim finis resolutione,neque eorum qua per resolutionem inueta fuerunt,copo sidione, neqUe

definitionis disi blutione, explicationeq; institu si tur: sed varias mistasq; res sine or Hdine continendicuiusmodi sunt Hippocra tis Epidemia, Prognostica, Aphorismi, alia id genus, quae nullo ordine nituntur.

Prima igitur artis instituendae ratio, ex finis notione per resolutionem fit.

Finis enim noti principium est artium quae via ac ratione docentur. Resoluitur aute finHinea quae ad ipsum referiatur, sibi semper proxima dum ad ultimusit per uentu De fine nihil deliberatum neq; enim medicus comitat an sanitate tueri,aut morbum profligare debeat sed simpliciter Qnem,nepe sanitate animo sicipit: deinde, quae ad eam spectant omnia, ordine resol Auit,

13쪽

ARS PARVA. Ouit,donec ad ultimi sit peruentum quod primum in copolitione e quibus ita resolutis, ars costituta esse dicitur. Quoniaaute artes diuersa sunt, earu quoque fines diueisos esse oportet, qua doquide hae sine maxime distinguutur. Aliae enim rem so linia animo cernunt: harq finem suu in sola naturae reru contemplatione praeitituunt, ut Galenus in libro de constitutione artis medicae docet: graeci hue, ira dictitUr: in hoc genere continetur phyriologia,cu ius finis in rerumaturaliti contemplatione est constitutus sine ulla corporis actione.

Alia fine sibi in agendo statu ut, nihil post

B actionem operis relinquentes dicunturq;

vrere eti vi Vt ar Ssaltatoria. Aliae artis opi-

cium post actionem edunt, VocantUrq; vos uetra . Atq; hae duplices sunt. Nam aut nouuna opus efficiunt, ut aedificatoria:aut quod vitii fecit, reficiunt,ac recocinnant, ut medendi ars Aliae vero nihil efficiunt, sed acquir ut vi aucupatoria, piscatoria,&venatoria omnia igitur haru artiti genera finis resolutione inuenititui traduntur aute copositionis ordine. Quae vero opus C post actionem relinquunt,n5 solun inuraniuntur ac traduntur, ut dictum est, sed

exercentur contrario ordine quo inuenta

De ut: ut in comentariis nostris in Galeni

14쪽

libros ad Glaucone docuimus. Harum porro arti si fines,aliqvsdo unicam habent eoru in quae resolutitur, seriem: Verbi gratia, veritatis cognitio finis est logicae o templationis. quem ita resoluere oportet: Quonia veru demonstratione paritur, id sine demo stratione haberi no potest. De monstratione vero, quia syllogismus est,

non nisi cognito simpliciter syllogismo

stlas Caeterii syllogis nu, utpote proposi-.tionibus codata, ante harii peritia noeco D gnosces. Rursus quonia sine simplici iocibus propolitiones no discutur,ut que ex illiscopositae uini simpliciu vocu vis ac potestas ante perdiscenda est. Finis igitur logicae comentationis,id est veritatis cogntatio,primum in demonstratione resoluitur: postea demo stratio in syllogismum:hic in propositiones. hae vero in simplices voce S. Nec ultra i logica doctrina costituit, per eius finis resolutione progreditur. Nihil enim supest inqc eius finis resolui possit. Aliquado vero costitutus finis p plures ac diuersos ordines resoluitur: quod ad studiosoru exercitatione ex eplo patefacie mus. Sit igitur pax finis constitutus: ea vel Evictoria, vel amicitia quaerenda es victoria, bello: bellu militu copiis: militeS,pecunia:pecunia vero aut iam in proptu est,aut

aliun

15쪽

ARS PAR v A. aliud quaere da. Quaeritur aute,aut afubditis tributa vectigaliaq: exige do, vel mutuo accipie do, vel taminia ac possessiones Oppigner ado,vel diue dendo. Quod si his modis pace quaerere vel no librat,vel non liceat aliae viae vestigadae sunt, quibus hac nacisci possis. Quonia igitur propositum sine in victoria mamicitia re tuebamus, 3 victoria aute aut nullo modo,aut non c5mode assequi poteramus. ad alium te Iutionis ordine trajire oportet, nempe amia citia, quam nobis parabimus hos de iure cededo vel id redime do Ce dedo de iure amicitia conciliamus. Redimetur aute vel pecunia, cuius quaere da ratio modo exposita est: vel utatione,vel matrimonio.

Altera ex eorum compositione qua per resolutionem inuenta fuere.

Resolutioni opposita est compositio,

Itaq; qui resoluere norunt, iidem ae oponere nor ut: quado copositio opposito ora dine ad sane regreditur: veluti hi qui copositionis ordine logicencostituat,primuin simplices voces, postea propositione S,de inde syllogismu, tandem demonstratione tractant,ex qua veritatem assequuntuNad quam tanquam propositu finem tendunt. Tert

16쪽

Tertia uero ex definitionis dissoluisitonest.

Definitio est oratio quae rei natura aevi in explicat. quae, quae rei insunt,in unum colligit quibus hanc ab aliis separatac di stinguit. Quae aute rei insunt, ea vel sub Hstantia costitiaut vel ut accidetialia rent. Substantia constituunt genera, differentiae substantiales,ex eade classie omnino, si fieri potest, deprompta. Substantialas dis feretias dico,no ea solum quae ex substantiae genere sumatur, sed & quaere natura explicant, ex quocunq; genere sint prose et ar: hic enim substantiae nomen late patet pro quacuq; reper se coiiderata Quocir ca Maccidentia a subiectis abstracta, perseq; expeto,etia substantia solemus appellare,cuiusmodi est morbus, sifebris. Itaq; si disteretias kspecies reru definiendarum inuenire velimus,summi cuiusque generis ratione notionemq; cognoscere oportet AProposita ergore definienda, conside randum est ex qua sit classe deprompta, deinde illi proxim si genus inueniendum quod fiet, si summum genus in propinqua semper genera, usque dum ad specie definiendam peruentu sit, diuidas Diuidendi rationeim mox docebimus Differetiam

17쪽

AR PAR v A. Is autem subtatialem, propria,&ex genere substantiae profectam,ex primaria actionet ouam definienda edit species . had quantasiae omnes conspirant,cognoscimus non quod velimus actiones differetias esse,sed reru differentias nobis prodere nimirum formas a ciuibus ipsae eduntur, Menomi-mnantur. Haec omnia exeplo manifestio..ra fient omnis primaria actio est ratiocinatio, ad quam reliquae omnes hominis actiones cospirant Eius enim gratia vivimus:ad vitae tutelam nutrimur nutriti nis causa edimus, bibimus, cibia potuq: alia vita necessaria querimUS,manau,cru rum, pedia, oculora linguae, abacuq; comporis partiti actionibus . qua omnes principialitoni hominis nemperatiocinati ni, ut dictum est,famulatur Vertum,ut iam C monuimus,eiusmodi actiones,differentia substantiales no sunt,sed differentias pro dunt,nimirum xmas a quibus ipsa diti rentia denominatur. Porro aute acti mnes etsi a forma principium moturi habent, aliae tame ad corpus alix ad forma magis, aliae ex aequo ad utrunque refer utur Nam progredi corporis magi es e viretur. ra tiocinari, ani mi sentire vero, utriusque: omnes tamen id genus ac hones, a forma

proficiscutur, differentiasq; produn qu

18쪽

r CLAvDIL MALE NIrum quaeda propriae sunt ad quas scilicet reliquae refertitur, cospirat, ut rationa ter aliae comunes,ut sentiens Propria sola cum genere definitione costituit:cεmunis D no item aedium aliis iuncita. Ad eudem modii substatiar a parte S(nam autore Aristotele substatiae sunt differentia substantiales obtinent, ex primaria actione sumaptas: ut quia manus primaria actio est co--prehenu o,a coprehedendi facultate difffetarentia sumit Partes aute substantiaru, aliae statim rem costitutit, vocaturq; subia- stantiales,ut materia Torma: quaru si alatera desit,res omnino ia&c5sistet:proinde

iis ductae differeti substantiales sunt,

ut animatu corporeis. Verum quae amate

ria sumsitur,ab actionibus non produntur: quonia materia principiss actionis non est Esed sensu percipi utur, ut corporeum Asiae partes ad integritate referuntur,ex mate Ita quidem reforma costantes, sed ex ipsisae, nullae rei deesse possunt, ut pes, manuS, oculus uaru disserentiae, ut diximus. sub stantiales sunt, Don quidem totiuS, nisi per accide ,hsecrido loco, sed partiti quarum sunt differetiae. Progredi verbi gratia,crurum propria est distet etia, qua ipsa ab aliis partibus distingunturi sed homine animal gradies dicinius, traslataea parte ad totum

differ

19쪽

F diffferentia. Rursus id genus partes aliae uniusmodi sunt, simplices quide, d eiusdegeneriS,TatioiS,ac naturaretque quia undiq; insui similes diuidutur, Graeci S Moioμie qdicvtur: quales sunt nerui,cato, de ossata nanis enim nerui par S, nerui habet ratione, eiusq; nomenclatura retinet:eade est reli quarti omni u simplici partiuratio Asiae vero partes sunt ex ninplicibus ortae,diuersarum quaeq; inter se rationsi ac naturarur ideo etse ivusi Graeci, nos multiformes diluersi generis partes appellamus: quales sunt peS,manu S, oculuS,quae ut modo dicebam' abesse possunt. Sut ex nostris haso dissimilares illas similares vocat. Porro aut simpliciu partiu queda primario assut, ut in oculo humor crystalloides:quaedam primarao agetibus famulatur, ut alii oculilium Ores, tunicae atq; ex omni harum actione affectioneq; officio differentiae sumuntur. Cosiderandi igitur est,no in substantiae modo ,sed in omnivaliarti reret generibus, quid unu quodq; alii sit agrare, suid pati: ut docet Galenus in libro de cur adi ratione Nam Mab his differen tia substat tales sumtitur: ut calori munusia est similia cogere, Missimilia sequestra

rer nigroris, visum cogere: alboriS,dissipare. Quae igi(ur ab his duc uiui deferentiae.

subst

20쪽

substantiales sunt. Sed quonia harum pG nuria laboramuS, aliunde quoque vesti. gandae sunt: nimirum a proprio accidente, causis, effectis, officiisve, sartibus rei definiendar: quae no aliter atque vera differentiar,reria nabstantias discernunt:sed ea riam natura ac vim minus exprimul. Vbi

igitur substantialis disserentia deest,proprio utimur accidente Propria dico, quod

cum re definienda conuertitur eiUS proprietatem ac affectione ostendit: viridere flere: quod a vera differetia distinctum est has etenim non solum rem a re distin Aguit,sed Meius natura exprimit:proprium vero sola affectione ostedita Homo enim

quia ratiocinatur, est homo non aute quia ridet,aut fleta A causis differetiae petum tur. Causa alia efficiens, apia materia, alia forma, alia imis Efficiens cause, ut finit Aristoteles est quae primum mouet. Nos latiuS usurpantes, causam efficientem esse dicimus no solum a qua primo fit motu S, sed limpliciter quae rei efficiendae praebet operam, siue primo ac per se; siue secundo loco ser accidens, siue ut instrumetum:

quod Galenus libro r. De locis affectis Bsentire videtur. Eius verba sunt Id quAtagente afficimur,& quo separato asse Ausquiescit,causamesse,apud omnes homines in