장음표시 사용
51쪽
rint. Verum nescio quo pacto me de summae dolor iacturae,& pulcherrimi,ac prope diuini operis desiderium a proposito aberrare coegerit,&orationem a laudatione ad lamentationem, atq; obiurgatione traduxerit . Quare ut ad id, quod institui, reuertar, dubitandum minime censeo, quin historia ad prudentiam comparandam maxime accommodata putari debeat, & hominem ad res oes constituendas, ad quaelibet gerenda negotia ac deniq; ad omne officii munus instituat. Legi apud Cicerone, cuius etsi caeteri lingua,
ego tamen,ut verum fatear, non ta linguam s*pe miror,qua
pectus i legi, inquam, homines licet ad summam peruenerint senectutem; nisi tamen ex historiis aliquid interdia sibi degustandum putauerint, semper non iniuria inter pueros
referri posse: quod nepe quemadmodu hos latet quidquid
a tot gentibus, quae hunc terrae globum incolunt, immo uero quidquid a suis ciuibus, quidquid a maioribus quidquid ab ipsis deniq; parentibus gestum suerit ι ita ab illis, quae, antequam ipsi in lucem ederentur, acciderint, ignorata sit necesse. Non inepte M. Tulli litteris etiam prodere potuisses, iuuenes, si historiarum cognitione sint praediti, senes posse
iure appellari: harum etenim ope non minore saepe, quam senes, prudentiae gloria efflorescunt, imo sepe eo maiore. quod hi reru sua tatu aetate gestarum, atq; harum quide nootum, sed plerunque tenuissimae solum partis notitiam habent; illi vero totam ante oculos habent antiquitatem , dc quidquid pene a mundi primordiis gestum suerit, perquafacile comprehendunt. Et vero Auditores, si V lysiem antiquitas mortalium omnium longe prudentissimum duxit quod Troiano bello interfuisset quod multorum errore annoru pleraq; maria lustrasset, quod coecos , ac temerarios bacchatis fortunae impetus haud semel sensisset, ac deniq;
quod plurimarnm teneret mores gentium, atq; nationum;
cur quaeso is quoq; consilio, dc prudentia non mirifice praestet, qui non unicum bellu, sed quotquot ex omni pene memoria ubi q. terrarum sunt gesta perlegerit, qui Omniu prope urbia, montium, marium ,fluuioru situm ex historia didicerit,
52쪽
eetit,qui vaclos,ac miserabiles casus, quibus mortalium subest ditio, Mancipites humanorum euentus consiliorum
in historia obseruarit, qui deniq; cuiuslibet populi, mores, leges instituta lectitauerit 3 Nisi forte temere fecisse existimamus aut Alexandrum Seuerum, qui eos, a quibus annales,&historias stequentius,atq; accuratius legi solitas nouerat, ad omnes bellicis de rebus consultationes quasi q uosdaNestoras adhibuisse perhibetur ; aut Ioannem Galeatium Vicecomitem Mediolani Ducem,qui quo melius perfecti, atq; absoluti Principis partes obire,&oibus in reb. quid optimu factu cet, videre, ac diiudicare posset, succisiuis horis historias no oscitater legere cosueuerat: qu: b. retae nec si constativi alter Imperii dignitate superiorii Caesaru nequitia. Mignauia ia prope collapsa in vetere pene sp edore, ac male satem vindicarit; alter vero populis sibi creditis ita pfuerit,& deuictis,atq; prostratis bellicosissimis omniq; copiarum genere abundantissimis hostib., imperii fines paucoru annoru spatio tantas licitate propagarit, ut a Romani conuersione Imperii ad ipsius vique seculum repetita memoria nullus in Italia Princeps aut imperandi disciplina clariot, aut opum magnitudinepotentior atq; illustrior fuisse existimetur. Quanquam quid disputot Comoedia quippe ciuilis, a que priuatae vitae imagine,& quasi speculo holes ad praecauendos dolos, ad excolendam amicitia , ad continendos in
ossicio liberos quid lingula persequor3 3 ad ola peragenda
ita instrui pleriq; opinantur, ut ea humanae vitae magistram appellare non dubitent. Hinc nodeesIe constat, qui quo facilius consilio excellere queant, S quasi prudentia carieris longe superiores ab olb. observentur,&suspiciantur , sese prope totos Comoediarum lectioni dedendos existiment. Ergo quod comoedia,in qua prς teram artu, vel potius a metium iras, querimonias, fallaces spes, inanes solicitudines Vix quid qua reperies, coplurium iudicio prae stare por; id historia, qua res a summis viris Oib. plaudentib., atq; adeo mirantib. tum publice, tum priuatam gestae conti rentur,no lope facilius pilabitiatq; perficieto Verum longius multo qua
53쪽
voluissem hac de re dicendo progressus sum. Iam oratione
mea suo quasi iure ad se vocat, ac prope dixerim rapit volaptas, qua historiaru lectio heses afficere cosueuit, quae, me quide iudicio, tanta est, ut nullius vel eloquentiβsi auolat Iris oratione explicari posse videatur. Etenim quid dulciu , qua siqndo curaru fluctib grauius, atq; vehementius sonasse iacteris, in hunc quasi portu confugere λ quid iucundius. quasi tui te seculi nonnunqua taedeat, cum Brutis, Camiblis, Aphricanis, aliisq; superiorii aetatu lumini b. versari,&rebus ab eis ubiq; gestis interesse Z quid deniq; delectabilius, 'qua quos Heroas qlibet ciuitas pepererit, quid florente pace pstiterit qua disciplina in bello via fuerit, quas urbes
pugnarit, quas caeperit, qui b. afflicta inco modis, de calamitatib. Iacuerit,ac deniq; quidpclarsi,&memorabileqvivii Maetate gesserir, uno propemodu aspectu intueri' Equide nopessime dicam libere id, quod sentio, auditores, non pessinae, inquam, sentire illos mihi persuadeo, qui, quos historia- ru lectio minime oblectat hos aut palati nimis ec delicati, aut quid iucundit.& dulce sit, penitus ignorare opinantur. lPro Deus optime. Pictura ita nonnullis in amorib., atq; deliciis et se constat, ut ea quodammo pasci, uixq; ex ulla re aliatatillum, ut ita dicam, voluptatis percipere videatur Testes non pauci; Attalus in primis Rex Pergami, qui cu alias multas imagines napsimo ac propemodu incredibili precio emisse fert ut, tu vero leperare sibi non potuit, quin ad se perlatam Aristidis Thebani tabulam centu talentis copararet. Cui erao non placeat, que non magnopere oblectet, cuius aium summa, ac propemodum incredibili voluptate non
perfundat historia, in qua ab eloquentissimis,&ingenio prope diuino praeditis hesb. clarissima maximoru viroru saetianora artificio picta mirabili conspiciuntur 3 An perfectius res exprimi penicillo,qua verbis.&oculis corporis maiore qua Oculis ait voluptate capi censebimusZQuidὶ Extare sei mus non paucos, qui variaru peragratione regionu usq; eo desectantur, ut obliti quodammo patriae, & posthabit ropinquoru,affinium,amicorsi denique omniu consuetudine,
54쪽
ebntemptisqι itine tu liborib , atq; periculis tota pene.vit 't
im ercisi et plane totam singulas inuisendo regiones, atq; v-iniuersum terrarsi orbe lustrando consumant. Et erit aliquis ita auersus a vero, ili hebes, ta agrestis, tam denique mentis in ops,qui cum sine sole, sine puluere, sine latronum metu, sine ullo deniq; in comodo, atq; labore possit domi sedes inter agnatos,& affines eadem ola hillorias lectitando conspicere,atq; intueri; erit, inqua, aliquis qui se aut nulla, aut mo dicam ex historiis voluptate, atq; delectationem capere dictitetZO historia summum sane, atq; pulcherrimu Dei Op.
Max. donum, ac munus. O rerum conservatrice gestarum. Ovirtutum omni u parente. O vitae duce ac magistr1. O iucu-
dissimu in omni fortuna solatium. Comendetur, Auditores,&summis efferatur laudib. poesis, qua tanti fecit antiquitas, ut ea non hominu sed Deorum inuentum iudicarit. Extollatur eloquentia,qhominu animos qualibet in parte torquet, ac nectit, qua qui excellunt, tonare,& sulgurare existimantur. Laudeatur deniq; caeterae artes, ac disciplinae, il-bus singulari,&eximio reru omni u opificis, moderatoris Dei beneficio humanu ingenium excoli, atq; exornari pol. At inter has non infimus tribuatur locus historiar; immo vero pro certo habeatur, ea non mo nobilitate, atq; prae statia nulli concedere, veru ct multas longo superare interuallo; pares vero habere perpaucas. Sed finis sit, ne breuitatis, qua
principio promi si, me forsitan cepisse videatur oblivio. Vos nobilissimi auditores, si, qd sperare vix audeo , ex hac mea de historiae laudib. disputatione aliqua sorte hausistis voluptatem, suscepti me laboris amplissimu cae pi ste fructu existimo; sin minus, quod magis reor , duplici vobis nomine .gratias ago,& maximas, ac singulares me semper habitu tu polliceor; altero quod me hac summa frequentia cohon stare volueritis; altero, quod sine ulla voluptate, immo vero .cum satietate forsitan, atq; fastidio me tanta beneuolentia, 'atque attentione audiendum putaueritis.
Habita Patauu in Acad. Stab. an .sal. I 99. I 2. Kal. Ap. Omnia per ipsum.