Hieronymi Osorii, Lusitani, ... De rebus; Emmanuelis, Lusitaniae regis inuictissimi, virtute e auspicio, annis sex ac viginti, domi forisque gestis, libri duodecim. ... Item Io. Matalii Metelli Sequani I.C. in eosdem libros praefatio, & commentarius

631쪽

: constanti sile conglutinatam aggreat periculosumi nisaest : ita homines odi js. & fraudibus, di perfidia bissidentes, nullum fore negotium iudicabant, armis aertere. Praeterea sic bellum administrari posse existi 'iabant, ut nullis sumptibus duci posset. Agri nanque

intuberrimi, frugcs laetissimae,pecorum di armento-timi incredibilis multitudo, ita , ut commeatus affa-

in , si tempore bellum fieret. suppeditari facillim homet. Ad hoc accedebat quod cum in bello rerum oportunitas omnia moderetur, nulla maior rei bene gendae facultas dari posse multis videbatur. Exercitus at iustus, milites acres, Duces acerrimi hostes eXani- .iati quocirca nemo dubitabat, quin si nostri percul- , instarent, bellum cum maxima Regis Emmanu S utilitate , &Christiani nominis gloria intra breue in pus profligaretur. Haec & alia in hanc sententiam ligo iactabantur meque deerant qui ipsius Ducis au-s eiusmodi sermonibus obtunderent. Quin etiam fa-:rdos quidam , qui Diui Francisci institutum seque-rtur,cui nomen erat Ioannes Chiauensis, qui postea Fla Opiscopus Visensis creatus suit. cum in templo sa- chrauensis ani concionem habuisset, de hac materia copiose co, ad besiumina duce ipso disseruit, δc tam praeclaram occasionem Marrochiεnitti,acerbissim Econquestus est. Itaq; cum Dux om see Exhomium sermonibus carperetur, coactus fuit in ipso tem talis. o. monacho qui eum ad bellum stimulabat, publice spondere. Non se ignorare dixit, nomen suum male Brigantinistis multorum passim conscindi, sed se non rumo- Ducis adraus hominum, sed ratione dc consilio moueri. Sibi monachi lectobedientia erga regem nihil esse antiquius: Re 'ooriam iri autem non ut in Marrochium signa inserret, sed responsis AZamorem expugnaret, illum in Africam misisse. in templa quidpiam ultra moliretur, id se contra Regis sapien-fia r. sint imperium facturum. Si multis, inquit, mensis urbem hanc obsidione premeremus, si maxima ilitum multitudo prius caesa ab hostibus fuisset,

iam eam caperemus , tunc tam clara victoria puta

tur, ut nemo quidpiam praetcicadcsideraret. Nunc quia

632쪽

. LIBER quia Dei benignitate intra diem umina .sine ullius cα-de,eam cepimus,uinoria contemnitur, quasi sit praeclarius hostem caedere. quam cui es ab omni et acie incolumes conseruare. Ego contra censet, , multo esse ad sempiternam laudetii praestantius, ciuem unum tueri. quam hostium nihil titudinem trucidare. Bellum non.

tam leuet; st, qua multi praedicant. R eges enim qua ia-uis inter se dissideant, commune tamen, quod unitie sis impendebit,periculum , facile animos omnium ab intestinis seditionibus ad commune malum propulsandui avocabit. Si igitur Rex Marrochiensis. & Fes sensis, ocXeri fius δc montium Principes coniunctis viribus nobis obstiterint multi fortas , qui hunc oratione feroces multitudinem tumultilari cogunt, in periculis constituti trepidab ut Solet enim hoc accidere.

Vt quisq; in pace furentius &audacius de bello disse

rit,ita magis in ipso belli disclinii ne tumultuatur, & amente consilioq; deducitur. Prarterea non videis ma-xtitium exercitum ex rapto diu sustetitari non posse Si igitur hostes volucrint, quo plures sumus, eo grauius periculum intercluso commeatu adibimus. Si enim fruges in agris existerent xum facile fuisset, rei frumen ariete prouidere. Nunc vero clim iam messis praeteri

xit: dc frumentum in longinquas oras asportatum sit, si hostes volubrint nos fame hecare, quis illos ab eo conatu depellet: Frumento,quod habemus, intra paucos menses absumpto, quomodo bellum, quod nori pau- dis mensibus gerendum est, administrabimus: Pra terea aestas in exitu est , & hyehis intra breue tempus in stabit,quae poterit esse impedi mento, quo minus lata breuitate bellum finiatur, quanta homines audaces de temerari j suspicantur. Praeterea bellum hoc maximii. quod suscipiendum iniussu regis arbitrantur, rex ipse sibi designauit, denos si desponsam illi laudem prori- Pere conabimur, non modo imperium illius contem nemus sed fidem illius Maiest. Gebitam nefarie violabim . Ego quod ille imperauit, executus sum: si fuerit

ui,me vitam pro illius dignita errotundere, mori

633쪽

minime recusabo δcdum illius voluntati satisfecero, cquid homines de me iudicent, minime laboro. Nec nim intelligunt, quoties aliquis bellum sui Principis inius ususcipit, offensionem esse pestiferam,& victoriam inuidiae plenam, ita,ut necesse sit ei, qui aliquid absque regis praescripto molitur, calumni js innumer bilibus proximum fieri. Nunc vero nemo me calumniati iure potest. Meum officium erat, urbem istam capere,eam Dei clementia cepi: celeritate summa belluconficere, intra diem unum id no mediocri felicitateronfeci exercitum incolumem reducere, id Dei singulari benignitate perficiam. Quo negotium & facilius, ccelerius,& minore cum periculo transactum est,eo lariore numinis beneficio deuincti sumus Quocirca alius esset, Deo gratias agere, quam famam hominis asscio suo praeclare functi maledico dente corrodere. Haec cum dixisset,sermonem quidem hominum com ressat,non ita tamen, ut non exicnt hodie pei multi, tui doleant, maximam fuisse tunc ab illo summi de- oris opportunitatem praetermissam.Ille tamen ratio libus quas diximus,inductus,id sibi licere minime puauit. Aliud etiam incommodum interuenit, quod ilum cogeret in Lusitaniam redire Tubere namque se nur alterum illius ita laborabat, ut is equo vehi non osset.Exercitu igitur commisso Fiancisco Portu ga-:nsi, cuius insignis nobilitas erat iam eo tempore euon mediocri laude prudentiae coniuncta, Mazaga una contendit.Balsam deinde Lusitanis ciuitatem in Glgarbia sitam,traiecit,unde Almeirinum, ubi Rexmmanuel morabatur, se contulit: a quo fuit magni --

noribus,Vt aequum erat, acceptus. Exercitus deinde

agna pars reducta in Lusitaniam suit.Rodericiis Bartus, α Ioannes Menesius Azamore relicti, Barretus urbcm lucretur; Menesius ut cum exercitu bellum iitimis gentibus inferret. Nonius Fernandus Ataius Safinium reuersus, institutum suum persequus, multis incommodis Mauros agitabat.Similiter Icines Menesius & Barretus suos otio torpcre inipi me

634쪽

Excursio hi permittebant. Itaq; Menesus per exploratores certi xerquienses. tactus, paganos,qui Xerquiam incolcbat, in locis,qua circiter triginta passuum millia ab urbe aberant, une Amus nati ullo metu vagari, initio Anni M. D XIIII. ad resperuchristi iuei . ex urbe cum equitibus mille &ducentis mille pedistibus,cum Barrcto egressus, viginti & quatuor milliax Arit, k, Passuum ea nocte confecit. Inde montem viridem Dest enim propter amoenitatem n frequentium herbarii, dc plantarum viriditatem appellare solent petierunt. Prima luce in pagum Benca figium inuas cre. Pagus μη in monte si tu . qui ab imo modice assurgens, in DepUM V με bem desinit Incolae partim caesi, partim capti, partim Q ς ε μμ ε rupe in fluuium . iiii Agamorem praeterfluit, principites eiecti sunt. dc oppidum direptum Cc exustum. Si- Excursio in militer Bernardus Emmanuel, & Ioannes Sylvius, TUMfμmpa qui ab eodem Meneso missi suetat, in alium pagum,g-- quem Tatafum appellant, inuecti sunt δε pagum Omni praesidio nudatum aspiciunt. Hostes enim daage .rant. Nostri igitur, quod reliquum erat,vestigijs inie-quuti, fluuio appropinquarunt,ubi Mauri constiterat. Multi fluuium nando traiecerant, alij natare parabat, non pauci tamen conferti pugnam minime detrectabant. Qui tamen dissipati ,& in fugam coniecti in fluuium sede miserunt: e quibus non pauci nantcs mii m tam etiis libus confixi fuerunt. Bernardus inde cum preda pro- Σὸ isio sectus se cum Menesio coniunxit. & ita cla magno ca--.m Mo ptiuorum numero,&pecorum multitudine,omnes inritati e nio Vibem regressi sunt .Est in ca Mauritanis parte,quae ad

itincti Austrum spectato cum finibus Sasiniensibus conti- Te est ciui nςn est, prouincia, quam Heam incolS nominam. In δ ea Tedii est ciuitas est, in campi latissimi ci fertilissiori planitie sita,in qua temptu erat hominibus illis valdhsanctum & religiosum .Xerilius in hac urbe pedes amplas habebat' hortos cultissimos& nitidis mos cia piscinis varijs aquarum derivationibus, cu quibus

se, curri otium crat. frequenter oblectabat. Id hanc ciuitatem Ataidius inuadere constituit. Pcr i iteras tame

Menesium admonuit,ut sibi ope afferret :acm nam m

ias.

635쪽

Eunam esse, quam ambo viribus coniunctis aggrederentur. Ataidius tamen illum minime expectauit. Ex urbe igitur quadringentos equites eduxit, sociumque Iehabentafufum asciuit, qui duo millia equitum , dc septingentos pedites secum adducebat. Cum vero ciuitati,quam petebant, appropinquarent, Xetisius illis cum quatuor millibus cquitum occurrit. Ataidius postremum agmen ducebat Ichabenta fusius, qui in primo agmine cum suis Xeri fio obuiam prodierat, Ataidio spectante, saeuum & atrox praesium commisit. Xe. Victoriatari fius tandem victus ab Iehabenta fui, se fugae manda xerisi insi

uiti multi ex hostibus caesii sunt: praeda vero tanta fuit, quanta nunquam antea fortasse ex ullo praelio, cum gentibus illis inito capta fuerat. Nam supra ducenta millia pecudum,&boum,& tria millia Camelorum, equorum similiter ingentem multitudinem fuisse co- stat. Ataidius in urbem ingrcs iis conquieuit. Inde vero literis ad Menesium datis significauit, quomodo ianegotium confectum esset. Abest autem Azamor ab ea ciuitate circiter centum & sexaginta passuum millibus dc ea de causa fieri non poterat, ut tam cito se Menesius cum Atajdio coniungeret . Ducebat au- ψη 14 μ

um Menesius septingentos, & quinquaginta equi- fidium. io, di pedites mille. Quacunque autem iter faciebat,biaximi honores illi ab omnibus Maurorum praesedi atque Principibus foederatis habebantur. In oppi- dum autem exiguum tandem peruenit chiquerium chlamerium dominant) templi Mahumetani gratia ab incolis in- oppidum redibili religione celebratum. Id enim iusii Mahu vittis sundatum extitisse, vanissimi sacerdotes asse-

rebant. Ea vero mente Menesus eo peruenerat, ut

inde Marochium peseret. Chiquerium autem Maro - , xhio non plus triginta & sex millibus passuum abe- rat Inde tamen Ata id iam perliteras ad societatem facinoris inuitauit. Is dixit, se pac is legibus scribendis, Wicedere sanciendo ita dis' neri, ut nullo modo poscVt tunc ab ea urbe discedere. Marochium vero maio-iouocssu vitibia, oppugnandum, neque committzii

636쪽

dum .vt sine ullo fructu ille flos nobilitatis in tantum

discrimen induceretur . Menesium deinde orabat, de obtestabatur, ut tunc incepto desistercti Melies is adi Ataidium venit. Venerat interim Atai dii gener Al- fonsus Norogna cum Mauris equitibus so. ut noctis silentio oppidum natura munitissimum in monte at- duo situm oppugnarent. Quod factum est, di hostes. antequam illi aduentarent, id fore suspicantes ausi-

gerant: pauci tamen capti sunt. Iterum cum iam copiae

essent multis partibus amplificatae, Menesius instititivi Marochium tenderent, quod tunc expugnatum iri' confidebat. At Ataidius verebatur, ne si id fieret, maxima gloriae pars ad ipsum Menesium pertineret. Hac rationc,ut opinio erat,impeditus Ataidius,nullo mo-- - do potuit adduci, ut itineris illius se socium piaebere

i. i h Id molestissilire Menesius.& omnes, qui cum illo v

nerant passi sunti Inde cum nonnulla offensione Me- q po nesius digressus, nuncium accepit, regem Fc sic Disem, -υ - & regem Mequi neetium cum maximis copi js adue

lare, ut AZamorem obsidione cingerent. Idciroue qua potuit celeritate Azamorem contcndit. In itinere Ve-xo literis Roderici Barreti, quibus idem confirmabat, vehementius incitatus est, ut ad institutam celerit tem aliquid addendum cogitaret. Attamen cum admoneretur. ne eum in itinere Reges interciperent,Ber, nardum Emmanuelem,& alios viros nobiles, qui curita idio manserant, per literas asciuit, & comme tum,& tela, variasque munitiones importari fecit. Al med inam ingressus, ab Almeim amo urbis praefecto' fuit cum summis honoribus acceptus. Is eum admonuit,ut sibi a Ducibus Fessensis Regis caueret. Hos nim cum octingentis equitibus,& sex millibus pediatum praecedere, se compertum habere dicebat. Inde prosectus, per ciuitates foederatas ita iter faciebat, ut Iemper exercitum singulari ordine instructum duc

ret, quasi sibi e siet eum litissibus certamen singulis Eoris ineundum. Attamen siue ea fama an is authori

637쪽

entes extiterunt, is sine ullo impedimento AZamo em copias incolumes induxit. Ibi certior factus est, est .e Regem duos duces cum maximis copiis in Due alam misisse, ut eam regionem valido praesidio tue.entur. Regem vero Mequinetium cum equitum di pei tum musitudine expectari: qui Nase est quidem il- a Mequi negii ciuitas non ignobilis se tenebat. In alimo autem Rex Mequmeatus habebat,cum ducibus egis Fessensis AZamorem petere, ut Lusitanos obsi-ione vexaret. Menelius non expectandum esse puta-it, dum hostes copias om nes coniungerent. Cum igiar intellexisset, duces Fc senses in oppido satis multo, quod Balbam appellant, consistere, in eos, anto Bassant. uam inde discederent,inuadere constituit. Ad Atat iam Vero nuncium cum literis misit, quibus eii ad-ionebat, ut vellet praesto interesse, quo sibi non me-iocre decus parare,di opus Regi Emmanueli gratissium enicere posset. Cum de loco inter eos, ubi erant γpiae conivnsendae, paru in primipio conuenisset,ndem statuerusit,ut Seam is locus viginti quatuori illibus passitum Balba distat) copiis iungendis deli-:rent. Itaq; Menesius duodecimo die Aprilis octin-:ntos equites, & mille pedites eduxit: sequenti die opesacus quosdam in planicie castra posuit. Eo dieta id ius cum Iehabentafuso cum mille di quingen-

equitibus, quorum maxima pars erant Mauri,adue

re. Consilio inter duces habito statutu suit,vide pii a vigilia silenti agmine castra mouerςnx, Vt luce pri Lusitammisi possent in hostes an paratos inuadere LX omnibus acies.

tem copiis quinque acies instruxerunt. Primam Mesius, alteram Rodericus Barretus, tertiam Ioannes indi si aluus Camara ducebat. In acie tertia Atuatus rualius,&Ioannes Syluius inerant; ut etiam, ubius esset, ducum ossicio suo gerentur. Quartam a-m A taldius cum Alsonso Norogna genero suo a-γat.Quinta Iehabentasu commissa fuit. Has qui αe acies equitum Petrus Moralis,&Ioannes Roderia

638쪽

Hostilis ea

mabant In medio impedimenta cum tormentis ais quot curribus inuectis ducebantur. Menesius acies circumibat, dc si ngulos duces de ossicio commonebat.&omnes ad decus vehementer excitabat. Orto iam sole. hostium castris appropinquarunt. Erant autem castra in planicie posita, prope molem, qui campis imminebat. Menelius dei ignauit oculis locum, in quo erat praelium faciendum, de ductores peditum admonuit, ut in eum locum,quam celerrime possent,aciem diria gerent. In hostium castris erant supra quatuor milli acquitum . Pcditum vero numerus propter multitudinem iniri non potuit. A tergo torrens campum a in Orite diri mebat qui quamuis tunc siccus esset, tame propter a lucum,quc ira torrens imbribus auctus in altitudinem deprellerat, erat hostibus impedimento, quominus se in montem si ne periculo reciperent. Hostea quatuor acies instruxeriit. In prima acie pedites cum. fistulis serreis,& scorpionibus locauerunt, ut sagittalum di gladium multitudine primam nostrarii aciem perturbarent. Menesius vero. cum tubis signia pugnordare iussisset. 5 omnes nomen S. Iacobi de more Hita. panis conclamarent,tanto impetu in hostes inuectus. est,ut antequam qui in acie prima constiterant, damnunt aliquod quod valde metuendum esset inserre post ent,cos diiI patet, di cum proelium acriter iniret, tres illas equitum acies sudit, civi ; in torrentis aluerihostes insequutus, multos occidit. Ataidius, cui datuerat negotium, ut in unam equitum aciem impetum serret,id excqui non potui tria nanq; acies,quam per bat,a loco destexerat, ut suis contra Menesium opem afferre L Itaque in pedites inuasit, quorum magnum numerum cecidit. Menesius cum ad torrentem peruenisset, suos conti nuit. Multi tamen illius imperium contemnentes, torrentem transgressi sunt. Erat autem. Mencsius reliquis quidcm Imperatoris laudibus excellens, scd propter insitam in natura mansa udine in animaduertendo parum seuerus. Ob id igitur adolescentcs nobiles animo quidem virili,scd inente par

639쪽

rum sana praediti,tanti viri authoritate contineri noα potuerunt, quin se sine ullo fructu in discrimen sal tis iniicerent. Menesus Gai sana Menesium fratris sui filium misit. qui eos redire compelleret. Is equo incitato se confestim illis opposuit,&vise continuo reciperent, adhortatus est. Iam pleriq; obtemperabant,cu

ter modum cupidus, sed, ut fama crat, tenacrarius, exesamauit. Non decet hoc tempore pedem referre: Mauros istos, o commilitones, usque Fessam ferro persequamur. Hac ratione, qui iam redibant excitati, rursus in hostes incurrunt. Garsi a Menesius cum eorum impetum cerneret,Si ita vultis. inquit. dc ultra Fessam impetum feramus. Haec cum diceret, se illis admiscuit. Hanc temeritate cum Menesius animaduerteret, torrentem transgredi statuit,ut fugientes nec enim eum latebat, quod erat eis,qui temere ruebant,cuenturum)exciperet. Peditum interi m aciem v nam praemisit,qua hostium impetum sustineret. Ata id iustorrente tras gredi nolujt, ne copiarum suarum ordinem perturba, ret sed ire ripa constit it,ut i nde hostes, ii tranti re con rentur, repelleret. Iehabentasulas huic incommodo

opitulari nequiuit Cum enim Mauri, quoi duςςb-x, -MHua tost s suis animaduerterent, praedandi cupiditate . i.

raeci,ducem reliquerunt. At hostes,qui se in montemtecepcrant, ubi paucitatem eorum,qui illos perseque- antur,animaduertere, in eos conuersi tanto impetu uerunt,ut in effusam fugam compellerent. Maxima orum pars temeritatis poenas luit: nam ab hostibus aesi sunt, inter quos Arius Tellius, & Garsi a Men ius extitere. Qui fugientes insequebantur, cum an iis nos iam a prima illa consternatione recepissent, α o successu, qui praeter opinionem acciderat, elati bissent, tanto impetu in Menesium incurrerunt, ut una cooerent in aduersam torrentis ripam copias re- lucere: quod non sine multorum sanguine confici, otuit. In hoc praelio equites plus quinquaginta ce- Segormn iderunt, Mupra centum vulnerati sunt. Ex hosti- merm.

640쪽

, LIBER

hus, ut postea compertum fuit, duo millia & sexcenti interfecti fueriit,in quibus unus ex ducibus illis sum

mis fuit,quos Rex Fessensis cum imperio miserat, ab ter ex equo decidit, Ic a suis,cum esset iam in summo vitae discrimine constitutus,ereptus est. Septem duces alii c ciderunt: pra quatuor hominum millia vulnerati sunt: captivi ducenti oc octoginta fuerunt. In ij fuerunt uxores dc fili j eorum ducum Xerquiensium. . ZWitanorum qui praelio interfuere. Victoria illustris & clara sui siet, cruentavi nisi eam iuuentutis temeritas aliqua ex parte des o ctoria. masset. Hostes postquam nostras acies coniunctas a- .nimaduerterunt, eas non sunt ausi lacessere. Nostii cum praeda iam diuisa istis itineribus in sedes suas reuersi sunt. Reges Fessensis di Mequinerius nondum hanc suorum cladem acceperant,clim obsidipnis consilium,qua AZamorem opprimere statuebant, intermittendum minime iudicarent.Itaq; Naeter Mequi-nezij Rex cu maximis copiis regni sui finibus egres sus, Azamorem contendit. Mahumetes Rex Felle . sis non mediocrem equitum & peditum multitudinem illi in auxilium misit. Rex Mequineetius in si mine; quod Aetamorem alluit,traiici edo septem dies, tanta erat hostium multitudo,cqnsumpsit. Menelius Emmanuelem de obsidione,quam futuram credebat, per literas confestim admonuit: qui summa diligentia omnia, quae erant ad urbem muniendam idonea. taedias comparauit.Sed Nazer cum accepisset eorum cladem, regio vasto qui praelium cum Menesio inierant, consilium m taγrbs ab ho tauit, dc Almed in gregio em populari constituit Ma sterecepta. gnam itaquς vastitatem tertis intulit, Almedi nam c pit,eos qui in praesidi j sinerant,qui Ale mei manum .sinium sugere properantem sequi holuera 't, inter mit. Iehabenta fusus cum neq; copias haberet, quibu - tantae multitudini resisteret,& ab Ataidio, a quo a

xilium postularat,minime firmo subsidio adiutus si isset Ataidius enim obsidionem timebat, re ideo cupias diminuere noluerat Safinium sec6serre statuit Sed primum puteos obturavit, alios bestiarum cada-