장음표시 사용
21쪽
limentis si pater neget filium esse, idcircoque alere se non
debere contendat, vel si filius neget parentem, summatim oportet, incidentem hanc quaestionem cognoscere 1 3 . SI militer si criminalis causa alia in aliam incidit, ut si maritus uxorem suam adulterii ream facit, uxor aute viri lenocituose adulteratam opponat, lenocinij quaestio prius erit decide. da M. Si in causam summariam, ut est executio judicati,incidit alia quaestio non summaria, ut est quaestio proprietatis, nihilominus debet exceptio illa incidens summarie decidi, sicut summaria principalis 1 s. Si caussae principales civiles duae proponantur, ea prius definietur, quae ordine primum edita est 16. Si criminales, vel civiles caussae ambae sint ina, quales, major prefertur minori, ut petitio haereditatis cum sit universale judicium, prs cedit alias caussas speciales, &ideo dum quis petit haereditatem a possessore, interim non possiant libertates & legata peti tanquam minoria dicia 1 r. Major enim quaestio minorem ad se trahit 38. Item judiciu posse rium retinendae possessionis ante petitorium cognossci ac peragi debet. Nam inter illos qui de retinenda posse- . sione contendunt, necesse est prius constitui uter possideat. I9. Alioquin neuter possct alteium tanquam postabrem
convenire, & rem vendicare; cum vendicatio adversarium
possidentem fateatur 6o. Nec potest intendi posse rium retinendae possessionis ante finitum S decisum petitorium; nisi in causa beneficiali, aut respectu diversae possessionis nasturalis, & civilis di. Secus si actor expresse vel tacite petitorio renuntiaverit, aut illo finito succubuerit tuc enim permittitur a petitorio ad possessbrium transire 62. At possesso. rium adipiscendae, aut recuperandae posscssionis, cum petistorio cumulari, & eodem libello prorimi potest Go Licet judex ex officio positi jubere ut separatim judicia traruntur M. Et ad illud posscsibrium semper potest litigator recurrrere si velit suspendere, & deserere petitorium 6s. Sentemtia autem in possessorio judicio lata non praejudicat, neque
ossicit petitorio . quoniam in hoc de proprietate, in illo
22쪽
de possessione agitur, di separatam rationem habent possessio & proprietas 67. Contra sententia lata in pctitorio potest per exceptionem rei judicatae obstare possestorio, maxime si admixtam proprii latis caussam habeat, veluti cum ad obtinendam possessionem necessaria est dominil vel qua. si probatio 68. Quod ad ordinem actuum, & solemnitatum iudicialium attine is Omnino servandus est, neque licet jus
diciorum ordinem Omittere, vel pervertere, tam in criminalibus, quam in civilibus caussis G. Quod adeo verum est, ut nec valeat sententia ubi judicium ordine, serma, & solenitate sua caret To. Sunt tamen multae caussae quae non seravato judiciorum ordine summatim tractari possunt Immo in plerisque non modo praetermittuntur solemnitates in jus dieijs consuetae, sed etiam semiplenae, & sum naviae probationes sufficiunt, ut in caussis modicis & parvi momenti II in quibus J mirum summaria illa cognitio nullum caussae; praejudicium adsert a Veluti in actione ad exhibendum, in qua & remittitur juris ordo, &lassicit semiplena probatio, nempe juramentum 73. Item cum agitur de constituendis alimentis Vel lis est inter domesticos, patrem & filium, vel libertos 7s. Et similibus caussis de quibus interpretes,
fusius agunt 76. In nonnullis caussis ordo quidem &for- .ma solemnis judiciorum praetermittitur, plenae tamen prohationes & defensiones requiruntur, ut evenit in caussis gravvibus & magni praeiudicij, veluti beneficiorum, electionum. decimarum, & usurarum, 77. Item in crimine Iesar majestatis y8. In quibus neque libelli oblatio, neque litis con'
testatio, neque seriarum humanaru observatio, neque muls
ta alia solemnia judiciorum requiruntur, sed probationes, debent esse lassicientes 70. Ordo autem judiciorum posti Iat ut primum Reus in ius legittime evocetur, id quod in supremis Curijs fit citatione impetrata per supplicem libellu. in quo & actoris, & rei nomen domicili lique, & causis qua-litas exprimitur: in inferioribus tribunalibus & dicast et ijs
non opus est supplicatione, sed actor simplici citatione curat
23쪽
adversarium citari per judicem pedaneum aut viatorem; deinde offertur reo libellus ad quem respondendo litem constellatur, vel sit habet exceptiones sori declinatorias, aut sim, les dilatorias eas priore loco opponit; post exceptiones per- emptorias ad refellendam, vel tollendam actionem in libello propostam regerit, quas actor per replicationc diluit. hanc reus per duplicationem, & sic deinceps 8o. Tum acta &probationes utrimque conferuntur, & tacta conclusione ta-dem caussa judici, ut de ea sententiam ferat, committitur. streino sententia quae transivit in rem judicatam, neque per appellationem suspensa est, executioni mandatur ut jus dicium habeat effectum. Praecipuus enim judicii effectus est ipsa Executio 3 r. licet alii quoque multi Iolent effectus numerari, inter quos primus est instantiae obligatio: quoniam iudicium coeptum, post litem contestatam litigatores instantiae obligat 8 r; ita ut unus sine consensu alteriu-ti renuna
clare, & a iudicio discedere minime possit, sed ubi dilaedere velit, tanquam litigator temerarius, i inpensas litis,& omania damna adversario suo refundere cogitur 83: & ubi sine iusta litigandi caussa&fatigandi tantum adversarii gratia litem intentavit, tenetur iudicio de calumniatoribus S . ae obligatio Instantiae facit ut non detur locus poenitentiae 8 I. nec admittatur mutatio, nisi ea sit modica quae naturam ii
dicit non immutet cum modicum pro nihilo habeatur; n que id Iudex curet 86 At declaratio constante judicio scinperpermittitur 7;quia nihil novi inducit,sed id quod est obscuarum duntaxat aperit 88. Secundus effectus est Iuli dictio Voluntaria quae per judicium datur;cum scilicet convenit in ter partes ut alius qua cujus, jurisdictio sit caussam cognoscat 89. quilibet enim potest alterius jurisdi tioni se subjiceresto. Tertius e urisdictionis praeventio: quoniam ubilis coepta est ibi quoque finiri debet si . unde etiam haeres judicium cum destincto institutum subire tenetur 92 & Hesricus succedens in instantia laico debet litem peragere coram
judice profano pr. Quartus Actionum conservatio, quas tu' dicium
24쪽
Uicium perpetuat in triginta annos s . Quintus Praescriptionis interruptio, Iudicium enim praescriptionem interrumpit, di consti tuit iri mala fide possessorem 97. Vltimus Novatio, quae inducitur per litis contestationem, & per sententiam judicialem s6.
25쪽
IN Iudicio tria potissimulo considerantur quae ante om
nia debent esse legitii ma& idonea, Iurisdictra, Forum,. Persena. Iurisdictio autem est publica potestas juris dicendin statuendi in quacunque causisse,sive ea sit criminalis, sive civilis i. Quae dividitur in plures & diversas species, quarum una est cuin altera Imperium, altera Iurisdictio simpli citer dicitur,eoque modo fit ut idem nomen,& sentis & suu ipsius species sit, ut Adoptio, Cognatio, & similiae . Iurisdictio simplex est cognitio cauisarum civilium sine enicitione, quae jure magistratus competit 3. Imperium est masgistratus potestas qua coercere aliquem possunt,& jubere in carcerem duci. Hoc aut Merum aut Mixtum est. Merum imperium est potestas gladii, sive gravioris alicujus coercitionis ad animadvertendum in facinorosos; ita dictum quod sta jurisdictione separatum, quasi solum, purum ψ. Quod rursus duplex, Plenum vel Minus plenum. Plenum est cum quis plenam potestatem cocrcendi & puniendi facinorosos haben Minus plenum est cum quis partem tantum hujus imperii habet, velut jus gladii & damnationis in metallum, ut Praesides in Provinciis, & Praesecti urbis olim habueriant. - . Peμ
26쪽
pertinent autem ad Merum imperium Acculatio, & In is sitio criminum, atque maleficiorum, absolutio accusati rimine c. Cognitio rixae in qua sanguis effusus est, Iusefinitio poenarum in facinorosos, quae pro varietate do. ,rum diverfi sunt generis. Primum Mors naturalis, quaena corporis, & Summu atque Extremum supplicium di-r. Cuius exemplo & alia a Iurisconsultis nominaturis civilis, quae salva vita libertate .u civitatemque adimit. itus enim es Deportatio, Relegatio, Aquae & ignis interio, Damnatio in opus publicum , Fxsilium perpetuum
i confiscatione bonorum Detrusio in moliasicriuin dum manet, Incarceratio perpetua, morti comparantur,& his
iis damnati mortuorum loco habentur sicut & illi damnatur ut perpetuo sint carnifices, vel qui vigore st impune occidi possitnt 8, Ilcm Meri imperii sunt Pau-irum erectio o. Amputatio sive mutilacio membrorum, ia quaelibet acerba in corpus coercitio, veluti fustigatio, illorum verberatio, flagellorum castigatio 1 o. Ex comaticatio sive proscript:o contra rebelles & contumaces,licatio&confiscatio bonorum, Nota infamiae in crimi-3us i I. Animadversio in corpus demortuu in atrocioria
criminibus, in quibus memoria defuncti damnatur 12. ondendi statuta de causis criminalibus, Impositio eramum & collectarii, Multa & Poena quae ad animadverum in facinorosos Indicitur: licet olim multarum &arum compendia regalium jure venerint I 3. In carcer erpetua, vel etiam ad aliquod tempus coercitionis aut
diar gratia in criminalibus. Nam in civilibus &pGariis caussis Incarceratio pro modica coercitione,vel cu-a mixti imperii vel simplicis quoque jurisdictionis est,
Mixtum imperium est potestas juris dicendi & ex se di in civilibus privatorum caussis, ita dictum quia Iustioni miscetur & jungitur, quae alioquin sine modicaritione nulla,&Husoria esset is . Cujus duae sunt partes,
dam enim sunt imperii magis quam Iurisdictionis, ut B a quae
27쪽
, AVS NII ro Ora quae magis in imperando, jubendo, & exscque do quarni in cognoscendo consistunt,vcluti jubere, cavere,&in posssessionem mittere quacunque ex re id fiat 16. in integro mrestituere, Ir, iudices dare pedaneos i8, pupillis tutores constituere is, interdicere urbe aut agris, lapidcm scandalii
portandum imponere, in columna, aut posticulo affxos.
multitudini publice exhibere et O. Alia potius sunt iurisdictionis,quam imperii, ut quae magis in cognoscendo, qua ima perando versantur; veluti cognitio de quaestione ingenuitatis, &de transactione alimentorum as, adiudicatio bonorum possessionis, adoptio, manumissio, interpositio de. creti in alienatione praeciorum &rcrum minorum aetatis, eoclesiae &similia, a 2. Hoc autem Mixtum imperium habent
omnes magistratus qui pro tribunali jus dicunt, & possunt jurisdictionem suam poenali judicio defendere: sicut Merum imperi u habet Princeps,uel magistratus cui lege,aut SC aut constitutione aliqua specialiter delatum est 23. nam idem magistratus aliquando& jurisdictionem & merum imperisum habet. Et tam Mixtum imperium quam Iurisdictio deleusari potest & mandari, adeoque mandata Iurisdictione transa
fertur a : nisi quotiens aliquid quod in mixto imperio, aut jurisdictione situm est, nominatim,ac specialiter est comini Dsum, quoniam ea quae specialiter dantur, mandari non ponsunt as; veluti est tutoris datio, cujus cognitio ipsi Praetori specialiter demandata est. 26, cognitio de transactione alimentorui interpositio drcreti a7, & pleraque alia. Contra Merum imperium jure civili mandari non potest a8, nisi a Principe, vel alio supremo, vel aProconsule a quo delegari potest Legatus ro; qui tamen de ijs quae majorem animadversionem requirunt ad Proconsulem remittere debet 3o; aut a Praeside absente ex caussa necessaria, vel infirmo, a quo Merum imperium delegatur quoad cognitione quisdem & sententiam, non autem executionem 3I: ni fi esset insignis latro cujus supplicium differri non expediret 3 a. Sescus est jure Canonico, quo omnia possunt delegari tam quae
28쪽
Iimperij meri O mixti quam quae Iurisdictionis sunt 3 3. Alstera cloisio Iurisdictionis cst,quod alia Voluntaria dicitur , Ita Conectitiosa. Illa in causis civilibus inter volentes adhi- laetiar, eaque explicantur emancipationes, manumissiones, adoptiora , confirmationes testamentorum, donationum' corix rararium, aliique hujusmodi aetiis qui macistratus au toritate etiam extra territorium, & citra tribunalis adscensu ocorin Ue loco recte fiunt 34; haec advorsum invitos &corixerici Cntes exercetur tam in criminalibus,quam civilibus Cacissis 3 S. Et rursus duplex est, Vna luuicialis quae in judicio cum Caussae cognitione explicatur, ut in citationibus,&reliquis actibus iudicialibus; altera Extrajudicialis quae exstra jcidicium exercetur, interdum quidem sine causis cognitione, ue fit in missionibus in possessionem, in interruptionibus, iri cautionibus, & smilibus; aliquandocum cognitione, ut fit in bonorum possessione, alimentis, excusatioambus, tutelis, curationibus, aliisque. Postremo dividitur Iuri L dictio in ordinaria Delegata sive Mandata, & Prorogatam. Ordinaria est quam quis suo jure vel beneficio Principis plene habet; Deleeata qua quis recipit ex si petioris delegatione 3'. Quae rursus est aut Universalis,autSpecialis. Univera salis cu universa causaru cognitio, Specialis cum species du-taκ at iurisdictionis comissa est 37. Is ergo qui Delegata iurisdictionem suscepit, non propria sed mutuata delegantis iurisdictione perfungitur, qua deficiente deligatam etὶam deficae necesse est 38. Vnde nec Iudex delegatus mandatam sibi jurisd citonem alteri mandare potest 39 , praeterquam si sit delegatus Principis aut Proconsulis ψo; cui par est legatus Cardinalis i, aut sit delegatus ad universitatem caussa. rum 4r, aut amis sit non jurisdictionalis, sed exsecutivus, ut vocant, qualis est Citatio, & Examininatio testium posti juramentum ab ipso delegato exactum 43. Delegata autem jurisdictione veniunt ea sine quibus aut res explicari, aut
, jutis io defendi & exerceri commode nequit 44. Ita i que delegatus tantum ad quaestionem proprietatis, nihilo-
29쪽
minus de posscssione poteli cognoscere, si c ussam propries
tatis alias non potest definire q3. Et delegatus licet multare non possit ψo. tamen quoti cris impediretur aut cludet et ejus iurisdictio, multam dicendi,&pignoris capiendi potestatem habet ψ . Prorogata jurisdictio dicitur cum litigatorcs sponte sua se subjiciunt alterius jurisdictioni, &, ut inter eos jus dicat consentiunt S. Qui consensus adeo necessaurius est, ut no valeat iurisdiistio quς per metu, vel errorem est prorogataq9. Si tamen mutata voluntas litigatorum fuerit ante litem contestatam, aut Ditem priusquam Iudex adir torre adhuc integra, poterant recedere, nec tenentur lius 'ausmodi conventioni ilare so: nisi iuramentum intervenes rit, vel nisi iudice prauente & consentiente prorogatio facta esset sis: quoniam ea quae in Iudicio promittun ur praecise ob ligant 3 a. Prorogatio autem in eum tantum fit qui notiuonem & jurisdictionum liabet 13, scilicet ut caussam pro- gatam cognolcat & judicci, non tamen exsequatur seniarentiam a te latam, cujus executio pertinet ad judicem oradinariumn proprium I . Et fit quatuor modis, De persosna ad personam, nempe ut alius iudex quam cujus jurisdictio est, jus dicat , , . De re ad rem, ut Iudex ultra summam
suae jurisdictionis judicet a quae Prorogatio fieri potest
tacito consensu partium actore exigente majorem summam quam judici, fert jurisdictio & reo non opponente 37; De tempore ad tempus, ut Iudex ultra tempus litibus dirimen, dis praefinitum cognoscar,&judicet 13. De loco ad locum,nt Iudex hujus territorij, alibi jus dicat 39: in qua promagatione non modo reqyiritur expressus consensus partium, sed etiam consensus judicis illius ad cujus territorium caussa dijudicatio prorogatur 6o. Nec fieri potcst Protogatio in re bus diversi generis, sed in iis tantum fit quae sunt lusdem naturae & serinae, veluti judex ad certas merces datus ad aliud genus prorogari non potest 61, neque maleficiorum judex ad lites pecuniarias cia, vel contra Iudex cauis
tum civilium ad criminum inquisitionem 63. Denique
30쪽
Prorogatio non habet locum in caussa criminali qui: ticias judex ex officio inquirit O ; ncque in caussa appellationis, quia appellatio fit ordine & gradatim ad judicem sup*iore, nec potest fici i ad judicem non suum os . Adquiritur autem Iurisdictio tribus potissimum modis. Primo concessione&beneficio Principis,cum scilicet Princeps vel alius superior habens potestate concedendi Ordinaria iurisdictionem eam alicui committit in aliqua civitate, provincia, aut praefectura 66. Idque cum testificatione publicae scripturae, sine qua jurisdictio ordinaria nunciuam censetur collata 67. Sed concessa per Principem jurisdictione non etiam venit Meru maperium os, quod non alijs competit quam quibus id specialiter coceo itur 69: nisi forte de Principis mente aliter constet, nempe illum concessisse plenissimam jurisdictisonem. Quamvis major pars Interpretum existimet conces.sa jurisdictione Merum ouoque imperium concedi; quoniam Principis beneficia plenissime interpretanda sint o. &nomen Iurisductionis simpliciter prolatum potiori sua significatione accipi debeat, ut tanquam genus suas includat species I. Quae controversia ad usum sori parum pertinet, cum
hodie fere ubique lirc omnia jure Magistratus definite coma petant. Deinde adquiritur Iurisdictio Consuetudine Ia. ut quandoVnivei sitates studiosorum Praefectiam sibi deligue
ordinarium, vcl cum civitates,& mancipia judices constituaunt inter negotiatores, & artifices qui de his judicent, quae ad negotiationes&artificia illorum pertinent,ad quos tenetur se sistere absque ulla fori exceptione, si actor velit 73.
Postreino adquiritur Praescriptione longi temporis, & quiadem cum territorio ut ros immobilis decem annis inter praesentes, de viginti inter ab sentes 7 - Citra territo i iii exemplo rei in corporcae triginta,vel quadraginta annis II. Caeterit in Prael rapto uno aliquo actu ju isdictionis no adquiritur alia species tutis dictionis,qui in ille actus refert, quonia non plus
praescriptu intelligitur,quam posscssum fuit 76. At si actus Emiles & sdem generis sint, aut si durit dictio concessa sit,