장음표시 사용
381쪽
ad sustentatIonem naturae , non propter hoc habet majus jus In ista re, quam iste , qui eam abstulit , nisi iste, qui eam ahstulit, devenisset ad
statum, Iti quo amplius ista res non esset sibi necessaria ad sustentationem naturae. Idem per totum Petrus de Palude in . , & Scotus - . Hactonus S. Antoninus.
SECuNDuM DUBIuM . Utrum ille , qui noli potest resti. tuere sine magno damno suo temporali , puta destructione artis, ex qua vivit ipse cum familia sua , quia nihil habet nisi instrumenta , cum quibus laborat, aut libros , Cum quibus Doctor consuIendo vivit , aut Capitale , cum quo mercator sustentatur, & hujusmodi: dum ille , cui debet restituere , est satis abundans, ita ut possit competenter Vivere absque eo, quod sibi debetur e teneatur statim restituere, vendendo instrumenta , & hujusmodi Respondeo, quod non . Debet tamen petere licentiam
differendi restitutionem vel per se, vel per interpositam personam, si id fieri potest absque aliquo periculo . Si licentiam dat creditor , jam dubio procul differre potest. Si vero eam dare non vult , adhuc secundum Joannem de Neapoli in Quolibeto diserre potest restitutionem , & interim annuatim , vel quolibet mense aliquid solvere prout melius poterit . Arguitur 47. dist. cap. Sicut ii in ver. Invadere cum
Glossa ibi, ct Extra de furtis cap. Si quis , ubi patet, quod
magna necessitas, etiamsi non sit extrema , excusat a prompta restitutione . Debet tamen debitor sibi cavere a super- suis : quia non potest vivere cum honore, & cum dece tia sui status de alieno secundum Raymundum. Et, si ipse in vita non poterit ex integro satisfacere , injungat haeredibus , quod compleant id , quod superest reddendum . Concordant Scotus, & Ricardus.
Ixo Et hic iuvat audire S. Antontium Ioeo proxῖ me memorato scribetitem - Idem videtur dicendum , cum quis habet instrumetita artis suae, unde ex labore suo gubernat se di suos, & vendendo, vel tradundo
382쪽
ea, ut rest;tuat se Is creditoribus . non poterit laborare , & Inde lucrari: puta libros quoad dii rIsperitos , & Medicos, instrumetita quoad artifices. LMborando autem cum praedictis , ultra sustetitationem suam poterit interini paullatim satisfacere. Nec credo esse contra hoc quod dicit B. Thoinas a. i. q'61. , scilicet quod statim restituendum est alienum simpliciter . Non enim ita amare verba accipienda sunt, dicit lex , sed civiliter & in sacra Scriptura statim dicitur fieri, quod in parvo tempore, ut patetΜalachiae 3. Sestiis veniet ad templam ste. Et praec ue cum ex causa ita urgenti diisertur, ut dictum est. Potest etiam multipliciter accipi in jure, & non solum pro potentia facii , sed & juris , & commoditatis , ut patet aa. q. a. Faciat in Glossa - Haec ille . Memineris Regulae , quam super hisce rebus tradidit Scotus eod. q. De quar o , quamque ipse ex eodem protu Ii Annot. 3 1 f., videlicet- Licet detinere reis alienam, quando ille , cuis Iest, debet velle eais rationabuiter detineri Casus , de quo agit ut, unus
ex illis es , in quibus Dominus debet sic velle: quia, ut post nonnulla
subdit ibidem Scotus - Debet magis velle, quod visetur m nuω incommodum proxiwi restituentis, quais modicum incommoduω fauis , vel nullum, in ilia modica dualisne restituentis se.
Cave tamen , ne ex hoc inseras , quod , si disseri potest restitutis propter grave damnum, quod restituens pateretur, poterit etiam ille, qui furatus est magnam pecuniae summam , quam adhuc habet penes se, vel in re ipsa, vel in aequivalenti , differre restitutionem, quum restitutio similissu inmae semper grave damnum videatur ad terre . Non recte infertur haec
conclusio scribit Genneltus de 7. Decal. prae c. c. 4. q. 6. : qui R quum dicitur , differri posse restitutionem ad vitandum grave damnum , sive in propria vita, sive in honore, seu fama, vel etiam in bonis: id Inte ille dum est soli immodo , cum hujusmodi damna possunt declinari per dilati nem , & d iserunt ab eo damno, quod revera inseparabile est a restitutione , qtiae nota causat damnum proprie dictum, cum id tantum restitu tur, quod legitime non erat acquisitum , ac provide in bonis nostris con- numerandum , & computandum non erat . Sic restitutio mille aureorum non censetur per seipsam afferre damnum restituenti, quia tantum restituit
quod suum non ust . Sed damnum , quod locum praebet dilationi restitit tionis debet differre ab eo, quod est connexum cum restitutione summae per viam inaustam comparatae . Hujusmodi est v. g. cum restitui non potest, nisi vendatur fundus pro pretio quingentoriam aureorum , qui mille aureis communiter aestimatur. Et sic de caeterla - . Hactenus ille , Casum ergo Authoris intellige , quando debitor . magnum damnum pateretur in rebus propriis non debitis. Nam si restituendo jacturam tantum patiatur in rebus debitis, vel in Iucro, quod facere Intendebat ex rebus debitis, non potest tib hanc causam differre restitutionem : quia hoc non esset damnum pati in rebus suis , sed solum relinquere res alienas, vel alteri debitas ,& non
383쪽
c non tacere luerum ex alieno, vel ex re alter I debIta. Prudenter adjicit Author , quod dubitor in hisce casibus , in quibus differre potest restitutio:iem , cavere sibi debet a superi luis sumptibus. Fusius rem hanc exponit S. Antoninus eod. cap. 8. ultra medium - Tain men non debent tales ita laute vivere , & pompose vestire cum lain iliis su Is, & filias suas cum magnis dotibus nuptui tradere , sicut si non essene obligati ad restitutionem. Sed parce vivere, & parvas dotes tradere. Et si non possunt nobili, vel mercatori nuptui dare, artific , & plebejo debent tradere , dc alia sis peri tua resecare . Haec ille.
Tra TnaM DulltuM . Utrum existens in necessitate ,
qua d ctum est in praecede liti Dubio, 1allem teneatur statim restituere, si etiam ille , cui debet , valde egeat , & sine magno incommodo non possit transire cum carentia ejus , quod sibi dcbetur ZRespondeo , quod sc ; immo tenetur cedere bonis se incundum Joannem de Neapoli ubi supra , & Raymundum ,
& Dodiores communiter: quia non licet cum incommodo aliorum facere commodum meum de alieno : quia insuper
prima charitas incipit a se ipso Sis. dist. cap. Non fatu :nisi ille, cui debet restituere , liberaliter v ρllet concedero licentiam dii serendi.
a11 credἰtor In hoc casu , Ia pari scit Icet cum debItore , eaque
gravi necessitate existens , invitus rationabiliter est , quod differatur res iatullo, qua eget, eidem summo jure debita. Ex ordine en Im cliaritatis potest caeteris paribus sibi potius, quam debitori velle coasulere e praesertim cum sit melioris conditionis , utpote habens , & possidςns jus exigendi solutionem ex iustitia ei debitam , & debitor ima si in extrema necessi tale co is itutus , ut i upponitur , in qua sola rimnia fiunt communia. Noa licet ait Author tacere commodum sutim, profectum suum de alieno cum gravi incommodo Domitii , eoque invito . Et i Jrco si debitor in hac circums antia statim lion restituit, peccat, quia agit contra rationabilem voluntatem Domini, & insuper icitetur ad omnia damna, quae ob talem dilationem patitur Dominus: est enim injusta, di visco eorumdem causa , quum creditor jus hiabeat prompte exigendi tale debitum , justamque ratio iem ii a permitte udi dilatinae in aliquam sibi suaeque 1amiliae summo
Quod si creditor, posthabito proprio, eoque gravi damno, debitori
384쪽
Cous 1 D. III. A a T i C. II. Sos
eone edere velἱt facultatem differendi restitui nem e Autlior adserit Id 1 opse ab eo fieri . Certe uniusquisque est rei su ae Dominus; N iccirco scuti
ex sit perabulidantia caritatis poteit onus restitu tronῖs in totum rc laxare ,& remittere , potior i jure poterit concedere dilationem . N hilo tameti secius si agatur de creditore , quῆ sit Paterfamilias , & jure naturae nedum sibi, sed & suis pariter providere debeat, tametsi di hic jure civ Γ possit concedere dilationem, de qua sermo; arbitrarer tamen Confessarium non debere probare hanc caritatis superabundantiain . Concedere huiusmodi dilationem in casu , de quo agitur , cum aequali nempe , Immo graviori damno sui , di suorum, puta cedendo b ais, ne debitor coactus si id agere , non esset curam vigilem gerere domethicorurn suorum juxta mandatum Apostoli I. ad Timota. s. v. s. - Si quis autem suorum, θ' maxiwe domesticornis curaω non Bahet, fidem aestavit, Er est te eli deterio - . Esset potius eos negligere , iisdem .luc ia re gravi co..tulto nocere . Quod debitor frave damnum patiatur, sol ipti imputare debet, quia debitor reipsa est , & praesurii .n si talis sit ex m. leficio vel quasi . Sed quod , debitore sublevato, camilia creditoris huic eidem damno reddatur obnoxia soli posset tribui non ordiaatae caritati Patris , quae , dum uita prodeI , alteri nocet, quae, ut sublevet extraneum, propriam familiam
sine necessitate fravat. Hoc tamen dictum sit sal, o moliori audicio.
QUARTUM DUBIuM . Utrum , cum quis non vult rest, tuere, quia tiola potest nisi cum magno suo incommodo , ct ille , cui debetur restitutio, nota vult concedere dilatio
nem aliquam, possit debitor absolvi a suo Consessario Respondet Petrus Casuel tit. Restitutio, quod , etiamsi
non immii reat periculum vitae rellii uere debenti , vel aliud grave incommodum, potest Conses Iarius conscientiam suam formare ex eo quod intendat militer gerere iacgollum cre ditoris , eo quia videt, quod secus agens non ita cito , Vel non ita commode , vel sorte num qiram posset iste rem suam recuperare , dc cum hac conscientia absolutionem potest precatori impartiri : dummodo tamen hic bona fide pro mittat satisfacere cerro die, vel aliam cautionem prritet . Caveat interim , ne exigat ab eo Juramentum , quia tun rPeccator a Coia sessario recederet quasi desperatus. Facit pro
hoc L. Solpendo T. de negotiis gestis, S L. Ait Praetor g. r.
385쪽
8os Covsi D. III. ARTI c. II. s. de minoribus . Do uritiam lianc bene notent Illi Conse Gsarii, qui ab luendo reddunt tardiores quos absolvunt , dum. vel statim, vel saltim citius restituerent, si ipsis ah solutio
denegaretur ; tunc enim non agunt utiliter negotia creditorum , sed gravant conscientiam propriam , & de damno, quod ex eorum culpa patiuntur creditores , tenentur ipsi satisfacere, cap. Si culpa Extra de injuriis G damno dato .
311 Super hac re certe gravissima dIeerem, salvo meliori judicio. piod ii debitor rationabiliter nollet statim omnia restituere , & creditor
irrat*oiribiliter nollet aliquam moderatam concedere dilationemr puta quia dub tor omnia statim res ituendo amittere deberet statum suum alioqui iuste acquisitum , & creditor ex aliqua dilatione nullum grave sentiret incommodum : imilat in hoc casu Contcssarius debitorem absolvere a peccatis su is , dummodo vere promittat paullatim restituere , Immo restitutisnem hanc incoeperit , paratus eandem prosequi usque dum plene satis te cerit :& insimul parce vivat, & de splendore& decentia sui status detrahat quantum potest, ut quamcitius poterit res itutionem absolvat . Ratio est rquia debitor efficit quidquid potest In illis circumstantiis positus, & credi
tor super hac re irrationabiliter est Invitus; immo peccat contra caritiatem, oblitiiste volcas , quod sine mora ipsi omnia restituantur eum tanto si commodo debitoris. Si autem secus esset, videlicet debitor irrati onabiliter nollet om ita statim restituere , & creditor rationabiliter nollet concedere
dilationem : puta debitor nollet statim omnῖa restituere , quia sic altiorem statum suum amitteret injuste sibi acquisitum , rapuis nempe , usuris, furtis, aliisve similibus injuriis, atque i.ijustitiis, & creditor dilat ponem nollet concedere , ne fur glari etiar de iniquitate sua , de iniquitate sua
commodum reportet: in hoc casu deneganda ahsolutio eth debitori , nisi Prius omit a cum essem statim restituatis Ratio est: quia debitor statum
non amitteret suum , sed alienum , ac injuste possessum relinqueret, &Tu erteretur ad proprium ; creditor autem juste negaret , quod in hisce casibus a nullo jure conceditur . Nec in hoc casu j iistificaretur Cqatessarius secus aetens , ex eo quia noli potest inducere debitorem ad omnia statim restituenda , quem pres,e cognoscit paratum potius ad perseverandum in iii justa omnἰum retentione, quam ad se omni alieno spolianduin e uti μ e paratum ad satis laclendum paullatim quolibet anno , quolibet mense, qualibet hebdomada. Culpa hoc est iii debitore , eaque gravissima, improbitas cst, malitia eis, pertinacia est, quae ipsi non debet prodesse; secus enim omnes iniusti detentores rerum alienarum possent absolvi, quia omnes
386쪽
hoe monItus IIbere vellet indulgere debitori, ut tacilius , & sne strepiture haberet sutim , Dominus ipse est. Nolὲ ita Contessarius , tametsi quandoque utiliter gereret negotium creditoris , quia Dominus ipse non est rei alienae , & debitoris malitiam contoveret, atque pertriaciam. in idquid ergo Author docet super liac re, id Intellige, quando debitor rationabiliter petit dilationem , & creditor est irrationabiliter invitus : quia tunc Contessarius nullam interi creditori injuriam et immo utiliter gerit ipsius neSotium.
387쪽
Psti MuM Duaru M . Utrum absque reali restitutione quis absolvatur ab onere restitutionis ex relaxatione creditoris δRespondeo , quod licet verbum restituere, quod sonat in pristinum statum reponere, non veri ficetur in remit sone , L. Resiluere is de verborum significatione , ob quod aliquis teneretur necessario dare rem restituendam actualiter, si extat , vel tantumdem , si non extat : tamen quia jura aliquando dicunt reddant, quod est verbum latius quam restituere L. Verbum reddendi T de verborum igni scutione , ct verbo reddere promiscue utuntur . ro restituere : ideo dico cnm Glolia in Regula Juris Peccatum Libro Sexto , &Federicum consilio I S. , & χχ. quod ex relaxatione , seu remistione absque reali restitutione quis liberatur in tantum in quantum ei relaxatur. Et hoc etiam clarius patet : quia Jus Canonicum utitur verbo fatisfaciat pro resis ut Extra de raptoribuu cap. In literis , & aliquando verbo emendent, ut dicitur .ap. Super eo eodem titulo za μή prius ablata
restituat, si poterit, vel emendandi Arisam , EP plenam fe-curitatem fecerista'. & satisfactum intelligatur qualitercumque voluntati creditoris satisfiat L. Si rem alienam g. Omnis i f. de pigneralitia actione: ideo absolvitur ex remissione sicuti dicium est. His concordant Archidiaconus cap. Σωde Muris libro sexto , & Panormitanus in cap. Cum tu Extra de usuris. Hic tamen nota , quod , si ille , qui debet restituere , non habet animum restituendi, si posset , nouabsolvitur quoad Deum non obstante quacumque relaxatio
388쪽
Covs Io. III. ARTI C. III. 8o ne , immo est in continuo peccato mortali. secundum diu in in Qilol. beto, donec poeniteat, restituere tamen uou
restri.igantque naturalem cit justumque Domini t acultatem a dominio. ipso provenientem, qui potest donare potest etiam remittere; remisso enim est quaedam donatio - Nam ait L. LI. C. Mundati veι contra suae qu&e ς 'DIe rei moderator , a que arbuer-- est . Dubio procul creditor potest jus situm , quod habet In debitorem , alteri donare . Cur ergo non pote rit illud idem ipsi debitori remittere Facta postmodum liujusmodi remis so e , quum per hanc coadonetur alteri jus exigendi , & accipiendi solutiouem et sponte t luit , quod In debitore tollitur obligatio solvendi , quae poli ea in illo ipso casu non amplius redit et quia , se uti scriptum est C. de Nwisone pi noris L. f. - Obligatio fewel extincta instaurari non potest - . quia Lisii per per remissionem ablata est omnis I.i aequalitas , & nihil amplius retinetur invito Domino - Scieati, er ω entienti non m injuria , neque dolus - Regula 27. Iuris In Secto. Dixi, nisi leges id prohibeant , & In aliquo particulari easu restris-gant naturalem hanc Dorn ii facultatem. Notum enim omnibus est In nonnullis cas bus legem id vetanse , declarasse Iasu pur, nullam remissionem , tametsi amplissimam , debitori quicquam prodcsse , eique suffragari . Nulla Itaque remiisio est facta Iudici Ecclesiastico , qui a partibus litigantibu aliquid reeipit praeter id , quod ipsi in jure permittitur , sicuti sancivit Bonifacius VIII. de referiptis in Sexto cap. Statutum g. 7. - Si quid autem
contra Constitutionem praesentem receperit , ad ipsius restitutio h . et integram teneatur : nnIla eorum , quilus restiIutio facieπda fueris , remisy: ..' tillaI nus profutura eidew - . Nulla remisso est facta Episcopo , vel ali .: Praelato habenti jus visitati di , qui i.itra mensem tenetur restituere dupi MI ,s praeter moderatas expensas aliquid accipit ab Ecclesia, quam visitat , sicuti decrevit Greg. X. de censisus in Sexto cap. a. Nulla eis in hoc dux iumrerelisione , Iifleraritate, seu graria salitura - . Nulla remissio est facta It quisitoribus haeret Icae pravitatis , si qui essent, qui praetextu officii inquis. tio.iis pecuniam ab aliquibus extorquerent. Id constituit Clemens V. cap. lentes In Clenient Ina de /aereticis- Σὸcd si secus in his, dei eorum a Llero fecerint, excommunicationis δεηtentiae eos f jacere decernimus iis facto. A qua ηοη positηι Myolai , praeterquais in mortis a Niculo, d nec illi, , a quibus extorserint, plene foris fecerint de pectinia sic extorta . LO iιωgiis , pastis, aut remissionibus super b c Palituris - . Nulla reii P. I. . l, si quae fieret Caaonicis absentibus a re . . . ia , qui pro eo te I pDce privari liu diitributio,iibus , quae solis praeco itidiis debeat I . ita Laac iliam Tri-
389쪽
8ro Cous Io. III. ARTI c. III.
dent. sest 24. de reformatione cap. Ia - 2 apii ccmυlane , cui renyIssione excitio, his careant juxta Mni cli VIII. de tuis - . Nulla demum remis. sio est, quam taceret Beneficiarius , si quid de bonis Ecclesiae aliquid alteri dedisset non pauperi ; Beneficiarius enim non est, ut toties dixi , honorum Ecclesiae Dominiis , sed simplex custos , & ad militi ter . Qitum restituere , si solam vim literarum ait cadamus , idem redoleat ac aliquem iterum possetarem tacere , in pristitium statum reducere - Rostituere est ait L. x x. ff. de versortim significotune etium possessorem fac re, fris que reddere se . Restituere autem is inteli, tur ait L. 31. ibid. qui simul O eu ais octori reddit, quam is habit nos esset , si flatim judicii accepti temt re res ei reddita fuisset , idest τ ti capionis causis , di
frustium - Restituere ait demum L. 7s. eod. tit. γ is dide ur, quI id repseruit , quod habi rus esset actor , si coutroversia ei facta ncn esset et cui
concinit S. Thomas a. h. q. 62. art. I. In corpore se Dicenduis, quod restitiae
re niὴil uliud esse videtur , quom iterato aliquem statuere in pseponeω ,
vel dominium rei fuae se . Merito conatur Autlio, ostendere , verbum hoc in
materia restitutionis non esse accipiendum l. i stile tori sua signiticatione . Id ut probet, in medium prolert ea jura , quae loco rei tiriit ociis usurparunt alia vocabula latius sigilificantia; ec quibus legitime infert, vcrificari restituti uena , quomodocunque creditori satisfiat, sive id agatur, rem ac ceptam , aut pretium ejus actu reddendo , sive creditor Gaus rei fit ut Ioais debitori remittat, sive alio quocumque modo debitor voluntati creditoris sat Is faciat. Non est igitur mirum, quod olim super hac re diu multumque disputatum sit , & quod Doctores gravissimi hinc atque illinc ita contei derint, ut nulla possint lv licitate compo ii . Inter eos , qui pugnarunt proiiecessaria reali restitutioae aut rei ipsius acceptae, aut tantundem , principem locum tenuit Gerardus de Scuis Ordinis Eremitarum S. Auguitiai : &inter eos, qui post Glossam ni Regulam 4. duris iii Sexto secus opinati sunt, arbitrantes suffcieater satisfieri etiam per liberam creditoris remissionem , praecipue emicuit Federicus pariter de Senis in suis Consiliis . V
de, si placet, S. Antoninum pari. a. tit. a. cap. 6. , & S. Bernardinum To. I. serm. o. art. a. cap. I. , qui ambo rem hanc lii se pertractant, tametsi in eat
dem non descendant sententiam : quia S. Antoninus totus est pro opi iione Federici, & S. Bernardinus nihil latentatum relin luit , ut op Inio. ic in Gerardi firmet, atque constituat . Non vacat hic obsoletam hujusmodi disputatio.iem iterum examini subjicere ; a multo enim iam tempore praevaluit sententia Federici, quae plurium veterum fuit , puta Pa..ormit 4.ii in cap. chis tu, de Guris, Hostiensis in Summa , Autlioris tum h c. tunt in Angelica ver. Restittitio Litigo num. r. , aliorum lue I & quae in prae senti a Iunioribus omnibus communi calculci oblig. iatur. PLcet nihilom,
nus audire unam ex ratio iῖoua ej iisdem Federici aliis S. Anto.tinum θ
390쪽
Hi Xertiles , scilicet quod sincio remibis - . Rati .iem hanc tanti iaciebat Tedericus , ut eam putarct intolubilunt. Reipsa enim lux, quod voluit, e pressit. Reipsa Expressa nocenι, non expressa non nooent- , L. Is s. T. de diperfis regulis Iuris antiqui. Reipsa demum communi apophlegmate docemur , quod uxclusio unius eis inclusio alterius.
Sacues DuM DUBIUM . Utrum omnis relaxatio , seu re
missio debiti, qualitercumque obtineatur, liberet debitorem ab onere restitutionis Respondeo , quod non, sed necesse est , quod obtineatur . Primo, sine incussione metus, puta non petatur tali modo, vel per talem personam , quod creditor damnum aliquod patiatur , si non remittat ; remissio enim in hoc casu non valeret. Secundo, sine desperatione r puta debitor
non dicat, debeo tibi centum , & si vis quinquaginta dabo tibi , aliter nihil habebis, & hujusmodi. Tertio , sine frau.
de : puta non dicat , se nihil possis solvere , cum tamen. possit saltem partem : vel non dicat , se debere modicum quid , cum debeat multum ; sed aperte, & ingenue manifestet quantitatem debiti, impossibilitatem . vel incommoditatem restituendi . Qii arto , cum Iibera & gratuita voluntate: puta non dicat, si mihi non remittis, non faciam tibi tale servitium ; sed remissionem petat propter amorem Dei, & motivo solius caritatis . Qtiinto , ut ille , a quo fit remistio , alienare possit , secus enim remissio non valeret , sicuti dictum est supra tit. 2I. Dubio primo, Si autem alienare potest , ct omnino libere remittit, debitor non tenetur amplius ad id , quod ipsi fuit remissum , nec creditor potest amplius revocare talem liberam remissionem secundum Raymundum.
3x Haec omnia plana sunt, & luce merIdiana elariora. Audiamus quaeso S. Bumardinum loco proxime laudato - Propterea ad hoc quod libere fiant, supple remissiones & valeant apud Deum, quatuor sunt