Institutionis oratoriae liber decimus;

81쪽

CAPI CV Lia is ibclarus Alitur en in atque i nitescit velut pabulo laetiore lacundia et adsidua contention uni asperitate latigata renovatur otia is propter historiae nonnum tuam ubertas in aliqua exercendi stili parte ponenda et dialogorum libertate gestiendum. Ne carni ineis uidi ui ludere contrarium luerit: sicut altili tae remissa suibusdam temporibus ciborum atque exercitationum corta neceSSitate,

otio et iucundioribus epulis reficiuntur. Ideoque mihi videtur M. 16 Tullius tantum intulisse Ploiluentiae lumen is uod in lios tuoque studiorum Secessu excurrit. Nam si nobis sola maturia luerit ex litibus, necesse est deteratur uigor et durescat articuliis et ipse ille uero ingenii cotidiana pugna reli in datur. Sed quemadmodum lorensibus certaminibus exercitatos et I quasi militantes relicit ac reparat liae velut sagina dicendi sic adulescentes non debent nimi uin in lalsa rerum imagine detineri et inanibus simul aeris usque adeo ut dissicilis ab iis digressus

Sit, adsuescere, ne ab illa in qua proli consenuerunt, umbravera discrimina velut quendam solem ipsormident. duod acci IS disse etiam Porcio Latrinii qui primus clari nominis prosessor suit, traditur ut cum ei summam in cliolis opinionem obtinenti causa in soro esset oranda inpense petierit, uti subsellia in basilicani transferrentur. Ita illi caelum novum suit, ut ninis eius eloquentia contineri lecto ac parietibus videretur sua re iuvenis Is qui rationem inveniendi elo luendique a praeceptoribus diligenter

82쪽

accepetit quod non es inlinit operis, si docere sciant et velint;

exercitationem litoque modi eam literii consei ullis oratorem sibi aliquem, biod apud maiores fieri solebat, Pliua l. Plem sequatur, luem imitetur iudieiis intersit iplam plurimis et sit certa-2 minis, cui destinatur si ei luens spei lator. Tum Catisas vel Pasdem, quas a I audierit stilo et ipse componat vel etiam alias Vera in i l sat uti in que tractet et, quod in gladiatoribus ieri videmus ilec si is exerceatur, ut Iecisse Brutum diximus pro Milone. Melitis hoc quam rescribere veteribi is orationibus, ut fecit Cestius contra Ciceronis actionem habitam pro eodem, cum

alteram partem salis nosse non posset ex sola de sensione.

2 Citin autem idoneus erit iuvenis. Plem iraeceptor coegelii in de elainandi, pia in simillimitin esse erit ali et lier lotas ire materias, piarum nune spe illima et maxime lavorabilia decerpunt. Obstant uir, ii od se ei indo loco positi sere iii ba discipulorum et consileti ido classium certis ille bus audiendarum nonnilii Deliam

ogendis intes 'fuerit. utrimque von dem Staiad puniis edes Antilager und de Vertei digers. descretoriis, substantivis et miteriisten assen. sol chen die den

Pugnumque illam decretoriam imperilis ct saepe pulla fast tui hcte

Viae initis, , 23.

set be berie litet on deminat se Ca ligula Suet. Calig. 3.2 l. loes Orahilio, et Cicero ielit

in Gebrauch. Secti nil loeo, nam licti per lotas

83쪽

persuasio patrum uni ei antita in potius declamationes quam aestina antium. Sed quod dixi primo, ut arbitror liliro, nec ille se dii ranus praeceptor maiore num Pro idiam Sus linere Possit, onerat, i se nimia in o lilaei talem recidet, ut milia dupi unt in controversia, non uta Plliquem volunt, tuae in ri tum plora, dicantur;

et vel longiore potius dierum spatio laxabit dicendi necessitatem vel materias dividere permitte l. Diligenter ellecta plus proderit 3

quam liliares ineliopiae et quasi degustatae Propter quod accidit, ut ne suo loco pii diues Ponatur, nec illa, illa de Prima sunt, servent suam legem, ii venibus flosculo omnium liartium in ea, quae sunt dicturi, congerentibus; il sit ut timentes, ne Sequentia perdant, priora confundant.

DE COGITATIONE.

Prox ina stilo cogi laci est, ita et ipsa vires ab hoc ae Icipii et inter scribendi laborem extemporali Inque fortunam naedia quaedam e nescio an usus requentissimi. Nam scribere non ubi sile nec Se in per possumus cogitationi temtioris ac loci phirimum est. nec paucis admodum horis magnas etiam causas complectitur haec, quotiens intermissus est somnus, ipsis noctis lenebris adiuvatur; hae inter medios rerum actus aliquid invenit vacui nec otium patitur Neque vero rerum ordinem

NSus frequentissimi, seli hausig

84쪽

CAPUT VI h 2-5. Ii Mulo. illi, ii ipsi a salis erat intra se ipsa listri init sed vel baetiani copulat lolain sui ita contexit orationi ni ii Di illi praeter in anum di sit. Nain a Pinoriae lito ilii Pli ruinibi inhaersent sidelitis, quae nulla eriliendi securitale laxantur. Sed ne ad iane quidem vi in eo gilandi perveniri I, oles auta subito an elio. Nam primum facienda multo stilo torma est quae nos etiam rogilantes sequatiar tum adsumendus usus Paulatim iit liauca irinium compli clanailr an in in iluae reddi sideliter , issint mox per incrementa iam modica, ut onerari si labor ille non sentiat pii genda vis P exi rei saliniae multa con

Ideoque aliis ita milii in illii in locu in differenda sunt. Et tandem lier, enit, ut is, Ni non refragetur ingenium, aeri si iidio adiutiis lanit in consequatur ut ei tam quae cogitarit quam quae seripserit at illo didicerit in dicendo sidem servent. Cie pro certe Craecori im Metrodori in celisium et Enniyllim Illi odium nostrorumquemoriensi iam tradidit, ita P cogitaverant ad verbum in agendo retulisse. Sed si sorte aliqui inter dicendi im obsiti serit extemporalis color non superstitiose cogitatis demum si inhaerendum. Ne-

dem edacti in is an leu, s. I, 2.

85쪽

rantur ideo lili tollim line exseret lationis ni nil ita instillisendi imo t. iii et iligredi ex eo et regredi in id laeti porum imit . Nam ut primum est dona adferre paralam dicendi eo piam et certam ita restitare ivit pori mi inera longe stultissimi in est ouare rogitatio in line praestaretur, ii nos ortuna deriperi non possit, adiuvare possit. Id autem siet inemoriae viri biis ut illa. Plae complexi animo stimus, Ilii An si ei ira non sollicitos et respici sentes et lina spe viis pensos P cordationis non sinant providoro . Alioqui vo extemporalem temeritatem malo plana malo eo haerpnti meo gilation P m. I eius, nini Pla erili Ir reli orsiis. iii a dum illa de T sideram iis, ab aliis Vertimur, et ex memoria potius res petimus quam ex materia Plura sunt autem, si utrimque ila Prenitum est, quae inveniri possunt quam quae inventa sunt.

OUEMADMODLM EXTEMPORALIS FACILITAS PARETUR ET CONTINEATUR.

Maximus vero studiorum fructi is est et Velut praenitum quoddam amplissi nitim longi laboris, ex sempore die senili acultas quam ii non erit consecutus, mea quidem sententia civilibus ostietis reni intiabit et solam scribendi saeullatena totius ad alia opera convertet Vix enim bonae fidei viro convenit auxilium in publicum polliceri . ii id praesentissimis quibusque Priculis desiti intrare portlim, ad suem navis accedere nisi lenibus ventis

86쪽

CAPUT VII. I-b. 2 vecta non possit. Siquidem innumerabiles nee id uni subitae necessitates vel apud inagisti aliis vel repraesentalis titille iis continuo agendi. Duarunt si tua, non dico euieuin iliae in noeenti una civium, sed anni eorum ae propin suorum alicui evenerit stabitne mutus et salutarem petentibus Vocem tali utiliae, Si non Succurratur, perituris moras ei secessum et silentium quaeret dum illa verba sabricenti ir ei memoriae insidant, vox ac latus praepare ture otia vero alitur hoc alio, ut tui siluam 3 o sit orator aliquando mille re casus ouid, cum ad Versario respondendum erit liet Nam saepe p. suae opinati sumus et eontra quae scripsimus sidiunt a lota subito causa mutatiar atque ut gubernatori ad incursus ten si est alium, sic genii ad varietatem causa rum ratio mulanda est. Ouid porro mulius stilus et adsidua lectio et longa studiorum aetas acii, si mune eadem quae nil incipientibus illic ullas Perisse prosecto conlitendum est praeteritum laborem, cui semper idem abolanduin si Neilue ego hoc ago ut ex tempori dicere mali sed ut possit. Id illem

Iota sit primum direndi via. Neilii enim pri iis eo iam gere

fallunt, die Saeli stelli sicli gang

87쪽

cursus potest quam scierinius, illio Sit et tua per elii eiuliani. AP e salis est non uno rare suae sint causam lm iii diciali uin partes uti l piaestion illi lardi lii in recte lis Pon Pri . Diani iluali ista iiiii praecipua Seli Pili ili tiri Ple loco irimit in sit ac secundit in i l l iiii OPS: Plae ita si in nati ira copii lata iit mulari aut ille rv illi sine confusioni non possint dili Sipiis uti in id licet dii Pliir , ante innia rerum .ilis serie velut luce Iiropter pio tali omines etiam modice exercitali acillime tenorem in narrationi luis servant. Deinde. iiiii pio Pie loco uel a Prant. Scielit, nec circumspectabiliat iter onerent ii iis Se aliunde sensilius turbatiuntur nece insundi ni ex diversis orationem Plut salientes litie illuc necus piam insistentes. 'i,stremo lini, ebunt moduni et linem. iii esse ei ira division sem ii ullus potest. Expletis pro laeuitate ninibu iluae tropositi lini l ervenisse se ad illimum sentient. Et lineo pii leui ex arte illa vero ex studio ut copian sermonis optimi, quem adniodum praeceptum eSt, comparemus, multo

a lideli stilo sic sui metur oratio, ut scriptorum colorem etiam quae subito est usa sint reddant ut cum multa scripserimus, etiam multa die inius. Nam consuetudo et exercitatio facilitatem maxime Parili piae si pauluin intermissa luerit non velocitas illa modo tardatur, sed ipsum os coit alitu concurrit. Muamquam enim

erant asst die entspieeliende Vei-glei cliuia mi deii enigen de ei ne alii trante ine limen ill uni si eliri dem Zwecke liber den eg, dei er in schlagen mula, nil ubersein Ziel genan uia terrie litet.

Quintil. Iust orat Lib. X. b. Aud.

gehenden aulaeste liten Porderungenergebeii sicli aus de Theorie andere beatas prveheri Wissense hastile heUbuit uii Beseliastigiing die in sol geliden alter eget clinet is t.

88쪽

opus est naturali quadani mobilitate uinii, ut, tu in lirox inia di

provisa et orni ala cogitati , excipiat victa inen aut natura aut ratio in lani ni ultiplex ossici uni diducere ani in uni Pteat, ut inventioni, dispi, sitioni, elocutioni cudini reru In Verboruinque, tum iis quae dicit, quae Subiuncturus est, quae ultra Spectanda sunt, adhibita vocis, tironuntiationis, gestu juber Vatione unal susticiat Longe en in praecedat portet intenIiola prae Se res agat, quant unaque dicendo consilia litur, an tu in ex ulli in prorogetur ut, donec pervetii anni ad ii telis, non illinus Prospectu Procedamus qua ut gradu, Si noli intersistente ostensantesquebi exta illa atque concisa singultanti uin inodo eiecturi Suniit S.

II Est igitur usus quidani in rationalis, Piain Graeci irat Oret etsso vocant, qua manus in scribendo decurrit, qua oculi tolos simul in lectione versus nexusque eoruni et transitus intuentur et ante sequentia vident quam priora dixerunt ouo constant miracula illa in scaenis pilarior uin a Ventilator uni, ut ea quae emiserint ultro venire in manus creda et tua iubentur decur-

12 rere . Sed hic usus ita proderit, Si ea de ipsa locuti sumia ars anteceSSerit, ut ipsuin illud, quod ii se rationem iton habet in ratione versetur Nam milii ne dicere is utilem videtur nisi quia disposite, ornate, copiose dicit, sed tumuli uari. Ne fortuiti ser-

89쪽

monis conlex luna niti cibo uti illi latii. Pleni iurgantibus etiam mi i-lierculis videmus superfluere; cum eo tu sit, si ea lor ac spiritus tulit, requenter accidit, ut successum extemporalem consequi cura non possit Deu in unc adfuisse, cum id evenisset, veteres ora ritores, ut Cicero dicit, aletiant. Sed ratio manifesta est. Nam bene concepti adfectus iri recentes rei in ima granes continito impetiiseruntur, illae nonnumquam mora stili refriges ei in et dilatae non revertunt ili'. t lique vero, cum in selix illa verborum cavillatio accessit et ei irsus ad singula vestigia restitit, non potest ferri contoria vis, sed, ut optime vocum singularum cedat electio, non continua sed composita St.

ouare capiendae sunt illae de quibus dixi rerum imagines, is

quas Vocari /φαντασία indicavimus, omniaque de qui biis dicturi erimit Personae, quaestiones, spes m us liabenda in octilis in adsectus secipienda Pectus est enim quod disertos acii et vis mentis. Ideo sue imperitis quoslii P. si modo si in aliquo adfectu concitati, verba non desunt. Tuni intendendus animiis non in l6 aliquam rem linam sed in plures simul continuas ut, si per aliquam reclam viam in illamus oculos simul omnia quae sunt in ea circaque intuemur, non ullimum tantum Videmus sed usque ad ultimum Addit ad dicondum etiam pii do limulos, mirum lite

26. s. s. I, de quibus diaei. VI, 2, 2 s. ori

videamur, hias quisquis PNe conceperit, is erit in adfectibus polentissimUS. Hostis, mentis, in dyperba

90쪽

S CAPUT Vli j I 6-2l. 'dei pol est quod cuna stilus secreto gaudeat atque omnes arbitros retormidii l. x leni poralis artio auditor nn i Piluentia, ut II miles congestu sistrinorum excitatur. Nanii Pi' et illii illorona eo-gitalionem extirimit et expellit dicendi neces itas P spe undos impolias an et placendi eupido Adeo pretium onmia spe elant, ut eloquentia quoque, quam quan Plurimum habeat in se voluptatis, maxime tamen rastrumenti Irnelia laudis ossinionis lustraneas tui . Nec quisquam tantiam id a ingenio ni id sibi sporo in ei-pienti tali in poss conlingor P. S; Pi sient in eo litatione praeeipimus ita sacilitatem quoque extemporalem a parvis in iliis paulatim

Iii Pili CP mus ad summam. Nast Pipla pei liri Pi Pu conlinori nisil usu potest Chlerum pervenire eo debet ii rogil illo non ulli Pistmelior sit ea sed lutior cum hane laetitialem non in prosa modo multi sint consecuti sed Pliam in armine ut Antipater Sidonius et Licinius Archias ei edendum enim Ciceroni est non quia nostris quoque temporibus non tale perint quidam so e P saeiant. ouod tamen non ipsum iam pridiabile puto ne pie enim liabetant usum res an necessitalem quam exhortandis in hane spem, 2 qui soro praeparantur utile exemplum. Pi Ple Pro laniam esse umquam id tu iam sapit italis velim ut non rex salti m empus

il uod nusquam fere deerit, ad ea piae diei uri sum iis dispicienda sumamus quod quidem in iudiciis ac soro datur semper. Neque

2 enim quis litam est qui causam quam non didie Prit, Agat DPela maiores quosdam pervorsa incit amisitio, ut exposita controversia pio litius dicere velint: ipi in etiam quod est iii primis fri- Volum ac Paeni eum. Verbiam petant, quo incipiant. Sed lameontumeliosos in se ridet invicem eloquentia et ibi ibi ullis videri

Iur dent et es alberit'.