장음표시 사용
11쪽
natam in Tusculanis sapientiam proferi. Perseia de quasi sublimes animae, qua olim de legibus scripserant, ac insoro facundiam, insece sapim' tiam prossi sunt, minin resp. profui ssent, quod
curis, ac clientelis stactos sensius ad literaria otia, ef philosophiam revocassent. Interea tamen imperante Augusto,bflorente imperio, cum uterque Sol in ditione Romana curreret, de illorum ingeniorum sorte non minus Roma triumphavit, quam Scipionum victoria, quod natura ea omnia
in compendia redegis et, qua divisa sustexet It --
liquitas. Eratfaculum inu potens terrarum fortunam lacessere, ct tralatae e gracia Tabula in paucorum simrisium animis sede xerant,ut s jus dicere pariter, s literas docere Suada Romanansiet. Non cadunt divini illi motus in pullatam
multitudinem ut pari dexteritate natura, scausas in foro agere, b censoriam in sileratura po sint. Cali vitio, aut negotiorum mole depresia ingenia ut posita infra caeterorum fauigium, ram tura legem, aut metam osscii sine abortu trans
12쪽
cenderunt, quasi palam faciente fati invidia tu gares inios animos instaribus fiudi' non se cere. Praebuit tamen saepius ejus rei exemplum Nobilissimus o CL V. Ausonius Popina, qui ut in hoc moribus antiquis accederet astera,ac severa legum iussia,frliciorum sepe ingeniorum remoras, literari Gij dulcedine partito scio mitigabat. Ita enim servus animus,ac laborum severitate contra crus in rugas, tanquam cuntodia exiliens amariores Musas excolebat, ut frontem exporrigeret, ac
igneo 2piritu tanquam vehiculo in ἀδυτα sapientum, ad qua accedere plebeio piaculum est, penetraret. Inde emissi tot partus ad Imporem sectili, ne no ira aetas barbare loqueretur,aut scriberet ua Latinitate cavit, qua tam augus ta jam erat, ut cum antiquitate facile in comparationem descenderet. Fragmenta Varronis, quem gravis lingua maiestas literarum Principem fecit, temporum injuriis mutilata artim a Criticorum erro
ribus, quorum sunmna hoc faculo imperia sunt, partim ab interitu,quifatalis bonis Authori ου ef
13쪽
se solet, erudite vindicavi adeo ut dulit e posse
an liter a plus Varroni, an Varro Ausonio debeat. Iam qua de Verborum iusserenti', de Antiqua Locutionis Usu prodiere ea talia sunt, ut, siter arasi
Mater Germania cum miraculo, ac horrore exce
perit. Adeo ut invidere eam sortem vicinior nobis orbis possit,illam se ingenistin hac provincia nascendi conditionem, ut produlorum in tar haberii tur. Solet natura abortivis partubus veros saepe fretus, ac genuinos miscere, s in tanta Doctorum hominum penuria sua laborare nostra tempora
videmus nonnullas substituere,quos literarumfacnse Togatus ordo ut filios Deorum susticiat. Eu enim eorum hominum id fere proprium, quod vi tutu, cuius ea vis en ut in longum se infandis
nec contineat si unius loci angustia. Ferit remo
tos et am terrarum angulos celebre nomen. σ
quod tu ingrata patria morbis temporum oblite ratur, alibi aternis monumentis insicrifitur. Ad non didicere homines ressuisob aestimare. Sive vitist temporum, qui Wfacra fere omnia, sp - fana
14쪽
fana polluuntur, sive quod Uentium reram ita vilissima sint. Dolendum certe est divianos isios Sa entia magistros in nostram faelicita
ram, in invidiam amem catera m gentium na
tos consilist maioribus non adhiberi, aut proscrimi sere ex Acaaemise Latinitatem in suggestis
non docere. Haberent noctra pulpita Varrones, H Absiletibus in literatura opus sit, Scaevolas, aut Modestinos. Nunc cum homines vix Grammaticam edocti, ac transfuga sui ordinis li- . teram Professiones, quas nunquam didicere, si
bi istondeant, sit ut tacita repulsa summisia ingenia malint insece Fu, ac solitudine, quam in cim
maioris Fortuna vivere, cuius ea hodie caritas est,ut antiquo more, ac usiurpatoa maioribus non
ematur. Sed nostrum non est censoria severit te moribus seculi legem ascribere,hoc tantum libera lingua in libera rep. effari liceat, tum demum fortunata imperia fore, cum in ea ingenia inti' derim,qua cum gloria legum simul, s sapietian dia exerceat. Vestrum est, H A. ea aut horitate
15쪽
qua potestis eo candore quo suetis iudicare descrip
tis C L'' etirorum qui ne qua in parte resp. deesset procul a foro ac turba hominis, qua alias divinis Dabor bis obntare solet, forensitu tame iudicioru amin vestro nomini insicribi voluit ac utruns nostruquasi vestri ordinis amantem,ex placito viatro redamari Valete togata nomina serena fronte haec
accipite Leov. xvi. Kal. Sept. A' cII. II. cxv I I. In libros 'N. Ausonii Popinae in DE ORDINE ET V SV --
OVi Latios sonteis,prisco deduxit ab ortu,
Et linguam antiquis donat originibus Nativoque loqui Musas dedit ore Latinas Ausonia lumen nobile Popina togae: i Romani dat jura fori, saeclisque negatum Mysta sacerThemidos ordine padit opus
16쪽
ηVDiciuia est legittima rei comtro vcrsae inter litigantes disceptatio ac dijudicatio. Ejus multa, de varia sunt genera, ut Iudiciu aliud Ordinarium, in quo solemnis procedendi modus plene Observatur- aliud Extraordinatium, quod sine solemni ordine, & figura summasi te exercetur: sicut solent summaria cognitione expediri caussae ad ., quarum definitionem non requiritur ex acta probatio. Deinde Iudicium vel est Simplex .ves Duplex. Simplex cit in quo litigantes distincti sunt, & unus sustinet partes Actoris, alter rei, veluti est in actione mutui, aut exempto,aut in rei vendicatione & similibus. Duplex in quo par utriusque litigatoris conditio est, & unusquisque tam Rei, quam Actoris partes sustinet. a. quoad probatiosnes quidem, & judicii progressum, sed non quoad definitionem,& decisionem. Ea tenus enim ille sungitur vice , Actoris qui prior ad judicium provocavit a. ut in j dicio familiae erciscundae, communi dividundo, finium rea ndorum. 3. & in interdicto Uti possidetis,& Vtrubi 4. Rursus Iudicium aliud est Civile, aliud Criminale. Civile
dicitur quod praecipia μ ad oriυnhoriam commo in
17쪽
sive causa ex delicto, sive ex contractu descendat s.& hoe vesPetitorium,vel Possessorium. Petitorium eli in quo princi, paliter de proprietate & dominio rei agitur, quod dividitur in Personale,& reale. Personale est quod ex contractu,& o ligatione ad dandum, vel faciendum aliquid instituitur. 6. Reale quo rem nostram, quae ab alio possidetur, jure domi nil, vel quasi petimus 7. CuJus tria genera, Universale, Generale, & Singulare. Universale ubi petitur universum jus,&corpus integrum, utpote bonoru possessio, haereditas,civi. tas, castrum, beneficium. 8. G cnerale cum de uno jure multas species continente agitur, veluti de tutela, societate, negotio gesto p Singulare seu speciale quo una certa res vendi catur, ut fundus, equus, domus io Possessorium judicium est eum de sola possessione disceptatur; quod triplex, vel adquirendae, vel retinendae, vel recuperandae possessionis. Ad iquirendae possessionis est quando quis rei alicujus possessio nem, quam nunquam habuit, adquirere conatur L quale est interdictum, Quorum bonorum, Quorum lesatorum,& Interdictum Salvianum I i. Retinendae possessionis cum quis possessionem quam adeptus est, si sortem ea turbatur, vult
retinere; quo pertinent interdicta Vti possidetis & Vtrubia a. Recuperandae possesilonis quo possessionem qua vi dejecti sumus nobis restitui petimus, cujusmodi est interdictu Vnde Vi i 3. Criminale judicium est quotiens ex crimine ad
vindictam publicam agitur,sive reo corporalis poena instigastur,sive muleta fisco applicetur. I . Et hoc aut Publicum, aut Privatum. Publicum ideo dicitur quod cuivis ex populo,qui modo idoneus sit accusator, coercitio publici descii plerumque datur is . vel potius quod ex legibus publicorum
judiciorum veniat, atque descendat 16. cujus duplo genus, unum Capitale quo poena mortis aut exilii irrogatur t7. al-- terum non capitale quo infertur pecuniaria poena,vel modica coercitio in corpus, ut fustigatio. I 8. Privatum est quo
crimen seu delictum privatum persequitur is in quem illatuest,sibique aliquid dari, vel applicari eo nomine petit, ut Obdamnum
18쪽
damnum injuriam, surtum, &similia 13. quod item vel oradinarium, in ovo certa poena nominatim constituta est, &certus judicandi modus, atque ordo servatur, cujusmodi cst crimen laesae majestatis, adulterium, homicidium et O. vel Eratra ordinarium, in quo poena qua crimen vindicatur est atabitraria, nec jure civili definita, ut est concusso, praevarica tio, incendium, & alia ar. Postremo inter judicii genera numerantur Ecclesiasticu, & Civile sive seculare: quorum unumquodque suas legesoc jura habet, &ubi Canones, &jus civile diversa statuunt, & inter se pugnant, quae libet lex servatur in suo foro, quando caussa est indifferens, & salute animae non contingit alioquin ubi agitur salus animae, ut in juramento, matrimonio, tum jus Canonicum in utroque foro servatur ar. Item judicium Competens, & In competens, Conventionale,& Reconventionale, ordinarium, &DelegatuR,& pleraque alia, quae juris Interpretes prolixe magis quam utiliter pertractant. Constat autem Iudicium ex persionis & rebus, sine quibus omnino consistere nequit. Persena principales &necessariae sunt Iudex, Actor, S ROus 23. Accessoriar, & utiles sunt Adsessor, Advocatus, Pro
curator, Defensor, Testis, &similes, de quibus mox infra dicemus. Res, sive lites quae in judicium veniunt, sunt vel Publicae vel Privatae. Ilis pertinent ad jus publicum p in s cris, sacerdotibus, magistratibus , legibus, in iure fisci, in re militari, denique in rebus civitatum consistit et . Hae resispiciunt jus singulorum, de quo in judicio disceptari solet; suntque duorum generum . Aut enim obligationis speciem habet, ut q reser utur ad cotractus,vel ad quasi cotractus et s. vel ad delicta, vel ad quasi delicta, quibus in ludiciu nostro,
sive alieno nomine vocamur. 26, Aut non habent speciem obligationis, cujusmodi sunt caussae, quibus vel domi niunx rei vindicatur, vel quasi dominium, vel posesso, vel usus, ususfructus, vel habitatio, vel servitus rustica, aut urbanaar, Vel denique simile aliquod jus quod quis in re aliena se habere praetendit. Non tamen licet in judicium trahere rem A a alienam
19쪽
AUSONII ro pranalienam a g. Aut alterius caussam in ipsius praejudicium a. gere uo. Veluti si plures sint haeredes unius creditoris, unus totam caussam in judicium deducere nequit, sed id tantum
quod sibi debetur actione prosequi potest 3o. Neque etiaam in judicium venit id quod post accidit, vela caussa
instituta plane alienum,& separatum est,sed id tantum quod actione comprehensum est, & caussam propositam contingit 3 r. Itaque non potest judicium firmari, neque sustenta ri ex eo quod lite pen dente esse, ahi deberi incipit, ad quod prosequendum alia interpellatione opus est, nisi ex ea caussa vel obligatione, ex qua prius lis intentata fuit, sustineri pissit 31. Accessiones tamen in judicium deducuntur, non
quidem iure actionis,sed ossicio judicis 33.Atque adeo qui ruid ex natura judici j sive propositae actionis dependet in ju-icium tacite veni dicet non petatur 3 . Praeterea Res sive
lites quae in judicio tractantur, vel in facto, veli ore conasistunt. Vnde omn is qusstio aut facti ene dicitur, aut Iuris. Facti quaestio est cum non constat an id factimi sit de quo controversia est, vel si de facto constet, de eius qualitate ex circunstantijs quaeritur 3 3 . puta si factum liquet, quis fecerit, quomodo fecerit, quo loco, quo tempore, quo instrumento, quibus prassentibus , quid ante rem , quid cum re , quid post rem evenerit 36. Quorum omnium probatio inscumbit adserenti; quoniam ea quae in facto consistunt non praesumuntur, sed probanda veniunt 3 f. Et haec quaestio facti vel est de causa criminali, ubi an admissum sit crimen ante omnia quaeritur, deinde si hoc liquet. de circunstantijs;
vel de causa civili, veluti de existimatione, de honoribus se muneribus, de re pecuniari de dominio de possessione, contractibus, & aliis 37. In quibus spectantur modi per quos
res adquiruntur, vel amittuntur, vel retinentur,&administrantur. Hoc enim in toto jure agitur quemadmodum quid cuiusque fiat, aut quemadmodum quis resti vel jus suum co- servet, aut quomodo alienet, aut amittat 3 8. Quaestio juris
est cum constat lactum esse id de quo lis est, nec ulla est inter litigantes
20쪽
litigantes de facto controversia,sed quaeritur recte jurene nactum sit fierine potuit vel non, & quid leges, ac jura ea de restituant, ut si constet, Titium occidisse Seium & quaeraturan jure occiderit, & qua poena afficiendus Nam cognito faucto inde juris quaestio emergito. Quae ex praescripto lepu& constitutionum decidenda est o. In eo enim faetistio a Iuris quaestione maxime differt, quod haec secundum Ieges, jura,& consuetudines receptas deciditur r. non ex opinione & mente Iudicis; qui si a juris & justitiae trami, te deflectat litem suam facit .a. Facti vero quaestio cum tota a probationibus dependeat M. in potestate & arbitrio judicantis posita est; fic tamen ut acta & allegata sequi debeat . Et ex illis statuere, perpensis diligenter omnibus circu. stantijs satisne probatum fuerit, an non. Porro judiciorum ordo, & usus multiplex, ac varius est, & alius servatur in cognitioni s caussatu,alius in actibus, & partibus processus. Cognitio causarum fit hoc ordine- Quaestio incidens ante principalem deciditur Prsjudicialis ante finalem 46. Vt
statusquystio movetur 47. Aut contra agentem opponis tur exceptio eum sine actione agere s. Vel personam non esse legit timam 0. Aut judicem incompetentem, vel suspectum esse So. Quia tales exceptiones praejudicium adstarunt, ideoque prius definiendae erunt. Sic causa criminalis praecedit civilem, etiam in privatis: cum scilicet utraq; prinaeipaliter proponitur. unde qui criminaliter accusavit Titium
furti vel alterius delicti, is pendente lite actionem civilem de aliquo debito adversus eum intendere prohibetur, quod actio criminalis ut magis ardua, prius finiri debeat 3 r. Sed si causa criminalis in modum exceptionis proposita incidit in civilem, ut sipeum decem ex instrumento, tu excipis, di opponis instiumentum illud falsum esse, vel civilis in crisminalem, ut si tu me accusas plagi j ob servum abductum, contra ego dico illu servum meum esse, potest utraquecaus,sa eadem sententia dirimi ue a. Si una civilis in aliam incidit, .