장음표시 사용
41쪽
Itmoeret sed omnes,inquam, id consolatur, quod est
tam piam, atq; religiolam uitam traduxerit, eiusq; mors consentanea uitae fuerit sanctissime, atq; innocentissime actae nihil ei morte mali accidit, sed e his miseriis, M Wrumnis ad caeleste ills d beatorum animorum domicilium euolauit, ut licet uitam camorte commutasse uideatur , te tamen uera noti trit m cum morte, sed morteiri cum vita ab eo commutatam Ese exi 'stimare debea
Habita patavii in Augustissimo D. Antonii templo
42쪽
Francisci Vidua iis in dira odii is s i iii u cis RATIO. Iiquemadmod 3m nobilissima detri re, M sun)mis omnium consen.
su lauάibus dignissima, Praestantiss. Aud. mihi hodierno die ha- benda est oratio; ita parem dicedi ornatum, atq; elegantiam adhiberi a me posse sperarem; ve-rcndum sane mihi non esset, quin absq; ullo satietaetis, iatq; fastidiit genere attento ab omnibus animo audirer. Historia nanq; , cuius praestantiam , atq; no bilitatem perstringere, Λ quasi regionem quandam immensam angustissimis perexiguae tabellae finibus circumscriptam hodierna luce proponere mecum ipse constitui; adeo semper a sapientibus commendata, tantiq; habita est, ut SI doctissimis auribus uestris,&huius selebritate loci nullum prope dignius tractari posseargumentum mihi persuadeam. Veruquantum rei ad dicendum propositae dignitas mihi affert alacritatis; tantum incutit metus uirium mearum imbecillitas: si eri nanq; non posse intelligo, ut hac perexigua, M propemodum nulla dicendi facultate aequem tantae rei magnitudinem,&summos sapientum coryphaeos, floremq; nobilitatis, ac Iuventutis, quae in Patauiuo gymnasio literarum studiis operam nauat, rudi, atq; incompta oratione mea
oblectem. Ac sane ni summa illa , dc singularis humanitas, quae vestris in frontibus elucet, me solare. tur,dc recrearet, deficerem ipso in limine, ac ne uerbum
43쪽
bum quidem laci. re auderem; sed haec iacentem animum, curaq; distractum ancipiti crigit, SI consolatur: sperare enim iubet, ut quemadmodum hodie locum istum praesentiae vestrrae lucae illustrare voluistis, ita me de historiae laudibus disserentem bene uolo, atq; attento animo audiatis . Nec aliud ab illis profecto sperare mihi posse videor, quorum intueor neminem, cuius virtutes iure optimo historiarum monumentis ad gloriam mandari non possint sempiternam: Etenim si quemadmodum ille ait,. Carmen amat quisqvis carmine digna gerit, cur ii, quorum vita luculenta est historia dignis9ma, historia non ament, ac magnifaciant, eiusq; laudes
uel rudi, atq; inornata, commemoratas oratione benignis, attentisq; auribus non excipiant3 Alacri igitur animo, nobilissimi auditores, de re tanta dicere aggrediar,&quando uobis ob mei tenuitatem ingenii non uerborum leporem, non sententiarum grauitatem, non deniq; elegantiam,& eruditionem tanta frequentia, tantoq; silentio dignam promitti a me pol se perspicio, eam saltem promittam breuitatem,
quae in tam ampla materia, in tanta rerum dicenda- Ium copia, in tam ingenti, immensoq; campo maxima esse potest . Atq;. ut hinc potissimum ordiar, oemini mea sententia dubium esse debet, quin corti omnium non res modo gestae, sed ipsa etiam nomiana qui inter cςteros homines quali inter minores ignes primae, Vt appellant, magnitudinis sydera es aruerunt, breuissimo temporis curriculo essent obscura ta, S coeca obliuionis undiq; circumfusa caliginci miserandum in .modum crassissimis in tenebris deibtescerent, nisi perenni, ac sempiterno historiarum luimine quasi clarissima quadam face illustrarentur. iEtenim statuae, sepulchra, fornices, dc coetera id ge inusi
44쪽
nus monumenta, atq; trophaea,quae ad summorum virorum nomen ab interitu vindicandum ,&eora gloriam in omne tempus propagandam erigi con fueuerunt labentibus annis sensim consumuntur,es pereunt:, Nil est enim, ut ait Cicero, ere Amanufactum, quod aliquando non conficiat,&consumat vetustas; vetustas, cuius morsibus ne durissima quidem marmora obsistunt de qua haud scio .mini elegantius', vel sapientius summus ille poeta lepore,a que eruditione praeditus admirabili. lTempns edax rerum, tuq; inuidiosa vctustas
si Hi omnia consumitis Vitiata dentibus aeui ii . . . At historia annotum cursu non vincitur, temporis,autvetustatis ditionem non agnoscit, res ex mortis faucibus eripit, alit in omnes annos , ac deniq; immortalitati commendat. Quare si Mil cladis, Themistoclis,& caeterorum famam Graecorum nullum adhuc temporis spatium definire, ac circumscribere potuit; si Alexandri Macedonis nodii no modo nodeletu, sed ne ulla quidem ex parte diminutum est nomen, si Fabritii, si Marii, si Pompeii, si reliquoru, quorum incredibili, ac prope diuina virtute fractis barbaris populis,& victis,atq; perdomitis omnibus gentibus, atq; nationibus terrarum orbis Romana Imperium agnouit uniuersus; si horum , inquari,
omnium post tot annorum, immo vero saeculorum
spatia vivit, ac fulget laus,&maiore semper cum gloria, atq; hominum admiratione per uniuersum te rae ambitum nomen eorum circumfertur, ic uni sine dubio historiae acceptum est reserendum. Interierunt auditores iampridem statuae , quae in ipso rahonorem,ac decus fuerunt erectae; disiecta,& ad nihilum sunt redacta sepulchra; uastissimorum sornicum vix, ut ita dixerim,proiecta, &conculcatai
45쪽
2Οdent cadauera; cae tera deniq; omnia laudis insignia
ornamenta honoris, monumenta glorις iamdudum perierunt: una, una res eorum gestas historia praedi cat, dc in omnem, si aeternus soret mundus, praedica
re taeternitarem. Itaq; mihi singula hac in re diligeter perpendenti no ab resecisse visi sunt Alexander
Macedo,&summus inter Latinos orator M. Cicero, quorum ille, cum ad bella proficisceretur, plurimos secum scriptores ducere consueuerat, Vt quae summis ipse laboribus, atq; pericul is geret e conaba,
tur, memoriae proderent; nic Vero, cum inconsula
tu impiam, atq; nefanam Catilinae contra patri auxpatefecisset coniurationem , totiq; urbi subiectos prope iam ignes admirabili prudentia restinxisset,&sceleratorum hominum sicas in bonos omnes districtas ab eoru iugulis reiecisset, summis a L Luceio precibus postulare no erubuit, ut huiusmodi res litteris commendaret, atq; Archiam ad easdem carmine celebrandas sua sponte erectum, Sc excitatum, ut pergeret, atq; perficeret, non mediocri ter hortatus est. Quid commemorem C. Cesarem illum, qui& eloquentiae laude ad eundem Ciceronem proxime accessisse existimatur& bellicae disciplinae, atq; imperatoriς uirtutis gloria non modo cum Alexarid to Macedone conserri, sed longo etiam interuallo eidem prauerri potest: Z An obscurum est, quo facilius reru in ab ipso estarum memoria conseruari, Mquasi aeterno quodam vere florere posset, proprio , illas calamosuiste ab eo litteris consignatas qui etiam cum, ut sit si magna ad Alexandriam accepi clade fugam arripere, &sibi natando consulere coa ctus estet, nihil potius habuit, quam ut scriptos a seir commentarios elata inter natandum larua non sine tingenti labore, ac vitae discrimine secum efferret 3 .
46쪽
quasi parusuisset innumerabiles hostilleoplas sudis
se,prouincias subegisse quaplurimas, Cn. Popeium, hoc est, ducem illius aetatis celeberrimum parua manu profligasse; ac deniq; superiorum omnium Imperatorum famς quasdam quasi tenebras ingenti gloriae suae luminet, atq; splendore offudisse, nisi earundem memoria rern m hi storiae monumentis conseruaretur. O summam historiae dignitatem . O praestantiam singularem , atq; omni non oratione mindo, sed propemodum etiam cogitatione superiore. Celebratur, auditores, atq; omnium prope vocibus in coelum tollitur Medicina , quod humanum corpus diu conseruet incolumeam mo vero, quod non lnunquam homines alterum in sepulcro pedem iam habentes ad vitam reuocet, atq; animum intra has corporis compages vltra praescriptum, si credere fas est, aliquando detineat. At quando laudabilior lu-storia, quae non corpus, sed quod homini corpore longe carius esse debet, nomen, ac decus, non octoa inta, vel nonaginta annorum spatio, sed in longi Dsimum tempus, atque in omnem aeternitate tuetur,
A conservat. Equidem Aud. si historiae haec una vis esset, nec alio pollet nomine commendari, & extolli, nullis illam sermonabus satis ornari, nullis laudibus, ut par esseri efferri, nullis denique linguis pro dignitate celebrari posse contenderem. Verum quid de illo dicam, quod incredibili mortalium omnium consensu verissimum semper habitum constat; nullum esse vitium, ad quod, ut dicitur, velis, ac remis fugiendum, nullam extare virtutem , ad quam summo studio comparandam historia homines non invitet, alliciat,compellati Quis enim, quaeso, esse pin/test ta parum de patria,&communi salute cogitans, qui dum legit Horatium Coclitem pro patria conseruanda
47쪽
seruanda pontem contra omnes Porsennae copias te riuisse; Curtium in vastum illum terrae hiatum sese
citato equo absque ulla spe salutis dedisse prscipitem; Decios in armatos irruisse hostes, & illorum aduentum suis quodammodo corporibus intercludendum putasse; quis inqua esse potest, qui haec du' legit, incredibili patriae iuuandae studio non innam
metur, atque omnes pro illius salute tuenda ,& dignitate conseruanda neruos non intendat3 Iam ve- 'ro dum legimus ita in Romana Rep. iustitiae cultum floruisse, ut duobus a Pyrrho fusis, ac trucidatis Romanorum exercitibus,& libertate Reipub. in extremum pene discrimendi ucta, Senatus non solum veneno, ut per ipsius familiares facile poterat, illum e medio tollere, atque omni se periculo, ac metu liberare noluerit; sed eum etiam per legatos, ut a suis in posterum diligetius caueret, commonendum putriit; quis quae so summo iustitiς amore non flagret.' atq; nihil ea reperiri laudabilius, nillil praeclarius, nihil deniq; homine dignius S sentiat.& fateatur
Quid 3 Dum legimus Iulium Caesarem cum ne mine tam graues unquam gessisse inimicitias, quin occasione sibi oblata vel leui eas lubentissime deponeret, i qui rerum omnium perpetuam seruare me moriam credebatur, is iniuriarum facillime obli ut sci uideretur ;du invenimus Augustu in bello Muti ne si, cu non modo de Impetio, ac dignitate, verum etiam de salute certaret, quotidie inter equorum pene stemitum, atque tubarum clangorem,& lege-.
re,& scribere,vi declamare solitum; dum legi s 'Traianum tanta fuisse liberalitate , ac muhiscentia, ut non modo plurima semper , & maxima in priua- λtos omnes beneficia, muneraq; contulerit, sed mur ias etiam urbes immunitate donauerit; dum inuenit mus Robertum Siciliae Regem cognitionem , atq; scientiam tanti fecisse, ut si vel regno, ve I sttetis sibi F carendum
48쪽
earendum esse dinulto se libentius eatiturum regno asseuerarit; hςc,inquam . M alig eiusdem generis Plurima ac prope innumerabilia du legimus, quis
ad condonandas iniurias, ad turpe etiam euitandu, ad beneficia in om s confer eda, ad ingenuas artes,
ac disciplinas studiosissime discendas mirum in moduim nOR excitetur, & quasdam, ut ita dixerim, faces sibi ad sequenda tantorum vestigia virorum admoueri non sentiat Sed quid ego in re perspicuar m multa' Dicam breui , auditores. Historia ex leuibus constantes, ex ignauis sortes , ex effraenatis teperatos, ex crudelibus semetes, ex Iracundis mites, ex iniquis iv stos , ex avaris beneficos homines red- .dit,ut merito non tam vita memoriae , teporu testis, nuncia vetustatis, quam morum medicina , vitioruexpultri ,&uirtutum parens, atq; altrix possit appellari . Bene Petrarcha; qui cum a nonnullis selini reprehendi intelligeret , quod historiarum commemoratione in suis scriptis ultra quam satis esset, dele ctari videretur , id a se fieri respondit . quo facilius legentes ad virtutem alliceret: noraten ina vir altis si ma praed: tus mente , ac meo quidem iudicio in om . tare non laudandus modo, sed extam a.dqs; norat, inquam, esse nullo modo posse , . Vt.qui. ires a summis viris prς clare gestas legi x, maximis no .concitetur stimulis ad omnem laudem, atq;. uirtutem. Memini, Auditores, Q. Fab. Max. dc P. Corn. Sizipionem, quos Romana: Reip. propugnacula mς Tito appellauerim, crebro, ut apud Salustiu legimus, dis egelblitos; se,cum illustruam uirorum statuas in tucientur,uehementissime ad excolendam uirtute,& gloriam comparandam excitari, & accendi consuesse; id quod mea sententia is, de quo saepe iam dixi, :μrn'Ruςm0,sed re haud obscure testatus est: cum ςnim Gadib. ad Herculis Magni Alexandri conspexisset imaginem,inge musse dicitur,dcconti
49쪽
II continuo,ut verbis utar suetonii, ad eaptandas qua primu maioru rem in urbe occasiones missione es flagitata. Haec sistatuae , S imagines non animora simulachra, sed corporum ta facile praestare queunt; quato magis ad ea valebit historia, in qua iplbrii animoru emgiem summis ingeniis affabre picta,&ad viuum expressa intuemur 3 Quanqua ne illud quidein historiae laudatione aut praetereundia, aut paruinci edu reor quod seper adeo veru existimavi, quam quod verissimum; historiis nempe ad res omnes peragendas. N quaelibet tractanda negotia, atq; obeunda munera homines mirii in modii iuuari. Sic . n. sta-
tuo; siue priuatus degas, siue publicis te reb. immisceas; sive secunda gaudeas sortia na, siue quatiaris aduersa; siue belli artibus, siue pacis muneri Dus delecteris , historiarsi cognitione sumo tibi semper fore usui,&maximu, ac prope incredibile fructu allatura. Quod si cui minore fortata fidem facit oratio mea, cogitet hic ipse secum in historiis pleraq; omnia co-tineri, quς aut a maximis Regibus, aut aliberis ciuitatibus , aut a priuatis etia hominibus i a prospem euentu, qua aduerso sunt gesta;vt necessario ex eis ta- qua ex praestantissimo otum magistro, quid in qua ua re proderi, quid obesse cosueuerit, quid seque ii, quid sugie dii sit, perexiguo labore discere liceat. Quo ma is meo iudicio cum aliarum hi storiarum, quas barbarorum iniuria, atq; immanitate petita constat, tum vero illarum, quae desiderantur T.Livii Decadum est nobis deploranda iactura: quemadmodum . n. nec ciuitas ulla pace, ac bello, domi, solisqιrerra deniq;& mari res aut plures, aut maiores gessit, quam Romana; nec ex tam multis, qui earunde historia reru texere, sunt conati, quisquam id munus nihil dico de elegantia )aut fidelius, aut diligeritius, quaT. Liuius obivit; ita ex illo opere, quasi uberrimo quod a sonte maiore, qua ex alia quasi bet Hib
50쪽
storia hauriri potuisse utilitate iure optimo dici potest. O iacturam immesa,atq; aeternis propemodulachrymis deploranda Ferunt Augustu Cς sare cuP. Virg. libros Aeneidos comburi testamento mandasset, quod nempe immatura correptus morte Vltimam illis manum imponere nequisset; serunt, inquam, Augustum id sibi uetandum censuisse, qui
summo poetae uiuenti nil unqua denegarat, morienti hac in re morem minime gerendu putasse: Existimabat nempe uir no mediocri, vulgariq; doctrina, nimiam , ac plane intolerabilem sore iactura, si tam egregium, atq; praeclarum opus, quale iam ab humanis ingeniis prodire vix posse putabatur, flammis uorandum traderetur. At Deus immortalis, qua to maiorem amissis T. Liuii monumentis iactaram fecimus, in quibus non figmenta,&res ab omni veritate alienissimae, quales poetarum scriptis contineri consueuerunt , sed res a summis viris incredibili uirtute, atq; prudentia gestae stylo omni u elicissimo litteris proditae fuerant. Et si quid conqueror, cum tato malo mederi nullae possint quaerelae 8 illi certe, auditores, magno apud omnes odio esse debent, qui ex remotissimis terrae plagis, uel e medio potius ipsorum Tartaroru sinu in hoc pulcherrimum totius orbis theatrum , in hanc amoenissimam olum regi Onu, in hoc uirtutu ac disciplinatu domiciliu irruetes no modo agros depopulari, ciuitates expugnare, sua cuique pretiosissima eripere , uirgines , nuptasq; uiolare,inumerabiles bonorum strages edere, ac deniq; praeclarissimas aedificioru moles, & artis quasi miracula diruere,&solo aequare no dubitarui, Veruetia re incredibile omne historiar u genus lacerare,coburere, quouis denique modo perdere sui conati; ut quae teporis imperiit, atq; tyranide no metuunt; baro aroru tame liolum imanitate italia, atq; omni aeuo detestabile, 5 execrada euadere no omo potuerint,