장음표시 사용
121쪽
II 8 LIBER animal, nempe niuem, di sat Syllogis arus,in Felapion, Nulla
nix est animal, omnis nix est alba, ergo Aliquod album ponest animal. Ev. a- Is TE Syllogismus ab Aristotele vocatur, Expositorius, rq quia per sumptionem inferiorum probat uniuersalius illud - ' Minoris praecedeni is, id est, Aliquod album non est animat:&talis etiam in aliis Figuris, tertia optimc fieri potest. De sex potestatibus, oe tribus defeci ιbus Syllogismorum. CAP. XV.
SYLLOGIs Mo Ru M potestates sex sunt, Ptima est, plura concludendi. Syllogismus enim , qui infert uniuersalem, potest inferre eius uniuersalis subalternatam,& inferens conclusionem , potest inferre eius convcitentem , & id quod sequitur ex tali conclusione. SE C v ND A est, veru ex falsis syllogizandi. Eade enim sorma Syllogismi aliquando verum ex vero deducimuS,Vt, Omne animal est sensibile, Omnis homo est anima ergo Omnis homo est sensibilis: aliquando verum ex falso, ut, Omnis leo est rationalis, Omnis homo est leo, ergo Omnis homo est rationalis :aliquando etiam salsum ex falso concluditur. TERTIA est,circulariter syllogizandi. Est autem Syllogi Cmus Circularis, ille qui ex alterius conclusione cu unius Praemissae conuertente infert alteram Praemissam. Hoc autem fit in terminis couertibilibus, ut, omne corpus est compositum cx materia & forma, Omne ens mobile est corpus, ergo Omne ens mobile est compositum ex materia & forma:fit Circularis conuersa Maiori, Omne compositum ex materia & forma est corpus, Omne ens mobile est compositum ex materia& forma, ergo Omne ens mobile est corpus.
QvIRTA est,c5uersiue Syllogizandi Est aute Syllogismus
Conversiuus,qui ex contradictoria, vel contraria prioris Syllogismi cu altera Pi aemissarum tollit alteram, id est,eius contraria,vel contradictoria infert:quo maxime utimur, quando alterius rationem euertere volumus, ut, Omne album currit, Omnis homo est albus, ergo Omnis homo currit: Fit Couer-siuus ad tollendam maiorem , Nullus homo currit, Omnis homo est albus, ergo Aliquod albuna non currit. Potest etiam Maior eadem particularis fieri,& erit in Ri cardo.
Qui NT A est, Syllogizandi per impossibile. Est autem hiesyllogismus, qui ex cotradictorio alicuius propositionis verae negatae cu altera propositione clare vera, infert manifestὸ propositionem salsam, ut fiat regressus ad negandum oppositum
122쪽
stum propositionis negatiuae. Verbi gratia, negat quis, spongia est sensibilis, argumentabor sic, omne animal est sensibi le,Nalla spongia est scit sibilis,ergo Nulla spongia est animal. Ista eo .iclusio est falsa, ergo praemissa aliqua falsamon Maior,
quia est manifeste vera: ergo Minor: Opposita ergo negata prius uriat ve a. Hic autem oportet sumere contradictorium: nam in contrariis ex fallitate unius no o sequitur veritas alterius, cum utrumque salsum elle pollit. SE X T A potestas est, ex oppotitis syllogizandi. Est aure in siste Syllogismus,quo ex duabus contrariis, vel contradicto - luis riis infertur conclusio, qua negatur idem de se ipso. Vtimur que Dboc contra protervos, contraria, vel contradictoria admit pq tentes. V. g.Nulla substantia est animal, omnis substantia est animal ,ergo Animal non est animal. S v N et autem tres jn Syllogismis desectus. Primus est, ris, petere princ: pium : qui tunc accidit, quando idem per idem, b, g, vel aliquid per aeque, aut magis ignotum probatur,Vr,omni S g μονAm. homo cst homo,& Onutis homo est homo, ergo Omnis ho- εmo est homo. SE C VN DY s est, Non propter hoc accidere falsum: qui isic euenit, quando syllogizando falsitas conclusionis illatae imputatur alicui propositioni in Antecedenti, quae vere no erat causa falsitatis illius. Hoc autem maxime fit in Syllogismis, in quibus est aliqua Praemissa superflua. Verbi gratia, Homo est animal,& Omne corp' est vitres, Omnis lapis est corpus, ergo Omnis lapis est vines. Conclusio est salsa, ergo ilia pars Antecedentis est salsa, scilicet. Homo est animaI. Hic falsitas con clusionis imputatur propositioni, quae non est eausam a mea semota adhuc sequitur conclusio falsa.
TERT ius dicitur, Fallacia contratiae opinionis. Hic auteest, tu ando assentimur duabus contrariis, vel cotradictoriis, aut in uniuersali, aut In propria forma expressis, ut qui admitteret, Omne animal est corpus , dc Nigrum nullsi est cor 3ns, in comuni admittit has omnis coruus cst corpus, Nulus coruus est corpus,quae formaliter sunt contrarμοῦ Hoc defectu admonemur, ne simus praecipites in concedendo , sed prius attete consideremus,& omnia perpendamus, ne postea in contraria, vel contradictoria dilabamur. De syllogismo ex Modalibus.
AssoLvaeis i a Syllogismis, qui ex propositionibus sim
plicibus,ac Μodo vacantibus conficiuntur, non inutile
123쪽
aeto LIBER mihi futurum visum est, si ea, quae Aristoteles susissime de
Syllogismis Modalibus tractat, in breues,& paucas redegero Conclusiones , ut has iuuenes prius facile edocti, se ad grauiores in eisdem disputationes melius Sc aptius accingat: ac propterea Conclusiones simplices ex obscuro & perplexo Aristotelis contextu erutas proponam, dissicultates, tu circa ipsas sunt, in proprium locu in Ieserualido. N Tu P Laciae En igitur post uni ordinari istae propositiones secundit Modos di os,Necessario,& Contingenter, de his enim praecipuus est sermo: nam alij praeposita aut postposita una negati One,vel altera,aequi ualent Necessario, ut con stat ex superioribus. Aut enim utraque est de Necessario: aut a tera de Necessarib,altera de Inesse,quae sine Modo est: aut utraque de Contingentu aut una de Contingenti,& altera de In esse: aut lade una de Cotingenti, altera de Necessarid. H;caute sumimus Cotingens pro eo, quod potest este, di no esse, quod dicitur C5tinges specialiter sumptu, cuius natura explicuimus libro tertio:& iuvabit lectorem, illa eadem repetere. Si T igitur prima Coclusio In omni figura, Modo cuiusque Figurae ex utraque Praemissa de Necessario , conelnsiosequitur de Necessario Iadet enim, Omne animal necessario est sensibile, Omnis homo necessario est animal, ergo Omnis homo ne-eessario est sensibilis. Similiter, Nullus lapis necessario est animal, omnis gemma necessario est lapis, ergo Nulla gemma necessario est animal. Idem in aliis Modis, & figuli, oportet
existimare. SECvNDA Concluso. In prima Figura, Maiori existente de Necesario oe Miuori de Inesse .sequitur conclusio de Necessario. In
aliis veto figuris sequitur conclusio Ne cestaria, si illa sit Necessaria quae est Maior Syllogismi, reductione facta ad primam Figuram Vnde in secunda figura existente negativa de Necessario a stirmativa de Incile , sequitur conclusio de Necessario,quia negativa fit Maior in reductione ad primam. In Baroco hoc non valet, quia non reducitur in terminis, nec in Bocardo neutra enim existenti de Necessario siue Maiori, s-ue Minori,& altera de Inesse sequitur de Necessario In tertia vero figura si fuerit uniuersalis negativa de Necessario,sequitur conclusio Necessaria, ut in Felapion, & Ferison: quando utraque assirmatiua ,si uniuersalis, ut in Darapti, siue si Maior, siue Minor,sequiturNecessaria: si altera particularis,ut in
Dilamis , & Datisi, si uniuersalis fuerit Necessaria, sequitur conclusio. Aliis Modis non contingit in his Figuris.
124쪽
TERTI A Conclusio. In prinia Figura, traque Contingenti ra 3qvat uor Modis sequitur conclusio contingens , in eisdem Mod se am sequitur , quando utraque es negatiua Hi Minorseia , si dimperfecte. Dico imperfecit e , quia opus est prius conuertere Minorem negatiuam in assirmativam, vel utramque negatiuam in allirmativam,quod licet in Contingenti, ut superius diximus. Vnde seciuitiit, Contingit nullum album Currete, Contingit nullum nominem esie album, ergo Coutingit om- diem hominem currere: sed impei secti sequitur, quia debemus mutare utranque negativam in affirmativam, ut clare,&.maniseste sequatur. Similiter in aliis Modis,Minori vel utraque existenti negativa.
QVIR TAConclusio. In prima Fi ura,iis et em modis qua- εruorseruata eadem qualitate, m quantitate propositionum, Maiori exis entι de Contingenti m Minori de Inusesequitur concitisio Contingentis 1 cialiter dicit. At contra Maiori existente de inesse,& Minori de Contingenti, tam affirmativa, quam negativa, sequitur concitasto Contingentis non specialiter dicti, sed communiter, scilicet pro Possibili,& inesse sumpti, ut facile ei it exemplis ostendere. QVJ N T a Conclusio.In eadεm prima Figura idem iudicium tes de Inesse necessario, o de Inesse solo ist si Maior Contingens,& Minor Necessaria, sequatur concluso Contingentis specialiter dicti,scilicet pro eo quod potest essie,& potest non es.se. At si Maior de Necessario & Minor Contingens, siue anfirmativa siue negat tua , conclusio erit Contingentis generalis QuAd si Necessaria fuerit Maior,& negatiua,potest in ferri conclusio de In esse: vi, Necessario nullum intelliges est equus, Comingenter omnis homo est intelligens,ergo Nullus homo est equus. S E Y T A Conclusio pro secunda figura. Ex utraque conti genti in secunda figura , utcunque disponantur,nihil sequitur, nec qua do negatiua eli Contingens, O ayrmatina Necessaria vel da Inesse. At quando affirmativa est Contingens, Sc negativa Necessaria, vel de In esse,sequitur concluso Contingentas generaliter dicti, ut, Necessario nullus equus est homo, Contingenter omne currens est homo, ergo Contingenter nullum currens est equus. SEP vi MA Concluso pro tertia figura n tertia figura ex rutraque de contingenissequitur conclusio Contingens, O ex una de contingenti, O altera de Necessario , mel de Inesse, si contingens fuerit ι , quae es Maior in reductione in Figuraprima eris concla
125쪽
C A P. XVII. Postv v ΑΜ de Sullogismo simplici hucusque latius dis.
seruimus, superest ut de Syllogismo Hypothetico intro ductionis modo aliquid attingamus. Est igitur Syllogismus1m .iti. Hypotheticus, qui ex altera aut utraq; Praernilia constat Hy-Deerei. potheciza. Huius tres sunt praecipuae species secundum Hy-ι πήιxi potheticas propositiones, ex quibus colicitur. Est enim Con- - ἰμ- ditionalis, Copulatiuus Disiunctivus...hὰD CUNDIT IONALI S, cst qui ex Praemissa constat conditio-xaris. nali, t, Si sol lucet, dies est, Sed sol lucci, Ergo dies est.
1 Fiv N T autem in hisce duo Modi S)llogismorum Quidam procedunt ex Maiori conditionali, & ipso Antecedenti solo, pro Minori ad propositionem eiusdem Consequentis in con-ctu sisne, ut,Si est somo,est animal, Sed est homo, Ergo est animal. Et haee prima figura horum Syllogismorii esse potest, sub qua quatuor sunt Modimam Conditionalis potest habere
tranque partem affirmativam, Sc tunc est primus Modus, ut, Si sol lucet,dies est, Sed sol lucet,Ergo dies est: aut utramque negatiuam,& tunc est secundus Modus, ut, Si non est animal, non est homo, Sed no est animal, Ergo no est homo: aut prio- rem affirmativam lc posteriorem negatiuam, & tunc est tertius Modus, ut,Si aestas est, frigus non est, Sed aestas est, Ergo frigus non est:aut priorem negativam, posteriorem a Lirmativam,& tunc est quartus Molus, ut, Si non est sanum , est aegrum,Sed non est i anum, Ergo est aegrum.
in AM alij Syllogismi sunt, in quibus ἱ tota conditionali Maiori, & opposito Consequentis pro Minori , insertur oppositum Antecedentis pro conclusione. Et haec posterior. fgura horum dici potest , sub qua alij sunt quatuor Modi similes praecedentibus: aut enim est tota assirmativa, ut, Si est homo ,est animal, Sed no est animal,Ergo non est homo: aut tota negativa, ut, Si sol non lucet, dies non est, Sed dies est, Ergo sol lucet: aut prior afiuinatiua & posterior negatiua,vel co .ura, ut superius diximus.' Eset alius Syllogismus Hypotheticus, qui dicitur Co pula
I ., in si riuus,quia e copulativa propositione procedit. Cui Milia SuNT aute tres Modi horum, praesertim in Cooulatiuis negati uis, id est, in quibus negatio ipsam partium conexionem
126쪽
negat .Primus Modus, quando copulatiuς partes non habent Laliam negationem, quam eam, quae totam ipsam negat: tunc enim valet a tota copulativa pro Maiori cum una parte astit mativa pro Minori ad alterius negationem, ut, Non homo currit simul & sedet, sed currit, Ergo i on sedet, vel etiam, sedet, Ergo non currit: a negativa autem non valet ad assirmativam, non enim dicetur, Non currit, Ergo sedet. SECvNDvs Modus est, quando utraque pars habet aliam φnegationem praeter negationem totius: tunc enim valet a tota copulativa,& una negatione ad alterius .a ErnHationem, ut,
Non homo non studet simul & non legit, Sed no studet,Ergo legit, vel etiam, Non legit, Hrgo studet. Contra non valet. TER Ti v SModus,quando una pars habet negationem, al- Τtcra non, tunc enim valet a tota copulati v x,& parte aflirmara ad partem negatam vi ,No homo currit,& non mouetur, Sed
currit Ergo mouetur Hi sunt Moli in copulatiuis negativis, nam in avicinatiuis non fiunt Syllogismi, sed consequentiae quaedam: omnis enim affirmativa copulativa infert qualibet sui partem , siue ambae partes sint affirmativae, sue negativae,
siue una affirmativa, altera negativa, ut, Homo currit, dc leo
est sortis , Ergo homo currit. Et ita in aliis omnibus poteris sngulas partes per se in serre. Es T & Sullogismus Disiunctivus, qui ex propositione co- Θ',i stat disiunct ua. In hoc autem procedimus semper a tota disiiunctiva cum una parte ad oppositam alterius vel cum oppo- suo unius partis, ad positione alterius partis. V. g. Aut est dies, aut est nox, Est dies, Ergo non est nox,vel aliter, Aut est dies, aut est nox, Non est dies, Ergo est nox. FI C autem argumentandi modus fit in disiuncti uis affir- imatiuis, siue utraque pars sit aftarmata, siue utraque negata,
sue prior affirmata, posterior negata, vel contra, prior negara, posterior assismata. Semperta me debemus procedere vel ab una parte ad opposi a altei ius , vel ab opposita unius partis ad alteram partem. Vnde valet quando utraque pars est negat illa, Aut non est sanum, aut nora est aegrum , Sed est sanum Ergo iron est aegrum, vel at iter,Non esi sanum, Ergo est aegrum. Idem fit quando vi aque est affirmativa, & quando altera etiam est affirmati ia.
PossvNT autem duae sigurae harum distingui, sicut in Co- sit ditionalibus. Altera, in qua pro Minori ponimus priorem pa: tem dis unctivae aut oppositam eius: pro consequenti ve- .ro posteriorem,aut ipsius oppositam Altera cotta, in qua pro
127쪽
Maiori posteriorem partem,aut eius oppositam ponimus, prs conclusione vero priorem,aut eius oppositam. Qui omnes
Syllogismi in eo fundantur, quod superius diximus,disiuncti-uam esse veram, cuius una sola pars est vera, reliquae salsae. Ex his, multi colliguntur Disiunctivorum Syllogismorum Mo-di,quos per hanc artem & tegulam facile erit diligenti te di oti, & admodum utile inuenire,& singulos per se distribuet e. Qui plura de istis Syllogismis videre cupit, Boct. legat Particulariter de his tractantem. De reliquis speciebus μrgumentationis.
CAP. XVIII. SUPER a set ut breuiter, quid ali et Argumentationum species sint,cxplicemus. EN THY M E M A,ut Boet. asserit, est oratio, in qua non omnibus Praemissis propositis festinata infertur cocluso,ut, Homo est animal ergo Homo est corpus. Dicitur etiam truncatus Syllogismus, quia ei deest aliqua Praemissa, unde ad Syllogismum reduci potest per additionem illius praemissae,quae deest. Reducetur enim illud Enthymema sic ad syllogismum, Omne animal est eorpus, Omnis homo est animal, ergo
Omnis hoino est corpus. IN DUCTI o,quam alij Enumerationem vocant, est ab inserioribus ad superius progressio, ut,Iste ignis calefacit,& Iste ignis calefacit,de sic de singulis,ergo, omnis ignis calefacit. Fit etiam aliquando Inductio non a singularibus,sed a minus communibus, ut, Homo sentit, Leo sentit,& reliqua animalia,ergo Omne animal sentit.Aliquando procedimus negati, ue, aliquando affirmative, de quibus superius diximus in libro tertio : hic autem attendendum est, ut omnia inseriora quoad fieri possit enumerentur. Ex E M P L v M,est ab uno singulari ad alteru propter aliquam similitudinem illatio, ut, Deus pepercit Niniuitis poenitentibus,Ergo & nobis parcet si poenitentia agamus. Potest exemplum aliquando a duobus,vel tribus singularibus sumi semper tamen obseruanda est aliqua similitudo inter ea in cuius virtute unum singulare ex altero colligatur. EXEMPLO, & Enthymemate frequentius Rhetores sicut Syllogismo, Id Inductione Dialectici utuntur. HAEC sunt quae de Argumentationibus, praesertim de Syl- Iogismis Dialecticae studiosos praediscere oportet ante Arist. doctrinam postea fusius, copiosius, ac exactius ista percepturos.
128쪽
De Locis,& fallaciis Syllogismorum.
De duplici DEGimst secundum materiam.
YLLOGIs Mus & forma,& materia tanquam Ostoris duplici parte intrinseca perficitur.Forma,dio partes politio,& ordinatio duarum propositionum inter se secundum debitam quantitatem, & δ' qualitatem, & trium terminorum dispositionem est, de qua abunde in libro quarto locuti sumus. Materia proxima propositiones sunt, ex quibus con structus est.
Ha E utem in duplici differentia se habent,qugdam enim sunt Necςssariae, quae semper verae sunt, nec eas aliquando salsas esse aeeidit:quales sunt illae in quibus definitio,vel pars 'τε aliqua definitionis, genus nempe, aut differentia de definito ἡ. 2praedicatur:vt,Homo est animal rationale,Homo est animal, 2 heui Homo est rationalis. Similiter illae, in quibus aliqua insepa- νιAE. rabilis proprietas de suo subiecto praedicatur, ut, Homo est risibilis,Equus est hinni bilis, Album est disgregativum visus, Ignis est calefactivus. Similiter 8c illae,in quibus affectus de suis propriis causis praedicamus,v Animal rationale εst ris-bile, Frigiditas congregat, Calor separat. Has omnes propositiones Necessarias vocamus. . QVIA EDAM aliae sunt, quae Probabiles dicuntur,quasi pro . moraliabatae & receptae vel omnium consensu, vel plurimorum, vel με'sapientum,& horum,uel omnium, vel plurimorum, vel maximὰ probatorum. Sunt enim qu dam propositiones quarum
129쪽
1 2 6 LIBER non est ea evident ia, quin possit intellectus eis dissentite, tamen receptae sunt iam ab omnibus tanquam verae, ut, Figulus figulum odit,omnis mater diligit filium suum, Amicis benefaciendum. Alix a plurimis, ut,Diuiti sunt parandae, Honoressum expetendi. AIiae ab omnibus sapientibus, ut, Ex nihilo nihil naturaliter fit,bol est maior terra. Aliae a plurimis sapientibus, ut, Non sunt infiniti mundi, Non est corpus indivisibile,Plura sunt rerum principia: hae enim olim receptae suerunt a plurimis Philosophis, quamuis non omnibus. Aliae a paucis, sed celeberrimis, ut, Ideae non sunt, Est quinta substantia praeter elementa, Visus fit per intus susceptionem: hae enim Peripateticis probantur. Omnes hς propositiones Probabiles sunt, non quia verae, aut salsae sint, i ea quia pro veris. recipiantur,& nulla videtur ratio euidens in contrarium. Sunt etiam& aliae Probabiles, quae ex istis aliqua via deducuntur, quas aliqui Probabiles mediatas vocant. Ex his igitur utrisque propositionibus fiunt Syllogismi: quemadmodum enim eadem forma circuli,aliquando inςre, aliquando in auro,vel in alia materia fit,ita & eadem forma,& figura Syllogismi aliquando propositionibus Necessariis applicatur,aliquando vero Probabilibus: ut, si sumas propositiones has necessarras , Omne animal rationale est risibile, Omnis homo est animal rationale, ergo Omnis homo est risibilis, Sy llogismus conficitur in Barbara . At si sumas bas probabiles, Omne quod est bonum expetendum est, Omnes diuitiae bonae sunt, ergo Omnes diuitiae sunt expetendae,eadem sit in Baibara, forma. Si igitur materiam ipsam Syllogismi consideramus, duas Syllogismorum species constituemus:&illorum, qui ex Necessariis conflantur, & hi Demonstrativi,
& eorum qui ex Probabilibu ,& hi Dialectici seu Topici di