Hieronymi Osorii, Lusitani, ... De rebus; Emmanuelis, Lusitaniae regis inuictissimi, virtute e auspicio, annis sex ac viginti, domi forisque gestis, libri duodecim. ... Item Io. Matalii Metelli Sequani I.C. in eosdem libros praefatio, & commentarius

691쪽

D A C I M V.s. 9 ali j alios sese in fuga praepediebant hostes maxima

caedem ediderunt: Leitanus aciem per montis anfractum instructam duxit. donec ad diritium perueniret. Sed tanta erat iam in castris trepidatio, tantusque me- ipis animos omnium occ uparat,Vt nemo possct Vlli M. .ἡ.5 48ucis imperio aut authocitate ab effusa fuga cohiberi . . . Multique metu cum se in flumen dei jcerent, aquis &caeno demersi, honestae mortis metu turpem vitae finem subierunt. In nautis similiter tata trepidatio fuit,

vicorum culpa centum naues ad littus afflictatae perierint. Aliae namque alias impediebant. dc inuicem collidebantur. N in littore tandem fractae hostium crudelitati homici cs exponebant. Non defuere tamen quidam viri sortissimi, qui in tumultu facinora memora. Fernardibilia ederent: inter quos victus Bernardi Zmmanuelis Emmauuejongὶ resi quis antecelluit. Is hostibu .se opposuit. eo- in Nirtui rumq; impetum reprcisit, multos ab elictus a fuga conti.

nuit, dc in holitum caede versatus est, dc in causa fuit, ne multo grauior clades acciperetur. Nostri tandem in savcs recepti sunt, quamuis quidam viri nobiles naui

a aditu multos arcere niterentur, ne ipsi,nauit,'pon

detegr uatis, discrimen adirent. Periculum enim in . terra fuga, in nauibus immanitate vitarunt . Circiter quatuor hominum millia ab hostibus caesa dicuntur. Ut ψηst Arce praeterea cum tormentis, dc munitionibus. dccati ci siet,ptiuis, hostes potiti sunt. Nostris tamen exitum ,qui erant in statione, intercludere non potuerunt. HuiuScladis di dedecoris Emmanueli nuncius allatus illi magnum dolorem inussit, Grati s tamen Deo egit, Avividuae quod ab eo debitas peccatorum poenas in h c Vita erit 'Ruo gere voluisset. Is enim fuit, qui secundam οὐ aduexsam eo4θaistia riunam moderate temper ferendam arbitrarctur,dς ω mod omnia, ut Christianum principem decebat , ad iudicium numinis diuini quod falli non potest, pie reuocaret.Hac tamen plaga nulla eius aetate calamitosiora cepta fuit: in qua multi dedecoris infamiam patiet iussertasse, quam decebat pertulerunt. Nunquam enim. pperam eam potam claris factis elucrent.

692쪽

Hoc anno Rex Emmanuel multorum Invidorum caR EI IN-lumniis auxes prebuit Haec enim pestis, quae plerunq; Dic Ag. apud Reges magnas bonorum strages edi t, Emmanuelem etiam in eam fraudem impulit,ut Albuquercium suspectum haberet. Eo tempore Albu quercius Omne ferme oram Indici maris, quae Indo fluuio , &Cori promontorio definitur, sub Emmanuelis imperium

subiunxerat: Malacam etiam adiecerat. regnum Armuzi i armis ceperat, & prudentia stabili erat, Emmanu lis nomen latita me propagarat. Nec enim nationes illae credebant fieri pol se,quin Rex,qui ducem tam insigni virtute praeditum haberet. esset diuinis etiam vi tutibus ornatissmus . Et qub status erat amplior. eo maiorem de illius amplitudine opinionem receperat Et Rex ipse optime erat in Albu quercium animatus... Sed inuidi perpetuo aures illius obtundebant, homi- ὰ,4 nemque aliquando dementia: & temeritatis,aliqua do vero ambitionis minime serendae,atque a sed pro- ς ς ditionis insimulabant. Postremo Regi persuaser inris Albuquercium ad tyrannidem aspirare , velleq; Indiam uniuersalia sibi subdere . Esse namque cognatis αclientibus innixum. principibus Indis propter virtutis, opinionem clarissimum ,opes illius esse ampliores. quam status hominis legibus astricti serret. Animos enim in mediocribus opibus enutritos imperium pati posse, in summis vero insolentius,quam ius& fas postulat efferri. Quid si, inquiunt, ut est vir singulari si uti adc calliditate subnixus, Zabaimum Idalcam uiri ad suas rationes adiunxerit ρ Quid si cum Narsingae

Rege societatem inierit Quid si reliquos Indiae Reges ad se aggregaueriti Non erit ei facillimum a fide defi-

. ceret Hoc saltem assequetur, ut Emmanuelis Regis ii men contemnatur . dc Albu quercii imperium Omnes libenter accipi ant. Hi sermones cum essent valde frequentes & importuni, maximaque vi dcibdustria i cerentur, Albu quercius meritis & innocentia fretus. quantilis optime sciret . nomen suum multorum i

uidia lacerari, nunquam quomodo calumniam res

693쪽

taret excogita ndu m censuit. Improborum namque

sermones factis egregijs facillime retundi putabat. Severo ea gessisse, bc his operibus animi sui fidem cofi γ imasse censebat, ut in India positus, non magno negOtio inuidiae flammam . quae in Lusitania invidorurn ingeniis excitabatur virtutis exploratae & cognitae fama restingueret. Vertim cu accusatores sine ullo de- sensore,qui eoru perditis conatibuS occurreret, accusationem instituerent, eo rem deduxerunt, non quidem ut Rex illum non satis magna laude dignum adi Albaque bitraretur,sed ut saltem ab India reuocandum statue- cim in Lurct. Itaque Lupium Suarium Aluarengam illi substi- sitani tuit. Cum eo Matthaeum, Dauidis Aethiopiae Regis reuocaιαν legatum,dimisit,&alium ad cundem Regem legauit, xt pax& amicitia arctiore vinculo firmaretur. Lega' Emmeatietus extitit Odoardus Galilanus. vir nobilis, & multis in rebus magni ponderis spectatus & cognitus. Alu ' thiopa . renga cum classe tredecim nauium , & mille.oc quin

tentis Lulitanis hominibus Olysippone soluit septimo die Aprilis, Goamque peruenit secundo die Septembris. Inde rebus ordine constitutis, Cochimum petili. ut cla Tem, quae erat in Lusitaniam profectura, compararet. Hoc anno, septimo die mensis Septeni. Obtis Emmanuel filio auctus est. cui fuit Odoardi nomen impositum . Is natura mitis dc clemens extitit, musicis&venationibus deditus, uniuersis propter be. nignitatem dc humanitaetem carus, atque periucundus :qui si non immatura morte sublatus suisset, mulatas utilitates i ii sita probitate de industria communibus rebus afferre potuisset. Hoc anno Malacae gra- RES IN uis casus atque valde miserabilis Abedaliam Cam- DI c AE. paris Regem,qui tunc, ut dictum est, Bendarae munus obibat,de medio sustulit. Rex Binta mi illius so- crudeleseer,eum vel serro, vel veneno tollere cupiebat. Cum sintumi

hoc ei minime processisset erat enim Abedalia pro- R Minpter aequitatem & mansuetudinem omnibus egregie Abeduncharus, munere sibi commisse summa cum laude genermis

sensebatur) alia via illi pestem atque perniciem in insidia.

694쪽

ferre c5stituit Itaque suis negotium dedit, ut aliquot

Malacesium naues caperet. oc in Biniamum adducerent. uti impigre quod imperatum fuerat exequuturiis tunc suos, qui iussa consecerant, asperis verbis accipit, quod iniuriam ciuibus suis intulissent. An,inquit, ignoratis me Regem esse Malac ,6c hos, quos captiuos abduxistis mihi subditos esse, neq; secus a medit igi, quam si eos omnes genuissem Spero equidem Abed aliam, quem ego non generum. sed filium arbitror, pio pediem in meam potestate Malacam, ut constituit. redactutum,& tunc apparebit, quantum inter Lusitan orti tyrannidem dc mei Imperii moderationem intersit. Hos enim ut filios omnes cu singulari humanitate tractabo, quos Lusitani dominatu duris simo oppressos tenent. Gener enim meus Abedalla, prudentia, qua valet plurimum .id. quod mihi Smisit, cum utate praestabit. Ηec ubi d ixit,captos cibo & potu bene acceptos,& muneribus affectos, missos feci ci omniaq; illis bona restituit, suisque, Ducibus atrociterminatus est, si quid simile in posterum contra ciues urbis Malacae designarent. Id homines verum esse crediderunt. Et ubi Malacam reuersi fuere, sermo primu occultus inter nonnullos haberi de eadem re coepit. Deinde sparso latius rumore. res ad Georgium Albuquercium urbis prεfectum delata est. Bartholomaeus. autem Perest rellus, quaestor Regius, qui paucis illis diebus ex India citeriore Malacam aduenerat, cu N nachetuensis filiis erat via&familiaritate conluctus, multaq; illorum gratia faciebat Illi patris mortem ulcisci summopere cupiebat, & ideo quod erat rumore dissipatum, oratione confirmabant, & afferebat, id se multorum literis 3c argumentis clarissimis exploratu babere, Abed aliam de urbe nefarie prodeda cogitare,oc societate sceleris cum Rege Binta mi csiuisse Per strelius Georgium Albu quercium admonuit ut i pendens periculum praecaueret. & proditorem,antequam id, quod animo destinabat, essiceret. capite da-

1aiet Ii filiosNinache tueasis accelsit.illi rem sane

695쪽

eonsidenter asserunt, nihil clarius esse confirmant. Albu quercius quamuis esset vir probus, non ita tamen sapiens erat,ut intelligeret, non esse temere in re capitali fidem inimicis habendam .Et siue quia valde periculum et ueret, siue quod facinus illud praeclarum fore putaret, hominem summa potentia praeditum & nomine Regis , ut nihil aliud esset, ornatum occidere, non procrastinat. Abed aliam accersit,sceleris insimulat, testimonia quae hostes in illum dixerant, exponit . Perestrellias vehemens accusator instat,&vrget. Abed alia fidem Albuquerci j implorat,dc obtestatur, ne se homi Abessa anem innocentem summe in Lusitanos ossiciosum, reia crim gis Emmanuelis studio flagrantem hostium crude nuιicines

litati dedat . Tempus sibi dari postulat,dum Regis resposio

giniamensis fraudem,&inimicorum calumniam, de suam innocentiam testibus& argumentis aperte demonstret,se ex vinculis velle cauom dicere . Ad haec obsecrabat, ne nomini Lusitano tantum dedecus supplicio hominis innocentis inureret, quo odium in se

multorum hominum concitaret . Haec ne est, inquit. gratia, quam meis in Lusitanam gentem meritis referendam censes , ut supplicio meo crudelitatem regis

Piniamensis,sempiterni vestri nominis hostis, exple ami&ij, qui propter meam in regem Emmanuelem fidem me immani odio persequuntur , laetitia exultenti Quid aliud enim expetit Rex Binta mi, nisi ut ego, quem suorum ferro, quem veneno, quem multis insidijs Occidere nequiuit, manibus Lusitanorum, propter quos meos deserui, & odium in me hominis malefici acerbissimum concitaui, interimar, bc illi, in quorum me fidem contuli, doloris illius, quem vir improbissimus cepit, ultores existant: Eadem nanque opera feci cernit, ut illius immanitatem satietis, & homines a studio vestri nominis auertatis , & apud multas nationes odio sitis. Q sed enim dicent i j, qui me a regno

meo per vos deductum conspexerunt. Vt vestris benefici js ornarer,&prssi dijs contra hostes meos munirer.

cum viderint me tam jubito de statu meo concidere,

696쪽

oc ipsorum opera , quos hostes vestri nominis gratia desumpsi.ad supplicium detrudi Quare te per fidem,

per religionem, per humanitatem, per reliquas viri tes, quas unice colis,oro & obtestor, ut mihi respondedi facultatem tribuas. Et tum demum .s proditionis conuictus fuero, nullum supplicium recusabo. Η

quidem cum Abedalia diceret. 6c suppliciter postularet, non potuit hominem natura mansuetum ad ali-

Iniusta in quam humanitatis partem traducere. Itaque sine Vllabedata cunctatione, homo innocens, regio splendore praedis cadet, tus, in forum deductus, inspectante populo, cum multorum luctu & querimonia securi percussus fuit. Qui tamen dum ad supplicium ducebatur manus in caelutendebat,& numen implorabat, ut in eos,quorum chlumni js ipse contra ius & fas interimebatur, animad-νliis disi uerteret.Post decimum&septimum diem Perestreulus celeri morte ab somptus fuit:quod multi ad numinis vindictam retulῆre. Abedaliae vero suppliciu tanta

tam multis offensionem attulit, ut multi mercatores& ciues Malaca excederent, atq; passim, quacunque se rufauo. conferebant, omnes homines a Lusitanorum comeriarum ρὸν cio deterrerent. Nihil esse apud Lusitanos tutum, nul-18diavi tu fidem hominibus conseruaria illis ipsis, qui re famia. bus illorum inseruirent, eme tandem crudele supplieiuna indicta causa subeundum. Ninachetuensem, nulla offensione interposita, honore deiectum,&ea de causa post tam multa ossicia sibi mortem consciuisse, Re gem Camparensem crudelem in modum contra ius, necatum fuisse. Cum huiusmodi sermonibus omnia complerent, factum est, Ut cum mercatores in urbem accedere non auderent,non solum vectigalia tollerentur, vertim oc Lusitani cum ciuibus, qui relicti in elubrate fuerant, summa rerum inopia,atqi adeo fame vexarentur. Sed Georgius Botelli a Georgio Albuque cio missus cum duabus nauibus, omnes illas circum- quaque regiones peragrauit, qui cum esset & propter virtutem notus,& propter usum Regum omnibus familiaris facile a multis Regibus & principibus imp

697쪽

trauit, ut mercato es rursus Malacam merces 3cciba- Insidiae paria conveherent. Dum Botellius summam in comine te sermatu comparando diligetiam adhiberet. Rex Binta mi Regem Siacae sea regio est ad Austrum in eadem ora Siaeae re sita. qciam fluuius eodem Siacae nomine interfluit) δη-. . per literas admonuit ut sibi Botellii capur offcrret.

Qv d si faceret. se ei filiam insigni specie magna cum

te collocat urit. Id Siaci Rex .ciam ad illum Boteli 'diuertet et, praeimo nuptiarum a tinctus facere constituit. Sed accidit. Vt,cὶim illius.quidam domestie', qui fuerat a Botellio capius. & sine ullo pretio dimissus, proditionem quae parabatur, intelligerct, ut Botellio gratia referret scelus indicat et Rex Binta mi praeterea duodecim, naues instruxit, Si Ducib' imperauit, veho tellium Malacam redeuntem, si vitaret insidias,interciperent.Georgius Aibuquercius ubi id comperit. nouem naues ornari iussit, Jc Francisco Melio praecepit, ut Botellio opem afferret. Binta mensis Rex cum id ex speculatoribus accepisset alias quatuor sc viginti naues instruxit, quae cum Melio decertarent. Hae Μικ in naues cum dandecim, quae praemis Iae fuerant, ac e LMAὸηο-

cum Melio praelium commiserunt. Qui tamen clas fuissem hostium profligauit, maximumque numerum hominum occidit.&cum insigni victoria Malacam reuersus est. Victoria tamen non incruenta fuit. Nam septem & triginta Lusitani mortui sunt, magnus etiam Malacensium numerus occisus fuit. Botelli' similiter periculo liberatus cum vario & multiplici commeatu Malacam rediit. Sub idem tempus Geo igius yrittius Malacam venerat, ut urbi piaeesset. Successor enim Georgio Albuquercio missus ab Emmanuele Amusis suerat. At Praetor Albu quercius Armu Zij. post Hame sis Rethi dij mortem, Reipub statum egregie collocarat: ciues confluutia aquitate dc mansuetudine sibi devinxerat: ipsum Renm multis ad se beneficiis allexerata nationes exte re. ras ad commercium spe te benignitatis inuitauerat. Multi Persidis oc Arabiae Reges ad illum Legatos cunilactibus miserant, Vt cum co Pacem firmarent. Ne

698쪽

que aenere p incipes, qui solo videndi hominis sti

dio, de quo tam praeclaram famam multiplicis virtutis acceperant, Armugium contenderent. Interim rumore dissipatum fuit, bul tantina ingentem classem iasti uere, qua Armusium debellaret Albu quercius.& a. lbμqμer non valde tumori sidem habebat, id tamen consilio eb ν ωψ pide tendit. ut sine Regis offension et arcem sirmius mugς ' nitet&ciuitatem praesidio, nEa fide defice e possetiomnino nudaret. Dixit enim, omnibus urbis tormem tis sibi opus esse, ut facilius hostes, qui expectabantu ab uniuersa urbe propelleret. Itaq; tormenta sic munitiones ex urbe 5caedibus regiis in arcem deportandas curauit. Reges aute caecos in Indiam, ne propter multiplicem Regum prole in urbe motus ometur, misit. l . Armu- Quindecim enim Reges oculis orbati a regni procura

Reges totibus in aedibus regi js, cum uxoribus,& liberis incluexcaecvii. si seruabantur, quib'omnia ad victum necessaria principes. Q Regis nomine regias opes pro libidipe tracta- bant, large praebebant. Hoc erat praemium Regibus a, male sicis hominibus constitutum, quoties iure regio' liberius quam rectores ipsi vellent, uterentur. Prq secti P -'' nanque tyrannide constituta, ex hac regia stirpe pu rum deligebant cuius nomine regnum in Ibam potestatem redigerent. Hic vero in regia sede locatiis. si aliquid moliri eum regia libertate velle oculoru aspectu privabatur,& alius in locum Regis caeci eidem calamitati. si liber esse vellet obnoxius, ut regium nomeobtineret assumebatur. Haec autem tyrannidis minime ferendae materia inter ipsos tyrannos digesiones pestiferas excitabat.& causam ipsi ciuitati stupenumero grauissim cladis afferebat. Hos reges clcos, partim ut memoriam tam im manis steteris extingueret, partim ut turbulentissimae dissensionis materiam amputaret, ' ibu quercius Garsi e Norogne commisit. vi eos in India deportaret: ubi iubebat, ut eis omnia magni sic E praeberentur que ad victum dc elegantiam regia Aly ssu pertinerent. Sed in hoc tam felici rerum Omnium, ut

Wr ij homines iudicare poterant, statu, Albu quercius aut senectu

699쪽

nectute, arit nimio labore confectus , in lenturii mor morbus leb utri incidit. qui in dies ingrauescebat. Cum igitur sibi thalu mmortem appropinquare rudicaret arcis praefecturam quae dei μ' Petro Albia quercio, cuius virtutem & ingenium mul d/subsectatis in locis perspe&erat;&quem nouerat ei te &Regi Arta. 'mugiensi,& ciuitati uni iter a carissimurn,pra secit, eurinq; ad fidem,& vigilantiam.& aequitatem luculentissimis verbis excitauit. Res aute Armuzij eo ordine constituit, ut non facile perturbari,&astatu dimoueri postent. Multa etiam, quae ad Indiae statum firman. dum utilia videbantur effecit. Animum vero suum fa cris ibnctissimis expiauit,&testamentum fecit, nec aliquid praetermisit. quod ad religionem procurandam. ectem suam constitvcdam aliqua ex parte pertineret. ira deinde eum cepit cupiditas in India moriendi. Vrbem praeterea Goam cuius ipse conditor erat, aspicere, antequam evita discederet,vehementer optabat.

Regem deinde per Petrum Alptiem salutauit, fidem que dedat, se illi loco parentis,quamdiu in vita maneret,statarum . petrum deinde Albuquercium, quem Armuzij in arcis dc urbis custodia relinquebat illi unice commendabat. Se tamen spem magnam habere dixit fore, ut ubi primum ex eo in brbo, si ita DE O visum csset. emergeret, Arna uatum rediret, ut illi posset amorem, quo eum prosequebatur os liciis ostendere. Rex illius desiderio lachrymas profudit, respondi que, se illum perpetuo in loco patris obseruaturuit; operainque daturum, ut a nemine studio & pietate erga Regem Emmanuelem vinceretur. Ea tamen spe interim, quam illi Albu quercius ostendebat , Armugij repetendi se mirifice sustentari. Hoc facto Albu quer-cius, ut saliuationcs deuitaret omitia namque humana ossicia fastidierat) nauem conscendit. & vela fieri iussit. Cum ab urbe quatuor passitum millibus abesset reliquos classis nauarchos, qui non tam cito soluere potuerunt, biduo in ancholis expectauit: Eo Rex Ah- mugii rates cum multis fructibus, dc commeatu, de

700쪽

& vultu.&cum humanitatis egregiae signis accepit ossicia Regis amantissimi esse sibi gratissima constimauit , & Legatur'. & nautas atque remiges beniacceptos , & muneribus ornatos a se dimisit . Orari vero Indiae praetervectus, nauis quaedam parua ad nauem illius accessit. Illa vehebatur nuncius cum li

Ibuquer telis, quas Cide Alles , dc quidam Ismaelis Legatucis desu γ Dio ad illum scripserant . quibus fiuisciabant, Luce ore ar- pum Suarium Aluarengam ab Emmanuele misi uix lxiv. si ii sse, qui illi succederet. dc illum quod eis facinu

indignum videbatur in Lusitaniam reuocaret. Quo c. . si is parere nollet,l egum suorum opes offerebant quibus facillime tantam a se iniuriam propulsaret. Is animum gratum habuit, officium aspernatus est. Et tamen non mediocri animi perturbatione commotus intelligebat enim, cam successionem invidorum opera constitutam suisse ) se continere non potuit, oin sublatis in cassum manibus exclamarct

Proh C triste sancte, inquit: quo me pacto possum ijsmo- lesiis. qua me circumuallant, expedireisi Resti satis

. , . facio, in hominum odium incurro: si hominibus con sulo, in Regis ostensionem incido . Ad aras, aerumno e senex, ad aras, inquam, confugiendum. Haec autem verba saepἡ repctcbat, ut appareret, cum grauibus esse curis exulcera una. Deinde sibi laborum mmnium finem instare praenunciauit. Tandem ubi adsu rediit. Certe, inquit, mecum itatuo. Regem seli l cissitimini diuinitus de multis rebus admoneri, dc hanc successionem non nisi motu & instinctu numbnis ab illo constitutam fuisse. Morior enim , & si hoc tempore successorem illius consilio delectum no haberem, potuisset Indiae status periclitari . Haec ille cum aixisset, animo conquieuit. Quo Vero magis emcl progrediebatur, eo morbus erat infestior. Literas ii --- o Aer terim perbreius ad Regem Emmanuelem in hanc si a Em sententiam dedit. Has postremas literas cum fre- le quenti singultu , dc reliquis mortis certissimae signis

scribo Filium unicum habeo: quem pcto pro meis