장음표시 사용
41쪽
is A v so N I I P o P M AE - rnarius vero cui mandato superioris jurisdictio,& causae Og nitio delegata,atq; praesciipta est, utDelegatus,&Subdelega. resa. No tame quilibet Iudex esse,darique potest. QUda enim lege impediuntur ne judicestini, quidam natura, quidam moribus. Lege, ut qui propter commissam turpitudinem Senatu moti sunt 3. doncc sint restituti, aut elapsum
sit tempus ad quod remoti sunt . publico judicio damna-ti,haeretici, deportati, infames, & viles, quibus fores digni tatum patere non debenis, imperiti iuris 6: quod tamen de judice dato intelligitur, non ue magistratu, quem satis est adhibere adsessores peritos 7: aut de juris doctorum sententia judicare, vcl saltem ejus rei cognitionem,& experientia habere, de qua judicandum est 8. Nec pater in caussa filii; aut filius patri judex esse potest, maxime in caussis criminas bus, nec quisquam sibi aut his,quos secum habet jus dice. re debet 9, si modo adversarius opponat, & excipiad alioquin si taceat,& litem prosequatur, in privatis quidem negotiis pater filio, & contra filius patre judice uti potest io. .
Neque Princeps cognitionem ejus caussae habet, quae inter, ipsum,& subditos controvertitur ii. Non item Iudex ordis narius, vel Delegatus privatim sibi irrogatam iuiuriam cons itumeliamve proprio judicio prosequi potest, sed judicem
superiorem adire debet ire publice tamen illatam injuriam, quae ad impediendam,&convellendam jurisdictionem perti,neat, ulcisci jure potest 13; idque praecipue si ordinaria poena infigenda sit, non arbitraria I . Natura prohibentur
Iudicis officio fungi mutus is, surdus qui nihil vel dissicubter exaudit af, perpetuo furiosus 17, morbo sontico laborans 18, mente captus qui judicio caret io, impubes,&adulatus nondum decimum octavum annum egressus ao, nisi datus sit a Principe, vel litigatores scientes in eum consenserint o. Caecus auteni Iudex esse potest. etiam post caecita rem datus et et, licet in his quae judicis, adspectum requirunt minus recte hoc munere fungi queat. Moribus arcentur a
judicis luctione homines servi a ab nisi communi errore pro liberia
42쪽
vix ovo. x v I v I v D et V LII L Udihetis habiti fuerint a , item mulieres, quae non debent fungi virilibus ossiciis a F, praeterquam quae haereditario iure regendis suis ditionibus praesunt, aut usu,& consuetudine, Iege municipali, & principis privilegio ordinariam in subditos jurisdictionem habent a 6, ut fit hodie multis in locis. Caeterum& ii qui iudices esse non prohibentur recusari nihilominus possitnt suspecti, si dati sunt, etsi non temere Iu.
dex sit recusandus, propterea quod recusatio haud levem offensionem Iudici adferat. Nec tantum Delegatus, veruetiam ordinarius Iudex tanquam suspectus de jure Canos nico recusari potest 27, de jure vero clxili Ordinarius non recusatur, sed adjungitur illi vir probus & peritus, ut uteraque simul principalem caussam cognoscat af, exceptis nonα nullis casibus de quibus infra. Delegatus recusatur,& libela Ius recusationis vel ipsi si praesto sit, vel eo absente judici municipij in quo recusans agit, offertur, atque intra triduiam proximum arbitri ex consensu litigatorum eliguntur, qui delegati judicis vice fungantur, atque suspitionis caussa o- missa principalem caussam definiant 29. Quorum tam e senatentiam Iudex delegatus,recusatusque executioni mandat, ni- ab ea provocatum sit; o. Fitque recusatio judicis in ipso litis exordio intra viginti dies 3r, ante omnes exccptiones dilatorias, quia si opponitur alia dilatoria censetur provocatus Iudex ut eam definiat, & sic consensu approbatus,ut posea recusari non possit 32. Nisi forte post factam litis consetestationem novae suspitionis caussae sint datae, quarum ratione judex in quacunque parte judicii etiam post conclusionem, si evidenter contiet post incidisse, recusari poterit 33 Et facienda est Recusatio in scriptis seu libello, non verbis in quo de jure Canonico requiritur allegatio caussae suspiti-Gnis, ejusque probatio legittima coram arbitris 3 at jure civili non est necesse suspitionis caussam allegare, sed suf-
ficit ut recusans praestito juramento calumniae adserat se hahere illum suspectum 36. Causae autem suspitionum sunt multae, & quae testema dicendo testimonio repellunt, e CD a magis
43쪽
magis lassiciunt ad judicem recusandum 37, quoniam Deulius est invenire alium judicem,quam testem 3I. Eiusmodi sunt si iudex sit noster inimicus 39, vel contra advelsarii nos stri amicus, familiaris, domesticus, coinatus, aut asinis 4o: quae tamen causa suspitionis non admittitur,si vir sit spectatae innocentiar.& integritatis, ut non cadat in eum suspitio
pravi judicis i ; vel si utrumque litigatorem pari jure sens uinis, quo suspitio tollitur, attingat a. Si iudicii nomineonum aut munus acceperit; si inde commodum vel emo
lumentum speret 43: Si habet litem cum altero litigatorum 4: Si praeiudicium secerit a quo non temere sit declinaturus 4s; aut si in eadem caussa procurationem advocatione rue iam ante prs stiterit46: aut si denique caussa in qua j ex est ad ipsu ,proximosve ejus pertineat 47: ob quas tres posteriores caussas etiam ordinarius judex recusari potest 3. Porro Iudi cis potestas,& officium quod latissime patet , in tribus partibus judicii maxime versatur, in cognitio, ne, definitione, &executiones. o. in cognitione duo potissimum Iudex curare debet, alterum ut ordo judiciorum, &solemnis forma servetur, in decemcndis citationibus, in recipiendis, aut rejiciendis libellis dandis dilationibus 3 r; in audiendis responsionibus, & examinandis testibus 1 a, alii saaue hujusmodi actibus judiciariis, in quibus utrique parti sufficienter,& exaeqiro officium suum impartiri debet 13: alterum, ut Capita caussi, Merita vulgo vocantὶ diligenter animadvertat, &quar vel ad defenfionem, vel confutatione eorum adducta sunt recto animi judicio perpedat, atque eX'cutiat 14: quae a litigatoribus vel eorum advocatis,pra te missa sint ipse suppleat, praesertim si clausula salutaris in libello adiecta sit, de qua infra 3 s. In definitione diligens cura adhibenda Iudici ut factum controversum ad jus certum,& expressum accommodet, aut si jus dubium est, ex eollatisone legum aequalem aliquam similitudinem constituat 16, si Ieges discrepant semper novissimum jus sequatur 37, vel ex probata aliqua consuetudine intersectatione faciat: qum
44쪽
'm Tnsuetud0 l optima logum interpres 1 8. Quod si
ius nullum sit quod facto accommodari possit, tum ex duoci bono statuet prout sibi aequius, & melius videbitur' in
omnibus cnam rebus aequitatis potior quam stricti juris ratio habe aest 39. Sententiam seret conformem libello oori praescripto,& natura propositae actionis 6 I,& reum vel lolvet, si actor nihil probaverit 6r, vel condemnabit iactor intentionem suam impleverit 6n & reus contra nihil exceperit aut probaverit 6 . alioquin si temere &mald iureiasi in Lini mentis suae conscientiain in con stilo habere, velut in executione caussae criminalis,quam nila quam Iudex prosequi debet si scit reum injusse damnatum t , aut in re notoria ex scriptura, vel confessione viva voce .libi facta, quae tamen im actis non probetur G, aut in casui vehementer dubio 7o, aut in defectu legis, contractus ν raut in notoria injustitia ex actis deprehensa D. Item si cnes regundi sint, aut hominis artas ex inspectu dijudicanda xiit 74. In exemtione debet observare juris ordinem, nec uemodum excedere 73, Nam si immoderat8, injuste,& sine cognitione caussae, & iuris ordine non servato sententiam a1e dictam executioni mandaverit, censetur privatus, eleue impune non paretur 76. Et instituet executionem parte petente, & implorate eius officium 77. in realibus quide acti nibus Italis in re ipse ad restitutionem cum fructibus 8 velli res haberi nequeat in eius aestimatione 7ς: in personalibus vero post elapsum tempus quod iudicis arbitrio indultu fuit condemnato debitori Io, si non fiat tolutio debiti. pig. nora capiet, distrahet, vel adiudicabit. & primo quidem it eo res mobiles, & se moventes, deinde illis non sufficientia laus immobiles: tum denique res incorporales, ut nomina itura,& pignora 8 r. Praeter hoc est quoddam Iudicis ossi-ctum merum, purum, ' Iiberum, vulgo Nobile appella. sum, quod sola turri autor te exercet; interdum etiamne
45쪽
mine petente,impulsu proprio, ut cum ob publicam utilitratem innutrit,& punit facinorosos 8 r, vel cum impertit olliseium suum alicui privatim id imploranti adversus eum que nulla legis actione convenire potest, sed ex solam tbi obnoxium habet 8 3. Quotiens enim oldinam a od ficit, hoc ipsum iudicis officium loco actionis proponitur, &.imploratur. 8 .
46쪽
DEιρο 4ri sunt qui mandatam jurisdictionem ex
ercent,& in ea proprium nihil habent, sed munere delegantis funguntur I. Eorum non ulli sunt Dele- ti summi Principis non agnoscatis superiorem; ut Pontificis, Imperatoris, & Regis: quidam Dclegati inferioris prinuci es, ves cujuslibet iudicis ordinarii, illi habent plenissi.
mam jurisdictionem,& omnia sine quibus ea commode expediri nequitet. sententiae suae executionem 3, quam si ipsi nolui facere, ordinario cumittere possunt, qui cu patere tesnetur , multae dictione apprehcsione S, citatione per edicta S. cognitione causaru criminaliu 7, & subdelegadi potestatu 3: hi sola causaru cognitionc habent 9; non multam dicere non apprehendere possunt Io, nisi suspectum fugae D, nec citare per edicta ta, & sententiam suam exsequi, quod ab ordinario fieri debet I 3, nec alium subdelegare I . Rursus alij sunt Delegati ad universales causas, ut cum committu-tur omnes caussae alicuius ditionis, territorii castri is, qui fere comparantur judicibus ordinariis & delegatis a principe io, alii ad generales causias, veluti si mandentur omnes causae quae vertuntur inter Seium&Titium i7; alii ad plures caussas expressas speciatim 18, alii ad unam caussam & qualibet ilIi incidentem 19. qui omnes pari iure censentur quo deIegati ab inseriore a o. Et possunt omnes esse Delegati . qpi iudicis officio fungi non prohibentur 2I. nec multum rescri an sint privati hom ines, vel etiam inferiores illis quo- rum caussas cognoscunt & dijudicant, an honore & dignitas te an tecellant et r. modo sint dirimendarum litium & caussa-: in uastua istin periti as, Delegatus enim aestimatur ex i
47쪽
persona delegantis cujus vices in delegatione gerit a Mnon minor ipsi quam deleganti honor & obedientia praestari debet a s. Sed non prius tanquam Delegatus rccipitur,&aestimatur quam rescriptum delegationis inhibeat a 6, quo solo delegatio probatur, non item testibus 2 . Ideo semper in citationibus formam suae delegationis inserere debet, ut fides ei habeatur 28. In reliquis actibus iudiciariis eundei ordinem,& modum servare tenetur,quem servat ipse delegans in suo tribunali rς. Quδd si plures sint Delegati simpliciter omnes odesse oportet nec poterit unus, di alter silus cognoscere,& iudicare 3o; quod contra est in delegatis cui hac clausula. Quod si no omnes caussae huic servire poterui,
unus, aut alter eorum eam definia vel cum clausula alternativa ut omnes, vel duo, vel unus judicet; r. Et si tres sint Delegati cum ista clausulae Quod si non omnes,& duo idem sentiant,&totius diversum,licet sententia duorum valeat, & executioni mandari debeat, tamen illi duo non poterunti exsequi nisi vocato saltem tertio, etiam in hoc dissentiete,&nolente adesse set. Si pares numero delegati diversas sentestias protulerint, omnium sententiae pendent ex confirmatisone delegantis 3 3 o sicut ordinat ii si pares numero diversum: sentiant, ea sententia obtinet quae humanior est, & reo favet 3 . Si autem plures diversas sententias dixerint ei sentenatiae statur cui major pars consentit 3 3; & a sententia delegati fit appellatio ad delegantem 3 6. Item uno ex pluribus d Iegatis mortuo omnium exspirat officium, adeo quod in .caussis delegatis absque renovatione delegationis ulterius procedere nequeant, sicut est in pluribus arbitris 37. Delegantur vero hodie ex generali consuevidine quam jus Cainonicum induxit, omnes indifferenter caussae, etiam quae sunt meri, di mixti imperii, tum maxime cum tota & plena
iurisdictio delegata est 38. etsi nonnulli etiam mersi, & mixa itum imperium in simplicis jurisdictionis concessione venire
icontendunt 33, Subdelegatus est cui causa , vel unus arti-
vel pars cauta a delegato secundoloco committitur
48쪽
DEO O . & vsv IVD- LI 3. Γ ιι o. Hujus costituendi potestatem habet ut diximus, delega, tus principis, delegatus proconsulis, delegatus ad univcisi talem causarum, non item Delegatus ab inferiore principe qui sub delegare non potest, nisi sit actus exsecutivus, non jurisdictionalis, ut est testium examinatio, citatio qi ; aut sit delegatus cu potestate subdele adi r: aut subdcleget sciaente,& patiente primo delegante a quo tunc ille Submega, tus delegatione habcre putandus est . 3, aut denique si partes ante litem cotestatam subdelegationi non opponant 4 quia estExceptio dilatoria qus litis contestatione tollitur 43.
49쪽
- bitti, qui litigatorum consensu,& voluntate liguntur
I ut sua sententia contioversias dirimant,& componant r. Horum plura sunt genera. Quidam enim ex comproαinis adeuntur, quoru arbitrio parituros se litigatores hinc inde sub stipulatione poenae promittunt unde & Recepti arabitri &Iudices compromissarii appellantum. Quidam sine poenae promissione accipiuntur 3,& fere in contractibus & negotiis quotiens aliquid arbitrio boni viri definiendum est interventores,& pacificatores esse solent, vulgo A bitratores 4. Quidam a magistratu bonae fidei ac arbitraria is actionibus adduntur, qui proprie Iudices appellantur s. Quidam vocantur Arbitri iuris, quod lcgis necessitate consstituuntur,quando judex ante litis contestationem tanquam suspectus recusatur, ut de caussis suspitionis an legitimae sint cognoscant 6- de quibus non est hic dicendi locus, sed tantum de prioribus duobus generibus Arbitro compromissario, & Arbitratorer inter quos varia & multiplex disse. rentia est. Nam Arbiter aditur ex compromisso sub stipuitione poenae si sententiae illius non sit paritum , ad dirimeadas lites & controversias in judicium deductas 8,& coganoscit ad modu Iudicis servato juris ordine or adeo ut nec die feriato arbitretur I o, quia arbitria ad modum judicioruredacta sunt is, Nisi inter partes compromittentes convenis tum est quomodo procedere debeat. tunc enim ipsi nihil liacet praeter quod cautum in compromisso, ex quo omnis ejus potestas dependet Ia. Ad hoc arbitrium profert citatis partibus,& praesentibus, quia necessaria est earum praesentia, nec lassicit absentia per contumaciam ra. Et Arbitri u ejus sive aequum sive iniquum, ratum habetur, nec ex iniquitate appellatur,aut reducitur i . etsi aliis quibusdam ex caussis
Reductio permissa sit, de quibus insta. Item litis contes
tio coram arbitro facta interrumpit praescriptionem perinde ac si coram ordinario judice secta esset i . Denique probationes,& alia acta coram arbitrio producta valeptin ordinatio i
50쪽
hario judicio 16. Quae omnia aliter obtinent in Arbitratore, qui adsumitur nudo consensu absque poesae promissione. I , &non tantum a liti Ptoribus dirimenclarum litium causa D,led etiam a contratientibus ad firmandos vel declarandos contractus, scilicet ad costituenda venditionum pretia ,& ad mercedes conductionum, & partes societatis,aut haerecl t
tis i3. Insuper cognoscit neglecto juris ordine, & solemni ratis ratione nulla habita 19. unde etiam die feriata Arbitra mentum pronuntiat, quia hoc ipsum Contiactus habetur xo, qui feriis quibuscunque initus valet ai. Et haec disterealia maxime spectatur quotiens incidit dubitatio Albitret quis an Arbitrator sit constitutus. Nam si ita sit copiomis sum ut quis se rato iudiciorum ordine caussam decidat,pro arbitro habendus est quamvis Arbitrator nominatus sit in compromisso: & contra si ita cautum ut omissa iuris forma& solemnitate rem simpliciter deliniat, is Arbitrator est,&habet potestatem arbitrandi prout sibi aequius melius vide. bitur, sic tamen ut uni parti addere, alteri cetrahere, nisi justa ratione moveatur, non possit aa: &, si inique arbitratus fuerit, laesae parti ab eo ad arbitrium boni viri, id est ordinarii ipsorum judicis. Reductio permittitur 23. QVod sin co- promitti,,& actis nullum omnino genus arbitrandi metit ex-ζressum, vel utrumque conjunctum, & cumulatum. in du-io cognovisse ut Arbitrator,& Arbitramentum tui: sse censetur , quod summam aequitatem habc t, nimirum ut peti
possit R eductio a . Et valet arbitrium ejus partibus ab lentibus & non citatis latum, si caussam ipsis praesentibus cog 'novit; at si non fuerunt praesentes in cognitione caussae vel aminatione, tum arbitramentum ipsis absentibus & non citatis latum est nullum as. Sed litis contestatio apud arbistratorem facta non interrumpit praescriptionem 26; nec PrOtiationes & attestationes coram arbitratore prolatae fidem iaciunt coram judice ordinaro; quoniam apud arbitratoremon est Iudicium, etiamsi ordinem iudiciolum observet 27.