장음표시 사용
11쪽
In omnes LibrOS.' Rimus Liberpropositis frat i με qu si fundamem
tio surgit, explicatas natura nominis se uerbi,
prima orationis elementa , eas nominum o verborum nuncupationes evonit, qua crebrius usurpantur.
Secundus dysponit nomina omnia, semerba in quasdam ueluti classes, quaep -ἀicamenta appellantur, expositis primu Genere, Specie, Disserentia, Proprio , ct Accidente, quibus ignoratis,praedicamenta intelligi nullo modo possant. Tertius agit de oratione,eius omas, ad coniunctas usique enunciationes pers quisure nec omnino eas quae expositione indigent praetermittit. ' artus ad diuidendi rationem torus
duinio de definitione disseritur.
12쪽
Sextus explicata Hi primis conseque
tiarum vi or natura , argumentationem,
eius quatuorprima genera pertractat, Ssllogis Enthym. Induct. o Exemplum.
νa in parte non tantum peritia iudicandi de apta se vitiosa argumentatione traditur, sed etiam senditur generalis quaedam ad medium , argumentumue inue
Septimus agit de demonstratione, ac filo g. Dialectico . diuorum causa locos
comonstrat, e quibus omnia argumentorugenera depromi possunt. Tum disserat de
ordine. Sic enim Aristoteles eam iudicas partem anellat, qua argumentorum inter se dispositio continetur. Octauus tandem explicat fallaces θώ
cum nominat ut Dialemcus expedite intelligni, quomodo eluendae fixi δεῖ hisarucvtIones . uod ut commodius flat in qua recentIores de usu nominum, quam senstsitionem uocant, de 3 alijs qu, sdam nominum affectionibus stiliter tradiderunt ,
13쪽
De nerassiua1e inominibus, o natura huius Artis. caput I. r.ρο r. Θum omnis doctrina quq rone perficitur dis i. Meia. serendo id est, lex notis ignotum aliquid rexi. g. oratione patefacie do) tradatur,in differesario ars aliqua quaerenda fuit , quae aptas disserendi ars necesido autem multi errores cotingant: neces . Cur haresormas ostenderet, ne falsa doctrina pro vera aliquan faria. do obreperet. Hane arte qui primi inuenerunt, Diale Refera hoecticam nominarunt, postea veteres Peripatetici Logi Boetis. adcam appellauerunt. Et recte quide utrique. Na Dia- Top. Citer. lectica dicitur Latine differendi ro siue doctrina. Qi Notatio enim Graecis est διαλεγεσΘra vi de hoc nomen duci- nominum tur, idem est Latinis disserere. Eadem nominis inter- huius ar-pretatio, gel Cicerone auctore, in Logicae verbu con tis uenit obscura, inquit, quaestio est , qua περ δυνατων Li.de Fato. appellant totaq; est Logicae, qua ronem disie iendi voco.Quin etiam eadem oratio facilE,& expedite natu- pinis prora huius artis ex proprio fine declarat. Na S si ii liim prius hui' disserendi opus. Oibus disciplinis coe est omnes liqui artis. dem ignorationem aliquam ex notis, eon iliet de pel A b. Maslunt) docere tamen quonam modo disserendum sit, in Poritra ad eamq; rem communes leges ac praecepta tradere, m. I. hoc sibi Dialectica , ut proprium finem quo a c teris Definitio. distinguitur, vendicauit. Aptissime igitur desinit Dia Dialecti- lectica. Differendi doctrina quali Ars quae docet oes cae. sormulas disset edi, hoc est incognita ex cognitis ora- plato. . datione patefactedi, Hinc fit ut non sine causi dixerint Repub. grauissimi auctores, hae una facultate caeteris Oibus D. Aug. I. formandis artib. esse necessaria, qua proinde alius api eotra Aeace disciplinarui alius disciplinaru disciplina . alius &'d m. v. artiu maxima &luceloium appellare dubitat.Prq de ordia serabit siqui de omnes disserendi modos, quibus quae . Cic-ue et que doctrina comparatur, ac cotinetur,ut dictum est. ris orator.
14쪽
De latilinem dialectita ex Topicis desumptam non
conuenire in totam hans artem. Cap. II. . , ' LSEd aliquis fortasse parum attente ingrediens, suipso statim limine offendet, dicetque, eam quam nos tradidimus Dialecticae dissinitionem,non esse Aristotelicis prQbandam, quod alia circonferri soleae ex initio Topicorum Arithotelis in hunc modum de-BT'. r. sumpta, Dialectica est methodus siue ars ratiocinandi de quacunque q6 ne proposita ex probabilibus. Oeeurres tamen. A ristotelis consilium non esse,ut ex lo-. eo citato eliciatur totius Dialecticae definitio cum alibi aiserat ad Dialecticam pcrtinere, ut agat de Om . nibus syllogismis , hoc est ut sit generalis queda ars Dilutio. ratiocinandi, siue ex probabilibus argumetis, siue ex necessariis sed ut depromatur inde disinitio cuiusda a. Fuer. ad partis,quae quia usu frequentissima e it, su o quasi iure Theod. I. nomen totius artis velut proprium sibi vendicat. Iraque definitio illa quam tradidimus,quasi totius artis - pq seueralis definitio amplectenda est.
De subiecto Dialectiea. Cap. III. γ
EX his lacile intelliges, subiectum attributionis
Dialecticae ad quod nimirum tota eius conside-
Dialect. ratio resertur esse orationem qua Incognitum ex cognitis aperitur. Namque in hac una trade da,& expli- . canda, omnis Dialecticorum cogitatio curaq; consu. . . mitur,ut ex dictis apertum est. Hanc Cicero,quasi a-In oratore liud agens,Orationem Philosophoraim appellat, ea ad brutu. de causa, ut arbitror,quod Philosophis sit familiaris, ac pene propria. Alio velo loco Varronis persona si . Aeadem stinens, ut eam a perpetuam susa Oratorum oratio secunda a- ne distinguat.vocat orationcm ratione conclusam, aestiti. i. sertim quia nihil est adco proprium rationi,quam ve. . e. ex niacia ad Iznora proἶrediatur. No desunt quoquo
15쪽
retentioribus, qui Modum sciendi appellanoa nu nent. Verum priores due nuncupationes no nihil obia Reeum scuritatis habent, tertia, si scaenisi verbum pioprie ac pratur, altriaetiora eii, quam ies quae significatur. Neque enim Diri soratio, quae ex notis ignotum aliqd Disserenia P eiacit, cientiam parit, tam saepe Opinionem , aut modus. . quandam aliam cognitionem ericiat. Vt ergo seque- Cap. e. tra cu ua superioribus consentiant, timulque apertior ac planior sit nuncupatio, per commode vocari poedis terendi 'Odus . Qua uero ratione Argumentatio, Deiribus generalibus disserendi modis, rri, qua primis Dialectica partibus. p. IIII.
TRes autem sint generales differendi modi, qui
deinde in alios atque allos minutius concidun-
enim tribus quasi uasti umentis omnῖ cognitio rei in
eluti lumen ad singula illustra da, quaecum doceat quia quaeq; res commune habeat cum caeteris , Quid tibi proprium.& peculiare, naturam cuiusq; suis fi-hmb, - hin se ibi e treinu aigii metatio mulicior superioribus, quid praeterea cuique conueniat apta ratione concludit. Ex his tribus instrumenis, quibus tres primae partes Dialecticae respondent, dux tantum polleriora posuit Artitoteles primo Me- Duos lata aphysicorum libro, cum dixit,omnem disciplinam, disserendi
tatio e omnis cognitiscoparae ..'
16쪽
C . . sex. men non tantum in ea mometi esse credidit, ut ipsam 48. Ide Aia faceret unum per se coparendae disciplinae tristrumenter.in Por- tum .Quamobrem ad definitionem cui materiam subt0.trac. l. mini lirat, uidetur eam reuocasse.Planius certe hac in
ps s: re locutus est Plato, qui Diuisionem quasi diuersum
νι ιu Phe- disterendi modii a caeteris distinxit. Hinc Cicero Epidro, sophi- eurum in scitiae cogruens, quod nulla Dialecticet parm.ctetur tem attigerit,eatidem hanc, que nos generalem trali de ni dimus modorum disserendi diuisionem, plane sigm fibiu. cauit. Iam in altera, inquit, Philosophis parte, quq est quaerendi, ac disse redi,quae λογικη dicitur, iste vester plane, ut mihi quidem uidetur, inermis ac nudus est et tollit definitiones: nihil de diuidendo ac parti edo docet: non quo modo essiciatur concludaturq; ratio tradit. Hinc etiam Porphyrius, ut significaret Isagogem suam uniuersae Dialecticae conducere, dixit,eam non modo ad categoriatum doctrinam in quo libro pri- Intra alio ma omnium modorum disserendi elementa tradun- m. tur sed etiam ad omnem definiendi, si uidendi,ac demonstrandi rationem conferre. Hinc quoque Diuus Augustinus, cum de origine artium loquitur, asserit, rationem definiendo, diuidendo colligendo, Don solum digessise Grammaticam, sed etiam ab omni sal statis irreptione defendisse, idq; sine praesidio Dialecticet, quam primo quasi partu edidisset, facere non Boenti iniis potuisse: quasi in his tribus generalibus disserendi ineio To. strumentis edocendis posita sit formatrix omnium aro. tium Dialectica. Ita ergo fit ut tres sint generales disserendi modi, in quibus tradendis trestprimae Dialecticae partes uersantur. - ἰῆς - M Subd A soleso solam sertiam Diatimcε partem G in ' Πιιώto iradiderit. Cop. V
1.3.ρ's. T Llud tamen animaduertendum est, Aristotelem ex 6 o. 1 his tribus Dialecticet partibus solam tertiam ex in Cur Arist. stituto tradidisse. De diuisione siquidem, & definitio de sola Ar ne,non, nisi quatenus ad inuentionem argumentorugumentati sunt utiles,disputauit. Hoc aute uel eade causa fecit,
17쪽
quod in definitione ac diuisione, quod ad Dialecticu ex Istituto
attinet, minus nςgocis elle credidit, quam ut per se disputet. tractandae viderentur, uel quia in stia argumentatio I. meta. 6.nis tractatione, quam ipse sibi quasi primo aut hori O' II. me- arrogat,ex initi tuto labora dum libi esse ex illimauit. ta . . Saepius enim definiendi. doctrinam a Socrate primu Vr Liri.32 traditam affirmat. Diuidendi rationem uelut Plato- ales s. nis inuentum saepe deprimit. At scientiam ratios in a Socratestionum syllogismorumve ad quos caetera argumen- primus delationum genera reuocantur ) adeo asseueranter sibi finiedi au- ascribit, ut se de syllogismus nihil omnino ab aliis ac thor, Plato cepisse affirmet sed sibi primum quod eorum ar- diuid edi,tem ingenti labore inuenerit, magnam gratiam debe Aristot. rari. Itaque ex tribus generalibus disse redi modis solam tiocinadi. argumentationem, atque adeo solam sere eius praeci a 3. elee. expuam sormam, quae syllogismus, ratiocinatione dici- rrem. Veratur, tractandam suscepit Aristoteles. Quam tame ita Lib.post.
tractauit, ut non modo eas ratiocinationes,quet ex ne Lib. top.
cessariis argumentis rem confirmant sed etia eas quq ina tenus ex probabilibus uerisimilibusue aliquid probant di- subiectum ligentissime fit persequutus. Hinc fit, ut qui Dialecti- Dialecti-cam ea latum ex parte, qua ab Aristotele tradita eis, cet recte diconsiderant, merito asserant, Dialecticae subiectu esse cat Argu Argumentationem, aut certe Syllogismu, ad que reli metat. aut quae argumentationum sorinae rediguntur. Hac etiam Syllogism. ratione intelligendu est diuidi Dialecticam in parte Alb. Mag. inueniendi, ac iudicandi. Inuentio enim ut authores in Por.ν huius diuisionis definiunt est ratio exquirendi argu mi I. ruenta. Iudicium uero est doctrina accomodandi haec Seoius iuipsa ad propositum concludendum,quorum utruque Inuetione ad tractationem argumentationis pertinere luce cla- & iudiciarius est. Quod si nomina inuentionis,& iudicii latius ad doctri- accipiantur, quam ab authoribus huiusce diuisionis nam argu exponuntur, non dubiu est, quin tota Dialeoicae arte mentatio- haec diuisio aptari possit. Nam sine inuentione, & iu- nes pertia dicio generali significatione aeceptis,non solum Ar- nere. gum eruatio confici non potest, sed ne ulla quidem
desinitio, aut ouisio id quod Methius diligenter ati Ad ι . De
18쪽
Arist.3. Rhet. ad Theod. x Plato in Sophissa. D. Aug. initio categori arum
uertit. Verum de ijs, ut de cς teris, quae deinceps breuiter attingenda sunt, alio loco susius disputabimus. De partibus is ordine tractationis Dialectica . Cap. V I.
OVia igitur diuisio , definitio & argumentatio
hoc commune habent quod sint orationes, parte, autem orationis sunt nomen S uerbum , nam caetera omnia,quae in oratione cernuntur, aut ad nomen& uerbu reuocantur, aut potius supplementa orationis,& colligationes partium eius, quam parses, putanda sunt, primu a uos de nominibus, ac uerbis agemus
deinde de ι oratione, postea tria illa orationis genera diuisionem inquam , definitionem , & argumentationem ita persequemur,ut primo e loco de diuisione proximo dile definitione, extremo e de argumeratione disseramus. Sic enim & naturae, & doctrinae ordinem tenebimus, quoru ille a minus persectis ad per fectiora, hic a facilioribus ad difficiliora paulatina progreditur. Nec uero aliquis a literis quae minimae simi orationis pacticulae,ordiendam esse hanc tractationem putet, propterea st natura in rebus eis cien dis a minimis ad maiora progrediatur. Nam ut naturae ordo in aliqua arte seruetur, no est opus, ut sumatur initium ab ijs quae omnino ac simpliciter minima sunt, sed ab iis quae in ea arte sunt minima. Literae autem & fi simpliciter sunt minimae partes orationis, tamen eat u consideratio non pertinet ad Dialecti eam, sed ad Grammatica. Ita no eli cur a literis, & non potius a nominibus & uerbis, ordienda sit artis Dialecticae tractatio. Hanc ergo de nominibus,& uerbis disputatione bipartitam faciemus a Priori loco de nominudi uerborum uaria nuncupatione dicendum est, proxime cogenda sunt omnia in decem quasi classes, que κατηγον Ιου id est prς dicamenta ab Arist. dicuntur, ut facile inueniri possint ad omnia oronii genera strue da, de usu autem nominum & uerborum, que recensiores suppositionem uocant dem aliis quibusda e.
19쪽
rum affectionibus ad finem harum institutionum quod commodus in eum locum disterri videantur,
Da quibus nominibus, cy.verbis agendum sit. - . . . a Cap. VII. . Ut Nominum , ct verborum tria sunt genera; qua dari mente fabricata, quaedam uoce, alia scripta. Ea ranor insi, enim quae sunt in voce, sunt signa eorum quae sunt in o uerbρ- mente:& scripta eorum, quae in uoce colistunt. Quan rum. quam vero haec omnia ad Dialecticam pertineat ira I .iteri. I. dit enim Dialectica o innes disserendi modos, quini,' modo externa oratione, sed etiam interna perficiun- tur tamen ne tot genera nomiiitim,& verborum confusionem in progressu pariant, de solis vocalibus agedum est,praesertim cum omnis disserendi ratio , quae in vocibus traditur, facile ad orationes mentis,& scriptas possit accommodari. Sed ob ij ciet aliquis in huc .. modum : Vocalis oratio totam ex oratione mentis GI EM. vim habet,leste Aristotele, qui hoc ipsum usque adeo verum esse putat, ut lateatur demonstrationem, quar I. post. s. Omnium argumentationum firmissima est, Somni- 77.no syllogismum,non in oratione externa , sed in ca , . quae in mente efficitur, consistere, quod etiam in cςteris disserendi modis pari ratione fateri necesse eis, Igitur si unum tantum genus verborum, ac nominum tractandum videtur, de mentalibus potius, quam deuocalibus agendum est . Occurrendum est tamen, & si oratio vocalis totam ex mentali vim habeat, tamen' Ditatio. quia uoces, quam conceptus, multo sunt potentiores: Vocalis ora S dilucidiores, in vocibus potius, quam in conceptio' tio ex mennibus mentss, tradendam esse Dialectica. sicque de uo- rali uim hacalibus potius nominibus & verbis,quam de mentali bet.bus agendum esse. id quod Aristoteles,& caeteri om- s non hac tantum.ratione secerunt, sed etiam quia interna oratione nemo alterum docere potest , incognitaque ex notis alij patefacere, quod tame quo pacto
iaciendum sit, Dialecticus tradere debet. Eadem B quoque
20쪽
quoq; ratione vocalia potius nomina quam scripta .. i. tractatura Dialecticis, quia nimirum vocalis oratio
Iρέ ἔνρ to etiam communior,& usurpatior. Nos igitur has ob ψωμι ρ' eausas solam uocalem orationem tractaturi, de iis in m Πι O' tantum nominibus ac verbis, quae in uoce consistunt, ςrώδε differemus.Sed quia perutile erit tria haec nominum μ N verborum genera prius inter se quo ad significan-- di rationem conferre, ante omnia dicendum est,quid pyp ' sit significare, quamq; varia sint signorum ac signifi- - - 1αι I. cationum genera: deinde aperiendum est, quo pacto conceptus,uoces,& scripta significent: tandem ad explicanda ea nomina &uerba, de quibus agere instituimus, aggrediendum.
De senis formalibus θ instrumental bus.
ATque ut alte, & a capite significandi modos repetam,Significare nihil aliud est, quam potentiae cognoscenti, aliquid repraesentare. Cum autem omne,quod aliquid reprς sentat, sit signum rei quae repraesentatur,eificitur ut quicquid rem aliquam significat, sit signum eius. Quare cum is qui loquitur, aut scribit,dicitui significare sententiam aut uoluntatem suam, non aliter id accipiendum eis, quam quo pacto is qui lignis ignem admouci, urere ligna dicitur. Ut enim hic dicitur urere, quia id applicat quod urit,sic is qui loquitur,aut scribit, dicitur significare sententiam, voluntatemue suam,quia exhibet signa , quae quid ipse sentiat aut velit significant,qualia sunt verba,scripta, nutus,& alia huiuscemodi. Porro signa duabus diuisionibus dispartiuntur: altera in signa formalia,& instrumentalia liceat enim ita loqui)altera in naturalia , & ex instituto. Signa formalia sint similitudines, seu syecies quaeda rerum significatarum in potentiis cognoscentibus consignatae, quibus res significatet percipiuntur. Huius generis est