Hieronymi Osorii, Lusitani, ... De rebus; Emmanuelis, Lusitaniae regis inuictissimi, virtute e auspicio, annis sex ac viginti, domi forisque gestis, libri duodecim. ... Item Io. Matalii Metelli Sequani I.C. in eosdem libros praefatio, & commentarius

701쪽

ili tuam maiestatem & amplitudinem praestantibus

meritis. tua magnificentia &benignitate complectare. Quae tua causa ges scrina, opera ipsa testificabuntur. His literis vacillante manu curri magna dissicultate conscriptis, omnem rerum humanarum mem riam prorsus abiecit, & totam mentem ad res diuinas animo recolendas, & venjam flagitiorum a diuina clementia postulandam conuertit. Cum vero multa mente recoleret, tum vero locum Ioannis, quo Christi cruciatus exponit, sibi crebro legi faciebat, crebrisque gemitibus, re alijs eiusmodi signis, se ea lectione

mirum in modum recreari demonstrabat. C iniora Goae legeret. famulum celoce celeriter invehi praecepit, qui ex vinc sacerdotem , quo plurimum fuerat in rebus diuinis usus, euocaret. Is Vbi venit, totam cum eo noctem in rc bus, quae ad sempiternam vitam pertinebant , attentiis ma cogitatione pertractandis consumpsit : & sic ante lacciri ex ergastulo corporis emigrauit. Vbi fuit in urbem de illius morte nuncius 44 reii allatus, non solum Lusitani se lamentis dediderunt, muri. sed Saraceni etiam , & gentes reliquae a nostris sacris

alienae , plangore dc eiulatu Urbem compleuerunt. - . r. 'Tacita namque erat humanitate praeditus. ut virum magis multi illius virtutem metuerent, an bonita tem amarent, elici explicatu difficillimum. In primis autem ius aequabile colebat, & fidem violatam acerrime puniebat , neminique iniuriam fieri patiebatur. Fuit insigni pudicitia. Uxorem nunquam duxit: filiuvnicum ex ancilla suscepit. Erat in laboribus tolerandis acerrimus, ita , ut homines nimio interdum labore fatigaret quos tame magis exemplo, quam propo- sitis minis ad labores excipiendos excitabat. Calumniatoribus erat insensus, adeo,ut nemo auderet alici ius nomen apud illum falso deferre. Consilio pluri inum valebat. incredibili celeritate,quae statuerat, exequebatur. Erat veritatis amantissimus, vanitatem oc

702쪽

esserebatur, ita tamen,ut in medio iracundiae brdictum iaceret erat enim acutissimus quo omnes,qui vultum illius extimescebant, a nimia conturbatione ad hilaritatem dc ii sum saepe traduceret. Non erat alienus a literis di cum otium erat, lectione sacrarum praecipuEliterarum oblectabatur. Vtrum magis belli, an pacis artibus excelleret, incertum est. Sie enim bentum administrauit , ut merito summus imperator haberetur. Sic Rem p. multis in locis constituit, visummus etiam Rei p. moderator existimati iure posset. Itaque omnes, qui tunc Goae se tenebant, in illius mo te se patre amantissimo orbatos esse querebantur. Fuit

Exequia e naue cum incredibili pompa eductus , exequiaruo ibuquer singulati magnificentia sepultus quanquam fletus co b, tum spiritum, qui funus procurabant, saepius intercli

delet. Eius imorte nunciata, luctus per oram Indicam peruasit mistos Reges &Principes moerore afflixit. Iri

primis Xuranda Armuzij Rex animi dolorem multi glachrymis dc veste lugubri de imonstrauit Rex Emnia nuel illius mortem acerbe tulit, filiumque illius ad se continuo venire iussit. Appellabatur ille Blasius Albuquercius. Rex ne tanti viri nomen ex animis elaberetur, ei patris nomen indidit, oc pro Blasio Alsonsumi Vocari praecepit sum vero . xi parentis mcraia postulabant, multis muneribus affecit, dc splendidis etiam nil ptijs ornauit. sequenti anno alio funere priricipis in-ILES E in uictissimi uniuersa Hispania tu stu deformata fuit.Rex

ROPEAE enim Fernandus; cuius nomen est immortalitati pro pter egregia facta consecratum, in pago, quem Madripaleium appellant,qui ad ciuitatem nomine Trogilli

703쪽

ad reliquos Castellae principes, quae doloris indicium.

ει fficii, dc amoris argumentum continebant, conti-pud misit:& Menesium, ut verbis literarum sententiam uberius subsequeretur admonuit,&quae vellet ,Vt

cum illis agere diligetissime praescripsit. Tum literas ad R0dericum Fernandium Almadam , virum sum ma prudentia praeditum, qui tum Antii erpiae Regis i-' sius negotia gerebat, dedit, quib' prscipiebat, Ut cum de rebus ommb quae vel in Gallia Belgica, vel in Ger mania ferent, admoneret , ut ad tem poris conditio- nem consilia regni dirigeret. Tum ad Maximilianum Ammanti. Imperatorem Caroli auum, cui Carolo Philippi filio ad

Castellae regnum iure hereditatis obuςnerat, legarima xi nilianst decreuit. Is Petrus Correa suit, qui prudentia: nomi' IN. Ieg. ne non mcdiocrem apud regem locum obtinebat. Summa lega:ionis erat, ut Carolus I abelam Regis ammanuelis filiam uxorem duceret, dc rursus Leo no. iam cum Ioanne illius filio matrimonio copulari vellet. Legatus comiter acceptui est : literarum humani- . tas & ossicium fuit Imperatori gratissimum. Petrus tamen Correa, cum nihil eo tempore transigi posset,

Regis Emm nuelis permissu in Lusitania redi jt. Hocantio Leo Decimus Alsonsum Emmanuelis silium in cardinalium collegium cooptauit. Et Regi etiam co- cesssi vi Isabelae,Dionysi j Portugaliae Regis uxori, sceminae synctissim .p, cuius diuina virtus fuerat admirandis signis a Christi numine compiobata, honores in habete cae Lusitania publice ut reliquis diuis haberentur : di ut non satis. equitum Iac0bensium , bc Cisteiciensium magistraras absque ipsius pontificis maximi priuilegio, ei,cui

Reges Portugalia: vellent. assignarentur. Idaec omnia propensa Pontificis ipsius in Emmynuelem , 'lunta-ieri opera, di industria Michaelis Syliiij, qui tunc apud Pontificem Emmanuelis legatus erat, & ipsi Pontifici propter ingenii magnitudinem gratissimus, co-

cessa sunt. Dum haec perci,antur, Lupus Spartus Alii a RES IN

nga munus dissicillimum administrabat. Albuquet Dic Amsio namq; successerat, ad cuius virtutem aspirare non

704쪽

tauit res poterat. Attamen non segniter rebus gerendis i ncu- gestae. buit. in primi, autem Cotilamum legationem decre- cLegatio uit, quae pacem cum Regina, quae tunc regnum filii ad couli pueri nomine qui in illius tutela erat,gubcrnabat. a mensem quis conditionibus firmaret. Conditiones autem tu Legem. runt. Vt illa Templum nomine Diui Thomae Apostoli dedicatum , quod Saraceni eo tepore, quo Antonio Salae necem attulerant, disturbarant , shus sumptibus vinstauraret, di templi vectigalia restitueret,& octoginta milita pondo piperis pro bonis, quae Lusitanis erepta fuerant persolueret: dc ut, antequam cum Sarac nis transigeret, Lusitanas naues expe iret, dc omniabus constituto precio piperis numerum . qui in eas posset imponi, sine ulla fraude venderet. Classem, queerat in Lusitaniam profectura , comparῖuit: pacem icum Calec ut ij Rege,quae fuerat ab Albuqucrcio fac a.

confirmauit: Cana noris motus, qui suerant excita- ti,compescuit. Dam Goam reuertitur, tempestas subito coorta eum Anchediuam petere compulit. Inde Α-

lexium Menesium cum octo nauibus, ut oram Arabis perlustraret, & inde Armugium classem in hyberna Publica deduceret misit. Goam reuersus; consilium iussat de Goaci- gis Emmanuelis habuit, utrum expediret urbem dianitate con ruere, ocinsulam omni praesidio vacuam hostibus resultatist. linquere, an potius esset magis e Republica eam tueri. Non enim Albuquercij inuidi cellabant illi non solum vivo. sed manibus etiam illius, atq; adeo sepultis reliquiis dolorem inurere dc urbem illam esse comunibus rebus inutilem oratione contendere. Nam multis post annis in eo perseuerabant, ut laudibus illius

Oblatrarent,& omnia, quaecunq; gesserat,nullo consilio gesta suisse contenderent. In consilio tamen decre- tum suit, Goam esse sit mo praesidio confirmandam, urbem omni ratione muniendam : quod ipse Suari- c. iis sententia sua confirmauit. Cochimum deinde re- ' uersus, classem , qua in Sinum Arabicum penetraret. instruendam curauit . Fernandum Petreium Andradium in sinam sic enim immanuel imperauerat co

705쪽

tinuo misit. Is cum tribus nauibus Zama tram conten

dit,&ad Pacem naues appelleris, Regem destio adue- tu per i animum B ab elotu, quem ibi reperit, certit et pisae lasserem fecit. Ille Rabesorum Ic hospitaliter, di bono ii fi pa bulbisce cu summis honoribus accepit . Pax fuit inter illu α κου imo Andradium Emmanuelis nomine costituta, dc locus, Iu duos. in quo Lusitani arcem aedificarent assignatus : inde Malacam petiit. Commeatu, & rebus at i is comparatis in Sinam nauigare instituit: sed tempestatis aduerse reflatu Malacam redire coactus fuit, ubi Rapha Hem

Perest rellum qui e Sinarum regione veniebat, si en dit: a quo de Sinarum moribus. de legibus 5c institutis, de mali suetudine in hominibus insta multa pei cepit. Georgitis Brittius Malacae praefectus Heri cum Le

mi si in sartabanum Pegue sis regni portum misit ut M. tasi in e commeatum coueheret. Est aute Pegii latissima porim dc fertilissima regio in India ulteriore ultraGangem P μ rex ea parte, quae ad Eolis occasum spectat, sita quae inde ni in

Malacam procurrit. Jc Orientem solem Versus, mare,

quod ad Sinam ex quadam parte pertinet, attingit. Is nauem, quae ex Pegue si portu soluerat, vi cepit. In eodem vero portu consistentem Saraceni , quorum nauis capta fuerat, latrocinii Jc immanitatis insimulandi . Rex classem comparat, qua nauem dominis reddere compellat. Lemius tribus diebus praelium susti- Lemῆρ

nuit: naues non paucas depressit: multos homines liu e η occidit, sed naufragium tandem fecit . Nauis enim Ii Quint.

erat peruetus, dc tormentorum contentione couulsa.

& dissipara vim aquae admisit: 3 ita demersa repenthfuit. Ipse i emius cum sexaginta Lusitanis scapha dc lembo quodam Sama tram contendit. Sed scapha de lembo tempestate desectis.& d littus allisis, octo dc

vi inti Lusitani fluctibus hausti sunt: reliqui cum

Lemio in Pedirense regnum se contulerunt. Vbi se runt a Rege cum singulari humanitate tractati. Ale. xius autem Menesus tempestatibus impeditus, quominus diu A rabiae oram peragraret, Armuzium se

706쪽

tia confecit: ἔc cum est in i in per anni tempus licuit, REI A- in Indiam reuersus est. Dum haec in India geruntii , FR I co Emmanuel in Lusitania propagandae religionis stu NAE. dium non intermittcbat:&cum intelligeret in AE-

Grillia thiopia Cogi regionem quotidie magi Christi discin mi per plinis illustiari, ut opus praeesare institutum, rectius Aelbiopia absolui pollet sacerdotes alios ad Regem Alsonsum,

incremem cum libris & muneribus quibus hominem multo at crius studio religionis incenderer . misit. Rex eo tempore quo sacerdotes & Emm an uelis famuli, qui simul misti fuerant, in Congi fluuium penςtrarunt, aberat bellis implicitus cqntra Reges stipendiarios,qui ab illo defecerant. Fuere tamen interim nostri in oppido, quod bonum appellant. satis benigne a Regili acce-yxi. Rex bello exanimi sententia confecto rediens sacerdotes cum amoris eximii signis excepit, Emi nu-elique pio tantis beneficiis immortalcm gloriam pre AtDusi catu est Fostri sacerdotes virtutem ipsius Alfonsi RVgia in caelum laudibus efferebant. Erat enim in Cee Regis laus terit u Vindicandis acer,& in egentium inopia suble des. uandy benignus, in regni opibus stabiliendis indu

serius, in moribus atque vita continens, in religionis studio sanxius, atque tam insigni pietate praeditus, Ut caelum semper intueri videretur. Sive enim ius di mret, siue cum populo ggeret, siue belli consilium, siue pacis iniret semper Deum in oculis&conspectu pi ponebat. omniaque ad illius gloriam reuocabat. Luerarum ludos aperire iubebat. magistros magna mercede, conducebat, ut pueros non literis tantii, sed multo etiam magis studio pietatis imbueret. Ipse vero temp', quod illi a negotio publico vacabat, in literis consumebat. Evangeliorum sententias innumerabiles, de prophetarum oracula in ore semper habebat. Nam relectione perpetua multum in sanctarum liteiarii sta dio profecerat,& quaecuque a sacerdotibus audierat, in illi is memoria penitus infixa permanebaat. Frequentes ad populum conciones habebat, quibus illuad pietate qa, dc religionem ardeter incitgbat. Erat in-

oeniq

707쪽

genio acri,d memoria firma praeditus. Quin lilibros Iudicium Lusitanarum legum clim diligenter euoluerct, legum congensis quidem sapietitiam,& ordinem atque disciplinam rei Regis deput, laudauit: scd icbus etiam minutissionis leges cer' LM tira asinuentas esse non facile prQbabat. Itaque hanc lc- N-οιM-gum exactissimam diligentiam irridens. de Lusianis se qices it,quaenam pCen ciliat ijs, qui in terra pedem

absens fide colcbat, ut saepe diceret, se nullam essedere obus humanis voluptatem percepturum, antequam i Lusitaniam veniret ut ad Emmanuclis pcdcS prouψ-lutus, illi se totum addiceret. Quod enim cael cui luce frueretur, lused Vcrum I cum coleret, quod ad immor talem vita a aspiraret,id totum esse Emmamicti Iheo i clarissimo atque sanct si mo in acceptis referendum. Eodem anno Fracticiis Vallesius, Galliae rex. lcgatum

ad Emmqnuelem misit. cum literis ossici j plemi limis, petebat autem ab illo. ut se societatis foedere qua tunc GaIlea ad cum iquot princip:bus in aliorum perniciem faci, mmauuehat a gari peImitteret. Sin manuel respondit sibi R id luuii .gis polentissimi voluntatem semper fore gratiis mam& Orcinia, quae salua fide . & Christ ani Restis ossicio poster caussa illius libenti sine facturum . A bcllis tamen. quae Christiani principes inter se gerebant, Vchς

menter abhorrere. ibi namque in animo eis e Saracc- nis, si posset, perniciem & interitum mactinari. Chrisianis vero principibus bonam mentem & animorus ancordiaria cum bonorum omnium, amplificatione precari. vlvid Iempus tres Sarmatae viri apprime no ..

iles, in Lusitaniam Emmanuelis visendi gratia vςne 2 q runt. Illius namque fama illas regiones cum hominil 'T .

admiratione peragrabat. Tempore enim quo reliqui principes Christiani. huius tanti nonripis obliti, acer ubi si mi sodiis stimulati. iii mutuam perniciem ruebat A .& furore caec opes hos vim , qui Christianis opibus

imminebant, in dies amplificabant. erat illius Regis laus illustrior, qui pacem cum Christianis principi-hus ypice c*labdit, nec yilis praemiis allicis at iat , ut

708쪽

cum ullo principe sun estissimi belli societatem iniret,& tanto studio bellum in Africa, & India,contraChristiani nominis hostes compararet. Ad haec addebant, iter in nationes vltimas apertum, Indiam subactam, multas Orientis nationes sub imperium sabiunctas. maximas Arabum,& Persarum , dc AEgyptioru classes deuictas neque tam illustres victorias humanisviribus, aut ulla valde magna potentia consequutum, sed, ut coniici poterat, Christum, cui ille tota mente seruiebat, oro illius amplitudine dimicare. Haec & alia multa in hanc sententiam cum vulgo iactarentur , apud Regem Sarmatiae, qui eodem studio bellum continenter cum Turcis di reliquis Christianae religionis hostibus gerebat , dc nobilitatem in armis &optima disciplina continebar praecipue laudabantur. Hoc tres illos adolescentes nobiles incitauit. 'te tam longinquis terris in Lusitaniam illius videndi gratia venirent. &simul ab illo peterent ut eos manibus suis equestris dignitatis insignibus ornare vellet. sibi namque omnia in armis feliciter euentura confidebant, si a incipetam diuinis virtutibus ornato eam dignitatem adii Dcerentur. Raod petcbant, impetrauerunt, ipsiuςque regis manibus ornati,& instructi, multisq; munerit,' af recti in patriam rediere, dc quacunq; iter faciebant regis ipsius virtutem dcmagnificentia summis laudibus X AS cffereban oc anno cum Rex Fessensis crebras excurF Ric is siones in agrum Arnilae fecisset, dc multas praedas ab NAE. glisci, ciuitas in magnam carnium penuriam redacta

fuerat. Ioannes Coutignus ut hoc incini modum re

D. Q sororct,in opulentum pagum propὸ AlcasIarquibi umexclusio , qVi propter itineris longinquitatem, nihil sibi

a Cout igno metuebat, cum ducentis & quinquaginta equitibus, cum tota nocte iter secisset, ante exortum

solis inuasit: hostes nec opinantes oppressit: quinq; Mquinquaginta tantii in s reliqui enim diffugerant captiuos abduxit: mille boues cum multis equis de pullis abegit. eaque omnia cum maxima dissicultate. propter stultiorum altitudine,qui ea nocte imber enim

709쪽

maximus,& turbulenta tempestis extiterat supra n odum creverant, Argilam duxit. Praefectus Alcassiarii- qui birii repetite curo trecentis equitibus illius vestigiis institit. Sed imbres praelium diremerunt. Vix Cout ignus pontem quendam transierat,etim aque quae caPOS inundauerant, pontem operuerunt. IIollis vero

metucias, ne, si ulterius pergeret reditus sibi minim Epateret, reuersus es'. Crebris eiusmodi excursionibus Cou tignus postes sinitimos exteri cbat. dc agris popu- rplense lationes inserebat, quibus irritatus Fessensis Rex, ma bellavi. Ximum exercitum comparauit, ut Aretilam obsidionei premeret. Triginta equitum millia, ct peditum supra septingenta millia coegi taeum ijs armatorum copiis, dc multis tormentis di munitionibus Arailam conte Arrili obdit: camque vallo &so si a cinxit:&crebras deinde ivr sidibow op ies cxcitauit, tormentaqLie disposuit, & urbem vehe i anatio.. mcntissime quatere coepit, & cuniculos, quibus inu ros subrueret, instituit:operamque enix dedit, ut an- . stquam auxilium ob sciIis asserri post Pt, urbe potire- Hur. Cou tignus tamen cum de illius aduentu cercior factus esset, Nonium Riberium, qui Rcgis Emmanue lis negotia in Hispania Baetica procurabat, di tunc se Malace tenebat, admonuerat, ut labi conscitim multa, quae ad obsidionem tolerandam neccssaria videbaniatur,mitteret Emmanuelemq; per literas de Regis Fes, sensis aduentu certiorem fecerat, copias distii buciat, . stationes Ducibus assignarat . eas partes , quib' maius periculum imminebat, prouidio firmiore munierat, suos ad propugnationem multis verbis incenderat. Omnes crant in vi bis defensioncm acriter incitati. Sa Ussia .. Riberius nihil cunctatus cst, sed omnia, quae Couti f ilan ι- .gnus postularat, continuo misit. Ioannes Mascar eg biu missa. nas equitum leuis armaturu Isagister, duas repente na ues instruxit. in quas centum S viginti equites,& pedites,qui nauibus vehi poterant, imposuit eiq; se comi-

iem Nonius Mas regnas frater adluxit. Alij duo fratres eorum, nempe Emmanuel Masca regnas. & Amoaius Mascarcgnas Araitae sub Coutigno militabant.

710쪽

b LIBER licum Argilam peruenerunt, iam urbs viribus sui mis oppugo batur: Nonius Riberius milites ducento blata camisit Puces duo viri nobiles erant, qui pro- .

pter uia in Regem Emimanuel enim crita. abe' beneficiis summis ornati fuerant. Cum ijs alii veniebant eis- dem lationibus astricti:quos omnes Cou tignus singu lari comitate, dc multis honoribus excepit,&illis stab onem assignauit, quam insita vitilite tuerentur. Interim nec nocte neq; die ab opere cessabat, fossastra Luersas, quibus cuniculos exciperet, duci, muros quassatos rufici. alios intra veteres muros excitari faciebat. Tranciscus Doria Genuensis, frater patruelis Andrcae Doriae . cuius tantum nomen in rebus maritimis C ptiti operibus praeerat: huic Rodcricus fousa, cognomento Cide, socius adiunctus erat. Ni singulare in ea obsidione specime virtutis & industriae dederunt, ita, ut in oculis &sermone omnium versarentur.Reliquί quantum poterant, ossicio suo fungebantur, & singu: . laxi audacia omnibus se periculis exponebant. Hostes nullum obsessis laxamentum dabant. Erat autem hoc in Regis Fesseniis animo penitus insitum, ut, si ponintra paucos dies Argilam expugnaret, obsidionein soli ieret , ne desidendo tempus frustra consumeret.

Hoc illum stimulabat,ut oppugnationi perpetuo acriter & vehementer insisteret. itaque alii sagittis & glandibus, i moenia propugnatoribus nudarent, conten . debant: alij tormentis assidue muros quatiebant : alii persedis iam cuniculis, mutis vasa tormentario puluere rc serta subiiciebant sessis deinde recentes & integri succedebant, ita, tres in ultimum discrimen adducta lvideretur. Nostris tamen nec animus interim, nec ii dustria ad repugnandum deerat: nec ullis telis,aut ob-

vt hostes summa contentione propellerent, labor Munmar bant. Multi tamen interim utrinque cadebant. In hoc ilensium. statu urbs erat, cum Rodericus Barretus cum nauigiis

subsidiam; duodecim ex Alga bio aduenit. Huius aduentu tanius obsessis animus additus est, ut confiderent, se facil